qǐ è féng kùn dūn qī yuè, jǐn zhān méng chì fèn ruò shí èr yuè, fán yī nián yǒu qí.
起阏逢困敦七月,尽旃蒙赤奋若十二月,凡一年有奇。
shén zōng tǐ yuán xiǎn dào fǎ gǔ lì xiàn dì dé wáng gōng yīng wén liè wǔ qīn rén shèng xiào huáng dì yuán fēng qī nián liáo tài kāng shí nián
○神宗体元显道法古立宪帝德王功英文烈武钦仁圣孝皇帝元丰七年(辽太康十年)
qiū, qī yuè, jiǎ chén, yī luò yì hé jué yuán chéng, zhī dà míng fǔ wáng gǒng chén yán:" hé shuǐ bào zhì, shù shí wàn zhòng háo jiào qiú jiù, ér qián gǔ bǐng zhuǎn yùn, cháng píng guī tí jǔ, jūn qì gōng jiàng lì tí xíng, sào àn wù liào bīng zú jí shǔ dōu shuǐ, yán yùn sī zài yuǎn, wú yī de zhuān, cāng cù hé yǐ jì mín! wàng xǔ bù jū cháng zhì." zhào:" shì gàn jī sù, zòu fù dié bǐng suǒ shǔ bù jí zhě, rú suǒ qǐng."
秋,七月,甲辰,伊、洛溢、河决元城,知大名府王拱辰言:“河水暴至,数十万众号叫求救,而钱谷禀转运,常平归提举,军器工匠隶提刑,埽岸物料兵卒即属都水,盐运司在远,无一得专,仓卒何以济民!望许不拘常制。”诏:“事干机速,奏覆牒禀所属不及者,如所请。”
bǐng wǔ, qiǎn shǐ zhèn xù, cì nì sǐ zhě jiā qián.
丙午,遣使赈恤,赐溺死者家钱。
liáo zhǔ rú hēi lǐng.
辽主如黑岭。
jiǎ yín, wáng ān lǐ bà. xiān shì shì yù shǐ zhāng rǔ xián tán zòu wáng guī yǔ ān lǐ chén qǐ zǐ zhí chāi qiǎn, yǐ wéi yǐn yòng dōu shěng pī zhuàng, lì wài qǐ lì, shí hài dà zhèng. dì yǐ yǒu tiáo xǔ yòng lì zòu chāo, rǔ xián zhāng gé bù xià. ān lǐ wén zhī, miàn zòu qǐ zhì rǔ xián zuì, dì lìng fēn xī. rǔ xián zòu ān lǐ bù néng xiū shēn zhì jiā, qiě yán zài hú rùn yǔ chàng nǚ gòng zhèng. dì yǐ qí zhāng fù sān xǐng, wèi ān lǐ yuē:" rǔ xián zòu dàn bù dàng, gù yǒu zuì qí suǒ yán jiān wū shì, qīng guǒ rú cǐ, hé yǐ fù lín bǎi guān?" dì suī chù rǔ xián, ān lǐ yì bù zì ān, yīn zòu:" wǎng yǐ xiōng ān shí jí bìng, cháng qǐ zhī jiāng níng, yuàn shēn qián qǐng." suì yǐ duān míng diàn xué shì zhī jiāng níng fǔ.
甲寅,王安礼罢。先是侍御史张汝贤弹奏王珪与安礼陈乞子侄差遣,以为引用都省批状,例外起例,实害大政。帝以有条许用例奏钞,汝贤章格不下。安礼闻之,面奏乞治汝贤罪,帝令分析。汝贤奏安礼不能修身治家,且言在湖、润与倡女共政。帝以其章付三省,谓安礼曰:“汝贤奏弹不当,固有罪;其所言奸污事,卿果如此,何以复临百官?”帝虽黜汝贤,安礼亦不自安,因奏:“往以兄安石疾病,尝乞知江宁,愿申前请。”遂以端明殿学士知江宁府。
bā yuè, gēng wǔ, zhào zhī lú zhōu wáng guāng zǔ qiǎn rén zhāo yù qǐ dì, xǔ chū jiàng miǎn zuì bǔ guān. qǐ dì jì shī tǔ, qióng shén, wǎng lái zhū mán jiān, wú suǒ yī. dì yóu yù zhāo lái zhī, xǔ yǐ zì xīn. wèi jǐ, qǐ dì sǐ, yú shì luó shǐ dǎng dòu rán dòu gèng děng qiú zhǎng jí xīn qǔ shēng jiè liǎng jiāng yí zú, qǐng yī zhū xìng tuán jié, jiē wèi yì jūn cóng zhī. lú yí zhèn shè, bù fù wèi biān huàn.
八月,庚午,诏知泸州王光祖遣人招谕乞弟,许出降免罪补官。乞弟既失土,穷甚,往来诸蛮间,无所依。帝犹欲招来之,许以自新。未几,乞弟死,于是罗始党斗然、斗更等酋长及新取生界两江夷族,请依诸姓团结,皆为义军;从之。泸夷震慑,不复为边患。
guǐ sì, qú zhōu yán tài zǐ shǎo bǎo zhì shì zhào biàn zú. zèng tài zǐ shǎo shī, shì qīng xiàn. biàn hé yì zhǎng hòu, qì mào qīng yì, rén bú jiàn qí xǐ yùn. píng shēng bù zhì zī yè, bù chù shēng jì. jià xiōng dì zhī nǚ shí shù, tā gū nǚ èr shí yú rén, shī dé qióng pín, gài bù kě shèng jì. rì suǒ wéi shì, rù yè, bì yì guān lù lì, fén xiāng yǐ hòu tiān, bù kě gào zé bù gǎn wéi yě. qí wèi lì, shàn yīn sú shī shè, kuān měng bù tóng zài chù, diǎn chéng dū, yóu wéi shì suǒ chēng dào. dì měi zhào èr jùn shǒu, bì jǔ biàn wèi yán, yào zhī yǐ huì lì wèi běn. zhī yuè zhōu shí, zhū zhōu jiē bǎng qú lù jìn zēng mǐ jià, biàn dú lìng yǒu mǐ zhě rèn zēng jià tiào zhī, yú shì mǐ shāng fú còu, jià nǎi gèng jiàn, rén wú jī zhě.
癸巳,衢州言太子少保致仕赵抃卒。赠太子少师,谥清献。抃和易长厚,气貌清逸,人不见其喜愠。平生不治资业,不畜声妓。嫁兄弟之女十数,它孤女二十馀人,施德惸贫,盖不可胜计。日所为事,入夜,必衣冠露立,焚香以后天,不可告则不敢为也。其为吏,善因俗施设,宽猛不同在处,典成都,尤为世所称道。帝每诏二郡守,必举抃为言,要之以惠利为本。知越州时,诸州皆榜衢路禁增米价,抃独令有米者任增价粜之,于是米商辐辏,价乃更贱,人无饥者。
jiǔ yuè, guǐ hài, liáo zhǔ rú ǒu sī diàn.
九月,癸亥,辽主如藕丝淀。
yǐ chǒu, xià rén wéi dìng xī chéng, shāo kān gǔ zú zhàng, xī hé jiāng qín guì bài zhī.
乙丑,夏人围定西城,烧龛谷族帐,熙河将秦贵败之。
dōng, shí yuè, yǐ hài, yǐ jǐ shì zhōng zhōng yàn wèi lǐ bù shàng shū. zhōng yàn rù xiè, dì yù yuē:" xiān lìng gōng zhī xūn, zhèn suǒ bù gǎn wàng qīng fù jìn zhōng cháo tíng, cǐ wèi zú yǐ chóu qīng yě."
冬,十月,乙亥,以给事中忠彦为礼部尚书。忠彦入谢,帝谕曰:“先令公之勋,朕所不敢忘;卿复尽忠朝廷,此未足以酬卿也。”
xià rén guān xī hé.
夏人冠熙河。
gēng chén, ráo zhōu tóng zǐ zhū tiān shēn duì yú ruì sī diàn, cì wǔ jīng chū shēn. zì bǎo yuán chū bà tóng zǐ kē, zhì shì shǐ zhì, qián hòu xī chū shēn zhě wǔ rén.
庚辰,饶州童子硃天申对于睿思殿,赐《五经》出身。自宝元初罢童子科,至是始置,前后锡出身者五人。
wù zǐ, zhào fēn huà jiāo zhǐ jiè, yǐ liù xiàn èr dòng cì zhī.
戊子,诏分画交趾界,以六县、二峒赐之。
xiān shì jiāo zhǐ yǐ zhuī bǔ nóng zhì huì wèi cí, fàn guī huà zhōu yòu qiǎn qí chén lí wén shèng lái guǎng xī bàn lǐ shùn ān guī huà jìng jiè, jīng lüè shǐ xióng běn qiǎn zuǒ jiāng xún jiǎn chéng zhuō diǎn yì, wén shèng chēng péi chén, bù gǎn zhēng zhí. zhào yǐ wén shèng néng zūn qián dé gōng shùn zhī yì, cì zhī páo dài jí juàn wǔ bǎi pǐ. zhì shì nǎi yǐ bā ài zhī wài bǎo lè liù xiàn sù sāng sān dòng yǔ qián dé.
