strong lóu jìng yì qiān dōu xián yáng strong
婁敬議遷都咸陽
què shuō qí rén yù jiàn dì, chén shuō dà shì, cǐ rén wèi shuí, nǎi qí rén xìng lóu míng jìng, zì lǒng xī guò luò yáng. yīn jiàn hàn dì gòu qiú zhōng lí mèi shén jí, suì dà xiào yǔ zuǒ yòu yuē: liàng yī zhōng lí mèi bù guò wáng guó zhī chén, hé zú yǐ qǐ dà shì? wú jīn yù yǒu yī yán, wèi hàn jiā lì wàn shì zhī yè, yǎn zi sūn bù bá zhī jī, shǐ tiān xià rú pán shí zhī ān, dàn wú rén yǐn jìn. zuǒ yòu yīn yǐ gào dì, dì mìng zhào jiàn, zuǒ yòu yǔ jìng yuē: rǔ bù páo cǎo lǚ, kǒng fēi jiàn jūn zhī lǐ. jìng yuē: shì jǐng cǎo mǎng, zì yǒu cháng fú, wú yī bù páo cǎo lǚ, zhèng wèi cháng fú, bù kě yì yě. yú shì rù nèi jiàn dì, dì yuē: rǔ yù jiàn zhèn, yǒu shì shāng yì, bù zhī hé shì kě yán? jìng yuē: xī bà wáng bù cóng fàn zēng zhī yán, shě guān zhōng ér dōu péng chéng, hòu hán shēng jí jiàn, suì zāo pēng, xiàng wáng yǐ cǐ fū tiān xià, jīn bì xià jiàn dū luò yáng, gù fēi péng chéng kě bǐ rán bì xià zhī yì, bì yù yǔ zhōu shì bǐ lóng yě! dì yuē: rán. jìng yuē: bì xià qǔ tiān xià, yǔ zhōu bù tóng. zhōu zì shǐ yú hòu jì, jī dé lèi rén shù bǎi nián, zhì wǔ wáng fá zhòu yǒu tiān xià. jí chéng wáng jí wèi, yǐ luò yì wèi tiān dì zhī zhōng, sì fāng zhū hóu nà gòng fèng zhí, dào lǐ xiāng jūn. yǒu dé zé yì yǐ xìng, wú dé zé yì yǐ wáng, gù zhōu shèng shí zhū hóu sì yí, mò bù bīn fú jí qí shuāi yě, tiān xià mò cháo, zhōu bù néng zhì, fēi wèi dé báo, nǎi xíng shì ruò yě. jīn bì xià qǐ zì fēng pèi, juǎn shǔ hàn ér dìng sān qín, yǔ xiàng yǔ zhàn róng yáng chéng gāo zhī jiān, dà xiǎo qī shí yú zhèn, shǐ tiān xià zhī rén, gān nǎo tú dì, shāng yí wèi qǐ, ér yù bǐ lóng zhōu shì, chén qiè yǐ wèi wù yǐ! fū qín dì, pī shān dài hé, sì sāi yǐ wèi gù, zú rán yǒu jí, bǎi wàn zhī zhòng, kě lì jù yě. fū yǔ rén dòu, bù è qí kēng ér gān qí bèi, wèi néng yǐ quán qí shèng yě, bì xià ruò shě cǐ ér bì yù dōu luò yáng, tǎng tā rì huò shì ruò, bù néng yǐ zhì tiān xià, shǐ zhū hóu zǔ guān zhōng zhī xiǎn, zé qín zhèng xiàng jí zhī qiáng, kě lì jiàn yǐ. cǐ tiān xià dà shì, chén wèi bì xià yán zhī, suǒ wèi wàn shì zhī yè, zi sūn bù bá zhī jī yě.
