sòng níng zōng qìng yuán yuán nián xià tiān qìng èr nián chūn zhēng yuè, shǐ hè jīn zhēng dàn.
宋寧宗慶元元年、夏天慶二年春正月，使賀金正旦。

shǐ rén wèi wǔ jié dài fū wáng yàn cái xuān dé láng gāo dà jié.
使人為武節大夫王彥才、宣德郎高大節。

xià sì yuè, gòng mǎ yú jīn, bù shòu.
夏四月，貢馬於金，不受。

jīn gù shì: xī běi zhū guó suì gòng mǎ bā bǎi qū. shí wán yán zōng dào chú xī běi lù zhāo tǎo shǐ, cí bù shòu. zhū bù jiē miǎn. chún yòu qiǎn shǐ xiè.
金故事：西北諸國歲貢馬八百區。時完顏宗道除西北路招討使，辭不受。諸部皆免。純佑遣使謝。

qiū jiǔ yuè, shǐ hè jīn tiān shòu jié.
秋九月，使賀金天壽節。

gù shì: xià shǐ rú jīn, zhì huì tóng guǎn, jīn zhǔ qiǎn shǐ fǔ wèn, shǐ rén yī lì shū sòng yǐ lǐ wù. shì shí jīn yòng bīng běi fāng, jūn wù páng wǔ, fǔ wèn shǐ pō suǒ huò huì. shǐ rén wǔ jié dài fū sòng kè zhōng xuān dé láng wú zi zhèng zhèng yán zhé zhī, nǎi zhǐ.
故事：夏使如金，至會同館，金主遣使撫問，使人依例書送以禮物。是時金用兵北方，軍務旁午，撫問使頗索貨賄。使人武節大夫宋克忠、宣德郎吳子正正言折之，乃止。

dōng shí yuè, jīn shǐ hè shēng rì.
冬十月，金使賀生日。

shǐ chén shàng shū zuǒ sī láng zhōng zhān gē hú shàng.
使臣尚書左司郎中粘割胡上。

qìng yuán èr nián xià tiān qìng sān nián chūn zhēng yuè, shǐ hè jīn zhēng dàn.
慶元二年、夏天慶三年春正月，使賀金正旦。

shǐ rén wǔ jié dài fū yuán yuán hēng xuān dé láng yuán shū. jīn zhì: hè zhèng shǐ yú shí èr yuè èr shí jiǔ rì rù jiàn. shàng nián shí èr yuè jǐ mǎo lì chūn, jīn zhǔ mìng yú qián èr rì dīng chǒu xiān jiàn, qí zhì zhēng dàn xíng hè lǐ.
使人武節大夫員元亨、宣德郎元叔。金制：賀正使於十二月二十九日入見。上年十二月己卯立春，金主命於前二日丁丑先見，俟至正旦行賀禮。

xià wǔ yuè, jīn shǐ lái héng cì.
夏五月，金使來橫賜。

shǐ chén shàng yào jú fù shǐ zhān gē zhōng.
使臣尚藥局副使粘割忠。

qiū jiǔ yuè, shǐ hè jīn tiān shòu jié.
秋九月，使賀金天壽節。

xiān shì, jīn zhǔ chì xià shǐ yǔ gāo lì shǐ rù jiàn fū zòu, lìng xīn shè gè guó tōng shì jù gōng fú yǔ gé mén shǐ shàng diàn jiān tīng. shǐ rén wǔ jié dài fū tóng chóng yì xuān dé láng lǚ chāng bāng děng zūn xīn zhì zòu gào.
先是，金主敕夏使與高麗使入見敷奏，令新設各國通事具公服與閤門使上殿監聽。使人武節大夫同崇義、宣德郎呂昌邦等遵新制奏告。

dōng shí yuè, jīn shǐ hè shēng rì.
冬十月，金使賀生日。

shǐ chén guó zi jiān chéng wū gǔ lùn dá jí bù.
使臣國子監丞烏古論達吉不。

shí èr yuè, yuè wáng rén yǒu zú, jiàng fēng qí zǐ ān quán wèi zhèn yí jùn wáng.
十二月，越王仁友卒，降封其子安全為鎮夷郡王。

rén yǒu, rén xiào zú dì, shēn chén yǒu qì dù. chū fēng jùn wáng, rèn dé jìng shàn quán, zhì wēi guó běn, wū shā zōng qīn. rén yǒu shēn zì tāo huì, kǒu bù yán guó shì. jí rén xiào móu zhū dé jìng, yīn fèng mìng yòu zhí rèn dé cōng rèn dé rén děng, dé jìng shì gū, nǎi fú zhū, yǐ gōng fēng yuè wáng. zhì shì zú, zǐ ān quán tiān zī bào hěn, xīn shù xiǎn zhì, shàng biǎo sòng xiān shì gōng, jì sì jué. chún yòu bù xǔ, fēng zhèn yí jùn wáng, ān quán yóu shì shēng yuàn.
仁友，仁孝族弟，深沉有器度。初封郡王，任得敬擅權，志危國本，誣殺宗親。仁友深自韜晦，口不言國事。及仁孝謀誅得敬，陰奉命誘執任得聰、任得仁等，得敬勢孤，乃伏誅，以功封越王。至是卒，子安全天資暴狠，心術險鷙，上表誦先世功，冀嗣爵。純佑不許，封鎮夷郡王，安全由是生怨。

qìng yuán sān nián xià tiān qìng sì nián chūn zhēng yuè, shǐ hè jīn zhēng dàn.
慶元三年、夏天慶四年春正月，使賀金正旦。

