strong yù fù lǎo hàn wáng bù dé strong
諭父老漢王布德
què shuō hàn wáng tóng dà xiǎo wén wǔ bǎi guān, dào dōng mén gāo fù chù, kàn hán yuán shuài chū shī. dàn jiàn:
卻說漢王同大小文武百官,到東門高阜處,看韓元帥出師。但見:
àn jiǔ gōng sì xiàng bā guà, liè wǔ xíng shí gān shí èr zhī. duì yǒu yīn yáng, zhèn yǒu qián hòu jiāng yǒu jì lǜ, bīng yǒu háng wǔ. qí suī shàng chì, ér yǐn jūn kāi dào zhě zé àn wǔ fāng zhì suī wèi wáng, ér wēi yí hào lìng zé zhuān jiǔ fá. rén gè yǒu néng, liàng cái ér yòng rén mǎ fèi qì, suí zhǎng ér qǔ shēn cái zhǎng dà zhě zhuāi gōng zhuāi nǔ, shēn cái duǎn xiǎo zhě chí jǐ chí máo, shēn lì qiáng zhuàng zhě zhí jīng zhí qí, shēn lì shǎo ruò zhě míng jīn jī gǔ, bù néng shì yuǎn zhě zhuān tīng hào lìng, bù néng cōng tīng zhě zhuān wàng fēng huǒ, shēn féi zhě wèi mǎ jūn, shēn shòu zhě wèi bù jūn, rì néng shí dòu sù zhě zhuān wèi qián qū, rì xíng èr bǎi lǐ zhě zhuān tàn jī mì. guàn yīng lǐng sì yá jiāng, zhú duì qián xíng zhāng cāng lǐng èr wén shì, suí jūn hòu jìn lù jiǎ tóng èr móu shì, shí dì lì zhī yí xiǎn shū tōng lǐng bā bì jiāng, cān xíng bīng zhī kě fǒu lú wǎn jìn huān wèi zhǔ jiāng zhī tài dù jiě ōu chén pèi nǎi zhōng jūn zhī xiāo qí. sān jūn rú hǔ, duō shì rú yún, gǔ dòng shén wēi zhāo wàn xiàng, dàng kāi zhēng lǚ gěi qiān bīng.
按九宮四象八卦,列五行十干十二支。隊有陰陽,陣有前後;將有紀律,兵有行伍。旗雖尚赤,而引軍開道者則按五方;制雖為王,而威儀號令則專九伐。人各有能,量才而用;人馬廢棄,隨長而取;身材長大者拽弓拽弩,身材短小者持戟持矛,身力強壯者執旌執旗,身力少弱者鳴金擊鼓,不能視遠者專聽號令,不能聰聽者專望風火,身肥者為馬軍,身瘦者為步軍,日能食斗粟者專為前驅,日行二百里者專探機密。灌嬰領四牙將,逐隊前行;張倉領二文士,隨軍後進;陸賈同二謀士,識地利之夷險;叔通領八裨將,參行兵之可否;盧綰靳歡為主將之態度;解甌陳沛乃中軍之驍騎。三軍如虎,多士如雲,鼓動神威昭萬象,盪開徵旅給千兵。
hàn wáng tóng bǎi guān kàn bà chū shī, zhòng jiē huān yuè. hán xìn nǎi jìn qián zòu wáng yuē: chén bīng xiān xíng èr rì, wáng què xú xú ér lái. chén guò guān, nà shí yǔ bì xià yuē huì yě. xìn bài cí, huī dòng sān jūn qián jìn, wáng nǎi huí chē jià jìn chéng lái kàn de rén fú lǎo xié yòu, bù jì qí shù, jǐn dào zì shēng zhǎng bāo zhōng, bù céng jiàn jīn rì chū shī. wáng wén zhī yì xǐ.