先是交趾以追捕侬智会为辞,犯归化州;又遣其臣黎文盛来广西办理顺安、归化境界,经略使熊本遣左江巡检成卓典议,文盛称陪臣,不敢争执。诏以文盛能遵乾德恭顺之意,赐之袍带及绢五百匹。至是乃以八隘之外保乐六县、宿桑三峒予乾德。
yǐ wèi, xià rén kòu jìng biān zhài, jīng yuán qián xiá péng sūn bài zhī. shí yī yuè, dīng yǒu shuò, kòu qīng biān zhài, duì jiāng bái yù lǐ guì sǐ zhī.
乙未,夏人寇静边砦,泾原钤辖彭孙败之。十一月,丁酉朔,寇清边砦,队将白玉、李贵死之。
jiǎ chén, xià guó zhǔ bǐng cháng qiǎn shǐ lái gòng.
甲辰,夏国主秉常遣使来贡。
yǐ mǎo, tài bái zhòu jiàn.
乙卯,太白昼见。
shí èr yuè, wù chén, yǐ duān míng diàn xué shì jiān hàn lín shì dú xué shì sī mǎ guāng wèi zī zhèng diàn xué shì, jiào shū láng qián zhī shuāng shuǐ xiàn fàn zǔ yǔ wèi mì shū shěng zhèng zì bìng yǐ xiū zī zhì tōng jiàn shū chéng yě. zì zhì píng kāi jú, guāng yǔ liú fēn pū liú shù fàn zǔ yǔ jí zi kāng biān jí, qián hòu liù rèn, tīng yǐ shū jú zì suí, gěi zhī lù zhì. guāng yú shì biàn yuè jiù shǐ, páng cǎi xiǎo shuō, jué zhāi yōu yǐn, shàng qǐ zhōu wēi liè wáng èr shí sān nián, xià zhōng wǔ dài, fán yī qiān sān bǎi èr shí liù nián, xiū chéng èr bǎi jiǔ shí sì juǎn yòu lüè jǔ shì mù, nián jīng guó wěi, yǐ biàn jiǎn xún, wèi mù lù sān shí juǎn cān kǎo qún shū, píng qí tóng yì, bǐ guī yī tú, wèi kǎo yì sān shí juǎn. hé sān bǎi wǔ shí sì juǎn, lì shí jiǔ nián ér chéng. zhì shì shàng zhī, jiàng zhào jiǎng yù, cì yín bó yī dài ān mǎ. dì wèi fǔ chén yuē:" qián dài wèi cháng yǒu cǐ shū, guò xún yuè hàn jì yuǎn yǐ." qiān guāng jí zǔ yǔ guān. shí liú shù yǐ zú, liú fēn pū zuò fèi chù, gù bù jí. hòu guāng bìng mù lù tài jiǎn, gèng wéi jǔ yào lì bā shí juǎn ér wèi chéng, yòu bié zhe lì nián èr juǎn, tōng lì bā shí juǎn, jī gǔ lù èr shí juǎn.
十二月,戊辰,以端明殿学士兼翰林侍读学士司马光为资政殿学士,校书郎、前知泷水县范祖禹为秘书省正字;并以修《资治通鉴》书成也。自治平开局,光与刘分攵、刘恕、范祖禹及子康编集,前后六任,听以书局自随,给之禄秩。光于是遍阅旧史,旁采小说,抉摘幽隐,上起周威烈王二十三年,下终五代,凡一千三百二十六年,修成二百九十四卷;又略举事目,年经国纬,以便检寻,为《目录》三十卷;参考群书,评其同异,俾归一涂,为《考异》三十卷。合三百五十四卷,历十九年而成。至是上之,降诏奖谕,赐银帛衣带鞍马。帝谓辅臣曰:“前代未尝有此书,过荀悦《汉纪》远矣。”迁光及祖禹官。时刘恕已卒,刘分攵坐废黜,故不及。后光病《目录》太简,更为《举要历》八十卷而未成,又别著《历年》二卷,《通历》八十卷,《稽古录》二十卷。
gēng yín, zhào mén xià zhōng shū wài shěng guān tóng jǔ yán shì yù shǐ.
庚寅,诏门下、中书外省官同举言事御史。
liáo zhào gǎi míng nián yuán yuē dà ān, shè zá fàn sǐ zuì yǐ xià, gǎi qìng zhōu dà ān jūn yuē xīng píng.
辽诏改明年元曰大安,赦杂犯死罪以下,改庆州大安军曰兴平。
hé dōng jī, hé běi shuǐ, huài míng zhōu lú huì bìng juān qí shuì.
河东饥,河北水,坏洺州庐会;并蠲其税。
shì suì, qiū yàn, dì gǎn jí, shǐ yǒu jiàn chǔ yì. yòu wèi fǔ chén yuē:" lái chūn jiàn chǔ, qí yǐ sī mǎ guāng lǚ gōng zhe wèi shī bǎo."
是岁,秋宴,帝感疾,始有建储意。又谓辅臣曰:“来春建储,其以司马光、吕公著为师保。”
yáng wǔ xíng shù, shǎo jùn mài, xǐ gōng míng, lùn gǔ jīn chéng shì, yǒu zhàn guó zòng héng qì xí. cóng chéng hào xué, yīn chū rù guāng gōng zhe mén, gōng zhe jiàn wèi chóng wén yuàn jiào shū. wáng ān shí yì ài zhī, shù duì qí zi yú yǔ xīn fǎ bù biàn, ān shí wén zhī nù, chì zhī yán líng xiàn. xiàn fèi, bù fù diào, fú zhàn shǎn luò jiān zhě qī nián, fù wèi jiào shū, wú chōng yòng wèi guǎn gé jiào kān, lì shǐ guǎn jiǎn tǎo zhù zuò zuǒ láng. què dài chōng xiāng, jǐn zhú chōng suǒ yòng rén, shù shēn jū jù jí. dì jiàn qí sòng wén yàn bó shī, chēng yú què, wèi shù jiǔ zài guǎn zhōng dāng qiān, què bù kě, dì fú gù. què yǒu jī qiǎo, zhī dì jiāng zhuó shù, tuì, jí chú zhí fāng yuán wài láng, zì shì shù wèi què dǎng yǐ. dì yǒu fù yòng guāng gōng zhe yì, què yǐ shù yú liǎng rén wéi mén xià kè, jí jié nà zhī. shù yì shēn zì fù tuō, nǎi wèi què huà cè, shāo shōu zhào míng shì, yú zhèng shì wēi yǒu gèng gé. jí guāng wèi zī zhèng diàn xué shì, què zhī qí bì fù yòng, yù zì tuō yú guāng, nǎi wèi shù yuē:" shàng yǐ jūn shí wèi zī zhèng diàn xué shì, yì lǐ yě. jūn shí hǎo cí guān, què wǎn jìn, bù gǎn jìn shū. hé shū mén xià shì, yí yǐ shū yán bù kě zhī gù." hé shū, shù zì yě. shù dàn yǔ guāng zǐ kāng shū, zhì què yǔ kāng yǐ bái guāng, guāng xiào ér bù dá, yì zài cí ér hòu shòu zhī.
阳武邢恕,少俊迈,喜功名,论古今成事,有战国纵横气习。从程颢学,因出入光、公著门,公著荐为崇文院校书。王安石亦爱之,恕对其子雩语新法不便,安石闻之怒,斥知延陵县。县废,不复调,浮湛陕、洛间者七年,复为校书,吴充用为馆阁校勘,历史馆检讨、著作佐郎。确代充相,尽逐充所用人,恕深居惧及。帝见其《送文彦博诗》,称于确,谓恕久在馆中当迁,确不可,帝弗顾。确有机巧,知帝将擢恕,退,即除职方员外郎,自是恕为确党矣。帝有复用光、公著意,确以恕于两人为门下客,亟结纳之。恕亦深自附托,乃为确画策,稍收召名士,于政事微有更革。及光为资政殿学士,确知其必复用,欲自托于光,乃谓恕曰:“上以君实为资政殿学士,异礼也。君实好辞官,确晚进,不敢进书。和叔门下士,宜以书言不可之故。”和叔,恕字也。恕但与光子康书,致确语;康以白光,光笑而不答,亦再辞而后受之。
shén zōng tǐ yuán xiǎn dào fǎ gǔ lì xiàn dì dé wáng gōng yīng wén liè wǔ qīn rén shèng xiào huáng dì yuán fēng bā nián liáo dà ān yuán nián
○神宗体元显道法古立宪帝德王功英文烈武钦仁圣孝皇帝元丰八年(辽大安元年)
chūn, zhēng yuè, liáo zhǔ rú hùn tóng jiāng.
春,正月,辽主如混同江。
wù xū, dì bù yù. jiǎ chén, shè tiān xià.
戊戌,帝不豫。甲辰,赦天下。
yǐ sì, mìng fǔ chén dài dǎo jǐng líng gōng. yǐ mǎo, fēn qiǎn qún chén dǎo yú tiān dì zōng miào shè jì. zì dì bù yù hòu, sān xǐng shū mì yuàn rì yì qǐn gé wèn jí, zhì shì jí xiǎo chōu, shǒu shū yù wáng guī děng, zì jīn kě jiàn rì rù wèn.