shǐ rén wǔ jié dài fū wéi míng shì ān xuān dé láng lǐ shī guǎng. shì ān, xià zōng shì, guān zhì yù shǐ dài fū, lián yuē qīng jùn, sī háo bù wàng qǔ, kè lì ruò pín shì, zú hòu lú shě xiāo rán, jǐn bì fēng yǔ ér yǐ.
使人武節大夫嵬名世安、宣德郎李師廣。世安，夏宗室，官至御史大夫，廉約清峻，絲毫不妄取，刻厲若貧士，卒後廬舍蕭然，僅庇風雨而已。

qiū jiǔ yuè, shǐ hè jīn tiān shòu jié.
秋九月，使賀金天壽節。

shǐ rén wèi wǔ jié dài fū luó yí shǒu zhōng xuān dé láng wáng yàn guó.
使人為武節大夫羅移守忠、宣德郎王彥國。

fù zhì bǎo ān lán zhōu què chǎng.
復置保安、蘭州榷場。

chún yòu qiǎn zhī xìng qìng fǔ shì lǐ dé chōng shū mì zhí xué shì liú sī wèn zòu gào, qǐng fù què chǎng. jīn zhǔ xǔ fù èr shì. xún qiǎn diàn qián tài wèi lǐ sì qīng zhī xìng qìng fǔ shì gāo chóng dé fèng biǎo xiè.
純佑遣知興慶府事李德沖、樞密直學士劉思問奏告，請復榷場。金主許復二市。尋遣殿前太尉李嗣卿、知興慶府事高崇德奉表謝。

dōng shí yuè, jīn shǐ hè shēng rì.
冬十月，金使賀生日。

shǐ chén lǐ bù yuán wài láng méng kuò rén běn.
使臣禮部員外郎蒙括仁本。

qìng yuán sì nián xià tiān qìng wǔ nián chūn zhēng yuè, shǐ hè jīn zhēng dàn.
慶元四年、夏天慶五年春正月，使賀金正旦。

jǐ hài shuò, rì shí. jīn zhǔ gǎi xīn chǒu rì rù hè, yù yǒu sī: fán guǎn jiē bàn yǔ fèng shǐ zhě, wú yǐ yǔ yán xiāng shèng, wù cún dà tǐ. shǐ rén wǔ gōng dài fū kuí mǐn xiū xuān dé láng zhōng bó dá, guǎn yàn yì qiān mù jǐn lǐ.
己亥朔，日食。金主改辛丑日入賀，諭有司：凡館接伴與奉使者，毋以語言相勝，務存大體。使人武功大夫隗敏修、宣德郎鍾伯達，館燕益謙牧盡禮。

xià sì yuè, yǐ liú zhōng liàng wèi nán yuàn xuān huī shǐ.
夏四月，以劉忠亮為南院宣徽使。

zhōng liàng zhì zhí duān zhòng, yǒu dà chén tǐ. zhèn yí jùn wáng ān quán jiàn gàn zhèng, zhōng liàng zhèng sè lì cháo, lín shì shì fēi bù shāo huí zhé. ān quán yòu yǐ gān yán, zhōng liàng yuē: shì ěr wú yě. zhōng bù gù. xiān ān quán cuàn yī nián zú, lín zhōng wèi zi sī yì yuē: wú bù néng wèi guó shū nán, fù ēn duō yǐ. xuān bù yī rù guān, yǐ zhì wú hèn. sī yì zūn yí mìng, yì bù fù shì.
忠亮質直端重，有大臣體。鎮夷郡王安全漸干政，忠亮正色立朝，臨事是非不稍回折。安全誘以甘言，忠亮曰：「是餌吾也」。終不顧。先安全篡一年卒，臨終謂子思義曰：「吾不能為國紓難，負恩多矣。宣布衣入棺，以志吾恨。」思義遵遺命，亦不復仕。

qiū jiǔ yuè, shǐ hè jīn tiān shòu jié.
秋九月，使賀金天壽節。

shǐ rén wèi wǔ jié dài fū zhé yí jùn xuān dé láng luó shì chāng.
使人為武節大夫折移俊、宣德郎羅世昌。

dōng shí yuè, jīn shǐ hè shēng rì.
冬十月，金使賀生日。

shǐ chén kè shěng shǐ yí lá yù.
使臣客省使移剌郁。

qìng yuán wǔ nián xià tiān qìng liù nián chūn zhēng yuè, shǐ hè jīn zhēng dàn.
慶元五年、夏天慶六年春正月，使賀金正旦。

gù shì: xià shǐ rú jīn, zhì yàn bīn guǎn gēng yī, yóu yí zhào mén rù, guǎn bàn jí shū biǎo qiān lǒng guān zài lù yíng hòu, yāo rù huì tóng guǎn, wèi zhī jù tīng. shǐ zhě yǔ guǎn bàn jiāo xián bì, rán hòu xiāng jiàn, sān jié rén cóng yǐ cì hù xiāng cān bài. shì shí, jīn zhǔ yì guǎn míng ēn huá, suǒ jīng qiáo dào xiān qī xiū zhì, cì jiǔ cì guǒ jiē cóng hòu. shǐ rén wǔ jié dài fū lǐ qìng yuán xuān dé láng dèng chāng zǔ rù jiàn, jīn zhǔ xī wèi láo zhī.
故事：夏使如金，至燕賓館更衣，由宜照門入，館伴及書表牽攏官在路迎候，邀入會同館，謂之聚廳。使者與館伴交銜畢，然後相見，三節人從以次互相參拜。是時，金主易館名「恩華」，所經橋道先期修治，賜酒、賜果皆從厚。使人武節大夫李慶源、宣德郎鄧昌祖入見，金主悉慰勞之。

