jūn rén zhě, lóng lǐ zūn xián ér wáng, zhòng fǎ ài mín ér bà, hǎo lì duō zhà ér wēi. yù jìn sì páng, mò rú zhōng yāng, gù wáng zhě bì jū tiān xià zhī zhōng, lǐ yě.
君人者,隆礼尊贤而王,重法爱民而霸,好利多诈而危。欲近四旁,莫如中央,故王者必居天下之中,礼也。
tiān zǐ wài píng, zhū hóu nèi píng, lǐ yě. wài píng bù yù jiàn wài yě nèi píng bù yù jiàn nèi yě.
天子外屏,诸侯内屏,礼也。外屏、不欲见外也;内屏、不欲见内也。
zhū hóu zhào qí chén, chén bù qí jià, diān dǎo yī cháng ér zǒu, lǐ yě. shī yuē:" diān zhī dào zhī, zì gōng zhào zhī." tiān zǐ zhào zhū hóu, zhū hóu niǎn yú jiù mǎ, lǐ yě. shī yuē:" wǒ chū wǒ yú, yú bǐ mù yǐ. zì tiān zǐ suǒ, wèi wǒ lái yǐ."
诸侯召其臣,臣不俟驾,颠倒衣裳而走,礼也。诗曰:“颠之倒之,自公召之。”天子召诸侯,诸侯辇舆就马,礼也。诗曰:“我出我舆,于彼牧矣。自天子所,谓我来矣。”
tiān zǐ shān miǎn, zhū hóu xuán guān, dài fū bì miǎn, shì wéi biàn, lǐ yě.
天子山冕,诸侯玄冠,大夫裨冕,士韦弁,礼也。
tiān zǐ yù tǐng, zhū hóu yù tú, dài fū fú hù, lǐ yě.
天子御珽,诸侯御荼,大夫服笏,礼也。
tiān zǐ diāo gōng, zhū hóu tóng gōng, dài fū hēi gōng, lǐ yě.
天子雕弓,诸侯彤弓,大夫黑弓,礼也。
zhū hóu xiāng jiàn, qīng wèi jiè, yǐ qí jiào shì bì xíng, shǐ rén jū shǒu.
诸侯相见,卿为介,以其教士毕行,使仁居守。
pìn rén yǐ guī, wèn shì yǐ bì, zhào rén yǐ yuàn, jué rén yǐ jué, fǎn jué yǐ huán.
聘人以圭,问士以璧,召人以瑗,绝人以玦,反绝以环。
rén zhǔ rén xīn shè yān, zhī qí yì yě, lǐ qí jǐn yě, gù wáng zhě xiān rén ér hòu lǐ, tiān shī rán yě.
人主仁心设焉,知其役也,礼其尽也,故王者先仁而后礼,天施然也。
pìn lǐ zhì yuē:" bì hòu zé shāng dé, cái chǐ zé tiǎn lǐ." lǐ yún lǐ yún, yù bó yún hū zāi! shī yuē:" wù qí zhǐ yǐ, wéi qí xié yǐ." bù shí yí, bù jìng wén, bù huān xīn, suī zhǐ fēi lǐ yě.
聘礼志曰:“币厚则伤德,财侈则殄礼。”礼云礼云,玉帛云乎哉!诗曰:“物其指矣,唯其偕矣。”不时宜,不敬文,不驩欣,虽指非礼也。
shuǐ xíng zhě biǎo shēn, shǐ rén wú xiàn zhì mín zhě biǎo luàn, shǐ rén wú shī, lǐ zhě, qí biǎo yě. xiān wáng yǐ lǐ yì biǎo tiān xià zhī luàn jīn fèi lǐ zhě, shì qì biǎo yě, gù mín mí huò ér xiàn huò huàn, cǐ xíng fá zhī suǒ yǐ fán yě.
水行者表深,使人无陷;治民者表乱,使人无失,礼者,其表也。先王以礼义表天下之乱;今废礼者,是弃表也,故民迷惑而陷祸患,此刑罚之所以繁也。
shùn yuē:" wéi yǔ cóng yù ér zhì." gù lǐ zhī shēng, wèi xián rén yǐ xià zhì shù mín yě, fēi wéi chéng shèng yě rán ér yì suǒ yǐ chéng shèng yě, bù xué bù chéng yáo xué yú jūn chóu, shùn xué yú wù chéng zhāo, yǔ xué yú xī wáng guó.
舜曰:“维予从欲而治。”故礼之生,为贤人以下至庶民也,非为成圣也;然而亦所以成圣也,不学不成;尧学于君畴,舜学于务成昭,禹学于西王国。
wǔ shí bù chéng sàng, qī shí wéi shuāi cún.
五十不成丧,七十唯衰存。
qīn yíng zhī lǐ, fù nán xiàng ér lì, zi běi miàn ér guì, jiào ér mìng zhī:" wǎng yíng ěr xiāng, chéng wǒ zōng shì, lóng lǜ yǐ jìng xiān bǐ zhī sì, ruò zé yǒu cháng." zǐ yuē:" nuò! wéi kǒng bù néng, gǎn wàng mìng yǐ!"
亲迎之礼,父南向而立,子北面而跪,醮而命之:“往迎尔相,成我宗事,隆率以敬先妣之嗣,若则有常。”子曰:“诺!唯恐不能,敢忘命矣!”
fū xíng yě zhě, xíng lǐ zhī wèi yě. lǐ yě zhě, guì zhě jìng yān, lǎo zhě xiào yān, zhǎng zhě dì yān, yòu zhě cí yān, jiàn zhě huì yān.
夫行也者,行礼之谓也。礼也者,贵者敬焉,老者孝焉,长者弟焉,幼者慈焉,贱者惠焉。
cì yǔ qí gōng shì, yóu yòng qìng shǎng yú guó jiā yě fèn nù qí chén qiè, yóu yòng xíng fá yú wàn mín yě.
