strong lì bù strong
○吏部
zhōng shū kǎo chá dà jì liù nián yī jǔ, dìng yú hóng zhì mò nián, qí diǎn zuì zhòng. wǔ pǐn yǐ xià, jù tīng kǎo chá. nèi wéi hàn lín xué shì dé miǎn kǎo, yǐ shì yōu yì. yǐ ér jiǎng dú xué shì, yì qǐng rú lì, suì bìng miǎn zhī. qí fāng jú děng guān suī guì, zé zhào gè guān tóng tīng lì bù chù fēn yǐ. zhì yú nèi gé shū bàn, jí jīn zhì gào liǎng fáng zhōng shū guān, xiàn zōng cháo, mìng běn yuàn xué shì, huì tóng gé chén, yǔ jiǎng dú yǐ xià děng guān kǎo chá, bù xǔ lì bù gàn yù, jiē suǒ yǐ chóng wén xué shì cóng zhī tǐ, fēi tā guān dé bǐ. rán jiā jìng yǐ lái, réng cóng lì bù dū chá yuàn wèi zhèng yǐ. zhì yú wén huá wǔ yīng liǎng diàn zhōng shū bàn shì děng guān, yǐ jí yù yòng jiān gè xiàng jiàng guān, lì jiē xiān qī qǐ ēn miǎn kǎo, gài yòu yǐ tā tú, bìn zhī gōng lìng zhī wài, fēi tè ēn yě. yòu tài yī yuàn jí qīn tiān jiān, yǐ fāng jì yì rú zhī, dài qí hòu yě. tài yī yǔ liǎng diàn zhōng shū, réng rù jì diǎn. wéi qīn tiān jiān zé zhì jīn yóu rán, bù kǎo chá, bù dīng yōu, bù gào lǎo yún.
【中書考察】大計六年一舉,定於弘治末年,其典最重。五品以下,俱聽考察。內惟翰林學士得免考,以示優異。已而講讀學士,亦請如例,遂並免之。其坊局等官雖貴,則照各官同聽吏部處分矣。至於內閣書辦,即今制誥兩房中書官,憲宗朝,命本院學士,會同閣臣,與講讀以下等官考察,不許吏部干預,皆所以重文學侍從之體,非他官得比。然嘉靖以來,仍從吏部都察院為政矣。至於文華、武英兩殿中書辦事等官,以及御用監各項匠官,例皆先期乞恩免考,蓋又以他途,擯之功令之外,非特恩也。又太醫院及欽天監,以方技亦如之,迨其後也。太醫與兩殿中書,仍入計典。惟欽天監則至今猶然,不考察,不丁憂,不告老雲。
xīn hài liǎng chá zhī zhēng jiā jìng sān shí nián xīn hài, dāng dà jì jīng chá. shì nián zhēng yuè, jǐn yī wèi jīng lì shěn liàn kàng shū jiū shǒu fǔ yán sōng, qí cí shén jùn. sōng lì biàn, wèi liàn zuò xiàn bài guān diào jiǎn, jīn zhī jīng chá bì chù, yǐ gù jiàn yán qí miǎn chù yōu. shàng nù, bǔ liàn dǎi zhì, chì kǒu wài bǎo ān zhōu wèi mín. jì jùn, lì kē dōu gěi shì zhāng bǐng hú yòu jiū lì bù shàng shū xià bāng mó bù zhí, dé zhǐ zhì shì. wàn lì sān shí jiǔ nián xīn hài, dāng dà jì jīng guān. xiān yī nián dōng, yù shǐ jīn míng shí hé lì bù shì láng xué shì wáng tú, qí cí yì jùn, tú shū biàn wèi fèng chù fēn. zhì cì nián èr yuè lín kǎo chá rì, zhǎng hé nán dào yù shǐ zhāng jīng zhào jù mì qǐ yú lì bù shàng shū sūn pī yáng, wèi míng shí qián shū yào xié miǎn chá. pī yáng yuè zhī zhèn nù, jí wén zhī shàng, lìng xián zhù. míng shí biàn shū fàn yù míng xià yī zì, shàng yì dà nù, fā xíng bù shú zuì wèi biān mín. yú shì xíng bù zhǔ shì qín jù kuí shǒu gōng tài zǎi, tái shěng jì zhī.
【辛亥兩察之爭】嘉靖三十年辛亥,當大計京察。是年正月,錦衣衛經歷沈煉抗疏糾首輔嚴嵩,其詞甚峻。嵩力辨,謂煉作縣敗官調簡,今知京察必處,以故建言祈免黜幽。上怒,捕煉逮治,斥口外保安州為民。計竣,吏科都給事張秉壺又糾吏部尚書夏邦謨不職,得旨致仕。萬曆三十九年辛亥,當大計京官。先一年冬,御史金明時劾吏部侍郎學士王圖,其詞亦峻,圖疏辨未奉處分。至次年二月臨考察日,掌河南道御史張京兆具密啟於吏部尚書孫丕揚,謂明時前疏要挾免察。丕揚閱之震怒,即聞之上,令閒住。明時辨疏犯御名下一字,上亦大怒,發刑部贖罪為編民。於是刑部主事秦聚奎首攻太宰,台省繼之。
pī yáng biàn qí jī, ér gōng zhě bù yǐ, bù yī nián yì qǐng zhì shì. cóng lái sī chá zhǒng qīng, wèi yǒu bèi dàn shè rú cǐ zhě. qiě zhǐ bái jiǎn wèi xié miǎn, yì wéi cǐ liǎng xīn hài. qià hǎo liù shí nián, qǐ yùn shù shǐ rán yé? dà jì jiū nèi gé liù nián jīng guān dà jì, lì bù dū chá yuàn zhǔ zhī. jí shì bì, jiū shí dà liáo, shǔ kē dào wèi zhèng. ér gé chén piào nǐ qù liú, huò xià bù yuàn fù yì zuì zhuàng dāng fǒu, yǐ tīng shàng cái. zé tài zǎi yù shǐ dài fū yǔ nèi gé fǔ chén, shì sān guān zhě jù zhǔ chí dà jì zhī rén, xiàng wèi yǒu jiū jí zhī zhě. zì mù zōng dēng jí kǎo chá, ér gāo xīn zhèng wèi yán lù suǒ zēng, jù gōng bù qù. nǎi zhì nán gěi shì zhōng cén yòng bīn yù shǐ lǚ xiào, yǐ dà liáo jiū jí zhī, shí zhě xián wèi fēi tǐ. ér shí qíng zhèng cè mù xīn zhèng, fāng yǐ cǐ jǔ wèi kuài xīn, wú yǒu jiù zhèng zhī zhě. yǐ gù jǐ sì zài chū dāng guó bǐng jūn, zì qíng chù zhì, yì ěr shí jī zhī shǐ rán. yòu sān nián ér gāo bèi zhú, jiāng líng zhuān zhèng, zé nèi wài dà jì, yī chū qí shǒu dìng, bù yuàn bù guò yī chéng xíng lì shū yǐ. měi nián chū dōng cháo shěn zuì fàn, jù tài zǎi zhǔ bǐ, xiāng réng yǐ jiǔ. zhì gēng wǔ qiū fù dāng shěn shí, gāo yǐ shǒu kuí jiān zhǎng lì bù, zé shì tǐ fēi jiù lì kě bǐ, wèi yí qiǎn tā shàng shū dài xíng, ér gāo fèn rán zì qǐng wǎng yàn, suǒ shì fàng zuì duō, jiào tā nián jiā shù bèi. ér wáng jīn děng, yǐ xiān dì shēng xiá, wù yòng fāng yào, zuò dà nì zhòng bì zhě, yì gǎi qiǎn shù. gài yù zuò qián rèn shǒu kuí xú huá tíng, yǐ wū wǎng xiān dì dà bù dào yě. zú zhī mù zōng yǔn qí qǐng, ér wǎng shì zhōng bù jiù, zé gāo cǐ yī xíng tú shāng xiāng tǐ ěr. hòu wàn lì wù xū nián cháo shěn, tài zǎi ǒu quē, zhǐ xià yǐ hù bù shàng shū yáng jùn mín zhǔ bǐ. jiǎ chén nián yì quē tài zǎi, yòu yǐ hù bù shàng shū zhào shì qīng zhǔ bǐ, sī dé zhī yǐ.
丕揚辨其激,而攻者不已,不一年亦請致仕。從來司察冢卿,未有被彈射如此者。且指白簡為挾免,亦惟此兩辛亥。恰好六十年,豈運數使然耶?【大計糾內閣】六年京官大計,吏部都察院主之。及事畢,糾拾大僚,屬科道為政。而閣臣票擬去留,或下部院覆議罪狀當否,以聽上裁。則太宰、御史大夫與內閣輔臣,是三官者俱主持大計之人,向未有糾及之者。自穆宗登極考察,而高新鄭為言路所憎,聚攻不去。乃至南給事中岑用賓、御史呂校,以大僚糾及之,識者咸謂非體。而時情正側目新鄭,方以此舉為快心,無有救正之者。以故己巳再出當國秉鈞,恣情黜陟,亦爾時激之使然。又三年而高被逐,江陵專政,則內外大計,一出其手定,部院不過一承行吏書矣。每年初冬朝審罪犯,俱太宰主筆,相仍已久。至庚午秋復當審時,高以首揆兼掌吏部,則事體非舊例可比,謂宜遣他尚書代行,而高奮然自請往讞,所釋放最多,較他年加數倍。而王金等,以先帝升遐,誤用方藥,坐大逆重避者,亦改遣戍。蓋欲坐前任首揆徐華亭,以誣罔先帝大不道也。卒之穆宗允其請,而往事終不究,則高此一行徒傷相體耳。後萬曆戊戌年朝審,太宰偶缺,旨下以戶部尚書楊俊民主筆。甲辰年亦缺太宰,又以戶部尚書趙世卿主筆,斯得之矣。
jǐ hài dà jì jiū shí jǐ hài dà jì, zuì wèi píng shù. wéi dǒng tài shǐ sī bái qí chāng yǐ sī xì, wèi zhū kǎo gōng shí mén jìng xún suǒ zhōng wài zhuǎn, shì wèi fú rén.
【己亥大計糾拾】己亥大計,最為平恕。惟董太史思白(其昌)以私隙,為朱考功石門(敬循)所中外轉,似未服人。
zhì yú nán jīng jiū shí dà liáo, zé kě yì yǐ. rú yòu dōu yù shǐ shěn jì shān sī xiào lì bù yòu shì láng yáng fù suǒ qǐ yuán bīng bù zuǒ shì láng xǔ jìng ān fú yuǎn, jiē yī shí rén wàng, jǐn rù wǎng zhōng. yuǎn jìn hài è, mò zhī qí gù. féng jù qū jì jiǔ wèi yú yuē: cǐ fēi jiū hé shū, nǎi jiàn jǔ shū yě. shí zhù shí lín shì lù wèi nán lì kē, yǐ yī rén zhǎng liù kē yìn, suì yǒu cǐ jǔ. zhì cì chá yǐ sì, zhù yì bù miǎn. qián sān gōng zhě suī bèi zhǐ zhāi, zhōng wú sī háo zhī diàn, ér zhù suì bù zhèn.
至於南京糾拾大僚,則可異矣。如右都御史沈繼山(思孝)、吏部右侍郎楊復所(起元)、兵部左侍郎許敬庵(孚遠),皆一時人望,盡入網中。遠近駭愕,莫知其故。馮巨區祭酒謂余曰:「此非糾劾疏,乃薦舉疏也。「時祝石林(世祿)為南吏科,以一人掌六科印,遂有此舉。至次察乙巳,祝亦不免。前三公者雖被指摘,終無絲毫之玷,而祝遂不振。
yǐ sì liǎng chá zhī yì jīn shàng yǐ sì dà jì, shū shàng bù xià, jiǔ zhī zhōng zhǐ pī chū, tè liú jiàng diào kē dào guān shù rén. gài shǒu kuí shěn sì míng zhuān bì gěi shì qián mèng gāo yù shǐ zhāng shì qú bèi, yīn bìng zhū yán guān liú zhī shí yǐ wèi yì shì, qún qǐ zhēng zhī, ér bù zhī qián yǐ sì zhī gèng yì yě. jiā jìng èr shí sì nián chūn, jīng chá shū shàng, nèi bù jǐn zhǔ shì zhōu yù děng, bìng yù shǐ xiè yú, mìng zhào tān kù lì wèi mín. fú zào zhǔ shì zhū zhí zhōng, gé zhí xián zhù. gài yú bù yì jiā zhòng yān. jí ér lì kē hé nán dào shí yí, zé zhōng yǔn guō xī yán guāng lù shǎo qīng tán xiāng, jù zài chì bà zhī liè, dú dé zhǐ liú yòng. qí hòu èr rén jù shòu jí xíng, yì zài shì zōng cháo, gèng yì yǐ. wéi bīng bù shì láng zhāng hàn zài hé zhōng, shàng dú mìng jǐn yī guān xiào niǔ jiě lái jīng, gài hàn xiān zài bù, yù lìng zǒng dū dà chén, dé zhǎn jiāng yǐ xíng jūn fǎ, shàng lí zhī wèi fā. zhì shì jiàn shū chù nù, gù jí huò. bǐ dǎi zhì, yǐ xíng bù yàn chí, gǎi zhèn fǔ sī xíng kǎo, jìng fā zhèn xī wèi chōng jūn. jiē cóng lái wèi yǒu zhī shì yě. jí liǎng jīng chá shì jù jùn, yù shǐ guì róng yòu shēn jiù xiān rèn nán yù shǐ jīn shēng cháng zhōu zhī fǔ fú yàn zhí fǎ ài mín, ér nán kǎo gōng láng xuē yīng qí wèi cháng zhōu rén, yǐ sī yuàn bào fù, zhì zhī jiàng diào, qǐ fù yuán zhí. shàng mìng fú yàn réng zhé, ér diào yīng qí yú wài. zài guì róng jì hòu lùn jiù, fēi gù shì yě, shàng jìng bù wèn. gài qián yǐ sì, shì zōng zǒng lǎn dà quán, huò qīng huò zhòng, jù chū dú duàn. hòu yǐ sì, zé kǎo xuǎn jiǔ fèi, kē dào chén xīng, shǒu kuí yù shì ēn yán guān, pò gé liú yòng, yào jiē diǎn gù suǒ bù zài yě. hòu yǐ sì nán chá shí, gěi shì zhōng chǔ chún chén shǔ lì kē, běn zài shì zhǔ jì rén yě, yì yǐ bù jí jiàng diào. chá shū fā hòu, shàng zài shǔ cǎo shí yí shū, yǒu xiāng zhī zhě gào zhī, shǐ dù mén, yì qí shì yě. yòu qián liù nián jǐ hài zhǔ jì, nán lì kē zhù shì lù yǐ shēng bǎo qīng, yì yǐ chá zhé, zhōng wài chēng kuài.
【乙巳兩察之異】今上乙巳大計,疏上不下,久之中旨批出,特留降調科道官數人。蓋首揆沈四明專庇給事錢夢皋、御史張似渠輩,因並諸言官留之時以為異事,群起爭之,而不知前乙巳之更異也。嘉靖二十四年春,京察疏上,內不謹主事周玉等,並御史謝瑜,命照貪酷例為民。浮躁主事朱執中,革職閒住。蓋於部議加重焉。即而吏科河南道拾遺,則中允郭希顏、光祿少卿談相,俱在斥罷之列,獨得旨留用。其後二人俱受極刑,亦在世宗朝,更異矣。惟兵部侍郎張漢在劾中,上獨命錦衣官校扭解來京,蓋漢先在部,欲令總督大臣,得斬將以行軍法,上黎之未發。至是見疏觸怒,故及禍。比逮至,以刑部讞遲,改鎮撫司刑拷,竟發鎮西衛充軍。皆從來未有之事也。及兩京察事俱竣,御史桂榮又申救先任南御史、今升常州知府符驗執法愛民,而南考功郎薛應旗為常州人,以私怨報復,致之降調,乞復原職。上命符驗仍謫,而調應旗於外。在桂榮計後論救,非故事也,上竟不問。蓋前乙巳,世宗總攬大權,或輕或重,俱出獨斷。後乙巳,則考選久廢,科道晨星,首揆欲市恩言官,破格留用,要皆典故所不載也。後乙巳南察時,給事中儲純臣署吏科,本在事主計人也,亦以不及降調。察疏發後,尚在署草拾遺疏,有相知者告之,始杜門,亦奇事也。又前六年己亥主計,南吏科祝世祿已升寶卿,亦以察謫,中外稱快。
quán láng suǒ dǐng shǒu lì bù láng yǐ huò qǔ zhě, mò shén yú jiā jìng jì nián. wú xiāng xiàng xíng bù zhì yuán, yǐ wàn sān qiān jīn dé zhī yú yán shì, yán bài yì dǎi zhì, yǔ sǐ yú yù, zì shì cǐ fēng dùn shuāi. rán zhì jīn shàng xīn mǎo rén chén jiān, yóu yǒu lòu guī kě xiào, fán xiān rù zhě jiāng yǐn jí, bì jiàn yī rén zì dài, lì yǐ wǔ liù bǎi jīn wèi xiè, zhì yú yáo lǚ yǔn chāng, yǒu cuī tǎo zhī bàng. guǐ sì rù dà jì, shǐ xiāng jiè jìn zhǐ. zhì yú měi shěng yī rén zhuǎn zhèng láng shí, bì yǐ jí qǐng, dài xīn zhě jiāng mǎn qiú guī, shǐ zài chū guǎn xuǎn. cǐ jiù guī yě.
【銓郎索頂首】吏部郎以貨取者,莫甚於嘉靖季年。吾鄉項刑部治元,以萬三千金得之於嚴氏,嚴敗亦逮至,瘐死於獄,自是此風頓衰。然至今上辛卯、壬辰間,猶有陋規可笑,凡先入者將引疾,必薦一人自代,例以五六百金為謝,至餘姚呂允昌,有催討之謗。癸巳入大計,始相戒禁止。至於每省一人轉正郎時,必以疾請,待新者將滿求歸,始再出管選。此舊規也。
zì jiǎ wǔ hòu, jiǎng lán jū shí xīn yǐ shàng bǎo gǎi shòu, jìng zhǎng xuǎn quán, wèi bái jiǎn suǒ zhú, ér quán tǐ dà bì. méi dà yǔ shǒu jùn jì zhī, yǐ hù bù láng zhōng gǎi rù guǎn xuǎn, yì bèi lùn qù, zhū shí mén jìng xún yǐ lǐ bù láng zhōng gǎi rù, yì zhǎng xuǎn dé shēng tài cháng sì shǎo qīng, jiē biàn tǐ yě. zì shì ér hòu, jiē yǐ zhǔ shì rù, yì wú zhí zhì xuǎn láng zhě yǐ.
自甲午後,蔣蘭居(時馨)以尚寶改授,竟掌選權,為白簡所逐,而銓體大敝。梅大庾(守峻)繼之,以戶部郎中改入管選,亦被論去,朱石門(敬循)以禮部郎中改入,亦掌選得升太常寺少卿,皆變體也。自是而後,皆以主事入,亦無直至選郎者矣。
jiā jìng jiān měi shěng fán sān rén, yī zài jīng, yī zài jiā, yī zài tú, tú yǐ rè guān xiǎng qū fù fèi gōng yīng ěr. jīn dìng wèi èr rén, lǐ jū yǔ xiàn rèn, jiē xīn jiù jiān yòng. dōu gěi shì shēng zhuǎn liù kē dōu gěi shì shēng zhuǎn, wéi lì kē duō shēng jīng táng, yú zé yī nèi yī wài, rú xiáng shì zhī āi gòng, bù gǎn cuān yuè. nèi zé sì pǐn jīng táng, wài zé sān pǐn cān zhèng, gài wài zhuǎn yǐ zhèng qī dé cóng sān, yì shì huàn zhī shū róng, ér rén duō yàn báo zhī.
嘉靖間每省凡三人,一在京,一在家,一在途,徒以熱官享趨附費供應耳。今定為二人,里居與現任,皆新舊兼用。【都給事升轉】六科都給事升轉,惟吏科多升京堂,餘則一內一外,如庠士之挨貢,不敢攛越。內則四品京堂,外則三品參政,蓋外轉以正七得從三,亦仕宦之殊榮,而人多厭薄之。
yīn yǒu guān shēng qī jí, shì jiǎn wàn fēn zhī yǔ. hòu fù wèi láo shēng gōng shēng rùn shēng sān shuō: láo rú shǐ liú qiú zhī lèi, gōng rú biān gōng dū gōng chéng zhī lèi, rùn shēng zé lì kē guǎn chá, jí qí jiù qǐ yòng zhī lèi. rén shǐ yǐ yì wèi qiān jiù, ér bì wài zhě duō yīn zhī dé jì.