xià wǔ yuè, jīn shǐ lái héng cì.
夏五月，金使來橫賜。

shǐ chén sù zhí jiāng jūn tú dān zhòng huá.
使臣宿直將軍徒單仲華。

qiū jiǔ yuè, shǐ hè jīn tiān shòu jié.
秋九月，使賀金天壽節。

shǐ rén wǔ jié dài fū niǔ shàng dé chāng xuān dé láng lǐ gōng dá.
使人武節大夫紐尚德昌、宣德郎李公達。

qiǎn shǐ rú jīn xiè héng cì.
遣使如金謝橫賜。

shǐ rén diàn qián tài wèi nǎi lìng sī cōng shū mì zhí xué shì yáng dé xiān.
使人殿前太尉乃令思聰、樞密直學士楊德先。

dōng shí yuè, jīn shǐ hè shēng rì.
冬十月，金使賀生日。

shǐ chén bīng bù láng zhōng wán yán sā lǐ hé.
使臣兵部郎中完顏撒里合。

qìng yuán liù nián xià tiān qìng qī nián chūn zhēng yuè, tài hòu luó shì jí, yīn hè zhèng shǐ qiú yī yú jīn.
慶元六年、夏天慶七年春正月，太后羅氏疾，因賀正使求醫於金。

xià guó xiān yī yào, yǒu jí dàn zhàn shì, lìng sī zhě sòng guǐ huò qiān tā shì, wèi zhī shǎn bìng. sú yǐ wū wèi sī yě. luó shì bìng tóu fēng, jiǔ bù yù. chún yòu qiǎn wǔ jié dài fū lián dōu dūn xìn děng zhì jīn hè zhèng, fù zòu qiú yī. jīn shǐ tài yī shí dé yuán wáng lì zhēn lái zhì, bìng cì yào wù.
夏國鮮醫藥，有疾但占筮，令廝者送鬼或遷他室，謂之閃病。俗以巫為廝也。羅氏病頭風，久不愈。純佑遣武節大夫連都敦信等至金賀正，附奏求醫。金使太醫時德元、王利貞來治，並賜藥物。

qiū bā yuè, qiǎn shǐ rú jīn xiè.
秋八月，遣使如金謝。

chún yòu yǐ mǔ jí yù, qiǎn nán yuàn xuān huī shǐ liú zhōng liàng zhī xìng qìng fǔ shì gāo yǒng chāng rú jīn xiè ēn.
純佑以母疾愈，遣南院宣徽使劉忠亮、知興慶府事高永昌如金謝恩。

jiǔ yuè, shǐ hè jīn tiān shòu jié.
九月，使賀金天壽節。

shǐ rén wèi wǔ jié dài fū lián dōu dūn xìn xuān dé láng dīng shī zhōu.
使人為武節大夫連都敦信、宣德郎丁師周。

dōng shí yuè, jīn shǐ hè shēng rì.
冬十月，金使賀生日。

shǐ chén sù zhí jiāng jūn wán yán guān yīn nú. chún yòu shǐ zuǒ jīn wú wèi shàng jiāng jūn yě yù sī wén zhī xìng qìng fǔ shì tián wén huī wǎng xiè.
使臣宿直將軍完顏觀音奴。純佑使左金吾衛上將軍野遇思文、知興慶府事田文徽往謝。

jiā tài yuán nián xià tiān qìng bā nián chūn zhēng yuè, shǐ hè jīn zhēng dàn.
嘉泰元年、夏天慶八年春正月，使賀金正旦。

shǐ rén wèi wǔ jié dài fū wò dé zhōng xuān dé láng liú yún guó.
使人為武節大夫臥德忠、宣德郎劉筠國。

qiū jiǔ yuè, shǐ hè jīn tiān shòu jié.
秋九月，使賀金天壽節。

shǐ rén wèi wǔ jié dài fū róu sī yì xuān dé láng jiāo sī yuán.
使人為武節大夫柔思義、宣德郎焦思元。

dōng shí yuè, jīn shǐ hè shēng rì.
冬十月，金使賀生日。

shǐ chén xíng bù yuán wài láng wán yán gāng. gù shì: kuì jīn shǐ lǐ wù, shì zhào shū jǐ dào wèi duō guǎ. shì shí gāng jī sān zhào zhì, chún yòu hòu kuì zhī.
使臣刑部員外郎完顏綱。故事：饋金使禮物，視詔書幾道為多寡。是時綱齎三詔至，純佑厚饋之。

shí yī yuè, jīn rén jùn háo rù jiè, jié zhī, bù bào.
十一月，金人浚濠入界，詰之，不報。

jīn qún mù shǐ yē lǜ dé shòu pàn, jīn zhǔ qiǎn jiāng zhǎn zhī, kǒng qí yú dǎng fù rǎo, jí mín fū jùn biān jiè háo qiàn, dōng zì gāo lì, xī lián xià jìng, liè tún shù qiān lǐ. chún yòu nù qí rù jiè, qiǎn shǐ jié zhī. jīn rén bù bào.
金群牧使耶律德壽叛，金主遣將斬之，恐其餘黨復擾，集民夫浚邊界濠塹，東自高麗，西連夏境，列屯數千里。純佑怒其入界，遣使詰之。金人不報。