漢王同百官看罷出師,眾皆歡悅。韓信乃近前奏王曰:「臣兵先行二日,王卻徐徐而來。臣過關,那時與陛下約會也。」信拜辭,揮動三軍前進,王乃回車駕進城來看的人扶老攜幼,不計其數,盡道自生長褒中,不曾見今日出師。王聞之益喜。
cì rì, wáng zhào xiāo hé wèn yuē: zhèn qián rì céng chuán zhǐ, zhe qīng děng xíng wén shū qù gè jùn xiàn, zhào fù lǎo lái xuān yù tā, bù zhī céng lái fǒu? xiāo hé yuē: lián rì wú shù bǎi xìng, jiàn wáng jiāng qǐ bīng dōng zhēng, jǐn dào dài wáng jīn lí bāo zhōng, fá chǔ pò liù guó, jiàn dū xián yáng, wǒ děng zài bù dé huí dǔ tiān yán, yuàn lái jìn cháo jiàn wáng, xiàn jīn zhèng zài wài biān cì hou shù rì yǐ. chén jiàn bì xià wèi dé xiá, bù gǎn zòu wén. wáng yuē: jì bǎi xìng fù lǎo zài wài, jù zhe jìn lái. xiāo hé chuán mìng chū, zhe bǎi xìng jìn cháo. yǒu mén jìn guān chuán zhǐ chū, zhe bǎi xìng jìn lái. nà bǎi xìng fù lǎo zài wài, fēn fēn rǎng rǎng, yào jìn nèi cháo jiàn, tīng dé xuān zhào, yī gè gè zhēng xiān kuài dǔ, yǐn lǐng ér jiàn. yǒu chuán bān jiǎ shì hū yuē: bǎi xìng sù jìng, wú dé xuān huá! wáng yuē: fù lǎo xiāng mín yě, jiǎ shì wú dé jīng kǒng. hàn wáng suì qǐ shēn chū diàn yán xià, kàn nà bǎi xìng, bù zhī qí shù. yǒu jǐ gè wèi shǒu nián lǎo de, jìn qián zòu wáng yuē: zì cóng bì xià dào bāo zhōng, fēng diào yǔ shùn, wàn mín lè yè, dào bù shí yí, yè hù bù, zhèng shì yáo shùn zhī shì! bù xiǎng bì xià jīn rì xìng bīng dōng zhēng, yòu bù zhī hé shí dé dǔ tiān yán! yán bà, gè gè bài fú zài dì, lèi rú yǔ xià. hàn wáng jiàn bǎi xìng rú cǐ ài dài, yì chuí tì bù rěn xiāng shě. fù lǎo yòu zòu yuē: bì xià jīn rì chē jià qǐ xíng, bù zhī hé rén zài cǐ zhèn shǒu? wáng yuē: zhèn kàn xiāo hé xiāng guó zài cǐ ān fǔ bǎi xìng. zhòng rén yǐ shǒu jiā é yuē: ruò shì xiāo xiāng guó zài cǐ zhèn shǒu, chén děng bāo zhōng wàn mín zhī fú yě! wáng yuē: rǔ bǎi xìng zhōng yǒu sān xiāng lǎo, kě zhe jìn qián, tīng zhèn xùn yù! xiāng lǎo zhě, nǎi gǔ zhì yě. gǔ zhì: shí lǐ wèi yī tíng, yī tíng zhī zhōng, zé yī tíng zhǎng guǎn zhī shí tíng wèi yī xiāng, yī xiāng zhī zhōng, zé yī xiāng lǎo guǎn zhī. gòng yǒu sān gè xiāng lǎo: yī gè zhǎng guǎn xiāng yuē, yī gè zhǎng guǎn gēng zhǒng, yī gè zhǎng guǎn zhēng sòng, sān lǎo zǒng tǒng yú xiàn. jīn rì sān lǎo shàng qián tīng xuān yù, hàn wáng mìng yī rén gāo shēng xuān dú yù wén, qí wén yuē:
次日,王召蕭何問曰:「朕前日曾傳旨,着卿等行文書去各郡縣,召父老來宣諭他,不知曾來否?」蕭何曰:「連日無數百姓,見王將起兵東征,盡道大王今離褒中,伐楚破六國,建都咸陽,我等再不得回睹天顏,願來進朝見王,現今正在外邊伺候數日矣。臣見陛下未得暇,不敢奏聞。」王曰:「既百姓父老在外,俱着進來。」蕭何傳命出,着百姓進朝。有門禁官傳旨出,着百姓進來。那百姓父老在外,紛紛攘攘,要進內朝見,聽得宣召,一個個爭先快睹,引領而見。有傳班甲士呼曰:「百姓肅靜,毋得喧譁!」王曰:「父老鄉民也,甲士毋得驚恐。」漢王遂起身出殿檐下,看那百姓,不知其數。有幾個為首年老的,近前奏王曰:「自從陛下到褒中,風調雨順,萬民樂業,道不拾遺,夜戶不■,正是堯舜之世!不想陛下今日興兵東征,又不知何時得睹天顏!」言罷,個個拜伏在地,淚如雨下。漢王見百姓如此愛戴,亦垂涕不忍相舍。父老又奏曰:「陛下今日車駕啟行,不知何人在此鎮守?」王曰:「朕看蕭何相國在此安撫百姓。」眾人以手加額曰:「若是蕭相國在此鎮守,臣等褒中萬民之福也!」王曰:「汝百姓中有三鄉老,可着近前,聽朕訓諭!」鄉老者,乃古制也。古制:十里為一亭,一亭之中,擇一亭長管之;十亭為一鄉,一鄉之中,擇一鄉老管之。共有三個鄉老:一個掌管鄉約,一個掌管耕種,一個掌管爭訟,三老總統於縣。今日三老上前聽宣諭,漢王命一人高聲宣讀諭文,其文曰:
zhèn wéi gǔ xiān míng wáng zhī zhì tiān xià yě, yǐ ān mín wèi wù, ér ān mín zhī dào, yǐ jiào zhì wèi xiān, shì yǐ shàng xià chéng xiāng, fēng sú chún hòu, yī guó hé píng, zhēn yú zhì zhì. zhèn zì zhì guó yǐ lái, sù yè juàn juàn, zhì tú zhì lǐ, jiàn dū nán zhèng, sī yǔ bǎi xìng gòng zhēn yú dào, jí tiān xià ér wèi yī tǒng. yǐ cǐ tè jiā xiǎo yù, shǐ zhī wèi shàn qù chù, qū jí bì xiōng, wèi yǒng bǎo shēn jiā zhī dào. rú jū jiā zhě, yǒu yī jiā zhī zhǎng, jū xiāng zhě, yǒu yī xiāng zhī zhǎng. wèi yī jiā zhī zhǎng zhě, jiào xùn zǐ dì, jiǎng dú shī shū, míng dá dào lǐ, fù cí yú zi, zi xiào yú fù, xiōng ài yú dì, dì jìng yú xiōng, zūn bēi zhǎng yòu, gè xún qí xù, wú xiāng líng duó yě! shǐ yī jiā zhī nèi rén ràng jiā qià, qīn mù xiāng quàn, biàn wèi yī jiā zhī fú. wèi yī xiāng zhī zhǎng zhě, quàn qí yī xiāng zhī nèi, shì nóng gōng shāng, gè jū yī yè. shì zé xiū míng yì lǐ, qín xí kè yè nóng zé lì yú tián tián, wú qiàn fù shuì gōng zé zhuān yú yì shù, wú zuò yín qiǎo shāng zé yòng xīn shēng lǐ, wú wèi yóu dàng. dà xiǎo xiāng ān, zhǎng yòu hé mù, wú zhēng gào jié, ér xiàn yú xíng lù wú dǔ bó yín zhì, yǐ duò yú xiōng dé wú yóu shǒu hǎo xián, yǐ fèi qí shēng yì wú qiè qǔ rén cái, yǐ xiàn yú sǐ wáng. chū rù xiàng yǒu, shǒu wàng xiāng zhù, hūn yīn sǐ sàng, lín bǎo xiāng zī. rú cǐ zé yī xiāng zhī nèi, lǐ lè yōng róng, fēng sú chún měi, fù shòu ān zhì, gòng xiǎng tài píng, ér wèi yī xiāng zhī fú. gù yuē: zuò shàn jiàng zhī bǎi xiáng, zuò è jiàng zhī bǎi yāng, shàn è zhī bào, bù chà háo lí. zhèn jīn yuē fǎ sān zhāng, jiàn yǒu dìng lǜ. shǐ xuān rǔ děng lái, juàn juàn kāi yù zhě, zhèng yù ěr děng shǒu fǎ fèng gōng, xián guī liáng shàn. qí yǒu bù zūn zhèn huì, réng xiàn yú è zhě, míng yǒu guó fǎ, àn yǒu guǐ shén, zuì yì nán huàn. ěr děng qīn zhī shǒu zhī, wú huò wù wàng! gù yù. dà hàn yuán nián yǐ wèi qiū bā yuè yī rì.