因有「官升七級,勢減萬分「之語。後復為勞升、功升、閏升三說:勞如使琉球之類,功如邊功督工程之類,閏升則吏科管察,及耆舊起用之類。人始以意為遷就,而避外者多因之得計。
zhì guǐ chǒu nián yīn zhēng xióng zhī wǎng tíng bì xué chà yī shì, bō jí lǐ kē dōu zhōu yǒng chūn, bù dāng nèi tuī, tái zhōng tāng zhì qí zhào jīng qǐ gōng tài zǎi. tài zǎi jǔ yī nèi yī wài jiù guī wèi yán, yòu bó zhī wèi fēi diǎn zhì, shuō jiǔ bù dìng. yīn dé zhǐ mìng liù kē huì yì, yán rén rén shū, ér wèi kē chén dàn dāng nèi zhuó, qí zuì bù xiào zhě jiān chū yī èr rén yú wài, zé zhòng kǒu rú yī. gài yǐ suǒ yuán dé fān niè, rú jùn yì zhī liè zhuǎn wáng guān yě, cǐ yòu bù zhī chū hé diǎn gù yǐ. shàng jiǔ gé xíng qǔ, yán lù liáo liáo, qí zhōng zhě, jù jī zī suì jiǔ. shì jīng qīng ruò lěng jú, liàn jìn tà rú fèng chí. cǐ shí zhōu dōu jiàn yì bù fù dé wài, tè tāng yù zhú tài zǎi, wù yǐn zhī ěr. shí fāng shì wài zhuǎn wèi yù chī mèi, tóu hǔ bào, bù jué zhēng xiān hù zhōu. zhì yú huì yì chū, ér nián lì suì yīn zhī bù jǔ yǐ, kǒng zǔ zhì zhōng nán gāo gé yě.
至癸丑年因爭熊之罔(廷弼)學差一事,波及禮科都周永春,不當內推,台中湯質齊(兆京)起攻太宰。太宰舉一內一外舊規為言,又駁之謂非典制,說久不定。因得旨命六科會議,言人人殊,而謂科臣但當內擢,其最不肖者間出一二人於外,則眾口如一。蓋以瑣垣得藩臬,如郡邑之劣轉王官也,此又不知出何典故矣。上久格行取,言路寥寥,其中者,俱積資歲久。視京卿若冷局,戀禁闥如鳳池。此時周都諫亦不富得外,特湯欲逐太宰,誤引之耳。時方視外轉為御魑魅,投虎豹,不覺爭先護周。至於會議出,而年例遂因之不舉矣,恐祖制終難高閣也。
wǔ xián fù chá dīng chǒu dōng jiāng líng duó qíng, liǎng jīng dà xiǎo jiǔ qīng, gè yǒu gōng běn bǎo liú, nǎi zhì yù shǐ zé céng shì chǔ wèi shǒu, gěi shì zé chén sān mó wèi shǒu, hé cí qǐng liú. shí wéi cí lín wú zhào jiù zhèng zhī, tíng háng zhōu liù shí wèi mín. bǐ bù ài shěn jì zhī, zhàng bā shí. zuì hòu jìn shì zōu zé yǔ yì jiā lì, zhàng yī bǎi, yǔ èr bǐ bù tóng qiǎn shù. zhì xīn sì jīng chá, fù bié zhuì běn mò, yù yǒng gù zhī, fū yǐ máng yǐ shù, níng xū gèng lì kǎo gōng fǎ? yǎn zhōu shǒu fǔ chuán zhōng shān xiào zhī, wèi jiāng líng fán shí rén, ér mào luàn ruò cǐ, zhī qí bù jiǔ yǐ. cǐ shí zhì yán, dàn wèi jiāng wǔ jūn zǐ rù gēng chén wài jì zhōng, zé shí bù rán. dāng shí yǎn zhōu mù dǔ qí shì, ér miù wù nǎi ěr, xìn hū jì shù zhī nán yě.
【五賢附察】丁丑冬江陵奪情,兩京大小九卿,各有公本保留,乃至御史則曾士楚為首,給事則陳三謨為首,合詞請留。時惟詞林吳趙救正之,廷杭州六十為民。比部艾沈繼之,杖八十。最後進士鄒則語益加厲,杖一百,與二比部同遣戍。至辛巳京察,復別綴本末,欲永錮之,夫已氓已戍,寧須更麗考功法?弇州《首輔傳》中姍笑之,謂江陵繁識人,而瞀亂若此,知其不久矣。此實至言,但謂將五君子入庚辰外計中,則實不然。當時弇州目睹其事,而謬誤乃爾,信乎紀述之難也。
kǎo chá liú yòng liù nián jīng chá, diǎn zhì zuì zhòng. qí yǐ bù jí fú zào chù zhě, xì jī zēng shì lì, jiàng yī jí diào wài, yǐ qū quán rén cái. qí hòu bá zhuó, bù fáng zhì men gōng fǔ. rán dāng qí shí jí liú yòng, réng gù zhí gòng shì zhě, zài xiān cháo yǒu zhī, jiǔ bù jīng jiàn yǐ. yǐ sì dà jì, zhǔ chá zhě wèi shǔ bù shǎo zǎi yáng zhèng ān shí qiáo zuǒ dōu yù shǐ wēn yī qí chún wèi zhèng, shū shàng zhǐ chū, qiè zé dāng shì zhě bù gōng, ér liú tái dāng zhé zhě shù rén, qí suǒ zhù yì zé jǐn qián gěi shì, jí yù shǐ zhāng shì qú děng sān sì rén ér yǐ.
【考察留用】六年京察,典制最重。其以不及、浮躁處者,系績增事例,降一級調外,以曲全人材。其後拔擢,不妨致們公輔。然當其時即留用,仍故職供事者,在先朝有之,久不經見矣。乙巳大計,主察者為署部少宰楊正庵(時喬)、左都御史溫一齊(純)為政,疏上旨出,切責當事者不公,而留台當謫者數人,其所注意則僅錢給事,及御史張似渠等三四人而已。
jǔ cháo xiāng shì bù gǎn fā. ér tīng bǔ láng zhōng liú chǔ pán yuán zhēn zhǔ shì páng yáo fēng shí yōng tè shū jiū shěn sì míng pò huài diǎn zhì, bì jiān qī jūn zhū bù fǎ, jù dé zhǐ qiǎn bà.
舉朝相視不敢發。而聽補郎中劉楚磐(元珍)、主事龐堯封(時雍)特疏糾沈四明破壞典制,庇奸欺君諸不法,俱得旨譴罷。
zuì hòu zhè rén hè lì bù dào xīng càn rán jì shàng qīng píng zhī shū, qǐng jí xià kǎo chá jiàng zhé zhū chén, yǐ wán dà diǎn, jí bà zhǔ chá xùn sī zhī chén, yǐ míng gōng dào. xùn sī zé zhǐ wēn sān yuán yě, hè gù yǔ sì míng hòu shàn, gù chì wēn zhī sī, yǐ zhe shěn zhī gōng. shí sì míng zài gào bù rù gé, dé zhǐ hè yì bà wèi biān máng. shì nián wēn qù wèi, cì nián sì míng yǔ shāng qiū yì tóng bà xiāng. shěn sì míng yǔ wēn sān yuán bù xiāng xià, yǐ fēi yī rì, rán wài yóu shì jī mí. yǐ gù jiǎ chén nián, wēn kǎo èr pǐn liù nián mǎn, gù shì, zhǐ dāng dé tài zǐ shǎo bǎo, shěn tè wèi qǐng jiā tài zǐ tài bǎo yǐ yuè zhī, jǐ wàng xì xiū hǎo. wèi jǐ guǎn chá, jǐn chù qí fù xīn, yóu shì xián cāi yù shēn, bù kě jiě yǐ. qí nián qī yuè, sān yuán dé zhì shì qù, sì míng suì zī, bù wèi wù qíng suǒ fù yún.
最後浙人賀吏部道星(燦然)繼上清平之疏,請亟下考察降謫諸臣,以完大典,亟罷主察徇私之臣,以明公道。徇私則指溫三原也,賀故與四明厚善,故斥溫之私,以著沈之公。時四明在告不入閣,得旨賀亦罷為編氓。是年溫去位,次年四明與商邱亦同罷相。沈四明與溫三原不相下,已非一日,然外猶示羈縻。以故甲辰年,溫考二品六年滿,故事,止當得太子少保,沈特為請加太子太保以悅之,幾忘隙修好。未幾管察,盡處其腹心,由是嫌猜愈深,不可解矣。其年七月,三原得致仕去,四明遂滋,不為物情所附雲。
kǎo chá liú yòng jīn shàng yǐ sì dà jì, shū shàng, zhǐ xià liú kē dào shù rén, yī shí dà hài, yǐ wèi chuàng jiàn. rán jiā jìng shí bā nián jǐ hài, kǎo gōng láng zhōng zhào rǔ lián zhǔ nèi chá, yù chì zhǔ shì zhào wén huá. shí tài zǎi xǔ zàn lì chí bù kě, wèi cǐ quán mén sī rén, shū yī shàng bì wèi yá mén lèi, rǔ lián yuán yǐ shēn dāng zhī. jí hé zhǐ, wén huá guǒ liú. yòu gōng bù shǔ wèi xìng zhě, wèi táng guān shàng shū zhōu xù suǒ zēng, bèi chì, rǔ lián bù xǔ, ér bù néng duó. bǐ kē dào shí yí shū shàng, dú liú zhī. zhào hòu guān zhì shǎo bǎo shàng shū, wèi wáng dōu yù shǐ. rán zhào gù yán fēn yí kè, shì shí yán jǐn wèi dà zōng bó, ér wēi yàn yǐ néng qián jié shàng xià rú cǐ. zhì yú qián jiā jìng dīng hài, bīng bù shì láng zhāng cōng, shū liú kǎo chá fú zào yuán rèn lì bù láng zhōng péng zé, zé yǐ jiàng liǎng huái yùn fù, réng shǒu gù guān, xún shēng yòu yù dé, wàn wèi yì yǐ.
【考察留用】今上乙巳大計,疏上,旨下留科道數人,一時大駭,以為創見。然嘉靖十八年己亥,考功郎中趙汝濂主內察,欲斥主事趙文華。時太宰許贊力持不可,謂此權門私人,疏一上必為衙門累,汝濂原以身當之。及和旨,文華果留。又工部屬魏姓者,為堂官尚書周敘所憎,被斥,汝濂不許,而不能奪。比科道拾遺疏上,獨留之。趙後官至少保尚書,魏王都御史。然趙故嚴分宜客,是時嚴僅為大宗伯,而威焰已能鉗結上下如此。至於前嘉靖丁亥,兵部侍郎張璁,疏留考察浮躁原任吏部郎中彭澤,則已降兩淮運副,仍守故官,尋升右諭德,萬為異矣。
zhào rǔ lián yún nán zhī tài hé rén, chū yǐ rén chén kē shù jí shì, shòu lì bù kǎo gōng zhǔ shì, jū lì bù wǔ nián ér guǎn dà jì. gù shì, quán láng wú jìng shòu zhě, rǔ lián dé shì guān, jí qiān zhèng láng, shēng nán shàng bǎo qīng, yǐ zhì fù dōu yù shǐ xié yuàn. zhì jiā jìng sān shí nián xīn hài, yì yǐ dà jì zì chén diào wài, zé xiāng sōng jiǔ zài shǒu kuí, ér zhào wén huá yì dēng èr qīng jiǔ yǐ. wén huá liú yòng shì, shí lù shī zài. yòu jiā jìng liù nián dīng hài dà jì, yù shǐ yè zhōng bèi chá, shàng tè mìng liú yòng, xún shēng dà lǐ sì chéng. qí shì yǔ zhào wén huá péng zé tóng shí, ér shǐ yì bù shū.
趙汝濂、雲南之太和人,初以壬辰科庶吉士,授吏部考功主事,居吏部五年而管大計。故事,銓郎無竟授者,汝濂得是官,即遷正郎,升南尚寶卿,以至副都御史協院。至嘉靖三十年辛亥,亦以大計自陳調外,則相嵩久在首揆,而趙文華亦登貳卿久矣。文華留用事,實錄失載。又嘉靖六年丁亥大計,御史葉忠被察,上特命留用,尋升大理寺丞。其事與趙文華、彭澤同時,而史亦不書。
bēi guān bèi chá réng liú xún àn zhè jiāng yù shǐ zuǒ cháng, yǔ cān zhèng yú shì yuè qiān shì shī xìn kǎo chá suǒ shǔ jiā xìng xiàn chéng zhào gōng, bà ruǎn wèi mín, gōng yì què zì sù, yún shì yuè piān tīng yú lì lǐ bǎo zhī chán ér xiàn zhī. shàng xià qí shì yú xún fǔ zhè jiāng shì láng děng guān hé zhī, guǒ rú gōng yán, lì bù fù hé yǐ wén, shàng mìng cháng xìn èr rén gè fá fèng sān yuè, wéi shì yuè yǔ lǐ bǎo bìng fù àn chén jū xùn zhì zuì. gài wèi qí shì jù qǐ yú cān zhèng zhī shòu zèn, gù tè zhòng qí qiǎn, qiě yǔ yú tái bìng xià lì, qí rǔ jí yǐ. cǐ shì zài zhèng tǒng sān nián.
【卑官被察仍留】巡按浙江御史左瑺,與參政俞士悅、僉事施信考察所屬嘉興縣丞趙恭,罷軟為民,恭詣闕自訴,雲士悅偏聽輿隸李保之讒而陷之。上下其事於巡撫浙江侍郎等官核之,果如恭言,吏部覆核以聞,上命瑺、信二人各罰俸三月,惟士悅與李保並付按臣鞫訊治罪。蓋謂其事俱起於參政之受譖,故特重其譴,且與輿台並下吏,其辱極矣。此事在正統三年。
yòu shí nián ér yú shì yuè zhě, yǐ bài xíng bù shàng shū, yòu èr nián ér jiā tài zǐ tài bǎo, yòu liù nián ér qù wèi. fū yǐ fāng miàn dà liáo, jiū yī yì zuǒ, yǐ wū fǎn zuò yǐ, qí shí hé yán duì lì mín? tā rì hé yán zhǎng bāng jìn qiě zhì bā nián zhī jiǔ, qǐ yī shěng bù zú diàn shēng píng yé? jīn chéng bù jí shòu wū, gù wú gǎn zì míng yuān yì. yòu míng, qiě wú sǐ suǒ yǐ.
又十年而俞士悅者,已拜刑部尚書,又二年而加太子太保,又六年而去位。夫以方面大僚,糾一邑佐,已誣反坐矣,其時何顏對吏民?他日何顏掌邦禁「且至八年之久,豈一眚不足玷生平耶?今丞簿即受誣,固無敢自鳴冤抑。又鳴,且無死所矣。
shì shí bēi guān zhāo xuě zhě bù fá rén, yīn jiā xìng wèi wú yì, gù jì qí shì.
是時卑官昭雪者不乏人,因嘉興為吾邑,故紀其事。
dà jì bù yuàn hù jié nèi wài jì diǎn, jiē lì bù dū chá yuàn, zhǔ chí shāng què.
【大計部院互訐】內外計典,皆吏部、都察院,主持商榷。
jí yǒu wèi qiè, yì diào jì liǎng píng, wèi yǒu chá shì jì jùn, bù yuàn fù zì xiāng gōng zhě. wéi chéng huà sì nián dōng, yǐ xīng biàn chá cháo chén. shí nán jīng zé lì bù yòu shì láng zhāng lún dū chá yuàn zé yòu qiān dōu yù shǐ gāo míng zhǔ qí shì, yǐ zòu shàng bà láng zhōng pān mèng shí děng jiǔ shí liù rén yǐ, shàng yǐ huì guān kǎo chá, gè zhǎng yìn guān bù tóng qiān míng wèi yí. shí shì láng yè shèng dōu gěi shì máo hóng, yǐ àn tā shì zài nán jīng, suì bìng yǐ shǔ zhī. lún nǎi shàng yán: qǐng huì guān kǎo chá, qí kǎo tuì zhī zhōng, ruò yuán wài lán xié děng sān rén, rén cái kě xī zuǒ fǔ jīng lì wú xuān děng shí jiǔ rén dāng chì? gè táng shàng guān bù cóng chén yán, ér dōu yù shǐ gāo míng gāng bì zì yòng, shí sān dào yù shǐ qǐ wú yī rén kě chì? gāo míng xīn huái bù gōng. suī jū fēng xiàn, chén róu nuò bù lì, bù néng jìn xián tuì bù xiào, yuán yǔ míng jù bà. gāo míng yì yǐ fáng xián wù shì zì chén, shàng jiē bù xǔ, bǐ yè shèng máo hóng fù zòu zhì, zé yún huì shí zhāng lún bù néng duì zhòng zhí lùn, chá hòu nǎi zhǎn zhuǎn fán dú gāo míng yì bù yǔ lún chéng xīn shāng què, yǐ zhì jī fèn cāi yí. èr rén jù yí dǎi wèn. lún suǒ yì liú yì chì, jù kǎo chá yǐ dìng, kǒng nán fēn gèng. shàng shì zhī, lún yǔ míng gū bù wèn. àn bù yuàn tóng guǎn dà jì, shì hòu nǎi zhēng jì rú cǐ, zhēn xiàng lái wèi yǒu zhī shì. cǐ hòu lèi cháo jì diǎn, qí fú rén yǔ fǒu jù bù lùn, rán jù duān jí xiū, shǐ zhōng wú wǔ. zhí zhì lóng qìng jiān, zhǎng lì bù shì dà xué shì gāo gǒng zhǎng dū chá yuàn dà xué shì zhào zhēn jí, yǐ kǎo chá kē dào, shì hòu xiāng jié. jīn shàng xīn hài, jīng chá sūn zhǒng zǎi, yǔ xǔ fù yuàn shì hòu xiāng zuǒ, zé chéng huà yǐ zhào qí duān yǐ.
即有未愜,亦調劑兩平,未有察事既竣,部院復自相攻者。惟成化四年冬,以星變察朝臣。時南京則吏部右侍郎張綸、都察院則右僉都御史高明主其事,已奏上罷郎中潘孟時等九十六人矣,上以會官考察,各掌印官不同僉名為疑。時侍郎葉盛、都給事毛宏,以案他事在南京,遂並以屬之。綸乃上言:「頃會官考察,其考退之中,若員外蘭諧等三人,人材可惜;左府經歷吳宣等十九人當斥?各堂上官不從臣言,而都御史高明剛愎自用,十三道御史豈無一人可斥?高明心懷不公。雖居風憲,臣柔懦不立,不能進賢退不肖,原與明俱罷。「高明亦以妨賢誤事自陳,上皆不許,比葉盛、毛宏覆奏至,則雲會時張綸不能對眾執論,察後乃輾轉煩瀆;高明亦不與綸誠心商榷,以致積忿猜疑。二人俱宜逮問。綸所議留議斥,俱考察已定,恐難紛更。上是之,綸與明姑不問。按部院同管大計,事後乃爭計如此,真向來未有之事。此後累朝計典,其服人與否俱不論,然俱端即休,始終無忤。直至隆慶間,掌吏部事大學士高拱、掌都察院大學士趙貞吉,以考察科道,事後相訐。今上辛亥,京察孫冢宰,與許副院事後相左,則成化已兆其端矣。
yán guān lì zhuǎn fǎn jié jiǎ chén chūn, xíng kē gěi shì zhōng qián mèng gāo, tuī hú guǎng cān yì wèi xià, mèng gāo zì yǐ shū qǐng, wèi: zuǒ yòu gěi shì wài zhuǎn, shǐ dé fù shǐ cān yì.
【言官例轉反詰】甲辰春,刑科給事中錢夢皋,推湖廣參議未下,夢皋自以疏請,謂:「左右給事外轉,始得副使參議。
ruò sàn gěi shì bù guò qiān shì, yǐ chù bù chēng zhí zhě, wèi zhī liè zhuǎn. jīn chén tè sàn gěi shì ěr, cān yì zhè tuī, hú wèi hū lái zāi? lì bù yǐ wèi yōu, chén zé zì chuāi wú gōng yǐ wèi zhú, chén yòu zì xǐng wú zuì. qǐ chì wèn gāi bù, míng shù chén gōng guò, hé yǐ chōng nián lì? dé zhǐ liú yòng. àn kē chén lì zhuǎn, wú qiú miǎn zhī lǐ, gèng wú fǎn jié quán sī gù shì, nǎi zhǔ shàng suì yǔn qí qǐng, shuō zhě wèi sì míng mì jiē bǎo qián, gù dé liú yòng. zì shì yǐ sì nián gōng kē zhōng zhào dòu lì zhuǎn, yì yǐ lùn hé wēn zhōng chéng, yīn zì qǐng dé liú. gài zhōng yì sì míng rù mù yě, sì wéi jù sǎo dì yǐ.