赐予其宫室,犹用庆赏于国家也;忿怒其臣妾,犹用刑罚于万民也。
jūn zǐ zhī yú zi, ài zhī ér wù miàn, shǐ zhī ér wù shì, dào zhī yǐ dào ér wù qiáng.
君子之于子,爱之而勿面,使之而勿视,道之以道而勿强。
lǐ yǐ shùn rén xīn wèi běn, gù wáng yú lǐ jīng ér shùn yú rén xīn zhě, jiē lǐ yě.
礼以顺人心为本,故亡于礼经而顺于人心者,皆礼也。
lǐ zhī dà fán: shì shēng shì huān yě, sòng sǐ shì āi yě, jūn lǚ shī wēi yě.
礼之大凡:--事生、饰驩也,送死、饰哀也,军旅、施威也。
qīn qīn gù gù yōng yōng láo láo, rén zhī shā yě guì guì zūn zūn xián xián lǎo lǎo cháng cháng yì zhī lún yě. xíng zhī dé qí jié, lǐ zhī xù yě. rén ài yě, gù qīn yì lǐ yě, gù xíng lǐ jié yě, gù chéng. rén yǒu lǐ, yì yǒu mén rén fēi qí lǐ ér chù zhī, fēi rén yě yì, fēi qí mén ér yóu zhī, fēi yì yě. tuī ēn ér bù lǐ, bù chéng rén suì lǐ ér bù gǎn, bù chéng yì shěn jié ér bù hé, bù chéng lǐ hé ér bù fā, bù chéng lè. gù yuē: rén yì lǐ yuè, qí zhì yī yě. jūn zǐ chù rén yǐ yì, rán hòu rén yě xíng yì yǐ lǐ, rán hòu yì yě zhì lǐ fǎn běn chéng mò, rán hòu lǐ yě. sān zhě jiē tōng, rán hòu dào yě.
亲亲、故故、庸庸、劳劳,仁之杀也;贵贵、尊尊、贤贤、老老、长长、义之伦也。行之得其节,礼之序也。仁、爱也,故亲;义、理也,故行;礼、节也,故成。仁有里,义有门;仁、非其里而处之,非仁也;义,非其门而由之,非义也。推恩而不理,不成仁;遂理而不敢,不成义;审节而不和,不成礼;和而不发,不成乐。故曰:仁义礼乐,其致一也。君子处仁以义,然后仁也;行义以礼,然后义也;制礼反本成末,然后礼也。三者皆通,然后道也。
huò cái yuē fù, yú mǎ yuē fèng, yī fú yuē suì, wán hǎo yuē zèng, yù bèi yuē hán. fù fèng suǒ yǐ zuǒ shēng yě, zèng suì suǒ yǐ sòng sǐ yě. sòng sǐ bù jí jiù shī, diào shēng bù jí bēi āi, fēi lǐ yě. gù jí xíng wǔ shí, bēn sāng bǎi lǐ, fèng zèng jí shì, lǐ zhī dà yě.
货财曰赙,舆马曰赗,衣服曰襚,玩好曰赠,玉贝曰唅。赙赗、所以佐生也,赠襚、所以送死也。送死不及柩尸,吊生不及悲哀,非礼也。故吉行五十,奔丧百里,赗赠及事,礼之大也。
lǐ zhě zhèng zhī wǎn yě wéi zhèng bù yǐ lǐ, zhèng bù xíng yǐ.
礼者、政之挽也;为政不以礼,政不行矣。
tiān zǐ jí wèi, shàng qīng jìn yuē:" rú zhī hé yōu zhī zhǎng yě? néng chú huàn zé wèi fú, bù néng chú huàn zé wèi zéi." shòu tiān zǐ yī cè. zhōng qīng jìn yuē:" pèi tiān ér yǒu xià tǔ zhě, xiān shì lǜ shì, xiān huàn lǜ huàn. xiān shì lǜ shì wèi zhī jiē, jiē zé shì yōu chéng. xiān huàn lǜ huàn wèi zhī yù, yù zé huò bù shēng. shì zhì ér hòu lǜ zhě wèi zhī hòu, hòu zé shì bù jǔ. huàn zhì ér hòu lǜ zhě wèi zhī kùn, kùn zé huò bù kě yù." shòu tiān zǐ èr cè. xià qīng jìn yuē:" jìng jiè wú dài, qìng zhě zài táng, diào zhě zài lǘ. huò yǔ fú lín, mò zhī qí mén. yù zāi! yù zāi! wàn mín wàng zhī." shòu tiān zǐ sān cè.
天子即位,上卿进曰:“如之何忧之长也?能除患则为福,不能除患则为贼。”授天子一策。中卿进曰:“配天而有下土者,先事虑事,先患虑患。先事虑事谓之接,接则事优成。先患虑患谓之豫,豫则祸不生。事至而后虑者谓之后,后则事不举。患至而后虑者谓之困,困则祸不可御。”授天子二策。下卿进曰:“敬戒无怠,庆者在堂,吊者在闾。祸与福邻,莫知其门。豫哉!豫哉!万民望之。”授天子三策。
yǔ jiàn gēng zhě ǒu lì ér shì, guò shí shì zhī yì bì xià.
禹见耕者耦、立而式,过十室之邑、必下。
shā dà zǎo, cháo dà wǎn, fēi lǐ yě. zhì mín bù yǐ lǐ, dòng sī xiàn yǐ.
杀大蚤,朝大晚,非礼也。治民不以礼,动斯陷矣。
píng héng yuē bài, xià héng yuē qǐ shǒu, zhì dì yuē jī sǎng.
平衡曰拜,下衡曰稽首,至地曰稽颡。
dài fū zhī chén, bài bù qǐ shǒu, fēi zūn jiā chén yě, suǒ yǐ pì jūn yě.
大夫之臣,拜不稽首,非尊家臣也,所以辟君也。
yī mìng chǐ yú xiāng, zài mìng chǐ yú zú, sān mìng, zú rén suī qī shí bù gǎn xiān. shàng dài fū, zhōng dài fū, xià dài fū.