jiā tài èr nián xià tiān qìng jiǔ nián chūn zhēng yuè, shǐ hè zhēng dàn.
嘉泰二年、夏天慶九年春正月，使賀正旦。

shǐ rén wǔ jié dài fū bái kè zhōng xuān dé láng sū yín sūn.
使人武節大夫白克忠、宣德郎蘇夤孫。

xià sì yuè, gān zhōu shǒu qū yě qiè lǜ zi chá hǎn rù yú méng gǔ.
夏四月，甘州守曲也怯律子察罕入於蒙古。

chá hǎn, chū míng yì dé. qí mǔ gān zhōu shǒu chén qū yě qiè lǜ qiè, fāng rèn, bù róng yú dí, yǐ pèi zhǎng niú qún zhě jí lǐ mù. shēng, shāo zhǎng, jí lǐ mù qiè zhì běi fāng. mù yáng yú yě, zhí zhàng yú dì, tuō mào zhì zhàng duān ér bài. méng gǔ bù zhǎng tiě mù zhēn guò ér wèn zhī, duì yuē: dú xíng zé mào zài shàng ér zūn, èr rén xíng zé nián zhǎng zhě zūn, jīn dú xíng, gù zhì jìng yú mào. qiě wén yǒu dà guān zhì, xiān xí lǐ yí ěr. tiě mù zhēn qiè yǐ guī, cì méng gǔ xìng, gěi shì nèi tíng, shòu jí lǐ mù mù mǎ zhí.
察罕，初名益德。其母甘州守臣曲也怯律妾，方妊，不容於嫡，以配掌牛群者及里木。生，稍長，及里木挈至北方。牧羊於野，植杖於地，脫帽置杖端而拜。蒙古部長鐵木真過而問之，對曰：「獨行則帽在上而尊，二人行則年長者尊，今獨行，故致敬於帽。且聞有大官至，先習禮儀耳。」鐵木真挈以歸，賜蒙古姓，給事內廷，授及里木牧馬職。

qiū jiǔ yuè, shǐ hè jīn tiān shòu jié.
秋九月，使賀金天壽節。

shǐ rén wèi wǔ jié dài fū tiān jí là zhōng yì xuān dé láng wáng ān dào.
使人為武節大夫天籍辣忠毅、宣德郎王安道。

dōng shí yuè, jīn shǐ lái hè shēng rì jí héng cì.
冬十月，金使來賀生日及橫賜。

shǐ chén sù zhí jiāng jūn hé shí liè yì, shí yǔ yíng wáng fǔ sī mǎ dú jí wēn xiān hòu zhì. chún yòu qiǎn diàn qián tài wèi lǐ jiàn dé zhī xìng qìng fǔ shì yáng shào zhí wǎng xiè.
使臣宿直將軍紇石烈毅，時與瀛王府司馬獨吉溫先後至。純佑遣殿前太尉李建德、知興慶府事楊紹直往謝。

jiā tài sān nián xià tiān qìng shí nián chūn zhēng yuè, shǐ hè jīn zhēng dàn.
嘉泰三年、夏天慶十年春正月，使賀金正旦。

shǐ rén wǔ jié dài fū cuī yuán zuǒ xuān dé láng liú yàn fǔ.
使人武節大夫崔元佐、宣德郎劉彥輔。

sān yuè, cè shì, cì zōng shì zūn xū jìn shì jí dì.
三月，策士，賜宗室遵頊進士及第。

zūn xū, qí wáng yàn zhōng zi. yàn zhōng cái qì yīng mǐn, shàn qí shè, ráo wǔ lüè, yù shì gǎn wèi. rèn dé jìng hài qí néng, zhōng yǐ fēi yǔ, biǎn shǒu liáng zhōu. zài jùn yǒu zhèng jī, fān hàn wèi huái. dé jìng zhū, zhào rù wèi mǎ bù jūn tài wèi. zú, shì zhōng wǔ. zūn xū duān zhòng míng cuì, shǎo lì xué, zhǎng bó tōng qún shū, gōng lì zhuàn. chún yòu tíng shì jìn shì, chàng míng dì yī, lìng sì qí wáng jué. wèi jǐ zhuó dà dū dū fǔ zhǔ.
遵頊，齊王彥忠子。彥忠材器英敏，善騎射，饒武略，遇事敢為。任得敬害其能，中以蜚語，貶守涼州。在郡有政績，蕃、漢畏懷。得敬誅，召入為馬步軍太尉。卒，諡忠武。遵頊端重明粹，少力學，長博通群書，工隸篆。純佑廷試進士，唱名第一，令嗣齊王爵。未幾擢大都督府主。

qiū jiǔ yuè, shǐ hè jīn tiān shòu jié.
秋九月，使賀金天壽節。

shǐ rén wǔ jié dài fū shǎo dé yuán xuān dé láng gāo dà hēng. dà hēng yǔ xiōng dà jié dà lún bìng fèng shǐ jīn guó, jīn rén hào wèi sān jùn. shǐ chén yuē: xī xià zǐ dì duō xián jùn, guó wáng hòu, yuán zhǔ fǎng qiú hé xī yí yì, zhì xíng zhī zhào yù, liáng yǒu yǐ yě.
使人武節大夫{少}德元、宣德郎高大亨。大亨與兄大節、大倫並奉使金國，金人號為「三俊」。史臣曰：「西夏子弟多賢俊，國亡後，元主訪求河西遺逸，至形之詔諭，良有以也。」