卻說其人慾見帝,陳說大事,此人為誰,乃齊人姓婁名敬,自隴西過洛陽。因見漢帝購求鍾離昧甚急,遂大笑語左右曰:「量一鍾離昧不過亡國之臣,何足以起大事?吾今欲有一言,為漢家立萬世之業,衍子孫不拔之基,使天下如磐石之安,但無人引進。」左右因以告帝,帝命召見,左右語敬曰:「汝布袍草履,恐非見君之禮。」敬曰:「市井草莽,自有常服,吾衣布袍草履,正為常服,不可易也。」於是入內見帝,帝曰:「汝欲見朕,有事商議,不知何事可言?」敬曰:「昔霸王不從范增之言,舍關中而都彭城,後韓生極諫,遂遭烹,項王以此夫天下,今陛下建都洛陽,固非彭城可比;然陛下之意,必欲與周室比隆也!」帝曰:「然。」敬曰:「陛下取天下,與周不同。周自始於后稷,積德累仁數百年,至武王伐紂有天下。 及成王即位,以洛邑為天地之中,四方諸侯納貢奉職,道里相均。有德則易以興,無德則易以亡,故周盛時諸侯四夷,莫不賓服;及其衰也,天下莫朝,周不能制,非謂德薄,乃形勢弱也。今陛下起自豐沛,卷蜀漢而定三秦,與項羽戰榮陽、成皋之間,大小七十餘陣,使天下之人,肝腦塗地,傷痍未起,而欲比隆周室,臣竊以為誤矣!夫秦地,披山帶河,四塞以為固,卒然有急,百萬之眾,可立具也。夫與人斗,不扼其吭而柑其背,未能以全其勝也,陛下若舍此而必欲都洛陽,倘他日或勢弱,不能以制天下,使諸侯阻關中之險,則秦政、項籍之強,可立見矣。此天下大事,臣為陛下言之,所謂萬世之業,子孫不拔之基也。」
dì nǎi jiān qún chén, qún chén jiē shān dōng rén, zhēng yán zhōu shì jiàn dū luò yáng, shù bǎi nián bù shuāi shǐ huáng dōu xián yáng, bù èr shì jí wáng, luò jiù dōng yǒu chéng gāo, xī yǒu yīn miǎn, bèi hé miàn luò, qí gù yì zú shì yě. dì yòu wèn zhāng liáng, liáng yuē: luò yáng suī yǒu cǐ gù, sì miàn shòu dí, fēi yòng wǔ zhī guó, guān zhōng zuǒ xiáo yòu hán, lǒng shǔ wò yě qiān lǐ, zǔ sān miàn ér gù shǒu, dú yī miàn yǐ zhì zhū hóu, cǐ suǒ wèi jīn chéng qiān lǐ, tiān fǔ zhī guó. lóu jìng zhī yán shì yě. yú shì dì cóng jìng zhī yán, zé rì chē jià qiān dōu xián yáng, hào lóu jìng wèi fèng chūn jūn, cì xìng liú shì. bān zhào tiān xià, yǐ zhēng yuè jiàn yín wèi suì shǒu yún, zì cǐ suì jiàn dū xián yáng, tiān xià wú shì. qún chén shàng biǎo chēng hè, biǎo yuē:
帝乃間群臣,群臣皆山東人,爭言;「周世建都洛陽,數百年不衰;始皇都咸陽,不二世即亡,洛舊東有成皋,西有殷澠,背河面洛,其固亦足恃也。」帝又問張良,良曰:「洛陽雖有此固,四面受敵,非用武之國,關中左殽右函,隴蜀沃野千里,阻三面而固守,獨一面以制諸侯,此所謂金城千里,天府之國。婁敬之言是也。」於是帝從敬之言,擇日車駕遷都咸陽,號婁敬為奉春君,賜姓劉氏。頒詔天下,以正月建寅為歲首雲,自此遂建都咸陽,天下無事。群臣上表稱賀,表曰:
bì xià yǐ shén shèng lù dìng sì fāng, yǐ wēi dé zhì fú wàn guó, huá yí hùn yī, lǐ lè tóng wén, chuí shān hé dài lì zhī méng, qìng lóng hǔ fēng yún zhī huì, jiàn zhāo chāng yùn, yǎn dà zōng xiǎo zōng zhī fān gǒng lì huáng tú, chéng yī shì wàn shì zhī tǒng, qián lín shā yuàn, fú wàng qì yǐ dì cóng hòu zhěn hǔ gǎng, suǒ yān yún ér chū xiù. lán shān yòu rào, huá yuè dōng huán, yī zhōng nán yǐ wèi chéng, nǎi tiān zào wēi rán zhī xiǎn shùn jīng wèi ér wèi shǒu, shí dì shè zì rán zhī xióng. diàn ān tiān fǔ, zuò xiǎng jīn tāng, chén báo dé yǐ gòng mù wáng yóu, tóng zhān xià jì, yǔn shēng péng lái zhī jìng, suí dēng fèng zhù zhī tái. chén děng bù shèng qìng hè xīn yuè zhī zhì.