一命齿于乡,再命齿于族,三命,族人虽七十不敢先。上大夫,中大夫,下大夫。
jí shì shàng zūn, sāng shì shàng qīn.
吉事尚尊,丧事尚亲。
pìn wèn yě. xiǎng xiàn yě. sī dí sī jiàn yě.
聘、问也。享、献也。私觌、私见也。
yán yǔ zhī měi, mù mù huáng huáng. cháo tíng zhī měi, jì jì qiāng qiāng.
言语之美,穆穆皇皇。朝廷之美,济济鎗鎗。
wéi rén chén xià zhě, yǒu jiàn ér wú shàn, yǒu wáng ér wú jí, yǒu yuàn ér wú nù.
为人臣下者,有谏而无讪,有亡而无疾,有怨而无怒。
jūn yú dài fū, sān wèn qí jí, sān lín qí sàng yú shì, yī wèn, yī lín. zhū hóu fēi wèn jí diào sāng bù zhī chén zhī jiā.
君于大夫,三问其疾,三临其丧;于士,一问,一临。诸侯非问疾吊丧不之臣之家。
jì zàng, jūn ruò fù zhī yǒu shí zhī zé shí yǐ, bù pì liáng ròu, yǒu lǐ jiǔ zé cí.
既葬,君若父之友食之则食矣,不辟梁肉,有醴酒则辞。
qǐn bù yú miào, yàn yī bù yú jì fú, lǐ yě.
寝不踰庙,燕衣不踰祭服,礼也。
tāng zhī xián, jiàn fū fù. fū fù zhī dào, bù kě bù zhèng yě, jūn chén fù zǐ zhī běn yě. xián gǎn yě, yǐ gāo xià xià, yǐ nán xià nǚ, róu shàng ér gāng xià.
汤之咸,见夫妇。夫妇之道,不可不正也,君臣父子之本也。咸、感也,以高下下,以男下女,柔上而刚下。
pìn shì zhī yì, qīn yíng zhī dào, zhòng shǐ yě.
聘士之义,亲迎之道,重始也。
lǐ zhě, rén zhī suǒ lǚ yě, shī suǒ lǚ, bì diān jué xiàn nì. suǒ shī wēi ér qí wèi luàn dà zhě, lǐ yě.
礼者,人之所履也,失所履,必颠蹶陷溺。所失微而其为乱大者,礼也。
lǐ zhī yú zhèng guó jiā yě, rú quán héng zhī yú qīng zhòng yě, rú shéng mò zhī yú qū zhí yě. gù rén wú lǐ bù shēng, shì wú lǐ bù chéng, guó jiā wú lǐ bù níng. jūn chén bù dé bù zūn, fù zǐ bù dé bù qīn, xiōng dì bù dé bù shùn, fū fù bù dé bù huān, shǎo zhě yǐ zhǎng, lǎo zhě yǐ yǎng. gù tiān dì shēng zhī, shèng rén chéng zhī.
礼之于正国家也,如权衡之于轻重也,如绳墨之于曲直也。故人无礼不生,事无礼不成,国家无礼不宁。君臣不得不尊,父子不得不亲,兄弟不得不顺,夫妇不得不驩,少者以长,老者以养。故天地生之,圣人成之。
hé luán zhī shēng, bù zhōng wǔ xiàng, qū zhōng sháo hù. jūn zǐ tīng lǜ xí róng ér hòu chū.
和鸾之声,步中武象,趋中韶护。君子听律习容而后出。
shuāng jiàng nì nǚ, bīng pàn shā zhǐ, shí rì yī yù.
霜降逆女,冰泮杀止,十日一御。
zuò shì xī, lì shì zú, yìng duì yán yǔ shì miàn. lì shì qián liù chǐ ér dà zhī liù liù sān shí liù, sān zhàng liù chǐ.
坐视膝,立视足,应对言语视面。立视前六尺而大之--六六三十六,三丈六尺。
wén mào qíng yòng, xiāng wèi nèi wài biǎo lǐ. lǐ zhī zhōng yān, néng sī suǒ wèi zhī néng lǜ.
文貌情用,相为内外表里。礼之中焉,能思索谓之能虑。
lǐ zhě, běn mò xiāng shùn, zhōng shǐ xiāng yìng.
礼者,本末相顺,终始相应。
lǐ zhě, yǐ cái wù wèi yòng, yǐ guì jiàn wéi wén, yǐ duō shǎo wèi yì.
礼者,以财物为用,以贵贱为文,以多少为异。
xià chén shì jūn yǐ huò, zhōng chén shì jūn yǐ shēn, shàng chén shì jūn yǐ rén.
下臣事君以货,中臣事君以身,上臣事君以人。
yì yuē:" fù zì dào, hé qí jiù?" chūn qiū xián mù gōng, yǐ wéi néng biàn yě.
易曰:“复自道,何其咎?”春秋贤穆公,以为能变也。
shì yǒu dù yǒu, zé xián jiāo bù qīn jūn yǒu dù chén, zé xián rén bù zhì. bì gōng zhě wèi zhī mèi, yǐn xián zhě wèi zhī dù, fèng dù mèi zhě wèi zhī jiāo jué. jiāo jué zhī rén, dù mèi zhī chén, guó zhī huì niè yě.
士有妒友,则贤交不亲;君有妒臣,则贤人不至。蔽公者谓之昧,隐贤者谓之妒,奉妒昧者谓之交谲。交谲之人,妒昧之臣,国之薉孽也。
kǒu néng yán zhī, shēn néng xíng zhī, guó bǎo yě. kǒu bù néng yán, shēn néng xíng zhī, guó qì yě. kǒu néng yán zhī, shēn bù néng xíng, guó yòng yě. kǒu yán shàn, shēn xíng è, guó yāo yě. zhì guó zhě jìng qí bǎo, ài qí qì, rèn qí yòng, chú qí yāo.