朕惟古先明王之治天下也,以安民為務,而安民之道,以教治為先,是以上下承相,風俗淳厚,一國和平,臻於至治。朕自治國以來,夙夜倦倦,志圖治理,建都南鄭,思與百姓共臻於道,及天下而為一統。以此特加曉諭,使知為善去處,趨吉避凶,為永保身家之道。如居家者,有一家之長,居鄉者,有一鄉之長。為一家之長者,教訓子弟,講讀詩書,明達道理,父慈於子,子孝於父,兄愛於弟,弟敬於兄,尊卑長幼,各循其序,毋相凌奪也!使一家之內仁讓浹洽,親睦相勸,便為一家之福。為一鄉之長者,勸其一鄉之內,士農工商,各居一業。士則修明義理,勤習課業;農則力于田畋,無欠賦稅;工則專於藝術,毋作淫巧;商則用心生理,毋為遊蕩。大小相安,長幼和睦,毋爭告訐,而陷於刑戮;毋賭博淫秩,以墮於凶德;毋遊手好閒,以廢其生意;毋竊取人財,以陷於死亡。出入相友,守望相助,婚姻死喪,鄰保相資。如此則一鄉之內,禮樂雍容,風俗淳美,富壽安秩,共享太平,而為一鄉之福。故曰:作善降之百祥,作惡降之百殃,善惡之報,不差毫釐。朕今約法三章,見有定律。使宣汝等來,倦倦開諭者,正欲爾等守法奉公,咸歸良善。其有不遵朕誨,仍陷於惡者,明有國法,暗有鬼神,罪亦難逭。爾等欽之守之,毋或勿忘!故諭。大漢元年乙未秋八月一日。
hàn wáng xuān yù fù lǎo, cì yǔ jiǔ fàn, gè zhe lìng huí xiāng, yīn wèi xiāo hé yuē: liú qīng zài bāo zhōng, fǔ xù bǎi xìng, quàn kè nóng sāng, shěng xíng báo shuì, jǔ shàn fá è, cuī zǎn liáng chǔ, yǐ gěi jūn xiǎng, qīng zhī zhí yě. xiāo hé yuē: jǐn zūn wáng mìng. hàn wáng yú shì chuán lìng sān jūn qǐ xíng, lù xù xú xú jìn fā. rú yǒu guò qī hòu zhì zhě zhǎn, táo nì zhě zhǎn, fù mǔ qī zǐ zú rén děng yǐn róng zhě xī zhǎn, lín lǐ xiāng dǎng zhī ér bù jǔ shǒu zhě, zuì yì rú zhī. jí rì chē jià qǐ xíng, xiāo hé lǜ lǐng suǒ shǔ bǎi guān sòng chū bāo zhōng, gè xiāng fù lǎo bǎi xìng, wàng chén zhē dào, pān yuán wò zhé, kū qì mǎn dào. hàn wáng yǐ páo xiù yǎn miàn ér qì, jūn chén bǎi xìng, liàn liàn bù shě. xiāo hé děng sòng hàn wáng guò bāo zhōng cí huí, dài lǐng bǎi guān fù lǎo, ān fǔ dì fāng, cuī zǎn liáng xiǎng. hàn wáng chē jià xiàng dōng cóng róng ér xíng bù tí.
漢王宣諭父老,賜與酒飯,各着令回鄉,因謂蕭何曰:「留卿在褒中,撫恤百姓,勸課農桑,省刑薄稅,舉善罰惡,催趲糧儲,以給軍餉,卿之職也。」蕭何曰:「謹遵王命。」漢王於是傳令三軍啟行,陸續徐徐進發。如有過期後至者斬,逃匿者斬,父母妻子族人等隱容者悉斬,鄰里鄉黨知而不舉首者,罪亦如之。即日車駕啟行,蕭何率領所屬百官送出褒中,各鄉父老百姓,望塵遮道,攀轅臥轍,哭泣滿道。漢王以袍袖掩面而泣,君臣百姓,戀戀不捨。蕭何等送漢王過褒中辭回,帶領百官父老,安撫地方,催趲糧餉。漢王車駕向東從容而行不題。
què shuō hán xìn lǐng sān dà duì rén mǎ chū bāo zhōng, bù wǎng zhàn dào qù, què cóng chén cāng xiǎo lù ér xíng. lái dào gū yún yǔ jiǎo shān xià, cóng shān hòu pì lù jìn bīng, qián miàn yǐ yǒu fán kuài kāi lù, suī yǒu jiā jiāng zhī shuǐ, cóng hán xī hé liú chū, lěi shí kě guò shān bàng suī yǒu xiǎn lù, yú guàn ér jìn, xíng sān wǔ lǐ, biàn yǒu kuò lù suī bèi shù mù zhǎng hé, fán kuài què mìng sān jūn kǎn qù, yǒu lù kě tōng. hán xìn nǎi yǔ zhòng jiāng yuē: mǒu qián rì pǐ mǎ yè jiān xíng dào cǐ hán xī hé biān, zhèng zhí qiū shuǐ fàn zhǎng bù dé guò, què yǒu xiāo chéng xiàng gǎn rù dào cǐ, míng yuè zhī xià, fù dé xiāng jiàn. ruò shǐ dù hé zhǎng wǎng, jīn yǐ dào huái yīn yǐ! zhòng jiāng yuē: cǐ shí tiān yì yǒu zài, liú yuán shuài xìng liú miè chǔ, shǐ wǒ děng de chū bāo zhōng. bù rán, zhàn dào shāo jué, wǒ děng yì bù zhī cǐ lù, yòu wú yuán shuài rú cǐ dà cái, wǒ děng tú sǐ bāo zhōng ěr! zhòng jiāng qǐng lì shí yǐ chuán shì hòu shì, hán xìn suì lìng lì shí shān dǐng zhī shàng, shàng kè yuē: hàn xiāng guó zhuī hán xìn zhì cǐ bā zì.