若散給事不過僉事,以處不稱職者,謂之劣轉。今臣特散給事耳,參議這推,胡為乎來哉?吏部以為優,臣則自揣無功;以為逐,臣又自省無罪。乞敕問該部,明數臣功過,何以充年例?「得旨留用。按科臣例轉,無求免之理,更無反詰銓司故事,乃主上遂允其請,說者謂四明密揭保錢,故得留用。自是乙巳年工科鍾兆斗例轉,亦以論劾溫中丞,因自請得留。蓋鍾亦四明入幕也,四維俱掃地矣。
àn qián gěi shì yú guǐ mǎo dōng, yǐ yāo shū zuò guō zhèng yù, yīn jí cì zhuǎn shěn lǐ, gù gōng lùn yǐ cǐ báo zhī, sì míng yǐ cǐ hòu zhī. shí tuī qián nián lì zhě, wèi shǔ lì bù shì, hù bù shàng shū zhào shì qīng, bù xiān yǐ bái shǒu kuí, shǒu kuí nù qí yì yǐ, suì gǎi mìng shì láng yáng shí qiáo shǔ yìn, zhào chū yì jiǎ wáng shí, yì zài cún chǔ, ǒu yǔ sì míng àn hé, chū fēi yǒu xīn fù quán, qí hòu wèi guō jiāng xià zhāo xuě zhě, yīn sì míng yǐ bō jí yú zhào wù yǐ.
按錢給事於癸卯冬,以妖書坐郭正域,因及次轉沈鯉,故公論以此薄之,四明以此厚之。時推錢年例者,為署吏部事,戶部尚書趙世卿,不先以白首揆,首揆怒其異已,遂改命侍郎楊時喬署印,趙初議假王時,意在存楚,偶與四明暗合,初非有心附權,其後為郭江夏昭雪者,因四明以波及於趙誤矣。
qián gěi shì zhī sǎo mén wú xíng, rén rén néng tuò zhī. rán qí zuò guō zōng bó yǐ wēi fǎ, yì zì yǒu yīn. fǔ tóng zhī wú huà zhě chǔ rén, nǎi qù rèn shì láng guō zhèng yù zhī xiāng tóng nián yě, shí yǐ tīng kān zài jīng, shì yāo shū shì qǐ, fú què shàng shū, wèi yāo shū chū zì xīn xuǎn jiào guān ruǎn míng qīng zhī bǐ. ruǎn shǔ rén, yòu kē chén qián mèng gāo zhī mì qī yě. qián bù néng gān, nǎi kàng shū zhí wèi yāo shū chū yú guō zhèng yù. guō wèi cì fǔ yī bō mén tú, ér liú yī shěn lìng jǔ, wèi zhèng yù mén xià shí kè, xiāng jǔ gòu zào cǐ shì. yòu yīn shěn lìng yù chuàn rù dá guān, yǐ zhù kāng pī yáng. qián zhī dé zuì míng jiào bù dài yán, ér hú huà zhī wū gào ruǎn míng qīng, zǒng yì quǎn zhǒng yī liú ěr.
錢給事之掃門無行,人人能唾之。然其坐郭宗伯以危法,亦自有因。府同知吳化者楚人,乃去任侍郎郭正域之鄉同年也,時以聽勘在京,適妖書事起,伏闕上疏,謂妖書出自新選教官阮明卿之筆。阮蜀人,又科臣錢夢皋之密戚也。錢不能甘,乃抗疏直謂妖書出於郭正域。郭為次輔衣缽門徒,而流醫沈令舉,為正域門下食客,相舉構造此事。又因沈令譽串入達觀,以助康丕揚。錢之得罪名教不待言,而胡化之誣告阮明卿,總亦犬冢一流耳。
kǎo chá xié miǎn zì rén wǔ yǐ lái, zhū hé jiāng líng zhě, duō qǔ xiǎn guān qù, yóu ér xiào zhī, zhēng yǐ jiàn yán zì jiàn, yì yǒu zhī wù yì jiāng jí, xiān shì ér fā zhě. yǐ yǔ suǒ jiàn, rú yǐ yǒu nián, nán lǐ bù láng mǎ yīng tú, lùn zǎi xiàng quán zhòng, yán guān ā fǔ, zhé wèi biān wèi qù. shí, tài cāng xiàng gōng xīn chū shān, xiān zhī mǎ shū suǒ yóu, suì yīn lùn shí shì jí zhī, wèi nián lái nì è chéng fēng, nǎi yǒu shì jǐng xiān xié, qiān rén suǒ zhǐ rú mǎ mǒu gān, yì dé jiè jiàn yán zhī míng, yǐ táo kǎo chá, qí cí shén jùn. shí qù dà jì shàng nián yú, zhì dīng hài chūn nán chá, zhōng bù jí mǎ, zé yǐ mǎ shū xiān bèi chù yě. zhì xīn mǎo dōng, lǐ kē dōu gěi shì zhōng hú rǔ níng xiān yǐ kē chǎng lùn tóng jùn zhǔ shì ráo shēn, wèi shí qíng suǒ báo. zhì shì yòu yǐ kē chǎng shì, hé nán jīng zhǔ shì yù dé lù kě jiào, qǔ zhōng jǔ rén qián kuí chūn, nǎi yù shǐ qián yī běn zi, zhōng shì yǒu sī. shí wèi hú jiè yǐ shì qián shū zhī miù, yù miǎn chá diǎn.
【考察脅免】自壬午以來,諸劾江陵者,多取顯官去,尤而效之,爭以建言自見,亦有知物議將及,先事而發者。以予所見,如乙酉年,南禮部郎馬應圖,論宰相權重,言官阿輔,謫為邊尉去。時,太倉相公新出山,先知馬疏所由,遂因論時事及之,謂年來溺諤成風,乃有市井憸邪,千人所指如馬某乾,亦得借建言之名,以逃考察,其詞甚峻。時去大計尚年余,至丁亥春南察,終不及馬,則以馬疏先被處也。至辛卯冬,禮科都給事中胡汝寧先以科場論同郡主事饒伸,為時情所薄。至是又以科場事,劾南京主試諭德陸可教,取中舉人錢魁春,乃御史錢一本子,中式有私。時謂胡藉以飾前疏之謬,欲免察典。
jí guǐ sì chūn dà jì, jìng yǐ bù jǐn bà. zé cǐ shū wèi wú yì yǐ. zhì wù xū nián, xún àn gān sù yù shǐ xǔ wén zào lùn xié héng dà chén wèi shì láng zhāng juàn méng dōu yù shǐ wèi yǔn zhēn děng, zhū gōng jiē fù shí wàng, qiě jiē xī běi rén. shuō zhě zhǐ wèi zhāng jiàn sī rén, yīn zhāng qù wèi, wèi zhī bào fù, qiě běn zhè rén zhè dǎng, yù wèi táo jīng chá dì yě. bái jiǎn fēn rán, gōng zhī bù yí yú lì, xǔ wài zhé qù. jǐ hài nèi jì, xǔ suī bù chù, ér hèn zhī xī zhī zhě shàng xiāng bàn. jìn rì guǐ mǎo jiǎ chén jiān, jìng lù yǐ fēn, dàn jī sì qǐ, chū nú rù zhǔ, àn bì míng gōng. yǐ sì yī chá, suì zhì qīn liú zī yì, cháo duān jù sòng, qì jīn bù xiè. yòu fēi yú suǒ de ér zhī yǐ.
及癸巳春大計,竟以不謹罷。則此疏為無益矣。至戊戌年,巡按甘肅御史許聞造論邪橫大臣為侍郎張眷蒙、都御史魏允貞等,諸公皆負時望,且皆西北人。說者指為張建私人,因張去位,為之報復,且本浙人浙黨,預為逃京察地也。白簡紛然,攻之不遺餘力,許外謫去。己亥內計,許雖不處,而恨之惜之者尚相半。近日癸卯甲辰間,徑路已分,彈擊四起,出奴入主,暗避明攻。乙巳一察,遂至欽留滋議,朝端聚訟,迄今不懈。又非余所得而知矣。
hóng zhì guǐ hài jīng chá zhī qián, gěi shì zhōng wú shùn wáng gài zì zhī yǒu yì, xiān shì lùn lì bù shàng shū mǎ wén shēng, mǎ cí guǎn chá bù yǔn, zú chì èr chén. ér dāng shí bù yǐ wèi fēi, chá hòu yòu yǒu shū biàn zhě, mǎ yù qǐng zài kǎo, shí kǎo gōng láng zhōng yáng dàn, zhí bù kěn cóng, suì yī xiān yì. shì shí rén xīn shàng gǔ, wú páng xiāo zhě wèi zhī zuǒ dòu, yuǎn fēi jīn rì guāng jǐng yě. ruò jiā jìng xīn hài zhēng yuè, jǐn yī jīng lì shěn liàn shū hé yán sōng, yì zhě yì yún táo chá, yǐ cǐ zhòng qiǎn. cǐ chū chóu kǒu, hé zú sǔn shěn zhí shēng.
弘治癸亥京察之前,給事中吳蕣、王蓋自知有議,先事論吏部尚書馬文升,馬辭管察不允,卒斥二臣。而當時不以為非,察後又有疏辨者,馬欲請再考,時考功郎中楊旦,執不肯從,遂依先議。是時人心尚古,無旁囂者為之佐斗,遠非今日光景也。若嘉靖辛亥正月,錦衣經歷沈煉疏劾嚴嵩,議者亦云逃察,以此重譴。此出仇口,何足損沈直聲。
yàn shū shǐ cè zhōng, rú zhōng huì zuò wěi shū yǐ zhuàn bǎo jiàn, jí sòng nǚ nú xí shí jiè shū zhū shì, jiē yì wèi zhēn. nǎi jìn nián rú gēng xū dōng, yǒu chuán zhè jiāng xún àn yù shǐ zhèng huán shū jì fāng, jì yī shū yú wáng gěi shì hóng tíng shào huī zhě, yún cì nián dà jì, yù chù mǒu mǒu bù xià shù shí rén, jiē fù píng tài zǎi xīn lǚ yě. hú gěi shì mù dōng xīn chí yǐ shì sūn fù píng, qí mò yòu zhuì yī xíng yún: jiā hé xiān shēng jìn shēng yī zi, xiǎng zhàng suǒ yù wén zhě, bìng bào. jiā hé zhǐ shěn jì shān yě, gài sūn shěn shēn chóu, ér jù wú sì, gù zuò cǐ yǔ jī zhī. sūn yuè zhī guǒ dà nù, jí yù zhòng chù zhèng wáng zhū rén, yī rì chū yǐ shì shǎo zǎi xiāo yuán pǔ yún jǔ, qiě yún cǐ cáo wèi móu xiǎn dú zhì cǐ, fēi jǐn shān zhī wú yí lèi, huò bù zhǐ yě. xiāo dì shì liáng jiǔ, hū cǐ bǐ qí shàng yuē: dé fēi zhà hū? yīn sūn lǎo kuì, gù zuò zì shì zhī. sūn chū qí bù yì, shén jīng huì, yǐ ér wù, suì qiè cǐ shū bù chū. ér wáng zhī lì zhuǎn, xiāo zhī bèi hé, yì tāi yú cǐ yǐ. zhèng yù shǐ jīng shī rén, céng tè shū fā wáng jù zhōu yuán hàn zhī mò, gù xī běi zhū gōng qiè chǐ yān. hú wáng èr gěi shì jù tài zǎi tóng xiāng, hú xié fén yú bào ēn yuàn, wáng hóng tíng suī qín rén, chí yì tè yì, gù bìng zhōng zhī. hú zhī jì liǎ, shì qiǎo shí zhuō, xìng fù píng mào ér zhuō, qí jì nǎi dé shòu. shǐ yù yīng mǐn zhī rén, qiě lì bài yǐ!
【贗書】史冊中,如鍾會作偽書以賺寶劍,及宋女奴習石介書諸事,皆意未真。乃近年如庚戌冬,有傳浙江巡按御史鄭環樞(繼芳),寄一書於王給事宏庭(紹徽)者,雲次年大計,欲處某某不下數十人,皆富平太宰心膂也。胡給事慕東(忻)持以示孫富平,其末又綴一行云:「嘉禾先生近生一子,想丈所欲聞者,並報。「嘉禾指沈繼山也,蓋孫、沈深仇,而俱無嗣,故作此語激之。孫閱之果大怒,即欲重處鄭、王諸人,一日出以示少宰蕭元圃(雲舉),且雲此曹為謀險毒至此,非盡芟之無遺類,禍不止也。蕭諦視良久,忽泚筆其上曰:「得非詐乎?「因孫老聵,故作字示之。孫出其不意,甚驚恚,已而悟,遂篋此書不出。而王之例轉,蕭之被劾,亦胎於此矣。鄭御史京師人,曾特疏發王聚洲(元翰)之墨,故西北諸公切齒焉。胡、王二給事俱太宰同鄉,胡挾枌榆報恩怨,王宏庭雖秦人,持議特異,故並中之。胡之伎倆,似巧實拙,幸富平耄而拙,其計乃得售。使遇英敏之人,且立敗矣!
wǔ biàn wáng guān lì bù xuǎn fǎ, huàn zá liú yōng zhì, gū chuàng wèi wáng guān, yǐ shū tōng zhī, míng yuē shēng zhuǎn, shí bà chì yě. cǐ fǎ chuàng yú chéng huà yǐ hòu, jīn bù kě gǎi yǐ.
【武弁王官】吏部選法,患雜流壅滯,姑創為王官,以疏通之,名曰升轉,實罷斥也。此法創於成化以後,今不可改矣。
wéi wǔ biàn zé wú zhī, qīn yī shǒu bǎ yǐ shàng, fēi cān hé wú qū zhú zhī lǐ. kuàng fèi ér fù qǐ, bù kě fāng wù. jìn nián shí dà sī mǎ dōng quán, shǐ fǎng wáng guān lì, chuàng wèi tiān zhù yī shuō, fán liè kǎo zhě zé zhù yān, yǒu guān wú quē. yì jiù shí kǔ xīn, rán cǐ bèi sù hào xī là jiǔ hú, fēi kǎo gōng fǎ suǒ kě shù fù, tián bù chéng chuàng. shí qù wèi ér tiān zhù yì bù jiǎng yǐ.
惟武弁則無之,欽依守把以上,非參劾無驅逐之理。況廢而復起,不可方物。近年石大司馬東泉,始仿王官例,創為添注一說,凡劣考者則注焉,有官無缺。亦救時苦心,然此輩素號錫鑞酒壺,非考功法所可束縛,恬不懲創。石去位而添注亦不講矣。
yī shí liù qīng méi shòu běn cháo dà chén xiǎng gāo shòu zhě jiān yǒu zhī, rán wèi yǒu jù yú yī shí zhě. rú huá tíng lù píng quán shù shēng, yǐ lǐ bù shàng shū tài zǐ tài bǎo zhì shì, zé jiā jìng xīn chǒu jìn shì yě, dé nián jiǔ shí qī. hǎi fēng yáng mèng shān wēi, yǐ yòu dōu yù shǐ zhì shì, zé jiā jìng dīng wèi dīng jìn shì yě, dé nián jiǔ shí sì. pú qí xiè sōng píng péng jǔ yǐ yòu dōu yù shǐ zhì shì, zé jiā jìng bǐng chén jìn shì yě. shí dài bì sōng pō qiāng yǐ hù bù shàng shū zhì shì, zé jiā jìng jiǎ chén jìn shì yě, dé nián jiǔ shí sān. jù zài jīn shàng yǐ sì yǐ hòu sān shù nián jiān, qí qù guó jù méng yōu lǐ, jí jiǔ xún jù shòu tè shǐ cún wèn, shēn hòu shì zhōng zhī diǎn, yóu jiē chóng bèi. ruò guān wèi èr pǐn, shòu zhǐ bā xún yǐ shàng zhě, yòu bù shèng jì yě. gài shàng shòu kǎo zuò rén zhī xiào, ér shèng shòu wú jiāng yì kě bo yǐ. yáng tài zǎi qǐ shēn shí, qí mǔ fū rén shàng zài táng, nián bǎi shí sì suì shǐ gào zhōng. lù zōng bó nián wǔ shí jiǔ, shǐ jǔ nǎi sì bó dá shǎo qīng jiàn qí dēng dì zhě shí qī nián, yòu jí jiàn céng sūn. xiè zhōng chéng jiǔ shí shí, zhǎng gōng jīng zhào jūn nián qī shí yú, fú chí zuǒ yòu rú yīng ér, yóu wèi nán gòu.
【一時六卿眉壽】本朝大臣享高壽者間有之,然未有聚於一時者。如華亭陸平泉(樹聲),以禮部尚書太子太保致仕,則嘉靖辛丑進士也,得年九十七。海豐楊夢山(巍),以右都御史致仕,則嘉靖丁未丁進士也,得年九十四。蒲圻謝松屏鵬舉以右都御史致仕,則嘉靖丙辰進士也。石埭畢松坡(鏘)以戶部尚書致仕,則嘉靖甲辰進士也,得年九十三。俱在今上乙巳以後三數年間,其去國俱蒙優禮,及九旬俱受特使存問,身後飾終之典,尤皆崇備。若官未二品,壽止八旬以上者,又不勝紀也。蓋上壽考作人之效,而聖壽無疆亦可卜矣。楊太宰乞身時,其母夫人尚在堂,年百十四歲始告終。陸宗伯年五十九,始舉乃嗣伯達少卿見其登第者十七年,又及見曾孫。謝中丞九十時,長公京兆君年七十餘,扶持左右如嬰兒,尤為難遘。
wén wǔ tóng shí gè shèng jiā jìng mò nián, sūn wén kè shēng wèi nán lǐ bù shàng shū, gù zuǒ fù dōu yù shǐ zèng lǐ bù shàng shū zhōng liè gōng zǐ yě, shí zhǎng zi lóng cì zǐ dìng jù yǐ dēng jìn shì, lóng shì zhì lì bù shàng shū, dìng shì zhì nán lǐ bù shì láng. qí sān zi míng fàn jīn shàng yù míng, gǎi míng yuē zòng, jì dēng dì, shì zhì tài pú sì qīng. shǎo zǐ kuàng, dēng jīn shàng jiǎ xū huì yuán, xiàn wèi nán zhǎng yuàn yòu dōu yù shǐ. qí sūn rú fǎ rú yóu bèi, yǐ jiǎ dì wèi láng shǔ, wèi cí lín zhě shàng duō. yòu níng yuǎn bó lǐ chéng liáng, cóng piān bì qǐ liáo zuǒ, jī gōng zhì fēng bó shì xí, shì zài jīn shàng chū nián. jīn yǐ tài bǎo fèng cháo qǐng, dí dì chéng cái wèi zǒng bīng, qí zhǎng zi tài zǐ tài bǎo zuǒ dū du rú sōng lǚ wèi dà shuài, zuì hòu shuài liáo mò yú zhèn, zhuī zèng shǎo bǎo, yòu yīn yī zi wèi shì dū du tóng zhī. cì zǐ rú bǎi, yì wèi liáo shuài, zhì yòu dū du. dì sān zi rú zhēn, yǐ jǐn yī yīn, jīn xiàn wèi guǎn wèi shì dōu zhǐ huī shǐ.
【文武同時各盛】嘉靖末年,孫文恪(升)為南禮部尚書,故左副都御史、贈禮部尚書、忠烈公子也,時長子鑨、次子鋌俱已登進士,鑨仕至吏部尚書,鋌仕至南禮部侍郎。其三子名犯今上御名,改名曰錝,繼登第,仕至太僕寺卿。少子鑛,登今上甲戌會元,現為南掌院右都御史。其孫如法、如游輩,以甲第為郎署,為詞林者尚多。又寧遠伯李成梁,從偏裨起遼左,跡功至封伯世襲,事在今上初年。今以太保奉朝請,嫡弟成材為總兵,其長子太子太保左都督如松屢為大帥,最後帥遼歿於陣,追贈少保,又蔭一子為世都督同知。次子如柏,亦為遼帥,至右都督。第三子如楨,以錦衣蔭,今現為管衛事都指揮使。
dì sì zǐ rú zhāng, yǐ dū du tóng zhī, chōng guì zhōu zǒng bīng guān. yòu zǐ rú méi, xiàn wèi liáo dōng fù zǒng bīng guān, jiāng dēng tán yǐ. yòu dí zhí rú wú rú jiǎ, yì jiē fù zǒng bīng, yī shí wén wǔ gè jí qí shèng. lǐ shì dōu móu qí shì, fēi kě bǐ zhōng liè gōng fá yuè, yì yǐ zhàn gōng jī láo zhì cǐ, jí táng lǐ xī píng zhū zi suǒ bù lùn yě.