dōng shí yuè, jīn shǐ hè shēng rì.
冬十月，金使賀生日。

shǐ chén jì zhōu cì shǐ wán yán tài píng.
使臣薊州刺史完顏太平。

jiā tài sì nián xià tiān qìng shí yī nián chūn zhēng yuè, shǐ hè jīn zhēng dàn.
嘉泰四年、夏天慶十一年春正月，使賀金正旦。

shǐ rén wǔ jié dài fū méi é yǔ wén xuān dé láng hán shī zhèng.
使人武節大夫梅訛宇文、宣德郎韓師正。

qiū bā yuè, xià zhōu shǐ shēng lín.
秋八月，夏州豕生麟。

lín yī shēn èr shǒu, zhōu mín yǐ xiàn. ān quán shǐ rén zhàn zhī, yún yī guó liǎng zhǔ zhào yě. ān quán xǐ, suì xù cuàn móu.
麟一身二首，州民以獻。安全使人占之，雲「一國兩主兆也」。安全喜，遂蓄篡謀。

jiǔ yuè, shǐ hè jīn tiān shòu jié.
九月，使賀金天壽節。

shǐ rén wǔ jié dài fū lǐ dé guǎng xuān dé láng hán chéng qìng.
使人武節大夫李德廣、宣德郎韓承慶。

dōng shí yuè, jīn shǐ hè shēng rì.
冬十月，金使賀生日。

shǐ chén tí diǎn shàng yī jú wán yán xiè.
使臣提點尚衣局完顏燮。

shí yī yuè, bái qì gèn tiān.
十一月，白氣亘天。

guàn dōng jǐng yú guǐ zhī cì.
貫東井、輿鬼之次。

kāi xǐ yuán nián xià tiān qìng shí èr nián chūn zhēng yuè, shǐ hè jīn zhēng dàn.
開禧元年、夏天慶十二年春正月，使賀金正旦。

tiān dà xuě. yuè rì, jīn zhǔ yù yǎn qìng gōng shòu cháo. shǐ rén wǔ gōng dài fū yě yù wéi dé xuān dé láng gāo dà lún tóng sòng gāo lì shǐ rù hè.
天大雪。越日，金主御衍慶宮受朝。使人武功大夫野遇惟德、宣德郎高大倫同宋、高麗使入賀。

sān yuè, tài bái zhòu jiàn.
三月，太白晝見。

rì zhě yún zhǔ bīng luàn.
日者雲「主兵亂」。

méng gǔ chū lái qīn, pò lì jí lǐ zhài.
蒙古初來侵，破力吉里寨。

méng gǔ tiě mù zhēn zhī xiān yuē bèi duān chā ér, mǔ wèi ā lán guǒ huǒ, bèi duān chā ér shēng ér zhuàng mào qí yì. qí hòu, zi sūn fán yǎn, gè zì wèi bù, jū wū huán běi, yǔ wèi luó nǎi mán jiǔ xìng huí gú gù chéng hé lín jiē rǎng, shì fèng gòng yú liáo jīn, ér zǒng lì yú dá dá. jiǔ chuán zhì yě sù gāi, bìng hé zhū bù, yì shèng dà. gōng tǎ tǎ ěr bù, huò qí bù zhǎng tiě mù zhēn. hái zhì diē lǐ wēn pán tuó shān shēng zǐ, yīn míng yān. yě sù gāi zú, tiě mù zhēn yòu. zú rén tài chì wū hé qī bù sān wàn rén gōng zhī, tiě mù zhēn yǔ mǔ yuè lún fēn suǒ bù wèi shí sān yì zòng jī, dà bài tài chì wū, xī jiàng qí suǒ bù. wèi jǐ, tǎ tǎ ěr pàn jīn, tiě mù zhēn zì wò nán hé huì jīn shī miè zhī, yǐ gōng shòu chá wù tū lǔ, yóu zhōng guó zhī zhāo tǎo shǐ yě. yòu yǔ nǎi mán bù zhàn yú tiē mài hé chuān, shā qí qiú zhǎng tài yáng hǎn, yú zhòng kuì zǒu. tiě mù zhēn yì qiáng. zhì shì, yǐn jiāng qiè gǔ lǐ tū yē lǜ ā hǎi děng bù bīng, rù hé xī gōng lì jí lǐ zhài, pò zhī, zòng bīng lìn guā shā zhū zhōu. chún yòu bù gǎn jù.
蒙古鐵木真之先曰孛端叉兒，母為阿蘭果火，孛端叉兒生而狀貌奇異。其後，子孫蕃衍，各自為部，居烏桓北，與畏羅乃蠻九姓回鶻故城和林接壤，世奉貢於遼、金，而總隸於韃靼。九傳至也速該，併合諸部，益盛大。攻塔塔爾部，獲其部長鐵木真。還至跌里溫盤陀山生子，因名焉。也速該卒，鐵木真幼。族人泰赤烏合七部三萬人攻之，鐵木真與母月倫分所部為十三翼縱擊，大敗泰赤烏，悉降其所部。未幾，塔塔爾叛金，鐵木真自斡難河會金師滅之，以功授察兀禿魯，猶中國之招討使也。又與乃蠻部戰於帖麥核川，殺其酋長太陽罕，餘眾潰走。鐵木真益強。至是，引將怯古里禿、耶律阿海等部兵，入河西攻力吉里寨，破之，縱兵躪瓜、沙諸州。純佑不敢拒。