卻說韓信領三大隊人馬出褒中,不往棧道去,卻從陳倉小路而行。來到孤雲、雨腳山下,從山後僻路進兵,前面已有樊噲開路,雖有夾江之水,從寒溪河流出,壘石可過;山傍雖有險路,魚貫而進,行三五里,便有闊路;雖被樹木長合,樊噲卻命三軍砍去,有路可通。韓信乃與眾將曰:「某前日匹馬夜間行到此寒溪河邊,正值秋水泛漲不得過,卻有蕭丞相趕入到此,明月之下,復得相見。若使渡河長往,今已到淮陰矣!」眾將曰:「此實天意有在,留元帥興劉滅楚,使我等得出褒中。不然,棧道燒絕,我等亦不知此路,又無元帥如此大才,我等徒死褒中耳!」眾將請立石以傳示後世,韓信遂令立石山頂之上,上刻曰:「漢相國追韓信至此」八字。
hán xìn huī dòng sān jūn qián jìn, shān lù wēi xiǎn, huí jìng pán zhé, zhòng jiāng xià mǎ bù xíng, qiān téng bān gé, dēng gāo bù xiǎn. suī shì xīn kǔ, ér sī guī zhī xīn yǒng yuè ér jìn, yì wàng qí láo yě. zhèng xíng zhī cì, hū jiàn qián jūn lái bào yuē: jūn bù néng qián jìn, luàn shān zhī nèi, xī jiàn zhī jiān, yǒu tiáo dú shé zhǎng shù zhàng, liǎng yǎn shè chū guāng máng lái, jù shān suí chù, chuō zhù qù lù, qǐ yuán shuài chú zhī. xìn yuē: dú shé dāng lù, xū lìng jiàn shǒu bǎi rén, gè yǎn shēn shān āo zhī nèi, jiàn tóu yǐ yào tú zhī, mì mì shè qù réng lìng pào shǒu, gè zhí huǒ pào, yǐ fáng dú shé xìng fā, kǒng tiào yuè shāng rén, gè fàng pào jī zhī, zé wú shì yǐ. zhòng rén de lìng, fāng yù dòng shǒu, zhǐ jiàn zhōng jūn zhàng xià yī rén, dào yuán shuài miàn qián gāo shēng jiào yuē: yī shé dāng dào, hé xū yòng xǔ duō rén zhì zhī? biàn shì cāng hǎi jiāo lóng, mǒu yì gǎn qù! zuǒ yòu tīng shuō dà hài. bù zhī cǐ rén shì shuí? qiě kàn xià huí fēn jiě.
韓信揮動三軍前進,山路危險,回徑盤折,眾將下馬步行,牽藤扳葛,登高步險。雖是辛苦,而思歸之心踴躍而進,亦忘其勞也。正行之次,忽見前軍來報曰:「軍不能前進,亂山之內,溪澗之間,有條毒蛇長數丈,兩眼射出光芒來,據山隨處,戳住去路,乞元帥除之。」信曰:「毒蛇當路,須令箭手百人,各掩身山凹之內,箭頭以藥塗之,密密射去;仍令炮手,各執火炮,以防毒蛇性發,恐跳躍傷人,各放炮擊之,則無事矣。」眾人得令,方欲動手,只見中軍帳下一人,到元帥面前高聲叫曰:「一蛇當道,何須用許多人治之?便是滄海蛟龍,某亦敢去!」左右聽說大駭。不知此人是誰?且看下回分解。