乙巳,命辅臣代祷景灵宫。乙卯,分遣群臣祷于天地、宗庙、社稷。自帝不豫后,三省、枢密院日诣寝阁问疾,至是疾小瘳,手书谕王珪等,自今可间日入问。
shì yuè, liáo yǐ wáng jī zhī nán yuàn shū mì shǐ shì, xíng xī nián wèi zhōng jīng liú shǒu. yǐ shū mì zhí xué shì dù gōng wèi cān zhī zhèng shì. gōng wèi, fáng zhī zǐ yě.
是月,辽以王绩知南院枢密使事,邢熙年为中京留守。以枢密直学士杜公谓参知政事。公谓,防之子也。
wǔ guó bù zhǎng gòng liáng mǎ yú liáo.
五国部长贡良马于辽。
èr yuè, xīn wèi, liáo zhǔ rú shān yú diàn.
二月,辛未,辽主如山榆淀。
xīn sì, kāi bǎo sì gòng yuàn huǒ dīng hài, mìng lǐ bù suǒ shì bié suǒ.
辛巳,开宝寺贡院火;丁亥,命礼部锁试别所。
guǐ sì, dì dà jiàn, qiān yù fú níng diàn, sān xǐng shū mì yuàn rù wèn, jiàn dì yú tà qián. wáng guī yán:" qù dōng cháng fèng shèng zhǐ, huáng zǐ yán ān jùn wáng lái chūn chū gé, yuàn zǎo jiàn dōng gōng." fán sān zòu, dì sān gù, wēi shǒu kěn ér yǐ. yòu qǐ huáng tài hòu quán tóng tīng zhèng, hòu kāng fù rì yī jiù, dì yì gù shì shǒu kěn, guī děng nǎi chū.
癸巳,帝大渐,迁御福宁殿,三省、枢密院入问,见帝于榻前。王珪言:“去冬尝奉圣旨,皇子延安郡王来春出閤,愿早建东宫。”凡三奏,帝三顾,微首肯而已。又乞皇太后权同听政,候康复日依旧,帝亦顾视首肯,珪等乃出。
xiān shì cài què lǜ dì fù yòng lǚ gōng zhe sī mǎ guāng, zé bì duó jǐ xiāng, nǎi yǔ xíng shù móu wèi gù wèi jì. shù yǎ yǔ huáng tài hòu zhí gāo gōng huì gōng jì yóu, dì chū qǐn jí, shù mì wèn huì huì, gōng huì jù yán jí kě yōu zhuàng, shù wén cǐ, gèng qǐ xié móu. què cháng qiǎn shù yāo èr rén, èr rén cí bù wǎng. míng rì, yòu qiǎn rén zhāo zhì dōng fǔ, què yuē:" yí wǎng jiàn xíng zhí fāng." jì jiàn, shù yuē:" jiā yǒu táo zhe bái huā, kě yù rén zhǔ jí, qí shuō chū dào zàng, xìng wǎng yī guān." rù zhōng tíng, zé hóng táo huā yě, jīng yuē:" bái huā ān zài?" shù zhí èr rén shǒu yuē:" yòu xiāng lìng bù fù xīn, shàng jí wèi sǔn, yán ān jùn wáng yòu chōng, yí zǎo dìng yì. yōng cáo jiē xián wáng yě." èr rén fù jīng yuē:" cǐ hé yán, jūn yù huò wǒ jiā xié!" jí qū chū.
先是蔡确虑帝复用吕公著、司马光,则必夺己相,乃与邢恕谋为固位计。恕雅与皇太后侄高公绘、公纪游,帝初寝疾,恕密问会绘,公绘具言疾可忧状,恕闻此,更起邪谋。确尝遣恕邀二人,二人辞不往。明日,又遣人招置东府,确曰:“宜往见邢职方。”既见,恕曰:“家有桃著白花,可愈人主疾,其说出《道藏》,幸枉一观。”入中庭,则红桃花也,惊曰:“白花安在?”恕执二人手曰:“右相令布腹心,上疾未损,延安郡王幼冲,宜早定议。雍、曹皆贤王也。”二人复惊曰:“此何言,君欲祸我家邪!”急趋出。
shù jì bù xíng, fǎn wèi yōng wáng hào yǒu kǎi yú xīn, huáng tài hòu jiāng shě yán ān jùn wáng ér lì zhī, wáng guī shí zhǔ qí shì, yǔ nèi diàn chéng zhì zhì shì wáng yù zào wū bàng. yù, kāi fēng rén, cháng cóng gāo zūn yù cháng jī yí yú jīng yuán, qīng qiǎo shì yě, gù shù yīn zhī.
恕计不行,反谓雍王颢有凯觎心,皇太后将舍延安郡王而立之,王珪实主其事,与内殿承制致仕王棫造诬谤。棫,开封人,常从高遵裕常机宜于泾原,倾巧士也,故恕因之。
yòu zhī què yǔ guī sù bù xiāng néng, yù jiè cǐ yǐ xiàn guī. tā rì, jí wèn què yuē:" shàng qǐ jū zhuàng bǐ hé rú?" què yuē:" jí xiàng ān, jiāng zé rì yù diàn." shù wēi shěn yuē:" shàng jí zài zuò, shī yīn zhí shì, wén jìn zhōng yǐ bié yǒu chǔ fēn, shǒu xiàng wài wèi zhī zhǔ. gōng wèi cì xiāng, dú bù zhī xié? yī rì piàn zhǐ xià, yǐ mǒu wèi sì, zé gōng wèi zhī sǐ suǒ yǐ. gōng zì dù yǒu gōng dé zài cháo tíng hū? tiān xià shì dài fū sù guī xīn hū?" què sǒng rán yuē:" rán zé jì jiāng ān chū?" shù yuē:" yán ān jùn wáng jīn chūn chū gé, shǎng qù dōng gù yǒu chéng yán, qún chén mò bù zhī. gōng hé yǐ wèn jí lǜ tóng liè jù rù, jí yú shàng qián bái fà qí duān. ruò dōng gōng yīn gōng yán ér zǎo jiàn, qiān qiū wàn suì hòu, gōng ān yòu tài shān yǐ." què shēn rán zhī. shù yòu yuē:" cǐ shì dāng lüè shè bèi, jīn yǔ píng shí bù tóng, shù kě yǐ zì biǎo jiàn. qí qū zhé dì gào zi hòu, yú rén wù shǐ zhī." zi hòu, dì dūn zì yě. què xiè, wèi shù yuē:" hé shū jiàn zi hòu, jù yán zhī." dūn xǔ nuò. suì yǔ què dìng yì, réng yuē zhī kāi fēng fǔ cài jīng yǐ qí rì lǐng zhuàng shì dài biàn yú wài tíng, wèi yuē:" dà chén gòng yì jiàn chǔ, ruò yǒu yì yì zhě, dāng yǐ zhuàng shì rù zhǎn zhī."
又知确与珪素不相能,欲借此以陷珪。它日,亟问确曰:“上起居状比何如?”确曰:“疾向安,将择日御殿。”恕微哂曰:“上疾再作,失音直视,闻禁中已别有处分,首相外为之主。公为次相,独不知邪?一日片纸下,以某为嗣,则公未知死所矣。公自度有功德在朝廷乎?天下士大夫素归心乎?”确竦然曰:“然则计将安出?”恕曰:“延安郡王今春出閤,上去冬固有成言,群臣莫不知。公盍以问疾率同列俱入,亟于上前白发其端。若东宫因公言而早建,千秋万岁后,公安右泰山矣。”确深然之。恕又曰:“此事当略设备,今与平时不同,庶可以自表见。其曲折第告子厚,馀人勿使知。”子厚,帝惇字也。确谢,谓恕曰:“和叔见子厚,具言之。”惇许诺。遂与确定议,仍约知开封府蔡京以其日领壮士待变于外廷,谓曰:“大臣共议建储,若有异议者,当以壮士入斩之。”
shì rì, sān xǐng shū mì jù rù wèn jí, chū yì wèi gǎn jí jiàn chǔ shì. jì tuì, nǎi yú shū mì yuàn nán tīng gòng yì zhī. què dūn lǚ yǐ yǔ pò guī, xìng jí xiǎo chí yì, jí shǒu zhū zhī. guī kǒu chī, lián chēng shì zì shù shēng, xú yuē:" shàng zì yǒu zi, fù hé yì!" què dūn gù wú rú guī hé. xún fù rù zòu, de qǐng, jù chū, féng yōng cáo èr wáng yú diàn qián, dūn lì shēng yuē:" yǐ dé zhǐ, lì yán ān jùn wáng wèi huáng tài zǐ yǐ. nài hé?" yōng wáng yuē:" tiān xià xìng shèn." yǐ ér jìn zhōng àn dǔ rú gù.
是日,三省、枢密俱入问疾,初亦未敢及建储事。既退,乃于枢密院南厅共议之。确、惇屡以语迫珪,幸即小持异,即首诛之。珪口吃,连称是字数声,徐曰:“上自有子,复何异!”确、惇顾无如珪何。寻复入奏,得请,俱出,逢雍、曹二王于殿前,惇厉声曰:“已得旨,立延安郡王为皇太子矣。奈何?”雍王曰:“天下幸甚。”已而禁中按堵如故。
què děng xié móu suī bù dé chěng, qí zōng jī guǐ mì yì mò biàn jí, gè zì wèi yǒu dìng cè gōng. shì jiǔ yǔ wén, zú yí hòu huò, qí shí běn shù fā zhī.