第四子如樟,以都督同知,充貴州總兵官。幼子如梅,現為遼東副總兵官,將登壇矣。又嫡侄如梧、如檟,亦皆副總兵,一時文武各極其盛。李氏兜鍪騎士,非可比忠烈公閥閱,亦以戰功跡勞至此,即唐李西平諸子所不論也。
shì dài fū pǐ xìng sòng shí pú zōng mèng hǎo jié, zhì yǒu dà xiǎo xǐ miàn dà xiǎo xǐ jiǎo děng hào. tóng shí wáng jiè fǔ zé péng shǒu gòu miàn, sū lǎo quán zhì mù wèi yī qiú lǔ ér shí quǎn shǐ. rán èr gōng jiē míng liú, jiē zēng sī mǎ jūn shí zé yī yě. jiā jìng zhōng yáng yòng xiū yī fú qǐ jū qióng jí huá jié, tóng shí táng jīng chuān pò nà shū gēng, gòu bì bù kān, rán èr gōng jiē dà rú, jiē wǔ shì zōng zǎo fèi zé yī yě. gài hào shàng xuán jué, gè chū bǐng shòu, hé bì jǐn tóng? jìn lái shì rén yǐ è fēi zì chù zhě, wéi wú xiāng dīng sī kōng gǎi tíng bīn, jiā shì fù hòu, suǒ zhì jiào rán bù zī. rán jū chù bēi lòu, zuò yī liǔ mù yǐ, guà yī cū bù chú, shù shí nián bù yì. jǐ tà chén huì, shān lǚ chún jié, jué shì yī kǔ xíng tóu tuó.
【士大夫癖性】宋時蒲宗孟好潔,至有「大小洗面「、「大小洗腳「等號。同時王介甫則蓬首垢面,蘇老泉至目為衣囚鹵而食犬豕。然二公皆名流,皆憎司馬君實則一也。嘉靖中楊用修衣服起居窮極華潔,同時唐荊川破衲疏羹,垢敝不堪,然二公皆大儒,皆忤世宗早廢則一也。蓋好尚懸絕,各出稟受,何必盡同?近來士人以惡菲自處者,惟吾鄉丁司空改亭(賓),家世富厚,所至皭然不淄。然居處卑陋,坐一柳木椅,掛一粗布櫥,數十年不易。几榻塵穢,衫履鶉結,絕似一苦行頭陀。
yòu shěn sī mǎ jì shān sī xiào, qīng bái zhī cāo bù dài yán, rán zhěng bìn xiū róng, lǎo ér mí shén, qiú xū tiě miàn zǎo dòu, bù lí zuǒ yòu, guàn shǒu rì shù shí cì bù juàn. jí yān fěn bèi, wèi yù qí jié yě. liǎng gōng jù yǐ xiǎo yǒu chù yǔ, měi jiàn qí jǔ dòng, zhé xīn zhé tàn fú. yǐ qí gè yǒu zhì chù, fēi qiáng shì yě.
又沈司馬繼山(思孝),清白之操不待言,然整鬢修容,老而彌甚,虬須鐵面澡豆,不離左右,盥手日數十次不倦。即煙粉輩,未喻其潔也。兩公俱以小友畜予,每見其舉動,輒心折嘆服。以其各有至處,非強飾也。
shì dài fū wěi zhuàng shì rén shēng xī běi zhě, lèi duō zhǎng shēn wěi mào, zì xī xiāng chuán, fēng tǔ shǐ rán. ér shí bù jǐn ěr, yǐ yǔ suǒ mù dǔ, jīn fāng bó zhū héng yuè xiè yuán, zé zhè zhī shān yīn rén, zhōng chéng wáng dòu míng shì chāng, zé zhè zhī lín hǎi rén, jiē áng cáng bā chǐ, yāo fù shí wéi. zhū yǐn dàn néng jiān shí rén, qí zhòng sì bǎi jīn. wáng shāo xùn zhī, rán fú bái shù dòu bù luàn, céng yǔ yú yǐn yú mǎ zhòng liáng suǒ, zuò rén jiē jiǔ kè, zhōng xí bù néng dí. wáng xǐng rán ér bié, cì rì fù huì yǐn, wáng chū qí pán táo bēi yǐ zhuó kè, gài fàn jìn tǎng suǒ cáng táo hé duàn chéng zhě. shòu jiǔ shēng yú, yǔ yú cáng dí, yǐ shí dù wèi lǜ. yú chū fù qí yī, miǎn qiáng jǐn zhī, yǐ jué bàn zuì. wáng lián fù qí jiǔ, yǐn mǎn ér qǐ, shǐ yóu tuí rán. jí zhāng zhú hòu, fù quàn chóu rú chū yě. wáng qǐ zhé jí, liàng yí bǐ bù láng.
【士大夫偉狀】士人生西北者,類多長身偉貌,自昔相傳,風土使然。而實不盡爾,以予所目睹,今方伯朱恆岳(燮元),則浙之山陰人,中丞王斗暝(士昌),則浙之臨海人,皆昂藏八尺,腰腹十圍。朱飲啖能兼十人,其重四百斤。王稍遜之,然浮白數斗不亂,曾與余飲於馬仲良所,坐人皆酒客,終席不能敵。王醒然而別,次日復會飲,王出其蟠桃杯以酌客,蓋范禁帑所藏桃核鍛成者。受酒升余,與余藏敵,以十度為率。余初負其一,勉強盡之,已覺半醉。王連負其九,引滿而起,始猶頹然。及張燭後,復勸酬如初也。王起謫籍,量移比部郎。
shí tóng shě yǒu wáng jū yú wén mài zhě, jīng shī rén, xīn chǒu jìn shì, cū néng shī, qí zhuàng zuì qí: zhǎng bù guò sì chǐ, fù dà rú jī, yāo bèi yǔ lóu, bù lǚ pán shān, yuǎn wàng zhī, wǎn rán yī zhī zhū yě. měi zhuì bān qū shěng, chū rù bì xié, guān zhě tián lù. zhōng chéng xǐ tán xiào, wáng jū yú yì shàn xié xuè, měi yù liǎng rén fǔ ér xiāng wò shǒu, yǎng ér tīng qǐ kǒu, páng rén wú bù jué dào. jū yú nèi rén, qí ér zhǎng, yǒu cái sè, míng wén dū xià, pō yǒu qīng báo zi wèi lǐ cí cháo zhī zhě.
時同舍有王居於(文邁)者,京師人,辛丑進士,粗能詩,其狀最奇:長不過四尺,腹大如箕,腰背傴僂,步履蹣跚,遠望之,宛然一蜘蛛也。每綴班趨省,出入必偕,觀者填路。中丞喜談笑,王居於亦善諧謔,每遇兩人俯而相握手,仰而聽啟口,旁人無不絕倒。居於內人,頎而長,有才色,名聞都下,頗有輕薄子為俚詞嘲之者。
shì shēn duǎn xiǎo zhě, rú yǔ suǒ shí, tài hé guō sī mǎ qīng luó zi zhāng yú yáo sūn xíng bù qí jū rú fǎ cháng shú qú dōu yùn dòng guān rǔ jì, jiē miǎo xiǎo zhàng fū, mào lèi zhū rú. rán jūn wèi yī shí míng shuò, yǔ yí dāng shì, zhēn suǒ wèi shī zhī zǐ yǔ.
士紳短小者,如予所識,泰和郭司馬青螺(子章)、餘姚孫刑部俟居(如法)、常熟瞿都運洞觀(汝稷),皆渺小丈夫,貌類侏儒。然均為一時名碩,羽儀當世,真所謂失之子羽。
yòu nèi jiān xú xìng zhě, zhǎng jǐ jí zhàng, féi yì chēng zhī, jīn shàng hū wèi xú dà hàn, qí shì wáng zhōng chéng, bù jí jiān yě.
又內監徐姓者,長几及丈,肥亦稱之,今上呼為徐大漢,其視王中丞,不及肩也。
shì dài fū huá zhěng gù xiāng jiāng líng gōng, xìng xǐ huá chǔ, yī bì xiān měi yào mù, gāo zé zhī xiāng, zǎo mù dì jìn, suī lǐ gù hé yàn, wú yǐ guò zhī. yī shí huà qí xí, duō yǐ chǐ shì xiāng shàng. rú xú yú pǔ tài shí jiǒng qīng, shí wèi gōng bù láng, jiā gù sù fēng, měi kè zhì, bì xiān zhēn qí fú hé shū hé sè, rán hòu pī yī chū duì. liǎng rén wǎn rán hé bì, wú shǎo cān cuò, bān xíng yàn zhī. jìn nián gōng qīng jiān, lì zūn pǔ sù, wéi xié yuàn zhōng chéng xǔ shǎo wēi hóng gāng zhū zǐ shén xí, fāng fù yáo wén. shí nián yú zhī mìng, ér gù pàn zhōu xuán, yóu néng zhào yīng shù rén. cǐ gōng jū guān yǐ lián zhe wén, gài xìng shǐ rán yě, yòu yǒu rén jīn chì chéng rǔ jiā tài shǒu, jiā wú dān shí, mào yì shén qǐn, měi guò rù shì, zé shí bù zhī wài, xiāng qì nì bí, bīng wán wù gǔ, qióng jí shē mí. zhì yǐ zhōng jīn wèi xūn lóng, yòu wèi nì qì. ér zuò lì pō qīng bái, dì fù xiāng rén zhài shù qiān, bù néng cháng ěr. gài bā shí tián zhōng, dài cǐ jié xí, bù néng chǎn yě. yòu rú dà sī kōng liú jìn chuān dōng xīng, yù dōng yuè zé yù shā páo yù shǔ yuè, zé pī zhù páo, wèn zhī, zé yuē: lì bù bàn shí fú yě. jiǒng qīng féng qiān chuān qú shù dài shí, quē qí èr sān kuà, tóng yín jiē xiào zhī, tián bù wèi guài. cǐ zé shì chū yǒu yì yǐ. jiāng líng shí, lǐng nán shì huàn yǒu mèi shì zhī zhě, zhì shòu zhàng hè zhóu, jù zhī chéng qīng jì wèi dì, zhū jì wèi shòu zì, yǐ tiān é róng wèi zhī. dāng shí yǐ wèi guài, jīn zé xún cháng shén yǐ. jīn fān fǔ hè qí àn fǔ, jiāng lǐng hè qí jiān sī, jù yǐ fǎ jǐn cì xiù wén zì, zài zài jiē rán, jià yì bù shèn màn, gài xí yǐ chéng sú yě. yòu jìn nián yǒu yī yù shǐ àn jiāng nán, yì lìng bèi zhì zhī chéng shuāng jīn kè sī huā niǎo rén wù, mào zhī sōu qì zhī shàng, yù shǐ ān rán xiǎng zhī. qí rén jiāng xī rén, zì jiǎ chén shù cháng chū zhě.
【士大夫華整】故相江陵公,性喜華楚,衣必鮮美耀目,膏澤脂香,早暮遞進,雖李固、何宴,無以過之。一時化其習,多以侈飾相尚。如徐漁浦(泰時)冏卿,時為工部郎,家故素封,每客至,必先偵其服何抒何色,然後披衣出對。兩人宛然合璧,無少參錯,班行艷之。近年公卿間,例遵樸素,惟協院中丞許少微(宏綱)朱紫什襲,芳馥遙聞。時年逾知命,而顧盼周旋,猶能照應數人。此公居官以廉著聞,蓋性使然也,又友人金赤城(汝嘉)太守,家無儋石,貌亦甚寢,每過入室,則十步之外,香氣逆鼻,冰紈霧谷,窮極奢靡。至以中金為薰籠,又為溺器。而作吏頗清白,第負鄉人債數千,不能償耳。蓋八識田中,帶此結習,不能剷也。又如大司空劉晉川(東星),遇冬月則御紗袍;遇暑月,則披紵袍,問之,則曰:「力不辦時服也。「冏卿馮謙川(渠)束帶時,缺其二三胯,同寅皆笑之,恬不為怪。此則似出有意矣。江陵時,嶺南仕宦有媚事之者,制壽幛賀軸,俱織成青罽為地,朱罽為壽字,以天鵝絨為之。當時以為怪,今則尋常甚矣。今藩府賀其按撫,將領賀其監司,俱以法錦刺繡文字,在在皆然,價亦不甚蔓,蓋習以成俗也。又近年有一御史按江南,邑令輩至織成雙金刻絲花鳥人物,冒之溲器之上,御史安然享之。其人江西人,自甲辰庶常出者。
èr pǐn zhí bài sān gū wén chén zhì shàng shū, liù nián shǐ dé dōng gōng sān shǎo, mǎn jiǔ nián shǐ jiā tài zǐ tài bǎo yāo yù. wéi gé chén yǐ fǔ bì zhī zhòng, bù jū nián suì, huò tài zǎi jiān yǐ liù nián dé zhī, tā cáo bù dé bǐ yě. jìn wéi zhǎng yuán lǐ lín huán dà sī mǎ, yǐ bō gōng cóng yōu zhōng jùn huí shǎo bǎo, suī biān gōng yōu yì, rán tā rén yǐ shí èr nián dé zhě, lǐ zài tián jiān dé zhī, qí gù guān yòu jǐn yòu dōu yù shǐ yě. qiě sān gū bì dài gōng xián, ér lǐ jìng wú jiān guān, zhí zhì yī pǐn kǎo mǎn, jìn shǎo fù, shǐ jiān dōng gōng tài fù. gài zì gài jìng chū, zhāng yǒng jiā yǐ wén yuān lì shū dé shǎo bǎo, wú jiān guān, jīn shǐ zài jiàn yú zhǎng yuán.
【二品直拜三孤】文臣至尚書,六年始得東宮三少,滿九年始加太子太保腰玉。惟閣臣以輔弼之重,不拘年歲,或太宰間以六年得之,他曹不得比也。近惟長垣李霖寰大司馬,以播功從憂中峻回少保,雖邊功優異,然他人以十二年得者,李在田間得之,其故官又僅右都御史也。且三孤必帶宮銜,而李竟無兼官,直至一品考滿,進少傅,始兼東宮太傅。蓋自蓋靖初,張永嘉以文淵吏書得少保,無兼官,今始再見於長垣。
yǒng lè èr shí èr nián, rén zōng jí wèi, jiā dà xué shì yáng shì qí shǎo bǎo. lǐ dōng yáng xiè qiān jù yǐ shàng shū zhí bài shǎo fù, shí hóng zhì shí bā nián. shàng xīn jí wèi.
永樂二十二年,仁宗即位,加大學士楊士奇少保。李東陽、謝遷俱以尚書直拜少傅,時弘治十八年。上新即位。
strong hù bù strong
○戶部
hǎi shàng shì bó sī tài zǔ chū dìng tiān xià, yú zhí lì tài cāng zhōu huáng dù zhèn, shè shì bó sī, sī yǒu tí jǔ yī rén fù tí jǔ èr rén, qí shǔ lì mù èr rén yì chéng yī rén. hòu yǐ hǎi yí jiǎo zhà wú cháng, pò jìn jīng shī, huò xíng kuī cì, suì bà bù shè. hóng wǔ qī nián, yòu shè yú zhè jiāng zhī níng bō fǔ guǎng dōng zhī guǎng zhōu fǔ, qí tǐ zhì yī tóng tài cāng. qí hòu níng bō xún fèi, jīn zhǐ guǎng zhōu yī sī cún ěr. gài yǐ níng bō yì jìn jī diān, wèi jiān mín fáng yě. àn shì yì zhī zhì, cóng gǔ yǒu zhī, ér sòng zhī nán dù, qí lì yóu pǔ.
【海上市舶司】太祖初定天下,於直隸太倉州黃渡鎮,設市舶司,司有提舉一人、副提舉二人,其屬吏目二人、驛丞一人。後以海夷狡詐無常,迫近京師,或行窺伺,遂罷不設。洪武七年,又設於浙江之寧波府、廣東之廣州府,其體制一同太倉。其後寧波尋廢,今止廣州一司存耳。蓋以寧波亦近畿甸,為奸民防也。按市易之制,從古有之,而宋之南渡,其利尤溥。
zì hé hǎo hòu, yǔ jīn guó bó yì, sān chù què chǎng, qí suì rù bǎi yú wàn mín, suǒ shū běi cháo jīn zēng, shàng bù jí qí bàn. měi suì zhōng, jìng yú xū yí suì bì kù bān qǔ, bù guān cháo tíng. wǒ cháo shū shēng bèi, bù zhī jūn guó dà jì, dòng yún jìn jué tōng fān, yǐ dù kòu huàn.
自和好後,與金國博易,三處榷場,其歲入百餘萬緡,所輸北朝金繒,尚不及其半。每歲終,竟於盱眙歲幣庫搬取,不關朝廷。我朝書生輩,不知軍國大計,動雲禁絕通番,以杜寇患。
bù zhī mǐn guǎng dà jiā, zhèng lì guān fǔ zhī jìn, wèi sī zhàn zhī dì. rú jiā jìng yì, mǐn zhè zāo wō huò, jiē qǐ yú háo yòu zhī qián tōng niǎo yí: shǐ bù guò mào yì móu lì ěr jì ér qiáng duó qí bǎo huò, jìn bù yǔ zhí, yǐ gù jī fèn chēng bīng. fǔ chén zhū wán tán zhī xiáng yǐ. jīn guǎng dōng shì bó, gōng jiā shàng shōu qí xiàn yǐ zhù xiǎng. ruò mǐn zhōng hǎi jìn rì yán, ér bīn hǎi shì háo, quán yǐ tōng fān zhì sù fēng. pín nián mǐn nán shì dài fū, yì yǒu liǎng zhǒng yì lùn: fú xìng èr fǔ zhǔ jué, zhāng quán èr fǔ zhǔ tōng, gè bù xiāng xià. zé hé rú guān wèi zhī shì, qíng fǎ kě bìng xíng yě. kuàng guān míng shì bó, míng shì yǐ huá yí zhōu jí, jù dé zhù pō, hé dé kuān yú guǎng ér yán yú mǐn hū? kuàng ěr nián wō qīn gāo lì, yì hé céng wèn mǐn guǎng hǎi dào yě.
不知閩廣大家,正利官府之禁,為私占之地。如嘉靖臆,閩浙遭倭禍,皆起於豪右之潛通鳥夷:始不過貿易牟利耳;繼而強奪其寶貨,靳不與直,以故跡憤稱兵。撫臣朱紈談之詳矣。今廣東市舶,公家尚收其羨以助餉。若閩中海禁日嚴,而濱海勢豪,全以通番致素封。頻年閩南士大夫,亦有兩種議論:福興二府主絕,漳泉二府主通,各不相下。則何如官為之市,情法可並行也。況官名市舶,明示以華夷舟楫,俱得住泊,何得寬於廣而嚴於閩乎?況邇年倭侵高麗,亦何曾問閩廣海道也。
quàn nóng hàn dà sī nóng, wèi jǐng dì suǒ zhì. gài gǎi qín zhì sù dū wèi, ér liè zhī jiǔ qīng, yòu bié shè sōu sù dū wèi zǒng zhī, zhòng nóng shì yě. shī qī yuè piān nóng fū zhù shū wèi nóng tián zhī dài fū, guō pú yún: jīn zhī qiáng fū shì yě.
【勸農】漢大司農,為景帝所置。蓋改秦治粟都尉,而列之九卿,又別設搜粟都尉總之,重農事也。《詩·七月》篇「農夫「註疏為「農田之大夫「,郭璞云:「今之牆夫是也。「
shù xī quàn nóng fù yún: kǎo zhì mín zhī jiàn zhí, měi mò měi hū quàn nóng. gài jìn shí yóu zhòng qí guān rú cǐ. táng shí jié dù chū zhèn, shàng jiān yíng tián shǐ, ér zū yōng shǐ zé yǐ hù bù shàng shū lǐng zhī. zhì sòng shí zhōu jùn shǒu chén, jù dài quàn nóng shǐ. yuán shì zǔ zhōng tǒng èr nián, lìng gè lù jù shè quàn nóng sī, zuì wèi jìn gǔ. běn cháo xuān dé chū nián, tiān shè zhè jiāng háng jiā èr fǔ shǔ xiàn quàn nóng zhǔ bù. chéng huà yuán nián, tiān shè shān dōng hé nán děng gè bù zhèng sī quàn nóng cān zhèng, jí fǔ tóng zhī tōng pàn xiàn chéng gè yī yuán. jiā jìng liù nián, zhào jiāng nán fǔ zhōu xiàn zhì nóng guān, bù dé yíng gàn bié chà. qí zhòng nóng rú cǐ. zhì mù zōng chū, dà kē chū lǐng jiāng nán lóng páo, suì gǎi quàn nóng tīng wèi zhī zào guǎn, rán yú chū yǒu shí shí, shàng jiàn quàn nóng jiù biǎn yú fǔ shǔ zhī mén, jīn gǎi huàn yǐ jiǔ, wèn zhī rén, bù fù xiǎo gè jùn céng yǒu cǐ guān yǐ. zhì yú gè dà fān cān zhèng zhī shè, jiǔ bù wén quán chú, rán ér wú cái gé zhī zhǐ. yì zhě bìng qí shì yú liáng dào hū?