口能言之,身能行之,国宝也。口不能言,身能行之,国器也。口能言之,身不能行,国用也。口言善,身行恶,国妖也。治国者敬其宝,爱其器,任其用,除其妖。
bù fù wú yǐ yǎng mín qíng, bù jiào wú yǐ lǐ mín xìng. gù jiā wǔ mǔ zhái, bǎi mǔ tián, wù qí yè, ér wù duó qí shí, suǒ yǐ fù zhī yě. lì dà xué, shè xiáng xù, xiū liù lǐ, míng qī jiào, suǒ yǐ dào zhī yě. shī yuē:" yǐn zhī shí zhī, jiào zhī huì zhī." wáng shì jù yǐ.
不富无以养民情,不教无以理民性。故家五亩宅,百亩田,务其业,而勿夺其时,所以富之也。立大学,设庠序,修六礼,明七教,所以道之也。诗曰:“饮之食之,教之诲之。”王事具矣。
wǔ wáng shǐ rù yīn, biǎo shāng róng zhī lǘ, shì jī zǐ zhī qiú, kū bǐ gàn zhī mù, tiān xià xiāng shàn yǐ.
武王始入殷,表商容之闾,释箕子之囚,哭比干之墓,天下乡善矣。
tiān xià guó yǒu jùn shì, shì yǒu xián rén. mí zhě bù wèn lù, nì zhě bù wèn suì, wáng rén hǎo dú. shī yuē:" wǒ yán wéi fú, wù yòng wèi xiào. xiān mín yǒu yán, xún yú chú ráo." yán bó wèn yě.
天下国有俊士,世有贤人。迷者不问路,溺者不问遂,亡人好独。诗曰:“我言维服,勿用为笑。先民有言,询于刍荛。”言博问也。
yǒu fǎ zhě yǐ fǎ xíng, wú fǎ zhě yǐ lèi jǔ. yǐ qí běn zhī qí mò, yǐ qí zuǒ zhī qí yòu, fán bǎi shì yì lǐ ér xiāng shǒu yě. qìng shǎng xíng fá, tōng lèi ér hòu yīng zhèng jiào xí sú, xiāng shùn ér hòu xíng.
有法者以法行,无法者以类举。以其本知其末,以其左知其右,凡百事异理而相守也。庆赏刑罚,通类而后应;政教习俗,相顺而后行。
bā shí zhě yī zi bù shì, jiǔ shí zhě jǔ jiā bù shì, fèi jí fēi rén bù yǎng zhě, yī rén bù shì, fù mǔ zhī sàng, sān nián bù shì, qí shuāi dà gōng, sān yuè bù shì, cóng zhū hóu lái, yǔ xīn yǒu hūn, qī bù shì.
八十者一子不事,九十者举家不事,废疾非人不养者,一人不事,父母之丧,三年不事,齐衰大功,三月不事,从诸侯来,与新有昏,期不事。
zi wèi zi jiā jū xù rán dài fū, bù rú yàn zǐ yàn zǐ gōng yòng zhī chén yě, bù rú zǐ chǎn zǐ chǎn huì rén yě, bù rú guǎn zhòng guǎn zhòng zhī wéi rén, lì gōng bù lì yì, lì zhī bù lì rén, yě rén yě, bù kě wèi tiān zǐ dài fū.
子谓子家驹续然大夫,不如晏子;晏子功用之臣也,不如子产;子产惠人也,不如管仲;管仲之为人,力功不力义,力知不力仁,野人也,不可为天子大夫。
mèng zǐ sān jiàn xuān wáng, bù yán shì. mén rén yuē:" hé wèi sān yù qí wáng ér bù yán shì?" mèng zǐ yuē:" wú xiān gōng qí xié xīn."
孟子三见宣王,不言事。门人曰:“曷为三遇齐王而不言事?”孟子曰:“吾先攻其邪心。”
gōng háng zǐ zhī zhī yàn, yù céng yuán yú tú, yuē:" yàn jūn hé rú?" céng yuán yuē:" zhì bēi. zhì bēi zhě qīng wù, qīng wù zhě bù qiú zhù gǒu bù qiú zhù, hé néng jǔ? dī qiāng zhī lǔ yě, bù yōu qí xì lěi yě, ér yōu qí bù fén yě. lì fū qiū háo, hài mí guó jiā, rán qiě wèi zhī, jǐ wèi zhī jì zāi!"
公行子之之燕,遇曾元于涂,曰:“燕君何如?”曾元曰:“志卑。志卑者轻物,轻物者不求助;苟不求助,何能举?氐羌之虏也,不忧其系垒也,而忧其不焚也。利夫秋毫,害靡国家,然且为之,几为知计哉!”
jīn fū wáng zhēn zhě, zhōng rì qiú zhī ér bù dé qí dé zhī yě, fēi mù yì míng yě, móu ér jiàn zhī yě. xīn zhī yú lǜ yì rán.
今夫亡箴者,终日求之而不得;其得之也,非目益明也,眸而见之也。心之于虑亦然。
" yì" yǔ" lì" zhě, rén zhī suǒ liǎng yǒu yě. suī yáo shùn bù néng qù mín zhī yù lì rán ér néng shǐ qí yù lì bù kè qí hǎo yì yě. suī jié zhòu bù néng qù mín zhī hǎo yì rán ér néng shǐ qí hǎo yì bù shèng qí yù lì yě. gù yì shèng lì zhě wèi zhì shì, lì kè yì zhě wèi luàn shì. shàng zhòng yì zé yì kè lì, shàng zhòng lì zé lì kè yì. gù tiān zǐ bù yán duō shǎo, zhū hóu bù yán lì hài, dài fū bù yán dé sàng, shì bù tōng huò cái. yǒu guó zhī jūn bù xī niú yáng, cuò zhì zhī chén bù xī jī tún, zhǒng qīng bù xiū bì, dài fū bù wéi chǎng yuán, cóng shì yǐ shàng jiē xiū lì ér bù yǔ mín zhēng yè, lè fēn shī ér chǐ jī cáng rán gù mín bù kùn cái, pín jù zhě yǒu suǒ cuàn qí shǒu.