确等邪谋虽不得逞,其踪迹诡秘亦莫辨诘,各自谓有定策功。事久语闻,卒贻后祸,其实本恕发之。
sān yuè, jiǎ wǔ shuò, zhí zhèng yì nèi dōng mén, rù wèn hòu, huáng tài hòu chuí lián, huáng zǐ lì lián wài. tài hòu yù guī děng:" huáng zǐ qīng jùn hào xué, yǐ yù lún yǔ qī juǎn, lüè bù hǎo nòng, zhǐ shì xué shū. zì huáng dì fú yào, shǒu xiě fó jīng èr juǎn qí fú." yīn chū suǒ xiě shì guī děng. shū zì jí duān jǐn, guī děng bài hè. suì xuān zhì, lì wèi huáng tài zǐ, gǎi míng xù, réng lìng yǒu sī zé rì bèi lǐ cè mìng. yòu zhào:" yīng jūn guó zhèng shì, bìng huáng tài hòu quán tóng chǔ fēn, hòu kāng fù rì yī jiù."
三月,甲午朔,执政诣内东门,入问候,皇太后垂帘,皇子立帘外。太后谕珪等:“皇子清俊好学,已育《论语》七卷,略不好弄,止是学书。自皇帝服药,手写佛经二卷祈福。”因出所写示珪等。书字极端谨,珪等拜贺。遂宣制,立为皇太子,改名煦,仍令有司择日备礼册命。又诏:“应军国政事,并皇太后权同处分,候康复日依旧。”
yǐ wèi, shè tiān xià, qiǎn guān gào yú tiān dì zōng miào shè jì zhū líng.
乙未,赦天下,遣官告于天地、宗庙、社稷、诸陵。
dīng yǒu, huáng tài hòu mìng lì bù shàng shū céng xiào kuān wèi cè lì huáng tài zǐ lǐ yí shǐ.
丁酉,皇太后命吏部尚书曾孝宽为册立皇太子礼仪使。
wù xū, dì bēng yú fú níng diàn, nián sān shí yǒu bā. zǎi chén wáng guī dú yí zhì:" huáng tài zǐ jí huáng dì wèi. zūn huáng tài hòu wèi tài huáng tài hòu, huáng hòu wèi huáng tài hòu, dé fēi zhū shì wèi huáng tài fēi. yīng jūn guó shì, bìng tài huáng tài hòu quán tóng chǔ fēn, yī zhāng xiàn míng sù huáng hòu gù shì."
戊戌,帝崩于福宁殿,年三十有八。宰臣王珪读遗制:“皇太子即皇帝位。尊皇太后为太皇太后,皇后为皇太后,德妃硃氏为皇太妃。应军国事,并太皇太后权同处分,依章献明肃皇后故事。”
dì tiān xìng xiào yǒu, qí rù shì liǎng gōng, shì lì zhōng rì, suī hán shǔ bù biàn qīn ài èr dì, wú xiān háo zhī jiān, zhōng dì zhī shì, nǎi chū jū wài dì. zǒng lǎn wàn jǐ, xiǎo dà bì qīn. yù diàn jué shì, huò rì zè bù xiá shí, shì chén yǒu yǐ wéi yán zhě, dì yuē:" zhèn xiǎng tiān xià zhī fèng, fēi xǐ láo è yì, chéng yù yǐ cǐ qín bào zhī ěr." qiān chōng wù shí, zhōng shēn bù shòu zūn hào.
帝天性孝友,其入事两宫,侍立终日,虽寒暑不变;亲爱二弟,无纤豪之间,终帝之世,乃出居外第。总揽万几,小大必亲。御殿决事,或日昃不暇食,侍臣有以为言者,帝曰:“朕享天下之奉,非喜劳恶逸,诚欲以此勤报之耳。”谦冲务实,终身不受尊号。
shí chéng píng rì jiǔ, shì duō shū huǎn, dì lì jīng tú zhì, yù yī zhèn qí bì yòu yǐ zǔ zōng zhì tūn yōu jì líng wǔ ér shù bài bīng, fèn rán jiāng xuě shù shì zhī chǐ. wáng ān shí suì yǐ fù qiáng zhī móu jìn, ér qīng miáo bǎo jiǎ jūn shū shì yì shuǐ lì zhū fǎ, yī shí bìng xìng, tiān xià sāo rán, tòng kū liú tì zhě jiē zhǒng ér zhì. dì zhōng bù jué wù, fāng fèi zhú yuán lǎo, bìn chì jiàn shì, xíng zhī bù yí, zǔ zōng zhī liáng fǎ měi yì, biàn huài jǐ jǐn, xún zhì jìng kāng zhī huò.
时承平日久,事多舒缓,帝厉精图治,欲一振其弊;又以祖宗志吞幽蓟、灵武而数败兵,奋然将雪数世之耻。王安石遂以富强之谋进,而青苗、保甲、均输、市易、水利诸法,一时并兴,天下骚然,痛哭流涕者接踵而至。帝终不觉悟,方废逐元老,摈斥谏士,行之不疑,祖宗之良法美意,变坏几尽,驯至靖康之祸。
jǐ hài, shè tiān xià cháng shè suǒ bù yuán zhě.
己亥,赦天下常赦所不原者。
qiǎn shǐ gào āi yú liáo.
遣使告哀于辽。
bái hóng guàn rì.
白虹贯日。
gēng zǐ, mìng zǎi chén wáng guī wèi shān líng shǐ.
庚子,命宰臣王珪为山陵使。
jiǎ yín, yǐ qún chén gù qǐng, shǐ tóng tài huáng tài hòu tīng zhèng. dì fǔ shí suì, lín cháo zhuāng yán, zuǒ yòu pū yù, mò gǎn kuī qí xǐ yùn.
甲寅,以群臣固请,始同太皇太后听政。帝甫十岁,临朝庄严,左右仆御,莫敢窥其喜愠。
jǐ wèi, cì shū yōng wáng hào cáo wáng yūn zàn bài bù míng lìng zhōng wài bì tài huáng tài hòu fù zūn fǔ míng.
己未,赐叔雍王颢、曹王頵赞拜不名;令中外避太皇太后父遵甫名。
zhào:" biān shì shāo zhòng zhě, shū mì yuàn yǔ sān xǐng tóng yì yǐ jìn."
诏:“边事稍重者,枢密院与三省同议以进。”
gēng shēn, jìn fēng shàng shū zuǒ pú yè huán guó gōng wáng guī wèi qí guó gōng. yōng wáng hào wèi yáng wáng, cáo wáng yūn wèi jīng wáng, bìng jiā tài bǎo. jìn fēng dì níng guó gōng jí wèi suì níng jùn wáng, yí guó gōng bì wèi dà níng jùn wáng, chéng guó gōng yǔ wèi xián níng jùn wáng, hé guó gōng shì wèi pǔ níng jùn wáng. yǐ gāo mì jùn wáng zōng chéng hàn dōng jùn wáng zōng yuàn huá yuán jùn wáng zōng yù ān kāng jùn wáng zōng yǐn jiàn ān jùn wáng zōng chuò bìng wèi kāi fǔ yí tóng sān sī. sī tú jì yáng jùn wáng cáo yì wèi tài bǎo, tè jìn wáng ān shí wèi sī kōng, yú jìn zhì yǒu chà.