àn: méng gǔ dì chù běi fāng, yǔ xià jìng liáo yuǎn, qiān lǐ bīng xíng, shì yǒu jī sè. chún yòu wén bīng rù jìng, huò zhěng zhòng yǐ cuò qí ruì, huò shè fú yǐ yāo qí guī. méng gǔ suī qiáng, yīng zhī gù jì. nài hé rèn qí róu lìn, jué bù yǐ yī shǐ xiāng jiā yí? shǐ jí shì zhī yǐ ruò, hé guài hòu rì zhī gèng jǔ hū! gù shū chū, yǐ jiàn xià guó zhī wáng zhào yú cǐ.
按：蒙古地處北方，與夏境遼遠，千里兵行，士有飢色。純佑聞兵入境，或整眾以挫其銳，或設伏以邀其歸。蒙古雖強，應知顧忌。奈何任其蹂躪，絕不以一矢相加遺？始即示之以弱，何怪後日之更舉乎！故書「初」，以見夏國之亡兆於此。

xià sì yuè, méng gǔ bīng hái, lüè luò sī chéng.
夏四月，蒙古兵還，掠落思城。

méng gǔ zhǔ yǐ tiān shǔ jiāng shèng, yǐn bīng hái, jīng luò sī chéng, dà lüè rén chù qù.
蒙古主以天暑將盛，引兵還，經落思城，大掠人畜去。

liù yuè, tiān míng yǒu shēng.
六月，天鳴有聲。

zài xī nán fāng. jǐ sì, yíng huò fàn tài wēi yòu zhí fǎ. qún chén shàng zhāng qǐng shè.
在西南方。己巳，熒惑犯太微右執法。群臣上章請赦。

gèng xìng qìng fǔ wèi zhōng xìng fǔ.
更興慶府為中興府。

chún yòu yǐ méng gǔ bīng tuì, xiū fù bèi bīng zhū chéng bǎo, dà shè jìng nèi, gǎi xìng qìng wèi zhōng xìng fǔ.
純佑以蒙古兵退，修復被兵諸城堡，大赦境內，改興慶為中興府。

qiū jiǔ yuè, shǐ hè jīn tiān shòu jié.
秋九月，使賀金天壽節。

xiān shì, jīn shǐ lái héng cì. chún yòu qiǎn wǔ jié dài fū zhào gōng liáng xuān dé láng mǐ yuán yì hè jié, bìng qiǎn diàn qián tài wèi nǎi lìng sī cōng zhī zhōng xìng fǔ tōng pàn liú jùn dé wǎng xiè.
先是，金使來橫賜。純佑遣武節大夫趙公良、宣德郎米元懿賀節，並遣殿前太尉乃令思聰、知中興府通判劉俊德往謝。

hēi yún qǐ xī běi fāng.
黑雲起西北方。

jiān chì sè rú huǒ, cì jí xī nán, yǒu bái qì guàn qí zhōng, měi zhì yè sì gēng nǎi sàn.
間赤色如火，次及西南，有白氣貫其中，每至夜四更乃散。

dōng shí yī yuè, qiǎn bīng gōng méng gǔ, bù zhàn ér hái.
冬十一月，遣兵攻蒙古，不戰而還。

chún yòu wén méng gǔ qīn jīn, yǔ hé dōng jiān jūn wán yán tiān jì xiāng chí, chéng xū yǐ bīng rù qí jìng. xíng shù rì, wú suǒ de, dié bào méng gǔ yǐ bài jīn bīng, huí shī lái jiù, nǎi hái.
純佑聞蒙古侵金，與河東監軍完顏天驥相持，乘虛以兵入其境。行數日，無所得，諜報蒙古已敗金兵，回師來救，乃還。

kāi xǐ èr nián xià tiān qìng shí sān nián chūn zhēng yuè, shǐ hè jīn zhēng dàn.
開禧二年、夏天慶十三年春正月，使賀金正旦。

shǐ rén wǔ jié dài fū niǔ shàng dé xuān dé láng zhèng xù.
使人武節大夫紐尚德、宣德郎鄭勖。

zhèn yí jùn wáng ān quán fèi qí zhǔ chún yòu zì lì, gǎi yuán yīng tiān.
鎮夷郡王安全廢其主純佑自立，改元應天。

ān quán jiǔ zhuān guó zhèng, shì yuè èr shí rì, yǔ chún yòu mǔ luó shì fèi chún yòu zì lì, gǎi tiān qìng shí sān nián wèi yīng tiān yuán nián.
安全久專國政，是月二十日，與純佑母羅氏廢純佑自立，改天慶十三年為應天元年。

àn: chún yòu zhī fèi, luó shì yǒu lì yān. dú shū ān quán, zhū zhǔ móu yě. ān quán sù cāo guó zhèng, jiǔ xù yì móu, jí wú luó shì, qí néng miǎn cuàn nì zhī shì hū? gù zhuān zuì zhī.
按：純佑之廢，羅氏有力焉。獨書「安全」，誅主謀也。安全素操國政，久蓄異謀，即無羅氏，其能免篡逆之事乎？故專罪之。

sān yuè, gù zhǔ chún yòu bào zú yú fèi suǒ.
三月，故主純佑暴卒於廢所。

nián sān shí, zài wèi shí sì nián, gǎi yuán yī, shì yuē zhāo jiǎn huáng dì, miào hào huán zōng, mù hào zhuāng líng.
年三十，在位十四年，改元一，諡曰昭簡皇帝，廟號桓宗，墓號莊陵。