陛下以神聖戮定四方,以威德制服萬國,華夷混一,禮樂同文,垂山河帶礪之盟,慶龍虎風雲之會,建昭昌運,衍大宗小宗之蕃;鞏立皇圖,成一世萬世之統,前臨沙苑,浮旺氣以帝從;後枕滸崗,鎖煙雲而出秀。藍山右繞,華岳東環,依終南以為城,乃天造巍然之險;順涇渭而為守,實地設自然之雄。奠安天府,坐享金湯,臣薄得以共沐王猷,同瞻夏紀,允升蓬萊之境,隨登鳳翥之台。臣等不勝慶賀欣躍之至。
hàn wáng lǎn biǎo shén xǐ, dà shè yán yàn, gǎo shǎng qún chén bì. gè sàn.
漢王覽表甚喜,大設筵宴,搞賞群臣畢。各散。
dì dú zuò xiá diàn, yīn sī zhōng lí mèi jiǔ bù lái jiàn, kǒng bāo cáng huò jī, zhōng wèi hòu huàn. cì rì, zhào zhòng chén wèn yuē: zhōng lí mèi jiǔ bù lái jiàn, rǔ děng dú wú yī gè zhī zhī zhě. jì bù chū bān zòu yuē: chén dāng shí yǔ zhōng lí mèi táo bì zhī shí, céng wèn bǐ yù wǎng hé chù bì nán, bō yì xià yǐn, jiù shuō hán xìn yǔ bǐ rì jiāo shén hòu, yù tóu xìn chù cáng bì, dàn bù zhī cǐ shí hái zài fǒu? dì wén bù yán, yù jiā yōu yí, zhào chén píng wèn yuē: hán xìn yǐn cáng zhōng lí mèi, bì yǒu shēn yì, yù chāi rén xún fǎng de shí, zhuō lái yǐ chú hòu huàn. dàn bù zhī bì yòng hé jì kě dé huò? píng yuē: cǐ shì bù kě tài jí, yì bù kě huǎn. jí zé zhuǎn yí yú tā chù, kǒng nán dé huò huǎn zé yǎng hǔ chéng huàn, zhōng bì shēng luàn. bì xià xū chà yī xīn fù zhī rén, jiǎ tuō bié shì, àn xíng tǐ fǎng, rú guǒ zài xìn chù, yòng yán diào bō, lìng bǐ zì shā, shù wèi shàn chù. dì jí chà suí hé fēn fù: qián wǎng chēn zhōu xiū zào yì dì líng qǐn, shùn lù guò xī chǔ jiàn hán xìn, dǎ tīng zhōng lí mèi xiāo xī. rú guǒ zài bǐ, rǔ kě rú cǐ rú cǐ diào bō, shǐ hán xìn shā zhōng lí mèi, yǐ chú hòu huàn, nǎi rǔ zhī gōng yě.