庚申,进封尚书左仆射郇国公王珪为岐国公。雍王颢为扬王,曹王頵为荆王,并加太保。进封弟宁国公佶为遂宁郡王,仪国公佖为大宁郡王,成国公俣为咸宁郡王,和国公似为普宁郡王。以高密郡王宗晟、汉东郡王宗瑗、华原郡王宗愈、安康郡王宗隐、建安郡王宗绰并为开府仪同三司。司徒济阳郡王曹佾为太保,特进王安石为司空,馀进秩有差。
mì shū shěng zhèng zì fàn zǔ yǔ shàng shū lùn sāng fú zhī zhì yuē:" xiān wáng zhì lǐ, jūn fú tóng yú fù, jiē zhǎn shuāi sān nián. gài kǒng wéi rén chén zhě bù yǐ fù shì qí jūn, cǐ suǒ yǐ guǎn hū rén qíng yě. zì hàn yǐ lái, bù wéi rén chén wú fú, ér rén jūn suì bù wéi sān nián zhī sàng. wéi guó cháo zì zǔ zōng yǐ lái, wài tíng suī yòng yì yuè zhī zhì, ér gōng zhōng shí xíng sān nián zhī fú. qiě yì yuè zhī zhì suǒ yǐ nán gǎi zhě, yǐ rén jūn zì bù wéi fú yě. jīn jūn fú yǐ rú gǔ diǎn, ér chén xià yóu yī hàn zhì, shì yǐ dà xíng zài bìn, bǎi guān yǒu sī jiē yǐ fù qí gù shǎng, róng mào yī fú, wú yì yú xíng lù zhī rén. qǐ rén zhī xìng rú cǐ qí báo zāi? yóu shàng bù wéi zhī zhì lǐ yě. jīn qún chén suī yì yuè ér rén zhǔ shí xíng sàng, gù shí èr rì ér xiǎo xiáng, qī ér yòu xiǎo xiáng èr shí sì rì ér dà xiáng, zài qī ér yòu dà xiáng. xiǎo xiáng dà xiáng bù kě yǐ yǒu èr yě, jì yǐ rì wèi zhī, yòu yǐ yuè wèi zhī, cǐ lǐ zhī wú jù zhě yě. gǔ zhě zài qī ér dà xiáng, zhōng yuè ér dàn. dàn zhě, jì zhī míng, fēi fú zhī sè jīn nǎi wèi zhī cǎn fú sān rì rán hòu dàn, cǐ lǐ zhī bù jīng zhě yě. jì chú fú, zhì zàng ér yòu fú zhī, fù miào hòu jí jí, cái bā yuè ér jù chún jí, wú suǒ bù pèi, cǐ yòu lǐ zhī wú jiàn zhě yě. yì yuè zhī zhì, yīn xí yǐ jiǔ, bù kě fù zhuī. yí lìng qún chén cháo fú zhèng rú jīn rì ér wèi chú shuāi, zhì qī ér fú zhī, jiàn chú qí zhòng zhě, zài qī ér yòu fú zhī, nǎi shì shuāi, qí yú zé jūn fú sī fú kě yě. zhì yú dàn, bù bì wèi zhī fú, wéi wèi chún jí, yǐ zhì yú xiáng, rán hòu wú suǒ bù pèi. zé sān nián zhī zhì, lüè rú gǔ yǐ." zhào lǐ guān xiáng yì. lǐ bù shàng shū hán zhōng yàn děng yán:" cháo tíng diǎn lǐ, shí shì yì yí, bù bì xún gǔ. qiě xiān wáng xù diǎn, jié wén shén duō, bì yù xún gǔ, yòu fēi tè rú suǒ yán ér yǐ. jīn jì bù néng jǐn yòng, zé dāng xún zǔ zōng gù shì jí xiān dì qiǎn zhì." zhào cóng qí yì.
秘书省正字范祖禹上疏论丧服之制曰:“先王制礼,君服同于父,皆斩衰三年。盖恐为人臣者不以父事其君,此所以管乎人情也。自汉以来,不唯人臣无服,而人君遂不为三年之丧。唯国朝自祖宗以来,外廷虽用易月之制,而宫中实行三年之服。且易月之制所以难改者,以人君自不为服也。今君服已如古典,而臣下犹依汉制,是以大行在殡,百官有司皆已复其故赏,容貌衣服,无异于行路之人。岂人之性如此其薄哉?由上不为之制礼也。今群臣虽易月而人主实行丧,故十二日而小祥,期而又小祥;二十四日而大祥,再期而又大祥。小祥、大祥不可以有二也,既以日为之,又以月为之,此礼之无据者也。古者再期而大祥,中月而禫。禫者,祭之名,非服之色;今乃为之惨服三日然后禫,此礼之不经者也。既除服,至葬而又服之,祔庙后即吉,才八月而遽纯吉,无所不佩,此又礼之无渐者也。易月之制,因袭已久,不可复追。宜令群臣朝服正如今日而未除衰,至期而服之,渐除其重者,再期而又服之,乃释衰,其馀则君服斯服可也。至于禫,不必为之服,唯未纯吉,以至于祥,然后无所不佩。则三年之制,略如古矣。”诏礼官详议。礼部尚书韩忠彦等言:“朝廷典礼,时世异宜,不必循古。且先王恤典,节文甚多,必欲循古,又非特如所言而已。今既不能尽用,则当循祖宗故事及先帝遣制。”诏从其议。
sī mǎ guāng rù lín, wèi shì jiàn guāng, jiē yǐ shǒu jiā é yuē:" cǐ sī mǎ xiàng gōng yě." suǒ zhì mín zhē dào jù guān, mǎ jì bù de xíng, yuē:" gōng wú guī luò, liú xiāng tiān zǐ, huó bǎi xìng." guāng jù, huì fàng cí xiè, suì jìng guī luò.
司马光入临,卫士见光,皆以手加额曰:“此司马相公也。”所至民遮道聚观,马既不得行,曰:“公无归洛,留相天子,活百姓。”光惧,会放辞谢,遂径归洛。
tài huáng tài hòu wén zhī, jié wèn zhǔ zhě, qiǎn nèi shì liáng wéi jiǎn láo guāng, xiàng suǒ dāng xiān zhě. guāng nǎi shàng shū yuē:" jìn suì shì dài fū yǐ yán wéi huì, lǘ yán chóu kǔ yú xià ér shàng bù zhī, míng zhǔ yōu qín yú shàng ér xià wú suǒ sù, cǐ zuì zài qún chén, ér yú mín wú zhī, guī yuàn xiān dì. chén yú yǐ wéi jīn rì suǒ yí xiān zhě, mò ruò míng xià zhào shū, guǎng kāi yán lù, bù yǐ yǒu guān wú guān, fán zhī cháo zhèng quē shī jí mín jiān jí kǔ zhě, bìng xǔ jìn shí fēng zhuàng, jìn qíng jí yán. réng bān xià zhū lù zhōu jūn, chū bǎng xiǎo shì, zài jīng zé yú gǔ yuàn tóu xià, wěi zhǔ pàn guān huà shí jìn rù zài wài zé yú zhōu jūn tóu xià, wěi zhǎng lì jí rì fù dì zòu wén. jiē bù dé zé qǔ fù běn, qiáng yǒu yì tuì. qún chén ruò yǒu jǔ nán zhě, qí rén bì yǒu jiān è, wèi rén zhǐ chén, zhuān yù yōng bì cōng míng, cǐ bù kě bù chá." cóng zhī.
太皇太后闻之,诘问主者,遣内侍梁惟简劳光,向所当先者。光乃上疏曰:“近岁士大夫以言为讳,闾阎愁苦于下而上不知,明主忧勤于上而下无所诉,此罪在群臣,而愚民无知,归怨先帝。臣愚以为今日所宜先者,莫若明下诏书,广开言路,不以有官无官,凡知朝政阙失及民间疾苦者,并许进实封状,尽情极言。仍颁下诸路州军,出榜晓示,在京则于鼓院投下,委主判官画时进入;在外则于州军投下,委长吏即日附递奏闻。皆不得责取副本,强有抑退。群臣若有沮难者,其人必有奸恶,畏人指陈,专欲壅蔽聪明,此不可不察。”从之。
xià, sì yuè, bǐng yín, chū yù zǐ chén diàn.
夏,四月,丙寅,初御紫宸殿。
xīn wèi, zhào kuān bǎo jiǎ yǎng mǎ, juān yuán fēng liù nián yǐ qián bū fù.
辛未,诏宽保甲、养马,蠲元丰六年以前逋赋。
jiǎ xū, zhào yuē:" xiān huáng dì lín yù shí yǒu jiǔ nián, jiàn lì zhèng shì yǐ zé tiān xià ér yǒu sī fèng xíng shī dàng, jǐ yú fán rǎo, huò gǒu qiě wén jù, bù néng bù xuān shí huì. qí shēn yù zhōng wài, xié xīn fèng lìng, yǐ chēng xiān dì huì ān yuán yuán zhī yì."
甲戌,诏曰:“先皇帝临御十有九年,建立政事以泽天下;而有司奉行失当,几于繁扰,或苟且文具,不能布宣实惠。其申谕中外,协心奉令,以称先帝惠安元元之意。”
yǐ hài, zhào yǐ tài huáng tài hòu shēng rì wèi kūn chéng jié.
乙亥,诏以太皇太后生日为坤成节。
dīng chǒu, yù shū mì zhōng shū tōng yì shì dōu táng.
丁丑,谕枢密、中书通议事都堂。
yǐ zī zhèng diàn dà xué shì lǚ gōng zhe jiān shì dú. gōng zhe shí zhī yáng zhōu, tè zhào yòng zhī, zūn xiān dì yì yě.
以资政殿大学士吕公著兼侍读。公著时知扬州,特召用之,遵先帝意也。
yǐ zī zhèng diàn xué shì sī mǎ guāng zhī chén zhōu.
以资政殿学士司马光知陈州。
gēng chén, zhī tài yuán fǔ lǚ huì qīng qiǎn bù qí èr wàn xí xià rén yú jù xīng pō, zhǎn shǒu liù bǎi jí.
庚辰,知太原府吕惠卿遣步骑二万袭夏人于聚星泊,斩首六百级。
xīn sì, qiǎn shǐ yǐ xiān dì yí liú wù yí liáo, jí gào jí wèi.
辛巳,遣使以先帝遗留物遗辽,及告即位。
yǐ zhí fāng yuán wài láng xíng shù wèi yòu sī yuán wài láng. cài què yù yīn shù yǐ jié sī mǎ guāng lǚ gōng zhe, gù zhòu qiān dū sī.
以职方员外郎刑恕为右司员外郎。蔡确欲因恕以结司马光、吕公著,故骤迁都司。
yǐ yǒu, shū mì yuàn yán:" fǔ jiè sān lù bǎo jiǎ, liǎng dīng zhī jiā zhǐ yǒu bìng dīng tián bù jí èr shí mǔ zhě, tīng zì chén, tí jǔ sī shěn yàn yǔ fàng miǎn." cóng zhī.