“义”与“利”者,人之所两有也。虽尧舜不能去民之欲利;然而能使其欲利不克其好义也。虽桀纣不能去民之好义;然而能使其好义不胜其欲利也。故义胜利者为治世,利克义者为乱世。上重义则义克利,上重利则利克义。故天子不言多少,诸侯不言利害,大夫不言得丧,士不通货财。有国之君不息牛羊,错质之臣不息鸡豚,冢卿不修币,大夫不为场园,从士以上皆羞利而不与民争业,乐分施而耻积藏;然故民不困财,贫窭者有所窜其手。
wén wáng zhū sì, wǔ wáng zhū èr, zhōu gōng zú yè, zhì chéng kāng zé àn wú zhū yǐ.
文王诛四,武王诛二,周公卒业,至成康则案无诛已。
duō jī cái ér xiū wú yǒu, zhòng mín rèn ér zhū bù néng, cǐ xié xíng zhī suǒ yǐ qǐ, xíng fá zhī suǒ yǐ duō yě.
多积财而羞无有,重民任而诛不能,此邪行之所以起,刑罚之所以多也。
shàng hǎo yì, zé mín àn shì yǐ! shàng hǎo fù, zé mín sǐ lì yǐ! èr zhě zhì luàn zhī qú yě. mín yǔ yuē:" yù fù hū? rěn chǐ yǐ! qīng jué yǐ! jué gù jiù yǐ! yǔ yì fēn bèi yǐ!" shàng hǎo fù, zé rén mín zhī xíng rú cǐ, ān dé bù luàn!
上好义,则民闇饰矣!上好富,则民死利矣!二者治乱之衢也。民语曰:“欲富乎?忍耻矣!倾绝矣!绝故旧矣!与义分背矣!”上好富,则人民之行如此,安得不乱!
tāng hàn ér dǎo yuē:" zhèng bù jié yǔ? shǐ mín jí yǔ? hé yǐ bù yǔ zhì sī jí yě! gōng shì róng yǔ? fù yè shèng yǔ? hé yǐ bù yǔ zhì sī zhī jí yě! bāo jū xíng yǔ? chán fū xìng yǔ? hé yǐ bù yǔ zhì sī jí yě!"
汤旱而祷曰:“政不节与?使民疾与?何以不雨至斯极也!宫室荣与?妇谒盛与?何以不雨至斯之极也!苞苴行与?谗夫兴与?何以不雨至斯极也!”
tiān zhī shēng mín, fēi wéi jūn yě tiān zhī lì jūn, yǐ wéi mín yě. gù gǔ zhě, liè dì jiàn guó, fēi yǐ guì zhū hóu ér yǐ liè guān zhí, chà jué lù, fēi yǐ zūn dài fū ér yǐ.
天之生民,非为君也;天之立君,以为民也。故古者,列地建国,非以贵诸侯而已;列官职,差爵禄,非以尊大夫而已。
zhǔ dào zhī rén, chén dào zhī shì. gù shùn zhī zhì tiān xià, bù yǐ shì zhào ér wàn wù chéng. nóng jīng yú tián, ér bù kě yǐ wéi tián shī, gōng jiǎ yì rán.
主道知人,臣道知事。故舜之治天下,不以事诏而万物成。农精于田,而不可以为田师,工贾亦然。
yǐ xián yì bù xiào, bù dài bo ér hòu zhī jí. yǐ zhì fá luàn, bù dài zhàn ér hòu zhī kè.
以贤易不肖,不待卜而后知吉。以治伐乱,不待战而后知克。
qí rén yù fá lǔ, jì biàn zhuāng zi, bù gǎn guò biàn. jìn rén yù fá wèi, wèi zǐ lù, bù gǎn guò pú.
齐人欲伐鲁,忌卞庄子,不敢过卞。晋人欲伐卫,畏子路,不敢过蒲。
bù zhī ér wèn yáo shùn, wú yǒu ér qiú tiān fǔ. yuē: xiān wáng zhī dào, zé yáo shùn yǐ liù èr zhī bó, zé tiān fǔ yǐ.
不知而问尧舜,无有而求天府。--曰:先王之道,则尧舜已;六贰之博,则天府已。
jūn zǐ zhī xué rú tuì, fān rán qiān zhī. gù qí xíng xiào, qí lì xiào, qí zhì yán sè chū cí qì xiào. wú liú shàn, wú sù wèn.
君子之学如蜕,幡然迁之。故其行效,其立效,其置颜色、出辞气效。无留善,无宿问。
shàn xué zhě jǐn qí lǐ, shàn xíng zhě jiū qí nán.
善学者尽其理,善行者究其难。
jūn zǐ lì zhì rú qióng, suī tiān zǐ sān gōng wèn zhèng, yǐ shì fēi duì.
君子立志如穷,虽天子三公问正,以是非对。
jūn zǐ ài qióng ér bù shī, láo juàn ér bù gǒu, lín huàn nàn ér bù wàng xì xí zhī yán. suì bù hán wú yǐ zhī sōng bǎi, shì bù nán wú yǐ zhī jūn zǐ wú rì bù zài shì.
君子隘穷而不失,劳倦而不苟,临患难而不忘细席之言。岁不寒无以知松柏,事不难无以知君子无日不在是。
yǔ xiǎo, hàn gù qián. fū jǐn xiǎo zhě dà, jī wēi zhě zhù, dé zhì zhě sè zé qià, xíng jǐn ér shēng wèn yuǎn, xiǎo rén bù chéng yú nèi ér qiú zhī yú wài.