束皙《勸農賦》云:「考治民之賤職,美莫美乎勸農。「蓋晉時猶重其官如此。唐時節度出鎮,尚兼營田使,而租庸使則以戶部尚書領之。至宋時州郡守臣,俱帶勸農使。元世祖中統二年,令各路俱設勸農司,最為近古。本朝宣德初年,添設浙江杭、嘉二府屬縣勸農主簿。成化元年,添設山東、河南等各布政司勸農參政,及府同知通判縣丞各一員。嘉靖六年,詔江南府州縣治農官,不得營幹別差。其重農如此。至穆宗初,大榼出領江南龍袍,遂改勸農廳為織造館,然余初有識時,尚見「勸農「舊扁於府署之門,今改換已久,問之人,不復曉各郡曾有此官矣。至於各大藩參政之設,久不聞銓除,然而無裁革之旨。意者並其事於糧道乎?
wěi zhèng wáng shì chōng, wéi kùn jiāng wáng shí, shàng zāo tíng chén wèi zhū dào quàn nóng shǐ, shǐ suǒ yún, chéng láng dé wèi cǐ xíng zhě, xǐ ruò dēng xiān shì yě, jīn chéng píng fǎn fèi bù shè, hé yé? hóng wǔ sān nián, yòng hán gōng lǐ shàn zhǎng yán, zhì sī nóng sī yú hé nán, shè qīng yī yuán shǎo qīng yī yuán chéng sì yuán, zhǔ bù lù shì gè yī yuán.
偽鄭王世充,圍困將亡時,尚遭廷臣為諸道勸農使,史所云,丞郎得為此行者,喜若登仙是也,今承平反廢不設,何耶?「洪武三年,用韓公李善長言,置司農司於河南,設卿一員、少卿一員、丞四員,主簿錄事各一員。
jiù huāng jiā jìng bā nián, yǐ lián suì jī huāng, tiáo yì fēn fēn, duō xiàn yì cāng shè huì fǎ. wéi guǎng dōng qiān shì lín xī yuán, shàng jiù huāng cóng yán, yán jiù huāng yǒu èr nán: yuē dé rén nán, shěn hù nán yǒu sān biàn: yuē jí pín zhī mín biàn zhèn mǐ, cì pín zhī mín biàn zhèn qián, shāo pín zhī mín biàn zhèn dài yǒu liù jí: yuē chuí sǐ pín mín jí hóng zhōu, jí bìng pín mín jí yī yào, bìng qǐ pín mín jí tāng mǐ, yǐ sǐ pín mín jí zàng yì, yí qì xiǎo ér jí shōu yǎng, qīng zhòng xì qiú jí kuān xù: yǒu sān quán: yuē jiè guān qián yǐ tiào dí, xìng gōng zuò yǐ zhù zhèn, dài niú zhǒng yǐ tōng biàn yǒu liù jìn: yuē jìn qīn yú, jìn rǎng dào, jìn è dí, jìn yì sǔn, jìn zǎi niú, jìn dù sēng yǒu sān jiè: yuē jiè chí huǎn, jiè jū wén, jiè qiǎn shǐ.
【救荒】嘉靖八年,以連歲饑荒,條議紛紛,多獻義倉社會法。惟廣東僉事林希元,上《救荒叢言》,言救荒有二難:曰得人難,審戶難;有三便:曰極貧之民便賑米,次貧之民便賑錢,稍貧之民便賑貸;有六急:曰垂死貧民急鋐粥,疾病貧民急醫藥,病起貧民急湯米,已死貧民急葬瘞,遺棄小兒急收養,輕重繫囚急寬恤:有三權:曰借官錢以糶糴,興工作以助賑,貸牛種以通變;有六禁:曰禁侵漁,禁攘盜,禁遏糴,禁抑損,禁宰牛,禁度僧;有三戒:曰戒遲緩,戒拘文,戒遣使。
qí gāng yǒu liù: qí mù yǒu èr shí sān, jiē cān zhuó gǔ fǎ, tǐ xī mín qíng. shàng jiā qí yán, rán jìng bù xíng. dà dǐ jiù huāng wú tā fǎ, wéi shàng guān xī xīn jīng huà. rú jiǎ wǔ hé nán yī zhèn, dào shǎo qīng zhōng huà mín lì jū duō, èr tān lìng jiè zhèn zì rùn, jìng zhì zhòng diǎn, fǎ shǐ de xíng. ruò gēng yín nián gěi shì yáng wén jǔ zhèn jiāng nán, zì yì míng xíng, suī yǐ mò bài, ér jié yí yǐ tián gōu hè yǐ. xī yuán zhī shū, zhēn huāng zhèng dì yī yì, hèn wú rén néng jǔ xíng ěr.
其綱有六:其目有二十三,皆參酌古法,體悉民情。上嘉其言,然竟不行。大抵救荒無他法,惟上官悉心經畫。如甲午河南一賑,到少卿鍾化民力居多,二貪令借賑自潤,竟置重典,法始得行。若庚寅年給事楊文舉賑江南,恣意冥行,雖以墨敗,而孑遺已填溝壑矣。希元之疏,真荒政第一義,恨無人能舉行耳。
sī mǎ guāng jiù huāng shū yún: fù shì yǒu xù jī zhě, guān gěi yìn lì, tīng qí jǔ dài. liàng chū lì xī, qí fēng shú rì, guān wèi shōu suǒ. shì yǐ bì xìn, bù kě kuáng yòu. àn cǐ yì yì huāng zhèng zhōng liáng fǎ. dàn xíng yú jīn rì, zé yǒu sī xiān chēng dài yú fù mín, yǐ shí qí náng tuó yǐ, kě wàng juān dī jí pín mín zāi?
司馬光《救荒疏》云:「富室有蓄跡者,官給印歷,聽其舉貸。量出利息,俟豐熟日,官為收索。示以必信,不可誑誘。「按此議亦荒政中良法。但行於今日,則有司先稱貸於富民,以實其囊橐矣,可望涓滴及貧民哉?
jīn róng xiāng duó qíng hù bù shàng shū jīn lián, zài zhèng tǒng jǐng tài jiān hào néng chén, zuì hòu wèi yán guān suǒ jù hé, shū biàn shén kǔ. zhì biàn nì sàng yī shì yóu zhī, qí yán yuē: gōng chén zhě, wèi chén wǎng fú jiàn shí, mǔ sàng bù lín, bǐ huí yòu bù fā sàng. qí shí yǐ jūn wù zhì zhòng, dàn tòng kū ér xíng. hòu méng qǔ huí, qǐ guī bù yǔn. fū jīn gé zhī shì, gù shǎo gǎn bì, rán bì dāng zòu qǐng qiú fàng, qí shàng duó qíng, ér hòu zūn mìng kě yě. qǐ yǒu wén fù mò rán zhī lǐ, jí zhǔ shàng hé yóu zhī qí qíng ér duó zhī? qiě xuān dé jiān, jīn wèi yù shǐ, yǐ duó qíng xún fāng yǐ, qí shí fēi yǒu jīn gé yě. gài dāng shí shì fēng rěn báo, fán yù sàng ér bù dé duó zhě, wèi wèi wú néng jiàn qì, gù shuāi dié shì shì, xí wèi gù cháng. jīn zé sàng xīn zhī yóu ěr, mò zèng shù yáng bó, shì róng xiāng, qǐ fēi tiǎn qiè!
【金榮襄奪情】戶部尚書金濂,在正統景泰間號能臣,最後為言官所聚劾,疏辨甚苦。至辨匿喪一事尤支,其言曰:「攻臣者,謂臣往福建時,母喪不臨,比回又不發喪。其時以軍務至重,但痛哭而行。後蒙取回,乞歸不允。「夫金革之事,固少敢避,然必當奏請求放,俟上奪情,而後遵命可也。豈有聞訃漠然之理,即主上何由知其情而奪之?且宣德間,金為御史,已奪情巡方矣,其時非有金革也。蓋當時士風忍薄,凡遇喪而不得奪者,謂為無能見棄,故衰絰視事,習為故常。金則喪心之尤耳,歿贈沭陽伯,諡榮襄,豈非忝竊!
táo shǎo qīng chén dà sī nóng qú zhǔ jì shí, guó yòng kǔ fá, yì kāi shì lì, yǐ guà wù shī guān zhě, dé fù zhí, qí xiū zhì lín xià zhě, dé jìn xū xián gǎi zhāng fú. qí shí yì yǒu yīng lì yuán nà shù rén, rán jiē zī láng yì tú, wú qīng liú kěn xiè yì. yǒu huì jī táo lán tíng yǔn yí jǔ jiǎ xū jìn shì, sù fù cái míng, guān bǐ bù, xún wài zhé, yǐ huáng zhōu fǔ tóng zhī bà guī, hū rù zī rú lì, dé gǎi yuàn mǎ shǎo qīng xián, suì fú jīn fēi, yè fǔ àn yǐ xià guān, zì chēng shǎo qīng, zhì jiǔ gāo huì, xiāng rén shān xiào zhī bù gù yě. huò yǐ táo gāo cái zǎo fèi, jí cǐ wán shì yún. chén cǐ jǔ zhī wèi suǒ hòu tóng nián shàng jìn shì fèi dì, rán shàng sù fàn míng jiào, gōng lùn suǒ qì, zú bù kě fù. ér guà wù yī tiáo, yì fèng zhǐ shān qù.
【陶少卿】陳大司農(蕖)主計時,國用苦乏,議開事例,以詿誤失官者,得復職,其休致林下者,得晉虛銜改章服。其時亦有應例援納數人,然皆貲郎異途,無清流肯屑意。有會稽陶蘭亭(允宜)舉甲戌進士,素負才名,官比部,尋外謫,以黃州府同知罷歸,忽入貲如例,得改苑馬少卿銜,遂服金緋,謁撫按以下官,自稱少卿,置酒高會,鄉人姍笑之不顧也。或以陶高才早廢,藉此玩世雲。陳此舉祗為所厚同年尚進士芾地,然尚素犯名教,公論所棄,卒不可復。而詿誤一條,亦奉旨刪去。
xī běi shuǐ tián xī běi kāi kěn zhī shuō, shǐ yú yuán zhī yú jí, chàng yú běn cháo qiū jùn, jù wèi jiàn zhī shī xíng. jīn shàng yǐ hài, xú rú dōng zhēn míng xīn rù shěng yuán, shǒu shēn qí shuō, gài jí suǒ zhe lù shuǐ kè tán xù lùn yě. shū shàng, jiāng líng yì yǐ wèi rán, fāng jiàn shī xíng. ér xú yǐ suǒ hòu tóng lǐ yù shǐ fù yīng zhēn, jī qiè shí shì, qiān yùn zhé qù.
【西北水田】西北開墾之說,始於元之虞集,暢於本朝邱浚,俱未見之施行。今上乙亥,徐孺東(貞明)新入省垣,首申其說,蓋即所著《潞水客談緒論》也。疏上,江陵亦以為然,方見施行。而徐以所厚同里御史傅應禎,譏切時事,牽運謫去。
yòu shí nián rú dōng cóng tián jiān qǐ, shǐ fèng shàng mìng, yǐ shàng bǎo shǎo qīng jiān hé nán dào yù lì, fèng chì zhuān lǐ shuǐ lì, shì tǐ shén zhòng. wèi zā suì, jìng wú jī kě xù, xú yì zì qǐng guī, xún zú yú jiā. rán tán zhě zhì jīn huān gōng zhī zhōng yú kě chéng, xī xú wèi jǐn qí yòng. yú guān xú shū, huò gěi niú yú pín mín, huò zé chéng yú fù shì, jù zhì ài wèi tuǒ, wéi xuǎn jiàn zú fēn tún, jí zhāo nán rén zhàn jí èr shuō kě yòng, dàn yòu yù yú gōu bǔ jūn dīng zhī fèi, zhuǎn jiě jīng shī, shuō yòu zhī yǐ. yǔ yǐ wèi bù dāng guān kāi, dàn dāng sī kāi, yòu bù dāng jìng zì sī kāi dāng shè biàn lì zhī shù, bù lēi qí bì kāi, dàn yòu zhī zhēng xiān yuàn kāi. jīng shī wā xiè mán xiā luó bàng zhī shǔ, yú yòu mù wèi jīng jiàn, jīn xīng fēng mǎn shì chán yǐ. jiē zhè dōng rén móu lì, yàn huāng jī bù máo zhī dì, zhū shuǐ shēng yù, yǐ zhì fān shèng ěr. shuǐ zú shàng ěr, dú bù kě kěn pì zhǒng shí, rú jiāng nán wéi tián zhī fǎ hū? yòu nán shì rù běi xiáng, qū zhī rú zhú xiū liú, cǐ jìn zé zàn chí zhī, xià lìng jiāng zhè zhī rén, néng kāi tián ruò gān, jí bì yǐ yǒng jué, duō zhě dì yǔ jiā jí, dé shì yǒu qí tián, bù yuàn zhě qí qí gōng dà zhe, zi sūn dé dú shū, fù rù hóng xù. dìng é měi yì ruò gān rén yǐ dài shì, dàn yán xiàn qí é, bù dé làn shōu. zé zhè dōng zhī wèi xū lì yǒu lì zhě, xī xiān xiāng chàng, zì bù shǔ qí cáo ǒu yǐ wǎng yǐ. jiǔ zhī tǔ zhù duò mín, jiàn qiāo què huà wèi liáng tián, yì jiàn liè ér xǐ, bù dài quàn yòu, zhēng zhàn wèi jǐ yè yǐ. zhì zi qǐ kē suì yuè zhī shāo huǎn, lǚ mǔ gōu jiào zhī shāo kuān, shì zài dāng shì zhě, lín shì shí biàn tōng zhī yǐ.
又十年孺東從田間起,始奉上命,以尚寶少卿兼河南道御吏,奉敕專理水利,事體甚重。未匝歲,竟無績可敘,徐亦自請歸,尋卒於家。然談者至今歡功之終於可成,惜徐未盡其用。余觀徐疏,或給牛於貧民,或責成於富室,俱窒礙未妥,惟選健卒分屯,及招南人占籍二說可用,但又欲於勾補軍丁之費,轉解京師,說又支矣。予以為不當官開,但當私開,又不當竟自私開;當設便利之術,不勒其必開,但誘之爭先願開。京師蛙蟹鰻蝦螺蚌之屬,余幼目未經見,今腥風滿市廛矣。皆浙東人牟利,堰荒跡不毛之地,瀦水生育,以至蕃盛耳。水族尚爾,獨不可墾闢種蒔,如江南圩田之法乎?又南士入北庠,驅之如逐鵂鶹,此禁則暫弛之,下令江浙之人,能開田若干,即畀以勇爵,多者遞與加級,得世有其田,不願者俟其功大著,子孫得讀書,附入黌序。定額每邑若干人以待試,但嚴限其額,不得濫收。則浙東之為胥吏有力者,悉先相倡,自部署其曹偶以往矣。久之土著惰民,見磽确化為良田,亦見獵而喜,不待勸誘,爭占為己業矣。至子起科歲月之稍緩,履畝勾較之稍寬,是在當事者,臨事時變通之矣。
jīn shàng gēng zǐ, bǎo dìng fǔ chén wáng yīng jiāo, céng yǐ hǎi bīn tún tián zòu xiào, shàng shū yún: tiān jīn yí lù, cóng lái chì lǔ, wú rén gēng kěn. chén yǐ jiāng zhè dì zhì zhī fǎ xíng zhī, jīn chūn mǎi niú zhì qì, kāi qú zhú dī, gēng dé wǔ qiān yú mǔ. qí shí shuǐ dào zhě, měi mǔ shōu sì wǔ shí. shí shǔ dòu zhě, yì kě yī èr shí. shǐ xìn chì lǔ kě biàn wèi shàng yú yě.
今上庚子,保定撫臣王應蛟,曾以海濱屯田奏效,上疏云:「天津一路,從來斥鹵,無人耕墾。臣以江浙地治之法行之,今春買牛制器,開渠築堤,耕得五千餘畝。其蒔水稻者,每畝收四五石。蒔薥\豆者,亦可一二石。始信斥鹵可變為上腴也。
tiān jīn wèi shén jīng mén hù zhòng zhèn, yǎng bīng suì xiǎng fèi liù wàn yú jīn, jù jiā pài mín jiān. ruò yī jīn fǎ kěn dé qī qiān qǐng, kě dé gǔ èr bǎi wàn shí, fēi dú tiān jīn xiǎng zú, ér sī nóng yì bù guì yǐ. qiě dì zài sān bèn hé, hǎi cháo shàng yì, kě yǐ guàn gài. qǐng yǐ fáng hǎi guān jūn, yòng zhī hǎi bīn kěn dì, hǎi suì kāi qú zhú dī, jǐn chéng liáng tián, yī miàn zhào mín chéng diàn. shù nián hòu, huāng wú jǐn pì, jūn bīng qiě tún qiě shǒu, mín wú yǎng bīng zhī fèi, ér bǎo zhàng yì gù yǐ. wèi cǐ shū, zé běi fāng shuǐ lì, míng bái zhe xiào rú cǐ. tuī zhī fǔ nán běi, zài tuī zhī dà hé nán běi, qí fēng tǔ kě shī gēng nòu jiē rán yǐ. nài hé xiè dá yīn xún, bù yī jiǎng jiū, zuò shì tā rì wēi kùn, āi zāi!
天津為神京門戶重鎮,養兵歲餉費六萬餘金,俱加派民間。若依今法墾得七千頃,可得谷二百萬石,非獨天津餉足,而司農亦不匱矣。且地在三坌河,海潮上溢,可以灌溉。請以防海官軍,用之海濱墾地,海歲開渠築堤,盡成良田,一面召民承佃。數年後,荒蕪盡辟,軍兵且屯且守,民無養兵之費,而保障益固矣。「味此疏,則北方水利,明白著效如此。推之輔南北,再推之大河南北,其風土可施耕耨皆然矣。奈何泄沓因循,不一講究,坐視他日危困,哀哉!
xú rú dōng zhī kāi shuǐ lì, yǐ jiàn yǒu xù. xú jù shū yán: cǐ yì bì chéng, kě shěng jiāng nán cáo yùn zhī bàn. cǐ yǔ wén, ér jī fǔ shì shēn dà bù: shì qiě jiā fù wú xiāng! suì rù wáng yù shǐ zhī dòng dàn zhāng, ér shuǐ tián zhī yì suì chuò. wáng wèi zhí lì níng jìn rén, yǐ gù yǒu sāng zǐ jù hài zhī shū. shì hòu zhōng yuán shì fū, shēn wèi zi sūn yōu, hèn rù xīn suǐ, láo bù kě pò. zhì shì wāng chéng yuán fù xìng cǐ yì, qí bù duō qí huò xìng yǐ. gǎn wàng shī xíng zāi! rú dōng kuā cí, zhēn zú wèi dà yán fèn shì zhī jiè.
徐孺東之開水利,已漸有緒。徐遽疏言:「此役必成,可省江南漕運之半。「此語聞,而畿輔士紳大怖:「是且加賦吾鄉!「遂入王御史(之棟)彈章,而水田之役遂輟。王為直隸寧晉人,以故有桑梓巨害之疏。是後中原士夫,深為子孫憂,恨入心髓,牢不可破。至是汪澄源復興此議,其不掇奇禍幸矣。敢望施行哉!孺東夸詞,真足為大言僨事之戒。
xī běi shuǐ lì wāng chéng yuán zhī fǔ bǎo dìng, jì yǐ tún tián yǒu xiào shàng wén, zhì rén yín zhī chūn, fù shàng tiáo yì, chén lì biàn. qí yī yǐ shuǐ lì wèi yán, shū lüè yuē: chén jǐn àn jìng nèi shān chuān tú jī, zhì yǐ ěr mù wén jiàn, yì shuǐ kě yǐ gài jīn tái, hū shuǐ kě yǐ gài héng shān, táng shuǐ kě yǐ gài zhōng shān, fǔ shuǐ kě yǐ gài xiāng guó, zhāng shuǐ lái zì yè xià, xī mén bào cháng yòng zhī yíng hǎi dāng zhū hé xià liú, gù hào hé zhōng, shì jiāng nán zé guó bù yì.
【西北水利】汪澄源之撫保定,既以屯田有效上聞,至壬寅之春,復上條議,陳利便。其一以水利為言,疏略曰:「臣謹按境內山川圖跡,質以耳目聞見,易水可以溉金台,滹水可以溉恆山,溏水可以溉中山,滏水可以溉襄國,漳水來自鄴下,西門豹常用之瀛海當諸河下流,故號河中,視江南澤國不異。
zhì zi shān xià zhī quán, dì zhōng zhī shuǐ, suǒ zài ér yǒu. yì dū wěi gè fǔ zuǒ èr yī yuán jí zhōu xiàn zhèng guān, bìng xuǎn nán guān zhōng néng shí shuǐ lì zhě, zhōu xún kān yì, mǒu chù kě zhú bà jiàn zhá, mǒu chù kě tōng qú zhú dī, gāo zé guàn zhù, xià zé chē jí. xī zhào nán fāng kāi shuǐ tián fǎ, liàng fā jūn mín fū yì, yǐ pián yí chù zhì. jì liù jùn zhī nèi, kě chéng shuǐ tián zhě, xī chì shù wàn qǐng. měi suì shōu huò, kě yì gǔ qiān wàn shí. jī fǔ cóng cǐ fù ráo, yǒng wú hàn lào zhī huàn. jí bù xìng cáo hé yǒu gěng, yì kě gǎi zhé yú nán, qǔ dí yú běi, cǐ guó jiā wú qióng zhī lì yě. shū xià bù fù, fèng zhǐ yǔn xíng. cǐ qí shuō yǔ shuǐ tián xiāng biǎo guǒ, zhēn xī běi yǒng lì. wèi jǐ. wāng qù rèn, cǐ yì yì gé, zhì jīn wú gǎn yì jí. huáng huáng míng zhǐ, gù bù jí bǐ zhōng páng náo zhī zhòng kǒu yě. xī zāi!