àn: guó jūn shàn zhōng zhě bù dì, shì zé shū dì. kǎo sòng shǐ zài, chún yòu fèi, suì zú jīn shǐ chún yòu jì fèi, zài yuè yuè sǐ yú fèi suǒ, jiē wú yì cí yě. rán wú zuì bèi fèi, fèi bù jiǔ ér sǐ, yǔ shì hé shū? shū bào zú shū dì, chūn qiū zhū yì fǎ yě.
按：國君善終者不地，弒則書地。考《宋史》載，純佑廢，遂卒；《金史》純佑既廢，再閱月死於廢所，皆無異詞也。然無罪被廢，廢不久而死，與弒何殊？書「暴卒」、書地，春秋誅意法也。

lùn yuē: chún yòu rén cí gōng jiǎn. zài wèi shí sì nián, sì jiāo xiān bīng gé zhī huàn, guó zhōng wú shuǐ hàn zhī yú. gài xī xià xiǎo bāng, dàn néng xún jiù zhāng, ān wú shì, yǐ chēng shàn shǒu yǐ. jí qí gōng wéi jiān, wèi wén shī dé. nǎi yǐ zōng niè shàn quán, shī ài mǔ shì, wèi zāo yōu duó, shēn sǐ fèi suǒ, āi zāi! hòu luó shì biǎo zhōng zī qí bù néng sì shǒu, qí zhōng wěi qū, shǐ shǎo míng wén, yì qiān gǔ yí àn yě.
論曰：純佑仁慈恭儉。在位十四年，四郊鮮兵革之患，國中無水旱之虞。蓋西夏小邦，但能循舊章，安無事，已稱善守矣。即其宮闈間，未聞失德。乃以宗孽擅權，失愛母氏，位遭幽奪，身死廢所，哀哉！後羅氏表中訾其不能嗣守，其中委曲，史少明文，亦千古疑案也。

xià liù yuè, luó shì wèi ān quán qǐng fēng yú jīn, jīn qiǎn shǐ jié zhī.
夏六月，羅氏為安全請封於金，金遣使詰之。

luó shì qiǎn yù shǐ dài fū wǎng zhí zhōng fèng biǎo zhì jīn, yán chún yòu bù néng sì shǒu, yǔ dà chén yì lì ān quán, qǐng cì fēng cè. zhí zhōng cháo cí sī wèn guǎn bàn guān: zòu gào shì zhào xǔ fǒu? guǎn bàn guān yuē: cǐ bù dāng wèn yě. zhí zhōng yuē: míng rì dāng wèn zhū kè shěng shǐ, ruò yòu bù dá, zé shēng diàn zòu qǐng. kè shěng shǐ yǐ wén, jīn zhǔ suì qiǎn shǐ jié luó shì fèi lì zhī gù.
羅氏遣御史大夫罔執中奉表至金，言純佑不能嗣守，與大臣議立安全，請賜封冊。執中朝辭私問館伴官：「奏告事詔許否？」館伴官曰：「此不當問也。」執中曰：「明日當問諸客省使，若又不答，則升殿奏請。」客省使以聞，金主遂遣使詰羅氏廢立之故。

àn: ān quán nèi gǔ luó shì, yǐn suì cuàn móu, xiǎn qiú fēng cè. fāng wèi qí è mò zhī, jīn shǐ yī jié, suī bù néng míng zhèng qí zuì, yì zú shǐ luàn chén zéi zi jù yǐ!
按：安全內蠱羅氏，隱遂篡謀，顯求封冊。方謂其惡莫知，金使一詰，雖不能明正其罪，亦足使亂臣賊子懼矣！

qiū qī yuè, jīn shǐ cè ān quán wèi xià guó wáng.
秋七月，金使冊安全為夏國王。

luó shì fù fèng biǎo, shì cí chén qǐng. jīn zhǔ shǐ qiǎn cháo yì dài fū shàng shū zuǒ sī láng zhōng wēn dí hǎn sī jìng tài cháng shǎo qīng huáng zhèn, cè ān quán wèi xià guó wáng. ān quán dài jīn shǐ jiā lǐ.
羅氏復奉表，飾辭陳請。金主始遣朝議大夫、尚書左司郎中溫迪罕思敬、太常少卿黃震，冊安全為夏國王。安全待金使加禮。

dōng shí èr yuè, qiǎn shǐ rú jīn xiè fēng cè.
冬十二月，遣使如金謝封冊。

shǐ rén yù shǐ dài fū móu níng guāng zǔ hàn lín xué shì zhāng gōng fǔ.
使人御史大夫謀寧光祖、翰林學士張公甫。

kāi xǐ sān nián xià yīng tiān èr nián chūn zhēng yuè, shǐ hè jīn zhēng dàn.
開禧三年夏應天二年春正月，使賀金正旦。

shǐ rén wèi wǔ jié dài fū wēi mǐn xiū xuān dé láng dèng chāng fú.
使人為武節大夫隈敏修、宣德郎鄧昌福。

qiū qī yuè, qiǎn shǐ rú jīn shú rén kǒu.
秋七月，遣使如金贖人口。

jīn zhǔ zhào biān lì xì hé, jǐn shú fàng hái xià guó, yǒu cáng nì zhě yǐ wéi zhì lùn.
金主詔邊吏細核，盡贖放還夏國，有藏匿者以違制論。

jiǔ yuè, shǐ hè jīn tiān shòu jié.
九月，使賀金天壽節。

shǐ rén wǔ jié dài fū luó yí sī zhōng xuān dé láng ān lǐ, yǔ gāo lì shǐ wèi wèi shǎo qīng xú guāng huì. jīn yǒu sī zòu: dà dìng chū, sòng wèi qǐng hé, xià gāo lì shǐ zhě cì qū yàn, jīn qǐng yī dà dìng gù shì. jīn zhǔ cóng zhī.
使人武節大夫羅移思忠、宣德郎安禮，與高麗使衛尉少卿徐光會。金有司奏：「大定初，宋未請和，夏、高麗使者賜曲宴，今請依大定故事。」金主從之。

méng gǔ lái fá.
蒙古來伐。

méng gǔ zhǔ wén ān quán fèi zhǔ zì lì, qiǎn bīng gōng zhī, qǔ wò luó hái chéng.
蒙古主聞安全廢主自立，遣兵攻之，取斡羅孩城。