雨小,汉故潜。夫尽小者大,积微者箸,德至者色泽洽,行尽而声问远,小人不诚于内而求之于外。
yán ér bù chēng shī wèi zhī pàn, jiào ér bù chēng shī wèi zhī bèi. bèi pàn zhī rén, míng jūn bù nèi, cháo shì dài fū yù zhū tú bù yǔ yán.
言而不称师谓之畔,教而不称师谓之倍。倍畔之人,明君不内,朝士大夫遇诸涂不与言。
bù zú yú xíng zhě, shuō guò bù zú yú xìn zhě, chéng yán. gù chūn qiū shàn xū mìng, ér shī fēi lǚ méng, qí xīn yī yě. shàn wèi shī zhě bù shuō, shàn wèi yì zhě bù zhàn, shàn wèi lǐ zhě bù xiāng, qí xīn tóng yě.
不足于行者,说过;不足于信者,诚言。故春秋善胥命,而诗非屡盟,其心一也。善为诗者不说,善为易者不占,善为礼者不相,其心同也。
zēng zǐ yuē:" xiào zǐ yán wèi kě wén, xíng wéi kě jiàn. yán wèi kě wén, suǒ yǐ shuō yuǎn yě xíng wéi kě jiàn, suǒ yǐ shuō jìn yě jìn zhě shuō zé qīn, yuǎn zhě yuè zé fù qīn jìn ér fù yuǎn, xiào zǐ zhī dào yě."
曾子曰:“孝子言为可闻,行为可见。言为可闻,所以说远也;行为可见,所以说近也;近者说则亲,远者悦则附;亲近而附远,孝子之道也。”
zēng zǐ xíng, yàn zǐ cóng yú jiāo, yuē:" yīng wén zhī: jūn zǐ zèng rén yǐ yán, shù rén zèng rén yǐ cái. yīng pín wú cái, qǐng jià yú jūn zǐ, zèng wú zi yǐ yán: shèng yú zhī lún, tài shān zhī mù yě, shì zhū yǐn kuò, sān yuè wǔ yuè, wèi chóu cǎi, bì ér bù fǎn qí cháng. jūn zǐ zhī yǐn kuò, bù kě bù jǐn yě. shèn zhī! lán chén gǎo běn, jiàn yú mì lǐ, yī pèi yì zhī. zhèng jūn jiàn yú xiāng jiǔ, kě chán ér de yě. jūn zǐ zhī suǒ jiàn, bù kě bù shèn yě."
曾子行,晏子从于郊,曰:“婴闻之:君子赠人以言,庶人赠人以财。婴贫无财,请假于君子,赠吾子以言:乘舆之轮,太山之木也,示诸檃栝,三月五月,为帱采,敝而不反其常。君子之檃栝,不可不谨也。慎之!兰茞槁本,渐于蜜醴,一佩易之。正君渐于香酒,可谗而得也。君子之所渐,不可不慎也。”
rén zhī yú wén xué yě, yóu yù zhī yú zuó mo yě. shī yuē:" rú qiē rú cuō, rú zuó rú mó." wèi xué wèn yě. hé zhī bì, jǐng lǐ zhī jué yě, yù rén zuó zhī, wèi tiān zǐ bǎo. zi gàn jì lù gù bǐ rén yě, bèi wén xué, fú lǐ yì, wèi tiān xià liè shì.
人之于文学也,犹玉之于琢磨也。诗曰:“如切如磋,如琢如磨。”谓学问也。和之璧,井里之厥也,玉人琢之,为天子宝。子赣季路故鄙人也,被文学,服礼义,为天下列士。
xué wèn bù yàn, hǎo shì bù juàn, shì tiān fǔ yě.
学问不厌,好士不倦,是天府也。
jūn zǐ yí zé bù yán, wèi wèn zé bù yán, dào yuǎn rì yì yǐ.
君子疑则不言,未问则不言,道远日益矣。
duō zhī ér wú qīn, bó xué ér wú fāng, hǎo duō ér wú dìng zhě, jūn zǐ bù yǔ.
多知而无亲,博学而无方,好多而无定者,君子不与。
shǎo bù fěng sòng, zhuàng bù lùn yì, suī kě, wèi chéng yě.
少不讽诵,壮不论议,虽可,未成也。
jūn zǐ yī jiào, dì zǐ yī xué, jí chéng.
君子壹教,弟子壹学,亟成。
jūn zǐ jìn zé yì shàng zhī yù, ér sǔn xià zhī yōu. bù néng ér jū zhī, wū yě wú yì ér hòu shòu zhī, qiè yě. xué zhě fēi bì wèi shì, ér shì zhě bì rú xué.
君子进则益上之誉,而损下之忧。不能而居之,诬也;无益而厚受之,窃也。学者非必为仕,而仕者必如学。
zǐ gòng wèn yú kǒng zǐ yuē:" cì juàn yú xué yǐ, yuàn xī shì jūn." kǒng zǐ yuē:" shī yún:' wēn gōng zhāo xī, zhí shì yǒu kè.' shì jūn nán, shì jūn yān kě xī zāi!"" rán zé, cì yuàn xī shì qīn." kǒng zǐ yuē:" shī yún:' xiào zǐ bù kuì, yǒng xī ěr lèi.' shì qīn nán, shì qīn yān kě xī zāi!"" rán zé cì yuàn xī yú qī zǐ." kǒng zǐ yuē:" shī yún:' xíng yú guǎ qī, zhì yú xiōng dì, yǐ yù yú jiā bāng.' qī zǐ nán, qī zǐ yān kě xī zāi!"" rán zé cì yuàn xī yú péng yǒu." kǒng zǐ yuē:" shī yún:' péng yǒu yōu shè, shè yǐ wēi yí.' péng yǒu nán, péng yǒu yān kě xī zāi!"" rán zé cì yuàn xī gēng." kǒng zǐ yuē:" shī yún:' zhòu ěr yú máo, xiāo ěr suǒ táo, jí qí chéng wū, qí shǐ bō bǎi gǔ.' gēng nán, gēng yān kě xī zāi!"" rán zé cì wú xī zhě hū?" kǒng zǐ yuē:" wàng qí kuàng, gāo rú yě, diān rú yě, gé rú yě, cǐ zé zhī suǒ xī yǐ." zǐ gòng yuē:" dà zāi! sǐ hū! jūn zǐ xī yān, xiǎo rén xiū yān."