至子山下之泉,地中之水,所在而有。議督委各府佐貳一員及州縣正官,並選南官中能識水利者,周循勘議,某處可築壩建閘,某處可通渠築堤,高則灌注,下則車汲。悉照南方開水田法,量發軍民夫役,以便宜處置。計六郡之內,可成水田者,奚啻數萬頃。每歲收穫,可益谷千萬石。畿輔從此富饒,永無旱澇之患。即不幸漕河有梗,亦可改折於南,取糴於北,此國家無窮之利也。「疏下部覆,奉旨允行。此其說與水田相表裹,真西北永利。未幾。汪去任,此議亦格,至今無敢議及。煌煌明旨,固不及彼中旁撓之眾口也。惜哉!
xiān shì dīng yǒu zhī dōng, wàn qiū zé shì dé, kāi fǔ tiān jīn, jiàn yì xìng shuǐ lì, dōu shuǐ zhǔ shì shěn cháo huàn jì zhī, shàng bìng xià hù bù fù zòu. shì dé yán tiān jīn bīn hǎi huāng wú dì tǔ, jù kě tún liáng, yí shè fǎ zhāo jí kāi kěn cháo huàn yán tiān jīn nán lián jìng hǎi, běi jù zhí gū, jǐn shǔ gāo yú, kě yǐ kāi kěn. hé èr chén shū guān zhī, zhēn bīng nóng liǎng lì zhī cè, yí zī fǔ chén, kāi yù jūn mín, zì bèi gōng běn, guān gěi yìn zhào, bǐ yǒng wèi jǐ yè. sān nián zhī hòu, fāng xǔ shōu shuì, měi mǔ shū gǔ yī dòu, zhōng děng liù shēng, xià zhě sān shēng, duān bèi jīn bèi fáng xiǎng zhī fèi. fèng zhǐ jí jǔ xíng zhī. shí wàn zhōng chéng yǐ yù wō chuàng kāi mù fǔ, zhǐ xiá hé jiān yī fǔ, gù bù tā jí. ruò wāng zhōng chéng suǒ xiá, zé jī nán liù fǔ, yán mào qiān lǐ, wú fēi shàng yú. liǎng fǔ jìng nèi, hé zhī shùn tiān, yǐ jǐn dì jī, tǎng bìng shī běn chā, zé jūn guó suǒ xū, bù bì qǔ gěi dōng nán. míng zhǐ zài sān shēn zhǔ, tú fù kōng yán, gài běi rén zhì zhí piān jiàn, nán yǐ lǐ yù rú cǐ.
先是丁酉之冬,萬邱澤世德,開府天津,建議興水利,都水主事沈朝煥繼之,上並下戶部覆奏。世德言天津瀕海荒蕪地土,俱可屯糧,宜設法招集開墾;朝煥言天津南連靜海,北距直沽,盡屬膏腴,可以開墾。合二臣疏觀之,真兵農兩利之策,宜咨撫臣,開諭軍民,自備工本,官給印照,俾永為己業。三年之後,方許收稅,每畝輸谷一斗,中等六升,下者三升,耑備津備防餉之費。奉旨即舉行之。時萬中丞以御倭創開暮府,止轄河間一府,故不他及。若汪中丞所轄,則畿南六府,延袤千里,無非上腴。兩撫境內,合之順天,已盡帝畿,倘並施畚鍤,則軍國所需,不必取給東南。明旨再三申囑,徒付空言,蓋北人滯執偏見,難以理喻如此。
strong hé cáo strong
○河漕
xiān cháo shè hǎi yùn yá mén wén huáng dì jìng nán hòu, chū yì qiān dōu běi jīng, yǐ kuì xiǎng jiān kǔ, nǎi yú yǒng lè wǔ nián bā yuè, xià tíng chén huì yì hǎi yùn. yì yǐ dìng, zòu qǐng yú sū zhōu fǔ tài cāng wèi, shè hǎi dào dōu cáo yùn shǐ sī yá hù, zuǒ yòu yùn shǐ èr yuán, zhì cóng èr pǐn tóng zhī èr yuán, zhì cóng sān pǐn fù shǐ sì yuán, zhì cóng sì pǐn jīng lì zhào mó gè shǒu lǐng guān jí lì, xī yī bù zhèng sī. gè yán hǎi wèi suǒ, jù shǔ tí diào. zòu jì shàng, tài zōng rú yì xíng yǐ. yòu yǒu yán bù biàn zhě, nǎi mìng zài yì, shì suì zhōng zhǐ. zhì zhèng tǒng qī nián sān yuè, yòu mìng nán jīng zào yáng chuán sān bǎi wǔ shí sōu yóu hǎi yùn fù jì zhōu zhū cāng. nǎi zhī hǎi yùn yī shì, xiān cháo wèi cháng yī rì bù jiǎng jiū. hòu shì xí yú biàn ān, bù fù yì jí. jí jiān yǒu jiàn bái zhě, duō páng zī chè qí zhǒu. gài lǜ shǐ shén nán, xiǎo yǒu cuō diē, zuì jí shǒu shì. jí rú xiàng nián xú shàng bǎo zhēn míng kāi kěn xī běi shuǐ tián, zhōng wèi jì zhě suǒ zǔ, kuàng hǎi yùn hū?
【先朝設海運衙門】文皇帝靖難後,初議遷都北京,以饋餉艱苦,乃於永樂五年八月,下廷臣會議海運。議已定,奏請於蘇州府太倉衛,設海道都漕運使司衙戶,左右運使二員,秩從二品;同知二員,秩從三品;副使四員,秩從四品;經歷、照磨各首領官及吏,悉依布政司。各沿海衛所,俱屬提調。奏既上,太宗如議行矣。又有言不便者,乃命再議,事遂中止。至正統七年三月,又命南京造洋船三百五十艘由海運赴薊州諸倉。乃知海運一事,先朝未常一日不講究。後世習於便安,不複議及。即間有建白者,多旁訾掣其肘。蓋慮始甚難,小有蹉跌,罪及首事。即如向年徐尚寶(貞明)開墾西北水田,終為忌者所阻,況海運乎?
hǎi yùn yuán zhī hǎi yùn, shǐ yú zhì zhèng zhī shí jiǔ nián, zhǐ yú tiān lì zhī èr nián, fán shòu wǔ shí nián zhī lì. chū qǐ shí zhì yàn zhě, sì wàn èr qiān dàn, jí qí shèng yě, suì zhì sān bǎi liù shí wàn shí. qí shǐ jiàn yì zhě wèi bó yán, rèn zhī zhě wèi zhāng xuān zhū qīng. sì hòu yòu shè lì dōu cáo yùn wàn hù fǔ, měi liáng shí gěi jià liù liǎng wǔ qián, yǐ hòu xiāng nuò bái jīng, yǐ jiàn jiā yǐ. qí hǎi dào fán sān yì, zuì hòu kāi xīn dào, cóng liú jiā gǎng shàng chuán, guò chóng míng fàng yáng, zì zhè xī zhì jīng shī bù guò xún rì ěr. zhì yuán shùn dì shí, cáo hé bù tōng, shǐ nà zhāng shì chéng zhī jiàng, lài qí hǎi dào gòng mǐ, yǐ huó yān jīng chuí jué zhī mìng. mǐn dà jiāng chén yǒu dìng, yòu cóng mǐn guǎng dà yáng gāng yùn zá huò zhì dū xià, yǐ zàn jì wēi wáng. gài hǎi yùn zhī lì rú cǐ. běn cháo liáo dōng yī zhèn, suì xiǎng zhuān yǎng gěi yú hǎi yùn. wén huáng tú dōu běi jīng, yóu yì lì hǎi cáo dōu yùn shǐ, dé bǐ bù zhèng sī, yǐ ér zhōng chuò. jīn shí sān zǒng zhōng, zhē yáng yī zǒng, shàng wèi hǎi dào shè yě. yì hǎi dào zì bù dé bù yì jiāo lái, yǐ fáng hǎi yùn zhī zǔ. lóng qìng wǔ nián, shān dōng xún fǔ liáng mèng lóng děng, shàng hǎi yùn yì yuē: jīn cáo hé duō gù, yán zhě zhēng xiàn kāi jiāo hé zhī shuō, cǐ fēi chén suǒ gǎn rèn. dì kǎo hǎi dào, nán zì huái ān zhì jiāo zhōu, běi zì tiān jīn zhì hǎi cāng, gè yǒu shāng fàn wǎng lái. zhōng jiān zì jiāo zhōu zhì hǎi cāng yī dài, yì yǒu dǎo rén shāng jiǎ, chū rù qí jiān. chén děng yīn qiǎn guān zì huái ān yùn mǐ èr qiān dàn, zì jiāo zhōu yùn mài yī qiān wǔ bǎi shí, gè rù hǎi chū tiān jīn, yǐ shì hǎi dào, wú bù lì zhě. qí huái ān zhì tiān jīn, yǐ dào jì sān qiān sān bǎi lǐ, fēng biàn liǎng xún kě dá. kuàng zhōu jiē yóu jìn yáng, yáng zhōng dǎo yǔ lián luò, yù fēng kě yī, fēi rú héng hǎi ér dù, fēng bō nán cè. bǐ zhī yuán rén yīn míng lüè gù dào, shí wèi shěng biàn. dà yuē měi suì zì wǔ yuè yǐ qián, fēng shùn ér róu, guò cǐ shāo jìn. chéng yǐ fēng róu zhī shí, chū bìng hǎi zhī dào, xùn qí bù shuǎng, zhàn hòu bù shī, jí qiān sōu wàn lǔ, bǎo wú tā huàn. kě yǐ jiē jì jīng chǔ, yǔ yì cáo hé, shěng wǎn qiān zhī lì, miǎn shǒu bāng zhī kǔ, ér fáng hǎi wèi suǒ, quǎn yá cuò luò, yòu kě yǐ yán hǎi jìn, zhuàng shén dōu. shén biàn! shì xià bù fù, hǎi yùn fǎ fèi yǐ jiǔ, nán yǐ jǐn fù, qǐ chì cáo sī liàng bō cáo liáng shí èr wàn zì huái rù hǎi, gōng bù jié fā jié shěng yín wàn wǔ qiān liǎng, gù mù hǎi zhōu, huái yáng shāng shuì, yì xǔ zàn zhī wàn wǔ qiān liǎng, chōng yōng zhào shuǐ shǒu, zhào cóng zhī. yǐ ér mèng lóng děng, yòu shàng hǎi yùn jīng lǐ zhī yào sì kuǎn, rú xiū qì dà sōng líng shān děng wèi chéng chí, yǐ zhuàng mén hù zēng fù lì jīn děng xiàn xún jiǎn sī gōng bīng, yǐ zī jǐng bèi, jí jìn sī cóng chū yuǎn yáng děng shì, jù dé zhǐ yán xíng. jí zhē yáng yī zǒng, wèi gěi shì hú yīng jiā yì gé wèi jiǔ, zhì shì fù shè. shí zǒng cáo wáng zōng mù, yòu yǒu hǎi yùn sān dà shì qī pián yí zhī shū gèng xiáng, bìng fèng yú zhǐ. cǐ fēi yuǎn nián shì yě. yǒng píng hǎi yùn yǒng píng fǔ, zì jiā jìng gēng xū lǔ rù zhī hòu, zēng shè yàn hé shí mén èr lù. zhǔ kè bīng xiǎng, suì xū sān shí wàn shí. ér lú lóng dì jí, hàn lào xiāng réng, yòu wú shāng gū kěn zhì qí dì, quán yǎng gěi yú wā yùn, jiān kǔ zuì jù. fǔ chén wēn jǐng kuí shǐ chàng tōng cáo zhī yì, jì zhī zhě zé fǔ chén gěng suí cháo kān yì fù zòu, wèi yǒng píng jìng nèi, yǒu qīng luán èr hé, qīng wèi gōng pō jù, shì bù bì yì luán zì yǒng píng xī mén wài, jīng liú yī bǎi wǔ shí sì lǐ, ér zhì jì gè zhuāng rù hǎi. zì jì gè zhuāng zhì tiān jīn, fán sì bǎi èr shí liù lǐ, xī bàng àn xíng zhōu, qí zhōng fàng yáng jǐn yī bǎi èr shí lǐ, yán tú yǒu dà xiǎo gū zhū zhī hé, tǎng zhōng liú yù fēng, suí chù kě pō. yí yú jì gè zhuāng xiū zào cāng áo, shì bàn gōng bèi, kě wèi zuǒ fǔ yǒng lì. bù yì yǐ wèi rán, zhào xià xíng zhī. zì shì měi suì tōng cáo, lú lóng yī zhèn, shāo dé xiū xī, ér jìn luán zhū yì, suì chēng lè tǔ. shí zhí jiā jìng zhī mò, jiē lóng qìng chū yuán, zhǔ zhī zhě, huá tíng xiāng yǔ léi sī kōng lǐ yě. nǎi zhī běi fāng zhuǎn shū, yī qiè chē mǎ quán bù zú shì. hàn táng dōu guān zhōng, jù shì cáo hé tōng sāi wèi shèng shuāi.
【海運】元之海運,始於至正之十九年,止於天曆之二年,凡受五十年之利。初起時至燕者,四萬二千石,及其盛也,遂至三百六十萬石。其始建議者為伯顏,任之者為張瑄、朱清。嗣後又設立都漕運萬戶府,每糧石給價六兩五錢,以後香糯白粳,以漸加矣。其海道凡三易,最後開新道,從劉家港上船,過崇明放洋,自浙西至京師不過旬日耳。至元順帝時,漕河不通,始納張士誠之降,賴其海道貢米,以活燕京垂絕之命。閩大將陳友定,又從閩廣大洋綱運雜貨至都下,以暫濟危亡。蓋海運之利如此。本朝遼東一鎮,歲餉專仰給於海運。文皇徒都北京,猶議立海漕都運使,得比布政司,已而中輟。今十三總中,遮洋一總,尚為海道設也。議海道自不得不議膠萊,以防海運之阻。隆慶五年,山東巡撫梁夢龍等,上海運議曰:「今漕河多故,言者爭獻開膠河之說,此非臣所敢任。第考海道,南自淮安至膠州,北自天津至海倉,各有商販往來。中間自膠州至海倉一帶,亦有島人商賈,出入其間。臣等因遣官自淮安運米二千石,自膠州運麥一千五百石,各入海出天津,以試海道,無不利者。其淮安至天津,以道計三千三百里,風便兩旬可達。況舟皆由近洋,洋中島嶼聯絡,遇風可依,非如橫海而渡,風波難測。比之元人殷明略故道,實為省便。大約每歲自五月以前,風順而柔,過此稍勁。誠以風柔之時,出並海之道,汛其不爽,占候不失,即千艘萬櫓,保無他患。可以接濟京儲,羽翼漕河,省挽牽之力,免守幫之苦,而防海衛所,犬牙錯落,又可以嚴海禁,壯神都。甚便!「事下部覆,海運法廢已久,難以盡復,乞敕漕司量撥漕糧十二萬自淮入海,工部節發節省銀萬五千兩,雇募海舟,淮揚商稅,亦許暫支萬五千兩,充傭召水手,詔從之。已而夢龍等,又上海運經理之要四款,如修葺大嵩靈山等衛城池,以壯門戶;增複利津等縣巡檢司弓兵,以資警備,及禁私從出遠洋等事,俱得旨嚴行。即遮洋一總,為給事胡應嘉議革未久,至是復設。時總漕王宗沐,又有海運三大勢、七便宜之疏更詳,並奉俞旨。此非遠年事也。【永平海運】永平府,自嘉靖庚戌虜入之後,增設燕河、石門二路。主客兵餉,歲需三十萬石。而盧龍地瘠,旱澇相仍,又無商估肯至其地,全仰給於挖運,艱苦最劇。撫臣溫景葵始倡通漕之議,繼之者則撫臣耿隨朝勘議覆奏,謂永平境內,有青灤二河,青為工頗鉅,似不必議;灤自永平西門外,經流一百五十四里,而至紀各莊入海。自紀各莊至天津,凡四百二十六里,悉傍岸行舟,其中放洋僅一百二十里,沿途有大小沽諸支河,倘中流遇風,隨處可泊。宜於紀各莊修造倉廒,事半功倍,可為左輔永利。部議以為然,詔下行之。自是每歲通漕,盧龍一鎮,稍得休息,而近灤諸邑,遂稱樂土。時值嘉靖之末,接隆慶初元,主之者,華亭相與雷司空(禮)也。乃知北方轉輸,一切車馬全不足恃。漢唐都關中,俱視漕河通塞為盛衰。
jí gù yuán yùn dào yī gěng, ér guó suí zhī. shǐ yǒng píng cǐ yì, zài xiāng sōng dāng shì shí, qí shū yì bì jiàn gé. kě jiàn hǎi yùn zhī nán, yì nán yú lǜ shǐ ěr. huáng hé yùn dào jǐng tài sì nián, zhāng qiū hé qiǎn, cáo chuán bù qián. hé nán cān yì fēng qìng jiàn yì, qǐng zì huái ān zhī qīng hé kǒu, rù huáng hé zhì kāi fēng fǔ xíng zé xiàn hé kǒu, zhuǎn zhì wèi huī fǔ zuò chéng xiàn, pō yú shā mén, lù wǎn sān shí lǐ, jí rù wèi hé, chuán yùn zhì jīng. zhào xià zǒng cáo zhū chén fù yì, zú jiàn jǔ. rán shān dōng yùn dào yǒu gěng, cǐ yì kě bèi huǎn jí yě. shì nián hé nán qiān shì liú qīng, yì yán zì huái zhì xíng zé, zhuǎn rù qìn hé, jīng wǔ zhì xiàn mǎ qū wān, zhuāng zài gāng tóu, yī bǎi jiǔ shí lǐ, yǐn qìn shuǐ yǐ rù wèi hé.
即故元運道一梗,而國隨之。使永平此議,在相嵩當事時,其疏亦必見格。可見海運之難,亦難於慮始耳。【黃河運道】景泰四年,張秋河淺,漕船不前。河南參議豐慶建議,請自淮安之清河口,入黃河至開封府滎澤縣河口,轉至衛輝府胙城縣,泊於沙門,陸挽三十里,即入衛河,船運至京。詔下總漕諸臣覆議,卒見沮。然山東運道有梗,此亦可備緩急也。是年河南僉事劉清,亦言自淮至滎澤,轉入沁河,經武陟縣馬曲灣,裝載岡頭,一百九十里,引沁水以入衛河。
xíng rén wáng yàn, yì rú qīng yán, yù kāi gāng tóu, zhì zhá fēn qìn shuǐ, nán rù huáng hé. běi rù wèi hé, zhǐ fèi wèi huī yī fǔ shuì yín liáng, biàn kě tiāo jùn. dì mìng shì láng zhào róng, tóng yàn xiāng dù, hái yán bù biàn ér zhǐ. jīn yáo jì zhī, kāi èr bǎi lǐ zhī qìn, bù rú kāi hé sān shí lǐ zhī biàn yě, sān rén suǒ yì dà dǐ jiē tóng, dì jiù zhōng wēi yǒu qū zhé xiǎo yì, rán shǐ zhōng bù yòng, gài shì shí fāng yòng xú yǒu zhēn zhì hé yú chán pú jiān, yǐ shāo jiàn gōng xù, yí qí yán zhī bù shòu yě. rán yòng zhī yì wèi bì chéng, qǐng yǐ jiāo lái jìn shì yàn zhī, shì shí chén fāng zhōu zhī quán, kě dé bǐ jiāng líng zhī shí yī hū?
行人王宴,亦如清言,欲開岡頭,置閘分沁水,南入黃河。北入衛河,只費衛輝一府稅銀糧,便可挑浚。帝命侍郎趙榮,同宴相度,還言不便而止。今遙計之,開二百里之沁,不如開河三十里之便也,三人所議大抵皆同,第就中微有曲折小異,然始終不用,蓋是時方用徐有貞治河於澶濮間,已稍見功緒,宜其言之不售也。然用之亦未必成,請以膠萊近事驗之,是時陳芳洲之權,可得比江陵之十一乎?