帝獨坐匣殿,因思鍾離昧久不來見,恐包藏禍機,終為後患。次日,召眾臣問曰:「鍾離昧久不來見,汝等獨無一個知之者。」季布出班奏曰:「臣當時與鍾離昧逃避之時,曾問彼;欲往何處避難,波亦下隱,就說韓信與彼;日交甚厚,欲投信處藏避,但不知此時還在否?」帝聞布言,愈加憂疑,召陳平問曰:「韓信隱藏鍾離昧,必有深意,欲差人尋訪的實,捉來以除後患。但不知必用何計可得獲?」平曰:「此事不可太急,亦不可緩。急則轉移於他處,恐難得獲;緩則養虎成患,終必生亂。陛下須差一心腹之人,假託別事,暗行體訪,如果在信處,用言調撥,令彼自殺,庶為善處。」帝即差隨何分付:「前往郴州修造義帝陵寢,順路過西楚見韓信,打聽鍾離昧消息。如果在彼,汝可如此如此調撥,使韓信殺鍾離昧,以除後患,乃汝之功也。」
suí hé lǐng dì mìng, jí wǎng chǔ guó lái. yī rì, dào chǔ jiàn hán xìn, bèi shuō qián fù chēn zhōu, xiū zào yì dì líng qǐn, yīn xiǎng dài wáng jiù rì ēn dé, tè lái yī jiàn. xìn shén xǐ, shè jiǔ xiāng dài, xìn wèn cháo zhōng dà xiǎo shì wù, suí hé yī yī gào zhī. yīn kàn zuǒ yòu wú rén, hé jìn qián fù ěr yuē: qián yǒu rén gào dài wáng yǐn cáng zhōng lí mèi zài fǔ, hàn dì nǎi chì zhī yuē: chǔ wáng shòu yī guó zhī fēng, qǐ yǒu róng pàn chén zhī lǐ? dì suī bù xìn, dàn zuǒ yòu jù yǒu zèn yán, yòu wén jì bù shuō, zhōng lí mèi céng yuē huì dài wáng chù yǐn cáng, jīn mǎn cháo rén zhī jǐn zhī, wéi xiāo chéng xiàng zài sān huí hù, dì shàng zài yóu yù zhī jiān ěr, mǒu shòu zú xià zhī yù zhī ēn, bù gǎn yǐn huì, tè cǐ wèi zú xià yán zhī, zú xià dāng jí wèi zhī chù, shù sāi rén yán yě. bù rán, kǒng cǐ shì yī lòu xiè, zú xià tú zhòng yǒu dào, ér nán miǎn fù guó zhī míng, kāi guó zhī gōng, suì chéng huà bǐng. zú xià qí shú sī zhī! hán qíng bèi suí hé yī piān huà, shuō dé bàn shǎng wú yán. shēn zì ào huǐ, xú yán yuē: jù dài fū zhī yán, bì shì rú hé, fāng kě yǐ jué dì zhī yí, sāi zhòng rén zhī kǒu? suí hé yuē: wéi shā zhōng gāo mèi, xiàn shàng xián yáng, zé zì rán wú shì yǐ. xìn yuē: zhōng lí mèi nǎi wǒ shù shí nián gù jiù, hé rěn shā zhī? hé yuē: zú xià ruò zhòng yǒu dào ér qīng guó fǎ, huò bù xuán zhǒng yǐ! xìn yuē: dài fū zhī yán shì yě, róng wú sī zhī!
隨何領帝命,即往楚國來。一日,到楚見韓信,備說前赴郴州,修造義帝陵寢,因想大王舊日恩德,特來一見。信甚喜,設酒相待,信問朝中大小事務,隨何一一告知。因看左右無人,何近前附耳曰:「前有人告大王隱藏鍾離昧在府,漢帝乃叱之曰:『楚王受一國之封,豈有容叛臣之理?』帝雖不信,但左右俱有譖言,又聞季布說,鍾離昧曾約會大王處隱藏,今滿朝人知盡之,惟蕭丞相再三回護,帝尚在猶豫之間耳,某受足下知遇之恩,不敢隱諱,特此為足下言之,足下當急為之處,庶塞人言也。不然,恐此事一漏泄,足下徒重友道,而難免負國之名,開國之功,遂成畫餅。足下其熟思之!」韓情被隨何一篇話,說得半晌無言。深自懊悔,徐言曰:「據大夫之言,必是如何,方可以決帝之疑,塞眾人之口?」隨何曰:「惟殺鍾高昧,獻上咸陽,則自然無事矣。」信曰:「鍾離昧乃我數十年故舊,何忍殺之?」何曰:「足下若重友道而輕國法,禍不旋踵矣!」信曰:「大夫之言是也,容吾思之!」
yú shì hán xìn fù yǔ suí hé yǐn shù bēi, xiāng bié ér chū. hán xìn jí dào hòu huā yuán xiǎo gé zhōng, jiàn zhōng lí mèi, jù dào qián shì, mèi yuē: jiāng jūn jiāng hé yǐ chù wǒ? xìn yuē: wéi zūn guó fǎ, jiāng zi shǒu jí xiàn shàng xián yáng, shù wǒ wú huò yǐ. mèi yuē: wǒ ruò cún, hàn wáng shàng bù gǎn hài jiāng jūn wǒ ruò wáng, hàn wáng bì suí shǒu shā jiāng jūn yǐ! xìn chén yín bù jué, suì yǒu bù shā mèi zhī yì. suí hé zhù shù rì, jiàn wú dòng jìng, jí mì chāi rén chí shū huí bào dì, suì cí xìn fù hán zhōu ér qù.