乙酉,枢密院言:“府界三路保甲,两丁之家止有病盯田不及二十亩者,听自陈,提举司审验与放免。”从之。
dīng hài, fù juān jiù nián bū fù.
丁亥,复蠲旧年逋赋。
xīn mǎo, liáo zhǔ xī xìng.
辛卯,辽主西幸。
wǔ yuè, yǐ wèi, zhào bǎi guān yán cháo zhèng quē shī, bǎng yú cháo táng. shí dà chén yǒu bù yù zhě, yú zhào yǔ zhōng shè liù shì yǐ jìn qiè yán zhě yuē:" ruò yīn yǒu suǒ huái, fàn qí fēi fèn, huò shàn yáo jī shì zhī zhòng, huò yíng hé yǐ xíng zhī lìng, shàng zé gù wàng cháo tíng zhī yì yǐ jiǎo xìng xī jìn, xià zé xuàn huò liú sú zhī qíng yǐ gàn qǔ xū yù, ruò cǐ zhě, bì fá wú shè."
五月,乙未,诏百官言朝政阙失,榜于朝堂。时大臣有不欲者,于诏语中设六事以禁切言者曰:“若阴有所怀,犯其非分,或扇摇机事之重,或迎合已行之令,上则顾望朝廷之意以侥倖希进,下则眩惑流俗之情以干取虚誉,若此者,必罚无赦。”
zhào zhī chén zhōu sī mǎ guāng guò quē rù jiàn. xiān shì guāng shàng shū yán:" jiàn zhēng zhī chén, rén zhǔ zhī ěr mù yě. tài fǔ shǎo qīng sòng péng nián, yán zài jīng bù kě bù bìng zhì sān yá guǎn jūn chén liáo. shuǐ bù yuán wài láng wáng è, qǐ yī lìng bǎo mǎ yuán lì tiáo xiàn, jūn dìng zhú nián hé mǎi zhī shù yòu qǐ lìng tài xué zēng zhì chūn qiū bó shì. cháo tíng yǐ fēi qí běn zhí ér yán, gè fá tóng sān shí jīn. bì xià lín zhèng zhī chū, ér èr chén shǒu yǐ yán shì huò zuì, chén kǒng zhōng wài wén zhī, zhōng chén jiě tǐ, zhí shì cuò qì, tài píng zhī gōng shàng wèi kě qī yě." yú shì lìng guāng guò quē rù jiàn, shǐ zhě láo wèn, wàng xiāng yú dào.
诏知陈州司马光过阙入见。先是光上疏言:“谏争之臣,人主之耳目也。太府少卿宋彭年,言在京不可不并置三衙管军臣僚。水部员外郎王鄂,乞依令保马元立条限,均定逐年合买之数;又乞令太学增置《春秋》博士。朝廷以非其本职而言,各罚铜三十斤。陛下临政之初,而二臣首以言事获罪,臣恐中外闻之,忠臣解体,直士挫气,太平之功尚未可期也。”于是令光过阙入见,使者劳问,望相于道。
dīng yǒu, qún chén qǐng yǐ shí èr yuè bā rì wèi xìng lóng jié. dì běn yǐ qī rì shēng, bì xī zǔ jì chén, gù yí qí jié yú cì rì.
丁酉,群臣请以十二月八日为兴龙节。帝本以七日生,避僖祖忌辰,故移其节于次日。
wù xū, zhào sū shì fù cháo fèng láng zhī dēng zhōu.
戊戌,诏苏轼复朝奉郎、知登州。
jǐ hài, zhào lǚ gōng zhe chéng chuán fù quē.
己亥,诏吕公著乘传赴阙。
gēng zǐ, yǐ chéng hào wèi zōng zhèng sì chéng.
庚子,以程颢为宗正寺丞。
rén yín, chéng xī lán tōng yuǎn jūn, cì lǐ xiàn zhào jì yín bó yǒu chà.
壬寅,城熙、兰、通远军,赐李宪、赵济银帛有差。
jiǎ chén, zuò shòu mìng bǎo.
甲辰,作受命宝。
bǐng wǔ, jīng shī dì zhèn, qǐ yǒu shí, jí zhǐ.
丙午,京师地震,起酉时,即止。
fù zhì liáo zhōu.
复置辽州。
zhào:" kāi fēng fǔ jiè sān lù gōng bīng, bìng yī bǎo jiǎ wèi xíng yǐ qián fù zhì."
诏:“开封府界三路弓兵,并依保甲未行以前复置。”
gēng xū, shàng shū zhì pú yè jiān mén xià shì láng qí guó gōng wáng guī zú. zèng tài shī, shì wén gōng. lǐ bù yán dāng jǔ āi chéng fú, zhào yǐ dà xíng zài bìn, bà zhī. guī zì zhí zhèng zhì zǎi xiàng fán shí liù nián, wú suǒ jiàn míng, shí hào" sān zhǐ zǎi xiàng", yǐ qí shàng diàn jìn chéng yún" qǔ shèng zhǐ", shàng kě fǒu qì yún" lǐng shèng zhǐ", jì tuì yù bǐng shì zhě yún" yǐ dé shèng zhǐ" gù yě. yòu yǔ cài què bǐ yǐ jǔ sī mǎ guāng, ér xìng xī shī zhī yì wèi qīng yì suǒ yì.
庚戌,尚书至仆射兼门下侍郎岐国公王珪卒。赠太师,谥文恭。礼部言当举哀成服,诏以大行在殡,罢之。珪自执政至宰相凡十六年,无所建明,时号“三旨宰相”,以其上殿进呈云“取圣旨”,上可否讫云“领圣旨”,既退谕禀事者云“已得圣旨”故也。又与蔡确比以沮司马光,而兴西师之役为清议所抑。
gǎi mìng cài què wèi shān líng shǐ.
改命蔡确为山陵使。
bǐng chén, cì lǐ bù zòu míng jìn shì jiāo dǎo děng jí zhū kē jí dì chū shēn tóng chū shēn sì bǎi liù shí yī rén.
丙辰,赐礼部奏名进士焦蹈等及诸科及第、出身、同出身四百六十一人。
tài huáng tài hòu yì zhào sī mǎ guāng lǚ gōng zhe, wèi zhì, qiǎn zhōng shǐ yíng láo, shǒu shū wèn jīn rì shè shī suǒ yí xiān. wèi jí tiáo xià, yǐ sàn qiǎn xiū jīng chéng yì fū, jiǎn huáng chéng luó zú, zhǐ jìn tíng gōng jì, chū jìn shì yóu wú zhuàng zhě, jiè zhōng wài wú kē liǎn, kuān mín jiān bǎo hù mǎ, bà suǒ mǎi wù huò chǎng. shì yóu zhōng zhǐ, wáng guī děng fú yù zhī yě. cóng fù zūn yù zuò xī zhēng shī lǜ dǐ zuì, cài què yù xiàn yú yǐ gù wèi, qǐ fù qí guān, hòu yuē:" zūn yù líng wǔ zhī yì, tú tàn bǎi wàn. xiān dì zhōng yè dé bào, qǐ, huán tà xíng, chè dàn bù néng mèi, zì shì jīng jì, xún zhì dà gù, huò yóu zūn yù, dé miǎn xíng zhū xìng yǐ xiān dì ròu wèi lěng, wú hé gǎn gù sī ēn ér wéi tiān xià gōng yì hū!" què sǒng xin lì ér tuì.
太皇太后驿召司马光、吕公著,未至,遣中使迎劳,手书问今日设施所宜先。未及条下,已散遣修京城役夫,减皇城逻卒,止禁庭工技,出近侍尤无状者,戒中外无苛敛,宽民间保户马,罢所买物货场。事由中旨,王珪等弗预知也。从父遵裕坐西征失律抵罪,蔡确欲献谀以固位,乞复其官,后曰:“遵裕灵武之役,涂炭百万。先帝中夜得报,起,环榻行,彻旦不能寐,自是惊悸,驯致大故,祸由遵裕,得免刑诛幸矣;先帝肉未冷,吾何敢顾私恩而违天下公议乎!”确悚忄栗而退。
wù wǔ, yǐ shàng shū yòu pú yè jiān zhōng shū shì láng cài què wèi shàng shū zuǒ pú yè jiān mén xià shì láng, zhī shū mì yuàn shì hán zhěn wèi shàng shū yòu pú yè jiān zhōng shū shì láng, mén xià shì láng zhāng dūn zhī shū mì yuàn, zī zhèng diàn xué shì sī mǎ guāng wèi mén xià shì láng.