àn suí yáng dì kāi shuǐ jì qú, yīn qìn shuǐ nán jiē yú hé, běi tōng zhuō jùn, cǐ shí dōu guān zhōng, yù yóu xìng guǎng líng, gù yí qǔ dào yú cǐ. rán jiè qìn tōng hé, zé míng xiào yǐ jiàn.
按隋煬帝開水濟渠,因沁水南接於河,北通涿郡,此時都關中,欲游幸廣陵,固宜取道於此。然借沁通河,則明效已見。
jīn yǐ qìn shuǐ jiào jì wèn, gù yún liáo yuǎn, rán yǒu chéng jī kě xún, zé yù fáng bù yú, yì hé xī yū dào èr sān chéng yě, rán nán yǔ shǒu jīng zhě yán yǐ.
今以沁水較濟汶,固雲遼遠,然有成跡可循,則預防不虞,亦何惜迂道二三程也,然難與守經者言矣。
xuān dà èr zhèn cáo hé xuān fǔ dà tóng èr zhèn, liáng xiǎng yùn dào zuì kǔ. jiā jìng mò nián, xíng wā yùn zhī fǎ, shān gǔ qí qū, lǜ sān shí shí ér zhì yī zhōng, dāng shì zhě yōu zhī. shí, yù shǐ sòng yí wàng àn qí dì, shū chēng: sāng gān hé, fā yuán yú dà tóng xiàn wèng chéng yì zhī gǔ diàn qiáo, huì zhòng shuǐ ér dōng rù jīng shī zhī lú gōu qiáo, fán yī qiān lǐ zhì sāi shàng.
【宣大二鎮漕河】宣府大同二鎮,糧餉運道最苦。嘉靖末年,行挖運之法,山谷崎嶇,率三十石而致一鍾,當事者憂之。時,御史宋儀望按其地,疏稱:「桑乾河,發源於大同縣瓮城驛之古淀橋,會眾水而東入京師之蘆溝橋,凡一千里至塞上。
zài dà tóng, zé xià cūn shāo yǒu luàn shí. zài xuān fǔ, zé hēi lóng wān yǒu shí yá yì xiǎn. dàn shí xiǎn bù guò sì shí wǔ lǐ, ér shuǐ zì shēn jí qiǎn zhě, yì yíng èr sān chǐ, yù jiā shū záo shén yì. shí, fǔ chén hóu yuè, céng jià xiǎo zhōu, zì huái lái wèi zhì xià cūn lóng wān, jù tǎn tú wú jǔ. yòu zì huái lái yùn mǐ sān shí shí, sù liú ér shàng, jìng dá gǔ diàn qiáo, zé hé zhī tōng jì shén biàn. shū shàng, zhèng bīng bù, zhǎng bù zhě wèi niè zhēn xiāng bào, jí zhǔ qí yì, qiě yún qián rèn dōu yù shǐ zhào jǐn, yì céng shǐ rén cóng sāng gān hé zhōu xíng qiān lǐ, zhí dǐ dà tóng zhèn chéng, jīn shāo jiā shū yuè, suì kě tōng cáo. yòu hé chéng kě yǐ hàn lǔ qí, qí cè zuì shàn. zhào mìng huì gōng bù yì zhī. zhǎng bù zhě wèi ōu yáng bì jìn, dàn yú xìng yì, wèi dào yuǎn fèi fán, qǐng zài jiā kān míng jǔ xíng. ōu yǔ xiāng sōng yīn hòu, suì è qí yì. zì jiǎ yín zhì jīn liù shí nián, gèng wú rén tán jí, bìng bù xiǎo sāi shàng yǒu cǐ qú kě cáo yǐ.
在大同,則下村稍有亂石。在宣府,則黑龍灣有石崖亦險。但石險不過四十五里,而水自深即淺者,亦盈二三尺,欲加疏鑿甚易。時,撫臣侯越,曾駕小舟,自懷來衛至下村龍灣,俱坦途無沮。又自懷來運米三十石,溯流而上,竟達古淀橋,則河之通濟甚便。「疏上,正兵部,長部者為聶貞襄(豹),極主其議,且雲前任都御史趙錦,亦曾使人從桑乾河舟行千里,直抵大同鎮城,今稍加疏瀹,遂可通漕。又河成可以捍虜騎,其策最善。詔命會工部議之。長部者為歐陽必進,憚於興役,謂道遠費煩,請再加勘明舉行。歐與相嵩姻厚,遂遏其議。自甲寅至今六十年,更無人談及,並不曉塞上有此渠可漕矣。
biàn hé gù dào tiān shùn bā nián qī yuè, dū chá yuàn dōu shì jīn jǐng huī yán: huì tōng hé zì ān shān běi zhì lín qīng, èr bǎi wǔ shí yú lǐ, jǐn yǒu wèn shuǐ. ruò chūn yuè shǎo yǔ, zé shuǐ mài jiàn wēi, ér zhōu xíng qiǎn zhì. qí biàn liáng chéng běi chén qiáo, jiù yǒu gǔ hé yī dào, běi yóu zhǎng yuán, jīng cáo zhōu zhì jù yě xiàn ān xìng mù xún jiǎn sī dì jiè, nǎi chū huì tōng hé, hé wèn shuǐ tōng lín qīng, měi qiū shuǐ yì, yǒu zhōu wǎng lái qí jiān. wéi chén qiáo yí xī yī shè xǔ, shuǐ dào qiǎn xiá, shuǐ xiǎo zhī jì, bù néng liú tōng, qǐng xìng gōng kāi jùn. yì kě fēn yǐn qìn shuǐ, réng zhì èr zhá, yǐ sī qǐ bì, zé xú zhōu lín qīng èr hé, jūn dé lì jì. ér huì tōng hé zhī shuǐ, yì jiē zēng zhǎng. qiě zhǎng yuán cáo yùn zhū chù liáng shuì, kě miǎn fēi wǎn zhī láo, ér jiāng huái mín zhōu, yòu kě yóu xú zhī fú qiáo, dá chén qiáo zhì lín qīng, ér wú jì níng yí lù yōng sè zhī kǔ, qí lì duō yǐ. shì xià gōng bù, qǐng àn shí yǐ wén, qí hòu yì gé bù xíng. àn jǐng huī suǒ yì, zé yóu biàn rù wèn, qí yí jī shàng cún, gèng bù jiǎ kāi záo, jǐn shāo fán shū dǎo zhī láo ěr. bǐ zhī jǐng tài zhōng, sān chén jiàn bái, yóu wèi jiǎn biàn shěng fèi. cǐ shuō dāng shí yǐ zhì gāo gé. rán yì qǔ gěi qìn shuǐ, yǐ zī cáo hé, zé qìn zài xī běi, yǒu jì jūn guó duō yǐ. jìn rì fàn shǎo cān yī shū, dà tóng xiǎo yì, kě bèi cǎi zé.
【汴河故道】天順八年七月,都察院都事金景輝言:會通河自安山北至臨清,二百五十餘里,僅有汶水。若春月少雨,則水脈漸微,而舟行淺滯。其汴梁城北陳橋,舊有古河一道,北由長垣,經曹州至鉅野縣安興墓巡檢司地界,乃出會通河,合汶水通臨清,每秋水溢,有舟往來其間。惟陳橋迤西一舍許,水道淺狹,水小之際,不能流通,請興工開浚。亦可分引沁水,仍置二閘,以司啟閉,則徐州臨清二河,均得利濟。而會通河之水,亦皆增長。且長垣曹鄆諸處糧稅,可免飛挽之勞,而江淮民舟,又可由徐之浮橋,達陳橋至臨清,而無濟寧一路壅塞之苦,其利多矣。事下工部,請按實以聞,其後亦格不行。按景輝所議,則由汴入汶,其遺蹟尚存,更不假開鑿,僅稍煩疏導之勞耳。比之景泰中,三臣建白,尤為簡便省費。此說當時已置高閣。然亦取給沁水,以資漕河,則沁在西北,有濟軍國多矣。近日范少參一疏,大同小異,可備採擇。
guān shǎn sān biān xiǎng dào gù tài zǎi ní wén yì yuè zài shì shí, jiàn guān zhōng sān zhèn, zhuǎn shū bù gěi, céng shàng shū yún: jīn guān shǎn suǒ xū, jiē chū shān xī hé nán, cǐ sān xǐng jù jìn huáng hé, qí zhōng suī yǒu sān mén mèng jīn zhī xiǎn, rán hàn táng liáng yùn, jiē yóu cǐ jì, jí jīn yán chuán mù fá, wǎng lái wú zhì. jīn jì shān xī mǐ dòu, bì yùn zhì yú lín zhū cāng hé nán bì yùn zhì tóng guān shǎn zhōu zhū cāng, zhū zhōu wèi jiē bīn hǎi tōng zhōu jí, kě miǎn lù yùn zhī kǔ. kuàng huáng hé dāng tóng guān zhī dì, běi yùn wèi hé, wèi dōng liú jiē luò hé, kě tōng yán ān wèi xī liú jiē jīng hé, kě tōng qìng yáng lóng mén zhī shàng xiǎo hé jìng tōng yán suī, shāo jiā xiū qì, bì kě xíng zhōu. shì zài àn qiú gǔ jī, hé chù kě bì xiǎn, hé chù kě lù yùn, hé chù kě lì cāng dào yùn, hé chù kě zào chuán zhuāng yùn, hū yuè yī láo ér yǒng lì. shì jìng bù xíng.
【關陝三邊餉道】故太宰倪文毅(岳)在事時,見關中三鎮,轉輸不給,曾上疏云:「今關陝所需,皆出山西、河南,此三省俱近黃河,其中雖有三門、孟津之險,然漢唐糧運,皆由此濟,即今鹽船木筏,往來無滯。今計山西米豆,必運至榆林諸倉;河南必運至潼關、陝州諸倉,諸州衛皆瀕海通舟楫,可免陸運之苦。況黃河當潼關之地,北運渭河,渭東流接洛河,可通延安;渭西流接涇河,可通慶陽;龍門之上小河徑通延綏,稍加修葺,必可行舟。是在按求古蹟,何處可避險,何處可陸運,何處可立倉倒運,何處可造船裝運,忽悅一勞而永利。事竟不行。
jiǎ lǔ hé gù dào jīn shàng jiǎ chén, jiā hé gào chéng yǐ nián yú. jì ér nán yáng shāo yū, yì tóng zhī shuō suì qǐ. shí zhōng zhōu fàn xiù yún shǒu jǐ yǐ lóng bǔ zài jīng shàng shū, qí lüè yún: hé gōng zhī xū, yòng yín bā shí wàn. dòng fū shù shí wàn, guò jì zhě bù wú yì wài zhī yú, kuàng tiāo zhú yú cǐ, néng bǎo bù héng jué yú bǐ? hé bù bié qiú lì biàn, yǐ wèi yǒng tú yě. chén cháng wǎng lái qìn kǒu zhū chù, jiàn qìn shuǐ zì shān xī chuān tài xíng ér nán zhì wǔ zhì xiàn dōng nán rù hé. shí shù nián qián, hé shā yū sè qìn kǒu, qìn shuǐ bù dé rù hé, nǎi zì mù lán diàn dōng, jué àn bēn liú rù wèi. bǐ shí shǒu tǔ zhū chén, sāi qí jué kǒu, zhú yǐ jiān dī, réng dǎo qìn shuǐ rù hé. ér dī wài yí yǒu hé xíng, zhí dǐ wèi hǔ, gù zhì jīn cún yě. ruò yú yuán jué zhú dī chù, jiàn yī shí zhá, fēn qìn shuǐ yī pài, dōng liú rù wèi, wèi lì shén yì. zài jiāng yuán chōng hé xíng, bǔ jiā xiū jùn, liǎng àn péi wèi xiān dào, wèi lì yì yì.
【賈魯河故道】今上甲辰,泇河告成已年余。既而南陽稍淤,異同之說遂起。時中州范岫雲(守己)以隆補在京上疏,其略云:「河工之需,用銀八十萬。動夫數十萬,過計者不無意外之虞,況挑築於此,能保不橫決於彼?何不別求利便,以為永圖也。臣嘗往來沁口諸處,見沁水自山西穿太行而南至武陟縣東南入河。十數年前,河沙淤塞沁口,沁水不得入河,乃自木蘭店東,決岸奔流入衛。彼時守土諸臣,塞其決口,築以堅堤,仍導沁水入河。而堤外遺有河形,直抵衛滸,固至今存也。若於原決築堤處,建一石閘,分沁水一派,東流入衛,為力甚易。再將原沖河形,補加修浚,兩岸培為纖道,為力亦易。
jì qí gōng fèi, yòng yín bù guò èr sān wàn, yòng fū bù guò sān wàn yú míng, ér dà gōng gào chéng yǐ. nǎi yǐn cáo zhōu zì pī zhōu nì hé ér shàng, zhí dǐ qìn kǒu, yīn qìn rù wèi, dōng dá lín qīng, zé huì tōng hé kě yǐ bù yòng yě. ruò wèi nì hé shù bǎi lǐ, huò yǒu tān liū zhī huàn, wú xiān dào zhī biàn, zé yòu yǒu yī hé kě yáo zhě, chá xíng yáng zhī dōng guǎng wǔ shān nán, yī shuǐ dōng liú, jīng zhèng zhōu zhōng mù zhī běi xiáng fú zhī xī, yáo zhū xiān zhèn nán, jīng wèi shì fú gōu xī huá zhī dōng, shěn qiū zhī nán, zài yuán shí míng wèi zhèng shuǐ, tǔ rén míng wèi jiǎ lǔ hé zhě yě. nán zhì zhōu jiā kǒu, yǔ yǐng shuǐ hé liú, míng wèi shā hé. zhì yǐng chuān zhèng yáng zhèn rù huái, zhí dǐ huái ān. jīn zì zhèng yáng zhì zhū xiān zhèn, zhōu jí tōng xíng, lüè wú zǔ zhì.
計其功費,用銀不過二三萬,用夫不過三萬餘名,而大工告成矣。乃引漕舟自邳州逆河而上,直抵沁口,因沁入衛,東達臨清,則會通河可以不用也。若謂逆河數百里,或有灘溜之患,無纖道之便,則又有一河可繇者,查滎陽之東、廣武山南,一水東流,經鄭州中牟之北、祥符之西,繇朱仙鎮南,經尉氏、扶溝、西華之東,沈邱之南,在元時名為鄭水,土人名為賈魯河者也。南至周家口,與潁水合流,名為沙河。至潁川正陽鎮入淮,直抵淮安。今自正陽至朱仙鎮,舟楫通行,略無阻滯。
zì zhū xiān zhèn ér běi ér xī, zhì zhèng zhōu xī běi huì jì qiáo dì fāng, bù jí èr bǎi lǐ, hé shēn lüè zhǎi, shāo dāng xiū jùn. ruò yú huì jì qiáo xī, kāi yī zhī qú, fēn shuǐ yī pài, běi rù huáng hé, bù jí èr shí lǐ ěr. dù hé ér běi, zhí rù qìn kǒu, wèi dào shén biàn. rú wèi zhèng shuǐ wēi ruò, bù rèn cáo zhōu, zé xíng zhèng zhī jiān, yòu yǒu jīng shuǐ suǒ shuǐ xū shuǐ zhū quán, jiē kě yǐn rù zhèng shuǐ, yǐ jì cáo wǎn zhōu. měi èr shí lǐ jiàn yī shí zhá, rú huì tōng hé zhī bǐ, zé xù xiè yǒu shí, shuǐ zì yù rú, jì qí gōng fèi dīng lì, yì bù guò sì wǔ wàn liǎng ěr. ruò cǐ dào jì tōng, zé cáo zhōu chū tiān fēi zhá, jí yóu hóng zé hú rù huái, nì huái rù yǐng shuǐ, nì yǐng rù zhèng shuǐ, qiān wǎn yóu wěn, huáng hé yòu kě bù yòng yǐ, suī chōng yì wàn biàn hé lǜ yān! rú hé liú ān tuǒ, bù zhì qīn cáo, zé xià zhèn nán yáng zhī jiān, réng jiā xiū jùn, liǎng lì ér jù cún zhī. fēn zhōu bìng jìn, kě miǎn shǒu zhá zhī kùn. rú hé liú biàn qiān, dōng dào yǒu gěng, zé zhuān yóu zhèng shuǐ, ér xú lǚ zhī dào kě wú wèn, biàn lì zhī cè, wú yú cǐ zhě. chén huái cǐ yǐ èr shí yú nián, yīn huì tōng hé wú zǔ, bù gǎn qīng yán. jīn lǚ jùn lǚ sāi, ér huáng hé yòu chōng jué wú shí, qīn bī yì shén. yǔ qí jié hǎi nèi zhī gāo, yǐ tián bù cè zhī hè, shú ruò gǎi xián yì zhé, jiù cǐ yì jìng zhī gōng xù yě? rú guǒ chén yán kě yòng, xiān jiāng wǔ zhì yí dōng zhì yú wèi shuǐ zhī hǔ, dōng xī bǎi yú lǐ, yuán yǒu hé shēn gù dào, fā fū wàn yú míng, jí shí tiāo jùn, yuē shēn yī zhàng kuò shí zhàng què yú mù lán diàn dōng, zhú dī chù suǒ, xiū jiàn shí zhá yī zuò, fēn dǎo qìn shuǐ yī pài, dōng xíng rù wèi, zhōu zhì zé qǐ zhá yǐ tōng cáo, zhōu jǐn zé bì zhá yǐ yǎn shuǐ. míng suì chūn mò, qí gōng kě chéng. gū jiāng cáo zhōu nì hé ér shàng, yóu qìn rù wèi, yǐ jì mù qián zhī jí què yú yì xiū jùn zhū xiān zhèn yí běi, zhì huì jì qiáo yí xī, fēn dǎo zhèng shuǐ yǐ tōng cáo zhōu. zé tǎng zàng mín lì, kě shěng bǎi bèi, ér guó jiā zhī lì lài wú qióng yǐ. shū shàng, dé zhǐ xià bù xíng zǒng hé jí hé nán fǔ àn, kān yì jù zòu. àn fàn shū suǒ chén, yǔ jǐng tài tiān shùn jiān zhū chén jiàn bái lüè tóng, ér qí shuō gèng xiáng. jí jīn chá kān, jí mìng fàn wǎng rèn qí shì, yì kě jì huì tōng hé zhī gěng.
自朱仙鎮而北而西,至鄭州西北惠濟橋地方,不及二百里,河身略窄,稍當修浚。若於惠濟橋西,開一支渠,分水一派,北入黃河,不及二十里耳。渡河而北,直入沁口,為道甚便。如謂鄭水微弱,不任漕舟,則滎鄭之間,又有京水、索水、須水諸泉,皆可引入鄭水,以濟漕輓舟。每二十里建一石閘,如會通河之比,則蓄泄有時,水自裕如,計其工費丁力,亦不過四五萬兩耳。若此道既通,則漕舟出天妃閘,即由洪澤湖入淮,逆淮入潁水,逆潁入鄭水,牽挽尤穩,黃河又可不用矣,雖沖溢萬變何慮焉!如河流安妥,不至侵漕,則夏鎮南陽之間,仍加修浚,兩利而俱存之。分舟並進,可免守閘之困。如河流變遷,東道有梗,則專由鄭水,而徐呂之道可無問,便利之策,無逾此者。臣懷此已二十餘年,因會通河無阻,不敢輕言。今屢浚屢塞,而黃河又衝決無時,侵逼益甚。與其竭海內脂膏,以填不測之壑,孰若改弦易轍,就此易竟之功緒也?如果臣言可用,先將武陟迤東至於衛水之滸,東西百餘里,原有河身故道,發夫萬餘名,及時挑浚,約深一丈闊十丈;卻於木蘭店東,築堤處所,修建石閘一座,分導沁水一派,東行入衛,舟至則啟閘以通漕,舟盡則閉閘以掩水。明歲春末,其功可成。姑將漕舟逆河而上,由沁入衛,以濟目前之急;卻於議修浚朱仙鎮迤北,至惠濟橋迤西,分導鄭水以通漕舟。則帑藏民力,可省百倍,而國家之利賴無窮矣。「疏上,得旨下部行總河及河南撫按,勘議具奏。按范疏所陳,與景泰天順間諸臣建白略同,而其說更詳。及今查勘,即命范往任其事,亦可濟惠通河之梗。
lǚ liáng hóng xú zhōu lǚ liáng, wèi yǔ nèi xiǎn dào. zì táng wèi chí gōng kāi záo, shǐ tōng zhōu jí zhì sòng yuán yòu jiān, jiàn chéng tōng qú běn cháo suì yǐ wèi yùn hé. rán qí xià luàn shí rú è chǐ pái lián, jīng tuān rú jiāo xián pēn báo. kǒng zǐ guān lán chù, chēng wèi xuán liú sān qiān rèn liú mò sì shí lǐ zhě, jí qí dì yě. yù shuǐ yì shí, shùn liú zhě yī shùn ér xià, nì shui chì zhě yǐ chǐ cùn xǔ. ruò zhí hàn hé, xíng zhōu yī zāo fú shí, lì zàng yú fù. yú yòu shí shì xiān rén guò cǐ, wén qí xiǎn yǐ jiàn yí, rán yóu yòng qiàn fū èr bǎi rén wǎn yī zhōu, lǎo zhì xiāng xiǎn wú rén sè. zì hòu yǐ yīng shì běi shàng, zé suǒ wèi shuǐ dǐ cuó yá, jù méi bù jiàn, gài wèi yú ní suǒ yōng, hé shēn rì gāo. sū zi yóu suǒ yún: lǚ liáng jǔ yǔ, héng jué hū qián. jìng chéng ān liú. qí hòu shù nián, zé jiā hé gào chéng, xíng lǚ bù fù qǔ dào péng chéng, qí guǎn hóng zhǔ shì, gāo zhěn kōng lěi, tián wú yī kè kě yán jiē yǐ.