子贡问于孔子曰:“赐倦于学矣,愿息事君。”孔子曰:“诗云:‘温恭朝夕,执事有恪。’事君难,事君焉可息哉!”“然则,赐愿息事亲。”孔子曰:“诗云:‘孝子不匮,永锡尔类。’事亲难,事亲焉可息哉!”“然则赐愿息于妻子。”孔子曰:“诗云:‘刑于寡妻,至于兄弟,以御于家邦。’妻子难,妻子焉可息哉!”“然则赐愿息于朋友。”孔子曰:“诗云:‘朋友攸摄,摄以威仪。’朋友难,朋友焉可息哉!”“然则赐愿息耕。”孔子曰:“诗云:‘昼尔于茅,宵尔索绹,亟其乘屋,其始播百谷。’耕难,耕焉可息哉!”“然则赐无息者乎?”孔子曰:“望其圹,皋如也,颠如也,鬲如也,此则知所息矣。”子贡曰:“大哉!死乎!君子息焉,小人休焉。”
guó fēng zhī hào sè yě, chuán yuē:" yíng qí yù ér bù qiān qí zhǐ. qí chéng kě bǐ yú jīn shí, qí shēng kě nèi yú zōng miào." xiǎo yǎ bù yǐ yú wū shàng, zì yǐn ér jū xià, jí jīn zhī zhèng yǐ sī wǎng zhě, qí yán yǒu wén yān, qí shēng yǒu āi yān.
国风之好色也,传曰:“盈其欲而不愆其止。其诚可比于金石,其声可内于宗庙。”小雅不以于污上,自引而居下,疾今之政以思往者,其言有文焉,其声有哀焉。
guó jiāng xìng, bì guì shī ér zhòng fù, guì shī ér zhòng fù, zé fǎ dù cún. guó jiāng shuāi, bì jiàn shī ér qīng fù jiàn shī ér qīng fù, zé rén yǒu kuài rén yǒu kuài zé fǎ dù huài.
国将兴,必贵师而重傅,贵师而重傅,则法度存。国将衰,必贱师而轻傅;贱师而轻傅,则人有快;人有快则法度坏。
gǔ zhě pǐ fū wǔ shí ér shì. tiān zǐ zhū hóu zi shí jiǔ ér guān, guān ér tīng zhì, qí jiào zhì yě.
古者匹夫五十而士。天子诸侯子十九而冠,冠而听治,其教至也。
jūn zǐ yě zhě ér hǎo zhī, qí rén yě qí rén ér bù jiào, bù xiáng. fēi jūn zǐ ér hǎo zhī, fēi qí rén yě fēi qí rén ér jiào zhī, jī dào liáng, jiè zéi bīng yě.
君子也者而好之,其人也;其人而不教,不祥。非君子而好之,非其人也;非其人而教之,赍盗粮,借贼兵也。
bù zì qiǎn qí xíng zhě, yán làn guò. gǔ zhī xián rén, jiàn wèi bù yī, pín wèi pǐ fū, shí zé zhān zhōu bù zú, yī zé shù hè bù wán rán ér fēi lǐ bù jìn, fēi yì bù shòu, ān qǔ cǐ?
不自嗛其行者,言滥过。古之贤人,贱为布衣,贫为匹夫,食则饘粥不足,衣则竖褐不完;然而非礼不进,非义不受,安取此?
zi xià jiā pín, yī ruò xiàn chún. rén yuē:" zi hé bù shì?" yuē:" zhū hóu zhī jiāo wǒ zhě, wú bù wéi chén dài fū zhī jiāo wǒ zhě, wú bù fù jiàn. liǔ xià huì yǔ hòu mén zhě tóng yī, ér bú jiàn yí, fēi yī rì zhī wén yě. zhēng lì rú zǎo jiǎ, ér sàng qí zhǎng."
子夏家贫,衣若县鹑。人曰:“子何不仕?”曰:“诸侯之骄我者,吾不为臣;大夫之骄我者,吾不复见。柳下惠与后门者同衣,而不见疑,非一日之闻也。争利如蚤甲,而丧其掌。”
jūn rén zhě bù kě yǐ bù shèn qǔ chén, pǐ fū bù kě bù shèn qǔ yǒu. yǒu zhě suǒ yǐ xiāng yǒu yě. dào bù tóng, hé yǐ xiāng yǒu yě? jūn xīn shī huǒ, huǒ jiù zào píng dì zhù shuǐ, shuǐ liú shī. fū lèi zhī xiāng cóng yě, rú cǐ qí zhe yě, yǐ yǒu guān rén, yān suǒ yí? qǔ yǒu shàn rén, bù kě bù shèn, shì dé zhī jī yě. shī yuē:" wú jiāng dà chē, wéi chén míng míng." yán wú yǔ xiǎo rén chù yě.
君人者不可以不慎取臣,匹夫不可不慎取友。友者、所以相有也。道不同,何以相有也?均薪施火,火就燥;平地注水,水流湿。夫类之相从也,如此其着也,以友观人,焉所疑?取友善人,不可不慎,是德之基也。诗曰:“无将大车,维尘冥冥。”言无与小人处也。
lán jū lù zuò, shì zhī ér fēi. nuò ruò yì duó, shì rén ér fēi. hàn gàng hào dòu, shì yǒng ér fēi.