戊午,以尚书右仆射兼中书侍郎蔡确为尚书左仆射兼门下侍郎,知枢密院事韩缜为尚书右仆射兼中书侍郎,门下侍郎章惇知枢密院,资政殿学士司马光为门下侍郎。
chū, guāng yǐ zhī chén zhōu guò quē, rù jiàn, tài huáng tài hòu qiǎn zhōng shǐ yǐ wǔ yuè wǔ rì zhào shū shì guāng. guāng yán:" zhào shū shǐ mò zhī yán, gù yǐ jǐn shàn zhōng jiān nì yǐ liù shì fáng zhī, chén yǐ wéi rén wéi bù yán, yán zé rù liù shì yǐ. huò yú qún chén yǒu suǒ bāo biǎn, zé wèi zhī yīn yǒu suǒ huái běn zhí zhī wài wēi yǒu suǒ shè, zé wèi zhī fàn fēi qí fēn chén guó jiā ān wēi dà jì, zé wèi zhī shàn yáo jī shì zhī zhòng huò yǔ cháo zhǐ àn hé, zé wèi zhī yíng hé yǐ xíng zhī lìng yán xīn fǎ bù biàn dāng gǎi, zé wèi zhī guān wàng cháo tíng zhī yì yán mín jiān chóu kǔ kě mǐn, zé wèi zhī xuàn huò liú sú zhī qíng. rán zé tiān xià zhī shì, wú fù kě yán zhě, shì zhào shū shǐ yú qiú jiàn ér zhōng yú jù jiàn yě. qǐ shān qù zhōng jiān yī jié, shǐ rén jǐn suǒ huái, bù yōu chù fá, zé zhōng wài zhī shì, yuǎn jìn zhī qíng, rú zhǐ zhū zhǎng yǐ."
初,光以知陈州过阙,入见,太皇太后遣中使以五月五日诏书示光。光言:“诏书始末之言,固已尽善;中间逆以六事防之,臣以为人唯不言,言则入六事矣。或于群臣有所褒贬,则谓之阴有所怀;本职之外微有所涉,则谓之犯非其分;陈国家安危大计,则谓之扇摇机事之重;或与朝旨暗合,则谓之迎合已行之令;言新法不便当改,则谓之观望朝廷之意;言民间愁苦可悯,则谓之眩惑流俗之情。然则天下之事,无复可言者,是诏书始于求谏而终于拒谏也。乞删去中间一节,使人尽所怀,不忧黜罚,则中外之事,远近之情,如指诸掌矣。”
zhì shì bài mén xià shì láng, guāng cí, èr dá dāo bìng jìn. qí yī qǐng lí gé xīn fǎ yuē:" xiān dì lì jīng qiú zhì yǐ zhì tài píng, bù xìng suǒ wěi zhī rén bù zú yǐ yǎng fù shèng zhì, duō yǐ jǐ yì qīng gǎi jiù zhāng, wèi zhī xīn fǎ. qí rén yì suǒ yù wèi, rén zhǔ bù néng duó, tiān xià mò néng yí. jìn shēn shì dài fū wàng fēng chéng liú, jìng xiàn cè huà, zuò qīng miáo miǎn yì shì yì shē dài děng fǎ. yòu yǒu biān bǐ zhī chén, xíng xiǎn jiǎo xìng, qīng dòng gān gē, shēn rù dí jìng, shǐ bīng fū shù shí wàn bào hái yú kuàng yě. yòu yǒu shēng shì zhī chén, jiàn yì zhì bǎo jiǎ hù mǎ yǐ zī wǔ bèi, biàn chá yán tiě yě děng fǎ, zēng jiā yè qīn jiē shāng shuì qián yǐ gōng jūn xū, fēi xiān dì zhī běn zhì yě. xiān dì shēng xiá, chén bēn sāng zhì jīng, nǎi méng tài huáng tài hòu bì xià tè jiàng zhōng shǐ, fǎng yǐ dé shī. gù tiān xià shì wù zhì duō, dàn qǐ xià zhào, shǐ lì mín dé shí fēng shàng yán, shù jī mín jiān jí kǔ wú bù wén dá. jì ér wén yǒu zhǐ bà xiū chéng yì fū, chè xún luó zhī zú, zhǐ yù qián zào zuò, jīng chéng zhī mín yǐ zì huān yuè. jí chén guī xī jīng zhī hòu, jì wén chì tuì jìn xí zhī wú zhuàng zhě, jiè chì yǒu sī fèng fǎ shī dàng guò wèi fán rǎo zhě, bà wù huò chǎng jí suǒ yǎng hù mǎ, yòu kuān bǎo mǎ nián xiàn, sì fāng zhī rén, wú bù gǔ wǔ shèng dé. fán chén suǒ yù yán zhě, bì xià lüè yǐ xíng zhī. rán shàng yǒu bìng mín shāng guó yǒu hài wú yì zhě, rú bǎo jiǎ miǎn yì qián jiàng guān sān shì, jiē dāng jīn zhī jí wù, lí gé suǒ yí xiān zhě, bié zhuàng zòu wén, fú wàng zǎo cì shī xíng."
至是拜门下侍郎,光辞,二答刂并进。其一请厘革新法曰:“先帝厉精求治以致太平,不幸所委之人不足以仰副圣志,多以己意轻改旧章,谓之新法。其人意所欲为,人主不能夺,天下莫能移。搢绅士大夫望风承流,竞献策画,作青苗、免役、市易、赊贷等法。又有边鄙之臣,行险侥倖,轻动干戈,深入敌境,使兵夫数十万暴骸于旷野。又有生事之臣,建议置保甲、户马以资武备,变茶盐、铁冶等法,增家业侵街商税钱以供军需,非先帝之本志也。先帝升遐,臣奔丧至京,乃蒙太皇太后陛下特降中使,访以得失。顾天下事务至多,但乞下诏,使吏民得实封上言,庶几民间疾苦无不闻达。既而闻有旨罢修城役夫,撤巡逻之卒,止御前造作,京城之民已自欢跃。及臣归西京之后,继闻斥退近习之无状者,戒饬有司奉法失当过为繁扰者,罢物货场及所养户马,又宽保马年限,四方之人,无不鼓舞圣德。凡臣所欲言者,陛下略以行之。然尚有病民伤国有害无益者,如保甲、免役钱、将官三事,皆当今之急务,厘革所宜先者,别状奏闻,伏望早赐施行。”
shí fāng qiǎn zhōng shǐ zhào guāng shòu gào, guāng fù cí. tài huáng tài hòu cì yǐ shǒu zhào yuē:" xiān dì xīn qì tiān xià, tiān zǐ yòu chōng, cǐ hé shí, ér jūn cí wèi xié?" qiě shǐ liáng wéi jiǎn xuān zhǐ yuē:" zǎo lái suǒ zòu, bèi xī qīng yì, zài jiàng zhào kāi yán lù, qí qīng gòng zhí shī xíng." guāng yóu shì bù gǎn fù cí.
时方遣中使召光受告,光复辞。太皇太后赐以手诏曰:“先帝新弃天下,天子幼冲,此何时,而君辞位邪?”且使梁惟简宣旨曰:“早来所奏,备悉卿意,再降诏开言路,俟卿供职施行。”光由是不敢复辞。
shí mín rì yè yǐn lǐng yǐ guān xīn zhèng, ér yì zhě yóu yǐ wéi sān nián wú gǎi yú fù zhī dào, guāng kǎi rán zhēng zhī yuē:" xiān dì zhī fǎ, qí shàn zhě suī bǎi shì bù kě biàn yě. ruò wáng ān shí lǚ huì qīng děng suǒ jiàn, wèi tiān xià hài, fēi xiān dì běn yì zhě, gǎi zhī dāng rú jiù fén zhěng nì, yóu kǒng bù jí. xī hàn wén dì chú ròu xíng, zhǎn yòu zhǐ zhě qì shì, chī wǔ bǎi zhě duō sǐ, jǐng dì yuán nián jí gǎi zhī. wǔ dì zuò yán tiě què gū jūn shū suàn fǎ, zhāo dì bà zhī. táng dài zōng zòng huàn guān qiú lù yí, zhì kè zhě, jū zhì sì fāng zhī rén, dé zōng lì wèi sān yuè bà zhī. dé zōng wǎn nián wèi gōng shì, wǔ fāng xiǎo ér bào héng, yán tiě yuè jìn xiàn yú, shùn dì jí wèi bà zhī. dāng shí yuè fú, hòu shì chēng sòng, wèi yǒu huò fēi zhī zhě yě. kuàng tài huáng tài hòu yǐ mǔ gǎi zi, fēi zi gǎi fù hū!" yú shì zhòng yì nǎi xī.
时民日夜引领以观新政,而议者犹以为三年无改于父之道,光慨然争之曰:“先帝之法,其善者虽百世不可变也。若王安石、吕惠卿等所建,为天下害,非先帝本意者,改之当如救焚拯溺,犹恐不及。昔汉文帝除肉刑,斩右趾者弃市,笞五百者多死,景帝元年即改之。武帝作盐铁、榷酤、均输算法,昭帝罢之。唐代宗纵宦官求赂遗,置客者,拘滞四方之人,德宗立未三月罢之。德宗晚年为宫市,五坊小儿暴横,盐铁月进羡馀,顺帝即位罢之。当时悦服,后世称颂,未有或非之者也。况太皇太后以母改子,非子改父乎!”于是众议乃息。
liù yuè, bǐng yín, bà fǔ jiè sān lù bǎo jiǎ bù xǔ tóu jūn jí chōng gōng jiàn shǒu zhǐ huī.
六月,丙寅,罢府界三路保甲不许投军及充弓箭手指挥。
wù chén, liáo zhǔ zhù tuō gǔ liè.