àn: qián shū qīn, zī shū fá, hé? è ān quán yě.
按：前書「侵」，茲書「伐」，何？惡安全也。

dōng shí èr yuè, jīn shǐ hè shēng rì.
冬十二月，金使賀生日。

shǐ chén fú bǎo láng wū gǔ lùn fú líng. ān quán qiǎn diàn qián tài wèi xí lēi zūn yì shū mì dōu chéng zhǐ sū yín sūn wǎng xiè.
使臣符寶郎烏古論福齡。安全遣殿前太尉習勒遵義、樞密都承旨蘇寅孫往謝。

àn: jīn hè shēng rì shǐ zhǐ cǐ.
按：金賀生日使止此。

jiā dìng yuán nián xià yīng tiān sān nián chūn zhēng yuè, shǐ hè jīn zhēng dàn.
嘉定元年、夏應天三年春正月，使賀金正旦。

shǐ rén wǔ jié dài fū hún guāng zhōng xuān dé láng liáng dé yì. guāng zhōng, shū mì dōu chéng zhǐ jìn zhōng dì, lì guān cān zhī zhèng shì dé yì hòu wèi hàn lín xué shì.
使人武節大夫渾光中、宣德郎梁德懿。光中，樞密都承旨進忠弟，歷官參知政事；德懿後為翰林學士。

èr yuè, méng gǔ bīng hái.
二月，蒙古兵還。

méng gǔ bīng zhù wò luó hái chéng, sì chū qīn lüè. ān quán jí yòu xiāng zhū lù bīng yǐ jù. méng gǔ zhǔ jiàn xià guó bīng shì shàng shèng, bù gǎn zhòu jìn, yú wǔ yuè, liáng guì yǐn hái.
蒙古兵駐斡羅孩城，四出侵掠。安全集右廂諸路兵以拒。蒙古主見夏國兵勢尚盛，不敢驟進，逾五月，糧匱引還。

fù: jīn shǐ jiāo pìn biǎo: tài hé bā nián sān yuè, xià shū mì shǐ lǐ yuán jí guān wén diàn dà xué shì luó shì chāng děng lái zòu gào.
附：《金史·交聘表》：泰和八年三月，夏樞密使李元吉、觀文殿大學士羅世昌等來奏告。

àn: zòu gào hé shì, jì chuán wú kǎo.
按：奏告何事，《紀》、《傳》無考。

qiū qī yuè, dà rěn.
秋七月，大稔。

shí zhū lù hàn huáng, hé nán gāo tián zhǒng bù rù tǔ, zhōng guó yǔ jīn dì huāng qiàn zhě duō, wéi xià guó jí běi fāng dào mài jiē dà shú.
時諸路旱蝗，河南高田種不入土，中國與金地荒歉者多，惟夏國及北方稻麥皆大熟。

àn: dà rěn, ruì yīng yě. ér jiàn yú ān quán zhī shì, shì yóu chūn qiū lǔ huán zhī yǒu nián xuān zhī dà yǒu nián yě.
按：大稔，瑞應也。而見於安全之世，是猶春秋魯桓之有年、宣之大有年也。

dōng shí yuè, shǐ hè jīn tiān shòu jié.
冬十月，使賀金天壽節。

shí jīn yǔ zhōng guó jiāo bīng, yí tiān shòu jié yú shí yuè shí wǔ rì. ān quán qiǎn wǔ jié dài fū lǐ shì chāng xuān dé láng mǐ yuán jié wǎng hè. yuán jié, mì shū shǎo jiān yuán yì dì.
時金與中國交兵，移天壽節於十月十五日。安全遣武節大夫李世昌、宣德郎米元傑往賀。元傑，秘書少監元懿弟。

fù: jīn shǐ jiāo pìn biǎo: dōng shí yuè, xià cān zhī zhèng shì làng é dé guāng guāng lù dài fū tián wén huī děng lái zòu gào. zhāng zōng jì: dōng shí yuè, xià guó yǒu bīng, qiǎn shǐ lái gào. yì suǒ gào méng gǔ bīng yě. kǎo yuán shǐ tài zǔ jì: èr nián qiū, dì zhēng xī xià. sān nián chūn, zhì zì xī xià. sì nián chūn, dì rù hé xī. shì sān nián zì xià jí qiū, yuán wèi cháng yòng bīng yú xià, bù zhī hé yǐ yǒu gào. jīn shǐ yí wù.
附：《金史·交聘表》：冬十月，夏參知政事浪訛德光、光祿大夫田文徽等來奏告。《章宗紀》：冬十月，夏國有兵，遣使來告。意所告蒙古兵也。考《元史·太祖紀》：二年秋，帝征西夏。三年春，至自西夏。四年春，帝入河西。是三年自夏及秋，元未嘗用兵於夏，不知何以有告。《金史》疑誤。