於是韓信復與隨何飲數杯,相別而出。韓信急到後花園小閣中,見鍾離昧,具道前事,昧曰:「將軍將何以處我?」信曰:「惟遵國法,將子首級獻上咸陽,庶我無禍矣。」昧曰:「我若存,漢王尚不敢害將軍;我若亡,漢王必隨手殺將軍矣!」信沉吟不決,遂有不殺昧之意。隨何住數日,見無動靜,即密差人馳書回報帝,遂辭信赴邯州而去。
qiě shuō dì zǎo cháo bì, zhèng yǔ zhòng chén yì shì, hū zuǒ yòu lái bào, yǒu yī rén gào jī mì shì jiàn dì: dì zhào xiāng jiàn qí rén jìn qián jí zòu yuē: hán xìn zì fēng chǔ zhī hòu, duó mín tián yǐ zàng fù mǔ, chén bīng mǎ yǐ rǎo jùn xiàn, yǐn cáng chǔ wáng jiāng zhōng lí mèi, bù xíng chū shǒu, jiǔ huái yì zhì, shí yù móu pàn. chén tǐ fǎng de shí, xīng yè fēi bào bì xià. qǐng bì xià jí zǎo tú zhī! dì wén zòu, zhào chén píng děng yuē: hán xìn shì gōng wàng zuò, cǐ shí běn yù jù qí, yǐ tú dà shì, hòu yīn gǎi fēng yú chǔ, xīn shí yuàn bàng, jīn guān yǐn zhōng lí mèi, bù xíng tóu shǒu, yù jiàn yǒu móu pàn zhī yì. zhòng chén wén dì yán, gè fèn rán yào lǐng bīng wǎng jī zhī, chén píng yīn jìn yán yuē: bù kě! hán xìn fēi tā jiāng kě bǐ, suǒ jū zhī dì, zhèng dāng huái cài zhī chōng, dài jiǎ shù shí wàn, tǎng yī shēng biàn, qí shì bù kě dāng, qǐ tè xiàng wáng zhī qiáng ér yǐ zāi? rǔ zhū jiāng yī shí bù píng zhī qì, yù yǔ hán xìn zhēng héng, wú zhī bù zhàn zé yǐ, zhàn bì qǔ bài. dì yuē: rú xiān shēng zhī yán, dāng kě yǐ chù zhī? píng yuē: yǐ chén yú jiàn, hán qíng dāng yǐ zhì qín, bù kě yǐ lì qǔ. dì yuē: qí zhì ān zài? píng yuē: chén yǒu yī jì, bù dòng gān gē, shǐ hán xìn shù shǒu jiù qín, bì xià zì rán xiāo jiāng lái zhī huàn. bù zhī qí jì rú hé? qiě kàn xià huí fēn jiě.
且說帝早朝畢,正與眾臣議事,忽左右來報,有一人告譏密事見帝:帝召相見·其人近前即奏曰:「韓信自封楚之後,奪民田以葬父母,陳兵馬以擾郡縣,隱藏楚亡將鍾離昧,不行出首,久懷異志,實欲謀叛。臣體訪的實,星夜飛報陛下。請陛下急早圖之!」帝聞奏,召陳平等曰:「韓信侍功妄作,此時本欲據齊,以圖大事,後因改封於楚,心實怨謗,今觀隱鍾離昧,不行投首,愈見有謀叛之意。」眾臣聞帝言,各奮然要領兵往擊之,陳平因進言曰:「不可!韓信非他將可比,所居之地,正當淮蔡之沖,帶甲數十萬,倘一生變,其勢不可當,豈特項王之強而已哉?汝諸將一時不平之氣,欲與韓信爭衡,吾知不戰則已,戰必取敗。」帝曰:「如先生之言,當可以處之?」平曰:「以臣愚見,韓情當以智擒,不可以力取。」帝曰:「其智安在?」平曰:「臣有一計,不動干戈,使韓信束手就擒,陛下自然銷將來之患。」不知其計如何?且看下回分解。