【呂梁洪】徐州呂梁,為宇內險道。自唐尉遲恭開鑿,始通舟楫;至宋元祐間,漸成通渠;本朝遂以為運河。然其下亂石如鱷齒排連,驚湍如蛟涎噴薄。孔子觀瀾處,稱為懸流三千仞、流沫四十里者,即其地也。遇水溢時,順流者一瞬而下,逆氵斥者以尺寸許。若值旱涸,行舟一遭伏石,立葬魚腹。余幼時侍先人過此,聞其險已漸夷,然猶用縴夫二百人挽一舟,老稚相顯無人色。自後以應試北上,則所謂水底嵯岈,俱沒不見,蓋為於泥所壅,河身日高。蘇子由所云:「呂梁齟齬,橫絕乎前。「竟成安流。其後數年,則泇河告成,行旅不復取道彭城,其管洪主事,高枕空壘,闐無一客可延接矣。
xú zhōu xú zhōu wèi gǔ péng chéng, liú xiàng bèi cāo suǒ zhēng zhī dì, nán běi fēn liè, shì cǐ dì dé shī wèi qiáng ruò. běn cháo yǐ zhí lì jiàng ér wèi zhōu, rán lǐng fēng pèi xiāo dàng sì yì, fēng jiāng yì yǐ bù xiá. dàn zhōu shǒu quán qīng, shǔ chéng bù jǐn fèng yuē shù, jǐn yī xiàn chén jū chéng zhōng, chēng bīng shǐ zhě, ér yī cān róng tóng shì, suǒ bù bīng zhǐ shù bǎi rén, tuō yǒu fēng chén zhī jǐng. lì jiàn wǎ liè. yí gǎi xú wèi fǔ, yǐ qí fēn tǔ wèi péng chéng xiàn, bìng jiù shǔ yì ér wǔ. nán zé yì yǐ pī sù, běi zé yì yǐ zōu téng jì níng, biàn kě yì rán chéng zhuàng jùn. yǔ xiàng yǒu cǐ yì jiàn, jìn rì lǐ xiū wú zhōng chéng fǔ jiāng běi, yì zhǔ cǐ yì, jìng yǐ shí lùn bù tóng ér zhǐ. yào zhī shì jǔ bì dāng jí xíng, ruò yù yǒu shì gèng zhāng, bù miǎn wáng yáng bǔ láo yǐ. xú zhōu bēi shī, zì dī shàng shì zhī, rú jū fǔ dǐ, yǔ biàn liáng xiāng sì ér dī zhī jiān hòu zhòng fù, shí bù dé biàn èr sān yú jiàn bǐ zhōng gù lǎo, jiē yún mù zhōng yǐ sān jiàn piào nì.
【徐州】徐州為古彭城,劉、項、備、操所爭之地,南北分裂,視此地得失為強弱。本朝以直隸降而為州,然領豐、沛、蕭、碭四邑,封疆亦已不狹。但州守權輕,屬城不盡奉約束,僅一憲臣居城中,稱兵使者,而一參戎同事,所部兵止數百人,脫有風塵之警。立見瓦裂。宜改徐為府,以其分土為彭城縣,並舊屬邑而五。南則益以邳、宿,北則益以鄒、滕、濟寧,便可屹然成壯郡。予向有此臆見,近日李修吾中丞撫江北,亦主此議,竟以時論不同而止。要之是舉必當亟行,若遇有事更張,不免亡羊補牢矣。徐州卑濕,自堤上視之,如居釜底,與汴梁相似;而堤之堅厚重複,十不得汴二三餘見彼中故老,皆雲目中已三見漂溺。
xū jí tú chéng yú gāo fù, rú yún lóng zǐ fáng děng shān, jiē shàn dì kě bǎn zhú, bù rán zhōng yǒu qí yú zhī tàn. yòu chéng xià hóng hé, wèi gǔ jīn kǒng dào, zì tōng jiā hòu, jūn mín èr jūn, jù bù fù jīng. shāng jiǎ sàn tú, jǐng yì xiāo tiáo, quán bù shì yī dōu huì. yí réng qiǎn cáo sōu zhī bàn, fēn háng qí zhōng, yǐ fáng yì wài zhī gěng. jīn shǒu yù dān ruò, qiān lǐ jǐ wú xíng rén, yī dàn cǎo zé fèn bì, cǐ dì réng wèi zhàn chǎng yǐ!
須急徒城於高阜,如雲龍、子房等山,皆善地可版築,不然終有其魚之嘆。又城下洪河,為古今孔道,自通泇後,軍民二軍,俱不復經。商賈散徒,井邑蕭條,全不似一都會。宜仍遣漕艘之半,分行其中,以防意外之梗。今守御單弱,千里幾無行人,一旦草澤奮臂,此地仍為戰場矣!
jiā hé jiāo lái hé jiā hé chū yì, fèi shù bǎi wàn, xiān cháo wǎng kān zhě, jí shēn dāng qí shì zhě, jiē wèi duàn bù kě kāi. lǚ yì lǚ zhǐ, zhì pān yìn chuān jì xún sī kōng, shǐ yǐ tiāo hé yú lì, xún gé xū lǐng gù dào, shàng wèi xiá jùn zhì, ér shū zhōng yáng yīng lóng shāo cóng hán zhuāng shū záo zhī. jì zhī zhě rú yáng hòu shān yī kuí, chǔ ài suǒ tiě zhū gōng, jù xiāng dù jīng yíng, jiàn yǒu cì dì, zhì liú jìn chuān dōng xīng zài shì, zé gōng yǐ jiāng bàn yǐ, dài lǐ lín huán huà lóng cóng píng bō qǐ rèn hé shì, suì jué jì zhuān zhì jiā hé, chū shàng qiǎn yū jiān zǔ, jīn suì chéng kāng qú. bì huái huáng sān bǎi lǐ zhī xiǎn, ér suǒ fèi bù jí xiān cháo suǒ gū shí fēn zhī èr, zhēn bù shì gōng yě. yīn sī jiāo lái hé yì bì kě kāi. wǎng nián jiāng líng dāng guó, yòng liú bái chuān yīng jié xú fèng zhú shì èr rén móu, ruì yù tú zhī. yǐ liú wèi nán sī kōng zhǔ zhī, xú zé yǐ shǎo sī kōng fèng chì zhuān lǐng qí shì. shí lǐ mǐn sù shì dá fǔ dōng shěng, yì zhǔ qí shuō, quàn jiāng líng jí chéng zhī. jì ér dōng shěng shì shēn, kǔ yú zhēng fā, qún qǐ huā zhī, jí jiāng líng yì bù néng wéi gǎi. èr rén tā yòng, yì yì zhōng bà. qí jiāo hé zhī zhōng gěng zhě, jǐn bǎi xú lǐ, shā shí qiāo què, běn chā liáng nán, yào zhī bù guò rú jiā hé zhī gé lú zhǐ yǐ. jīn guó jì fāng chù, huò nán xìng cǐ dà yì, wàng yì shuǐ dào suǒ bù jiē chù, nán běi gè shè yī chéng, yǐ wèi fā yùn shōu yùn zhī qū, zhōng dào zài zhú yī chéng, wèi yùn fū qì dùn zhī suǒ, sān chéng gè yǐ zhōu yì wèi suǒ zuǒ èr shǒu zhī. dù qǐ chē zhì rù zhōu, jǐn sān shù rì, kě kè qī bān yùn, ér zǒng yǐ yī hù bù láng zhuān guǎn, rú suí táng luò kǒu hé yīn, jí běn cháo lín dé èr cāng shì lì. qí dào jìn fèi shěng, shì yì cè zhī cì zhě. yú céng jiān yǔ yán lù zhū gōng, pō yì shǒu kěn, zhōng wèi yǒu kàng shū jí zhī zhě, gài lǜ shǐ zhī nán, jiǔ yǐ!
【泇河膠萊河】泇河初議,費數百萬,先朝往勘者,及身當其事者,皆謂斷不可開。屢議屢止,至潘印川(季馴)司空,始以挑河餘力,尋葛墟嶺故道,尚未暇浚治,而舒中陽(應龍)稍從韓莊疏鑿之。繼之者如楊後山(一魁),褚愛所(鐵)諸公,俱相度經營,漸有次第,至劉晉川(東星)在事,則功已將半矣,迨李霖寰(化龍)從平播起任何事,遂決計專治泇河,初尚淺淤艱阻,今遂成康衢。避淮黃三百里之險,而所費不及先朝所估十分之二,真不世功也。因思膠萊河亦必可開。往年江陵當國,用劉白川(應節)、徐鳳竹(栻)二人謀,銳欲圖之。以劉為南司空主之,徐則以少司空奉敕專領其事。時李敏肅(世達)撫東省,亦主其說,勸江陵亟成之。既而東省仕紳,苦於徵發,群起嘩之,即江陵亦不能違改。二人他用,役亦中罷。其膠河之中梗者,僅百徐里,沙石磽确,畚鍤良難,要之不過如泇河之葛壚止矣。今國計方絀,或難興此大役,妄意水道所不接處,南北各設一城,以為發運收運之區,中道再築一城,為運夫憩頓之所,三城各以州邑衛所佐貳守之。度起車至入舟,僅三數日,可剋期搬運,而總以一戶部郎專管,如隋唐洛口、河陰,及本朝臨、德二倉事例。其道近費省,似亦策之次者。余曾間語言路諸公,頗亦首肯,終未有抗疏及之者,蓋慮始之難,久矣!
jiā hé zhī chéng, gōng bù láng méi chūn yǔ shǒu xiāng gōng zuì duō, jǐn dé jiā sì pǐn fú fèng, xún jī zī shēng fù shǐ qù, jìng wèi yǒu yǐ chóu qí láo yún.
泇河之成,工部郎梅春宇(守相)功最多,僅得加四品服俸,尋跡資升副使去,竟未有以酬其勞雲。
jiāo lái biàn dào huái hé zhī běi àn yī lǐ, míng zhī jiā hé, ān dōng xiàn zhì hǎi zhōu lù yě. zì zhī jiā hé zhì lián hé hǎi kǒu, gòng sān bǎi bā shí lǐ, qí wài jí wèi dà hǎi yǐ.
【膠萊便道】淮河之北岸一里,名支家河,安東縣至海州路也。自支家河至漣河海口,共三百八十里,其外即為大海矣。
yòu lì gàn yú xiàn, zhì ān dōng wèi, jí shān dōng jiè. yóu ān dōng wèi guò shí jiù suǒ xià hé suǒ líng shān suǒ, suì zhì jiāo zhōu tóu yíng, yòu zhì má wān hǎi kǒu, gòng èr bǎi bā shí lǐ.
又歷贛榆縣,至安東衛,即山東界。由安東衛過石臼所、夏河所、靈山所,遂至膠州『『頭營,又至麻灣海口,共二百八十里。
jù xún hǎi ruán ér xíng, qí zhōng zhǐ yǒu mǎ jiā wān wèi lù lù. cǐ zé xū yǐ běn chā kāi tōng, rán zhǐ wǔ lǐ ér jìn. yī rù má wān kǒu, jí cóng bǎ làng miào, jīng píng dù zhōu yǐ zhì lái zhōu, suǒ shǔ hǎi cāng kǒu jù xiǎo hé, gòng sān bǎi qī shí lǐ. zì hǎi cāng kǒu rù dà yáng, biàn zhí dǐ zhí gū tiān jīn wèi. fán fàn hǎi gòng sì bǎi lǐ. gài suǒ shū záo zhě zhǐ wǔ bǎi lǐ ěr, yí qí wèi rán. dàn cǐ jiā jìng shí yī nián, yù shǐ fāng yuǎn yí qīn lì bǐ fāng, huì wèi tú shuō zhě, qí hòu shān dōng fù shǐ wáng xiàn yán zhī, wèi jǐ gěi shì lǐ yòng jìng, yù shǐ hé tíng yù yòu yán zhī, jiē bù guǒ xíng. zhì wàn lì sān nián, nán gōng bù shàng shū liú yīng jié, shǐ jiàn yì zhí rèn jiāo lái hé zhī yì, wèi jiāo zhōu nán běi bù tōng zhě, yuē bǎi wǔ liù shí lǐ, rán gōu yǔ hú jū qí bàn, yīng tiāo zhě zhǐ shù shí lǐ, kě jiè cháo shuǐ tōng cáo, ér wú fàng yáng zhī kǔ. liú jí shān dōng zhī wéi xiàn rén, shēng zhǎng qí dì, suǒ tán jiào fāng yuǎn yí gèng què. shí jiāng líng gōng lì zhǔ qí yì, yòu xuǎn fān chén yǒu cái zhě zuǒ qí shì. shí shān dōng cān yì lǐ xué lǐ wèi shàng zuǒ, jù shū tiáo qí pián yí gèng xiáng. xìng gōng wèi jǐ, qí lǔ jìn shēn dà huā, qiě lì liú tú dú sāng zǐ, jiāng gān xīn yān? liú zhuì shén xiè yì, jiāng líng yì wú rú zhī hé? gōng suì zhōng bà, zhì jīn wú gǎn yì jí zhě, àn cǐ wèi yuán rén suǒ jùn gù dào, yǐ bì hǎi yùn bù zhuǎn jiān, kě miǎn chéng shān zhū dǎo zhī xiǎn, zuì wèi shěng biàn. jīn tán zhě jù yún: ruò bù xìng gōng, zé zhōng jiān fēn shuǐ lǐng lù lù èr bǎi lǐ, kě zòng zhōu cì chē bō zài rù shuǐ jí dǐ zhí gū, yì shì biàn jì. yú xiàng yǒu jiàn chéng zhì cāng zhī shuō, gài běn yú cǐ. dāng shí liú bái chuān shàng shū, zhǐ yún yǐ wàn fū zhī lì, xìng shù yuè zhī gōng, què shù wàn jīn, jué shù shí lǐ, hé dàn ér bù wèi? qí shuō záo záo, bù zhī dōng shěng hé yǐ huā? jiāng líng hé yǐ chuò? rèn shì gài nán yán zhī yǐ.
俱循海壖而行,其中止有馬家灣為陸路。此則須以畚鍤開通,然只五里而近。一入麻灣口,即從把浪廟,經平度州以至萊州,所屬海倉口俱小河,共三百七十里。自海倉口入大洋,便直抵直沽天津衛。凡泛海共四百里。蓋所疏鑿者止五百里耳,疑其未然。但此嘉靖十一年,御史方遠宜親歷彼方,匯為圖說者,其後山東副使王獻言之,未幾給事李用敬,御史何廷鈺又言之,皆不果行。至萬曆三年,南工部尚書劉應節,始建議直任膠萊河之役,謂膠州南北不通者,約百五六十里,然溝與湖居其半,應挑者止數十里,可借潮水通漕,而無放洋之苦。劉即山東之濰縣人,生長其地,所談較方遠宜更確。時江陵公力主其議,又選藩臣有才者佐其事。時山東參議李學禮為上佐,具疏條其便宜更詳。興工未幾,齊魯縉紳大嘩,且詈劉「荼毒桑梓,將甘心焉?「劉惴甚謝役,江陵亦無如之何?工遂中罷,至今無敢議及者,按此為元人所浚故道,以避海運不轉尖,可免成山諸島之險,最為省便。今談者俱云:若不興工,則中間分水嶺陸路二百里,可縱舟次車剝再入水即抵直沽,亦是便計。余向有建城置倉之說,蓋本於此。當時劉白川上疏,只雲以萬夫之力,興數月之工,榷數萬金,掘數十里,何憚而不為?其說鑿鑿,不知東省何以嘩?江陵何以輟?任事蓋難言之矣。
jiā hé zhī chéng lǐ shǎo bǎo huà lóng jùn jiā tōng cáo, fǔ yī nián ér yǐ yōu guī, dài zǒng dū zhě cáo shí pìn yě. cáo sù wú sù sī zhī yù, shì nán yáng dī shāo huài, cáo suì sī dà xìng gōng zuò, yīn yǐ wèi lì, wèi jiā bù zú shì, ér hé qiě wèi dà hài, qǐng fā tǎng jīn liù shí wàn, liú cáo liáng sì shí wàn, yǐ è dà hé zhī jué. gōng kē gěi shì sòng yī hán cóng ér hé zhī, wèi hé bù shèng tú, ān kě shèng bì? qiě yún hé kuì zhāo yáng, hài jí zǔ líng, zhì hé zhū chén, zé qīng bì zhòng, tú yì cí nán, gài àn gōng shǎo bǎo yǐ zuǒ xīn dū xìng gōng zhī yì.
【泇河之成】李少保(化龍)浚泇通漕,甫一年而以憂歸,代總督者曹時聘也。曹素無素絲之譽,適南陽堤稍壞,曹遂思大興工作,因以為利,謂泇不足恃,而河且為大害,請發帑金六十萬,留漕糧四十萬,以遏大河之決。工科給事宋一韓從而和之,謂河不勝徒,安可勝避?且雲河潰昭陽,害及祖陵,治河諸臣,擇輕避重,圖易辭難,蓋暗攻少保以佐新督興工之議。
lǐ bù shèng fèn, cóng yōu zhōng shàng shū, wèi: chén fēi qì huáng ér shì jiā, shì bù dé yǐ yě.
李不勝憤,從憂中上書,謂:「臣非棄黃而事泇,勢不得已也。
jiā yǐ èr bǎi liù shí lǐ zhī ān liú, dài sān bǎi liù shí lǐ zhī xiǎn dào, bā qiān yùn sōu, bù liǎng yuè guò jǐn, wèi fēi bǎi nián yǒng lì yé? xiàng fēi chén dīng yōu, zé yī nián kāi jiā, yī nián wǎn huáng yǐ! chén yǐ shí shì jiān jiǒng, tú wèi guó jiā shěng fèi. gù jiā zhī chéng zǎo, chén dé yǐ èr shí wàn chéng qián gū sān bǎi wàn zhī gōng huáng hé zhī chéng chí, gù chén bù dé yǐ shù wàn chéng jīn gū bā shí wàn zhī yì. chén chéng wú suǒ táo zuì. gài míng zhǐ xīn hé chén xī hè qí zhōng, qiě liù shí wàn hòu, yòu qǐng èr shí wàn yě. zhǐ xià, gū diào tíng zhī, mìng cuī xīn gōng ér yǐ.
泇以二百六十里之安流,代三百六十里之險道,八千運艘,不兩月過盡,謂非百年永利耶?向非臣丁憂,則一年開泇,一年挽黃矣!臣以時勢艱窘,圖為國家省費。故泇之成早,臣得以二十萬成前估三百萬之工;黃河之成遲,故臣不得以數萬成今估八十萬之役。臣誠無所逃罪。「蓋明指新河臣谿壑其中,且六十萬後,又請二十萬也。旨下,姑調停之,命催新工而已。
dà gōng bù shǎng, ér chāng dù zhī bèi, dàn shè yǐ jí zhī, zhēn lìng rén jiě tǐ.
大功不賞,而娼妒之輩,彈射已及之,真令人解體。
bǐng wǔ zhī bā yuè, cáo shí pìn yòu shàng shū jí chēng jiù hé chén lǐ huà lóng kāi jiā zhī gōng. qiě yún: zì chén jiē guǎn gǎi tiāo hòu, sān shí sān nián jí jīn nián, liáng sōu jǐn shù dù jiā, zé jiā zhī kě lài zhāo zhāo ěr mù. réng liè shàn hòu shì yí yǐ qǐng. gài jiè yǐ wán xìng gōng zhī jú, ér bā shí wàn zhī tǎng jīn sì shí wàn zhī cáo liáng, jù xiāo guī wú cún yǐ. gōng kē jì bù bó, shàng yì yǔn qí yán, bù fù jié.
丙午之八月,曹時聘又上疏極稱舊河臣李化龍開泇之功。且云:「自臣接管改挑後,三十三年及今年,糧艘盡數渡泇,則泇之可賴昭昭耳目。「仍列善後事宜以請。蓋藉以完興工之局,而八十萬之帑金、四十萬之漕糧,俱銷歸無存矣。工科既不駁,上亦允其言,不復詰。