蓝苴路作,似知而非。懦弱易夺,似仁而非。悍戆好斗,似勇而非。
rén yì lǐ shàn zhī yú rén yě, pì zhī ruò huò cái sù mǐ zhī yú jiā yě, duō yǒu zhī zhě fù, shǎo yǒu zhī zhě pín, zhì wú yǒu zhě qióng. gù dà zhě bù néng, xiǎo zhě bù wéi, shì qì guó juān shēn zhī dào yě.
仁义礼善之于人也,辟之若货财粟米之于家也,多有之者富,少有之者贫,至无有者穷。故大者不能,小者不为,是弃国捐身之道也。
fán wù yǒu chéng ér lái, chéng qí chū zhě, shì qí fǎn yě.
凡物有乘而来,乘其出者,是其反也。
liú yán miè zhī, huò sè yuǎn zhī. huò zhī suǒ yóu shēng yě, shēng zì xiān xiān yě. shì gù jūn zǐ zǎo jué zhī.
流言灭之,货色远之。祸之所由生也,生自纤纤也。是故君子蚤绝之。
yán zhī xìn zhě, zài hu qū gài zhī jiān. yí zé bù yán, wèi wèn zé bù yán.
言之信者,在乎区盖之间。疑则不言,未问则不言。
zhī zhě míng yú shì, dá yú shù, bù kě yǐ bù chéng shì yě. gù yuē:" jūn zǐ nán shuō, shuō zhī bù yǐ dào, bù shuō yě."
知者明于事,达于数,不可以不诚事也。故曰:“君子难说,说之不以道,不说也。”
yǔ yuē:" liú wán zhǐ yú ōu yú, liú yán zhǐ yú zhī zhě." cǐ jiā yán xié shuō zhī suǒ yǐ è rú zhě yě. shì fēi yí, zé dù zhī yǐ yuǎn shì, yàn zhī yǐ jìn wù, cān zhī yǐ píng xīn, liú yán zhǐ yān, è yán sǐ yān.
语曰:“流丸止于瓯臾,流言止于知者。”此家言邪说之所以恶儒者也。是非疑,则度之以远事,验之以近物,参之以平心,流言止焉,恶言死焉。
zēng zǐ shí yú, yǒu yú, yuē:" gān zhī." mén rén yuē:" gān zhī shāng rén, bù ruò ào zhī." zēng zǐ qì tì yuē:" yǒu yì xīn hū zāi!" shāng qí wén zhī wǎn yě.
曾子食鱼,有余,曰:“泔之。”门人曰:“泔之伤人,不若奥之。”曾子泣涕曰:“有异心乎哉!”伤其闻之晚也。
wú yòng wú zhī suǒ duǎn, yù rén zhī suǒ zhǎng. gù sāi ér bì suǒ duǎn, yí ér cóng suǒ shì. shū zhī ér bù fǎ, biàn chá ér cāo pì, yǒng guǒ ér wú lǐ, jūn zǐ zhī suǒ zēng wù yě.
无用吾之所短,遇人之所长。故塞而避所短,移而从所仕。疏知而不法,辨察而操僻,勇果而无礼,君子之所憎恶也。
duō yán ér lèi, shèng rén yě shǎo yán ér fǎ, jūn zǐ yě duō yán wú fǎ, ér liú miǎn rán, suī biàn, xiǎo rén yě.
多言而类,圣人也;少言而法,君子也;多言无法,而流湎然,虽辩,小人也。
guó fǎ jìn shí yí, è mín zhī chuàn yǐ wú fēn de yě, yǒu fū fēn yì, zé róng tiān xià ér zhì wú fēn yì, zé yī qī yī qiè ér luàn.
国法禁拾遗,恶民之串以无分得也,有夫分义,则容天下而治;无分义,则一妻一妾而乱。
tiān xià zhī rén, wéi gè tè yì zāi, rán ér yǒu suǒ gòng yǔ yě. yán wèi zhě yǔ yì yá, yán yīn zhě yǔ shī kuàng, yán zhì zhě yǔ sān wáng. sān wáng jì yǐ dìng fǎ dù, zhì lǐ yuè ér chuán zhī, yǒu bù yòng ér gǎi zì zuò, hé yǐ yì yú biàn yì yá zhī hé, gèng shī kuàng zhī lǜ? wú sān wáng zhī fǎ, tiān xià bù dài wáng, guó bù dài sǐ.
天下之人,唯各特意哉,然而有所共予也。言味者予易牙,言音者予师旷,言治者予三王。三王既以定法度,制礼乐而传之,有不用而改自作,何以异于变易牙之和,更师旷之律?无三王之法,天下不待亡,国不待死。
yǐn ér bù shí zhě, chán yě bù yǐn bù shí zhě, fú yóu yě.
饮而不食者,蝉也;不饮不食者,浮蝣也。
yú shùn xiào jǐ xiào ér qīn bù ài, bǐ gàn zǐ xū zhōng ér jūn bù yòng, zhòng ní yán yuān zhī ér qióng yú shì. jié pò yú bào guó ér wú suǒ pì zhī, zé chóng qí shàn, yáng qí měi, yán qí suǒ zhǎng, ér bù chēng qí suǒ duǎn yě.
虞舜、孝己孝而亲不爱,比干、子胥忠而君不用,仲尼、颜渊知而穷于世。劫迫于暴国而无所辟之,则崇其善,扬其美,言其所长,而不称其所短也。
wéi wéi ér wáng zhě, fěi yě bó ér qióng zhě, zī yě qīng zhī ér yú zhuó zhě, kǒu yě.
惟惟而亡者,诽也;博而穷者,訾也;清之而俞浊者,口也。
jūn zǐ néng wéi kě guì, bù néng shǐ rén bì guì jǐ néng wéi kě yòng, bù néng shǐ rén bì yòng jǐ.
君子能为可贵,不能使人必贵己;能为可用,不能使人必用己。
gào shì bù jí wǔ dì, méng zǔ bù jí sān wáng, jiāo zhì zǐ bù jí wǔ bó.
诰誓不及五帝,盟诅不及三王,交质子不及五伯。