戊辰,辽主驻拖古烈。
gēng wǔ, cì chǔ zhōu xiào zǐ xú jī juàn mǐ. jī sān suì fù mò, měi dàn, kū shén āi. mǔ shǐ dú xiào jīng, zhé liú tì. shì mǔ jìn xiào, zhāo xī guàn dài dìng shěng. nián sì shí, bù hūn bù shì. bù hūn zhě, kǒng yì xìng bù néng jìn xīn yú mǔ yě bù shì zhě, kǒng yī rì qù qí qīn yě. xiāng rén miǎn zhī jiù jǔ, suì xié mǔ zhī jīng shī. jì dēng dì, wèi diào guān ér mǔ wáng, suì bù fù shì. jiān sī shàng qí xíng, yǐ wéi jùn jiào shòu. jiǔ zhī, zhì shì, guī shān yáng. jī cháng yǔ sū shì yuē:" zì gǔ jiē yǒu gōng, dú chēng dà yǔ zhī gōng, zì gǔ jiē yǒu cái, dú chēng zhōu gōng zhī cái, yǐ qí yǒu dé yǐ jiāng zhī gù ěr." shì rán qí yán.
庚午,赐楚州孝子徐积绢米。积三岁父殁,每旦,哭甚哀。母使读《孝经》,辄流涕。事母尽孝,朝夕冠带定省。年四十,不婚不仕。不婚者,恐异姓不能尽心于母也;不仕者,恐一日去其亲也。乡人勉之就举,遂偕母之京师。既登第,未调官而母亡,遂不复仕。监司上其行,以为郡教授。久之,致仕,归山阳。积尝语苏轼曰:“自古皆有功,独称大禹之功,自古皆有才,独称周公之才,以其有德以将之故尔。”轼然其言。
liáo zhǔ niàn xiāo wū nà zhī zhōng, yù shǐ shàng yuè guó gōng zhǔ. gōng zhǔ, liáo zhǔ dì sān nǚ, xiān xià jià xiāo chóu wò, shí wò yǐ zuì lí hūn, gù yù shǐ wū nà shàng zhī, wū nà gù cí. rén shēn, gǎi wáng jī wèi nán fǔ zǎi xiàng, jí mìng wū nà jiān zhī nán yuàn shū mì shǐ shì.
辽主念萧乌纳之忠,欲使尚越国公主。公主,辽主第三女,先下嫁萧酬斡,时斡以罪离婚,故欲使乌纳尚之,乌纳固辞。壬申,改王绩为南府宰相,即命乌纳兼知南院枢密使事。
bǐng zǐ, yǐ zī zhèng diàn xué shì hán wéi zhī chén zhōu. wéi chū fù lín quē tíng, tài huáng tài hòu jiàng shǒu zhào láo wèn. wéi zòu:" zhì tiān xià zhī dào, bù bì guò qiú gāo yuǎn, zài shěn rén qíng ér yǐ. shí rén qíng bù nán, yǐ jǐ zhī xīn tuī rén zhī qíng kě jiàn yǐ. rén qíng pín zé sī fù, kǔ zé sī lè, láo kùn zé sī xī, yù sè zé sī tōng. bì xià chéng néng cháng yǐ lì mín wèi běn, zé rén fù yǐ cháng yǐ ài mín wèi xīn, zé rén lè yǐ yì shì zhī yǒu fáng nóng wù zhě qù zhī, zé láo kùn xī yǐ fǎ jìn zhī wú yì zhì dào zhě juān zhī, zé yù sè tōng yǐ." yòu zòu:" chén cháng qǐng bì xià shēn chá dào zéi zhī yuán, bà fēi yè zhī lìng, kuān xùn liàn zhī chéng, gài wèi bǎo jiǎ bǎo mǎ fā yě. chén fēi wèi guó mǎ suì bù kě yǎng, dàn guān zhì jiān mù kě yǐ fēi wèi bīng mín suì bù kě jiào, dàn yú nóng xì yī shí xùn liàn kě yǐ." zhì shì, qǐ zhī chén zhōu wèi xíng, zhào jiān shì dú, jiā dà xué shì.
丙子,以资政殿学士韩维知陈州。维初赴临阙庭,太皇太后降手诏劳问。维奏:“治天下之道,不必过求高远,在审人情而已。识人情不难,以己之心推人之情可见矣。人情贫则思富,苦则思乐,劳困则思息,郁塞则思通。陛下诚能常以利民为本,则人富矣;常以爱民为心,则人乐矣;役事之有妨农务者去之,则劳困息矣;法禁之无益治道者蠲之,则郁塞通矣。”又奏:“臣尝请陛下深察盗贼之原,罢非业之令,宽训练之程,盖为保甲、保马发也。臣非谓国马遂不可养,但官置监牧可矣;非谓兵民遂不可教,但于农隙一时训练可矣。”至是,起知陈州;未行,召兼侍读,加大学士。
dīng chǒu, zōng zhèng sì chéng chéng hào zú. hào shí wǔ liù shí, yǔ dì yí wén zhōu dūn yí lùn xué, suì yàn kē jǔ, kǎi rán yǒu qiú dào zhī zhì, fàn làn yú zhū jiā, chū rù yú shì lǎo zhě jǐ shí nián, fǎn qiú zhū liù jīng ér hòu dé zhī. qí yán yuē:" dào zhī bù míng, yì duān hài zhī yě. xī zhī hài jìn ér yì zhī, jīn zhī hài shēn ér nán biàn xī zhī huò rén yě chéng qí mí àn, jīn zhī huò rén yě yīn qí gāo míng. shì jiē zhèng lù zhī zhēn wú, shèng mén zhī bì sāi, pì zhī ér hòu kě yǐ rù dào." hào zú, wén yàn bó biǎo qí mù yuē" míng dào xiān shēng". dì yí xù zhī yuē:" mèng kē sǐ, shèng rén zhī xué bù chuán, xiān shēng shēng yú qiān sì bǎi nián zhī hòu, dé bù chuán zhī xué yú yí jīng, zì mèng zǐ zhī hòu, yī rén ér yǐ."
丁丑,宗正寺丞程颢卒。颢十五六时,与弟颐闻周惇颐论学,遂厌科举,慨然有求道之志,泛滥于诸家,出入于释、老者几十年,反求诸《六经》而后得之。其言曰:“道之不明,异端害之也。昔之害近而易知,今之害深而难辨;昔之惑人也乘其迷暗,今之惑人也因其高明。是皆正路之榛芜,圣门之蔽塞,辟之而后可以入道。”颢卒,文彦博表其墓曰“明道先生”。弟颐序之曰:“孟轲死,圣人之学不传,先生生于千四百年之后,得不传之学于遗经,自孟子之后,一人而已。”
wù yín, yǐ fèng yì láng zhī ān xǐ xiàn shì qīng píng wáng yán sǒu wèi jiān chá yù shǐ. chū, shén zōng zhào jìn chén jǔ yù shǐ, jǔ zhě yì shǔ yán sǒu ér wèi jí shí. huò wèi kě yī wǎng jiàn, yán sǒu xiào yuē:" shì suǒ wèi chéng shēn yù shǐ yě." zú bú jiàn. zhì shì, yòng liú zhì jiàn rù tái.
戊寅,以奉议郎、知安喜县事清平王岩叟为监察御史。初,神宗诏近臣举御史,举者意属岩叟而未及识。或谓可一往见,岩叟笑曰:“是所谓呈身御史也。”卒不见。至是,用刘挚荐入台。
guǐ wèi, lǚ gōng zhe rù jiàn, tài huáng tài hòu qiǎn zhōng shǐ cì shí. gōng zhe shàng zòu shí shì: yī yuē wèi tiān, èr yuē ài mín, sān yuē xiū shēn, sì yuē jiǎng xué, wǔ yuē rèn xián, liù yuē nà jiàn, qī yuē báo liǎn, bā yuē shěng xíng, jiǔ yuē qù shē, shí yuē wú yì. yòu shàng zòu yán:" xiān dì xīn dìng gōng zhì, shè jiàn yì dài fū sī jiàn zhèng yán, yuán shù shén bèi. yí xuǎn gǔ gěng gǎn yán zhī shì, biàn zhì zuǒ yòu, shǐ zhí jiàn zhēng. yòu, yù shǐ zhī guān, hào wèi tiān zǐ ěr mù, ér bǐ nián yǐ lái, zhuān jǔ liù chá gù shì. fú qǐ jǐn bà chá àn, zhǐ zhì yán shì yù shǐ sì rén huò liù rén, réng zhào jiàn guān yù shǐ bìng xū zhí yán wú huì, guī zhǔ shàng zhī guò shī, jǔ shí zhèng zhī pī miù, zhǐ qún chén zhī jiān dǎng, chén xià mín zhī jí kǔ."
癸未,吕公著入见,太皇太后遣中使赐食。公著上奏十事:一曰畏天,二曰爱民,三曰修身,四曰讲学,五曰任贤,六曰纳谏,七曰薄敛,八曰省刑,九曰去奢,十曰无逸。又上奏言:“先帝新定宫制,设谏议大夫、司谏、正言,员数甚备。宜选骨鲠敢言之士,遍置左右,使职谏争。又,御史之官,号为天子耳目,而比年以来,专举六察故事。伏乞尽罢察案,止置言事御史四人或六人,仍诏谏官、御史并须直言无讳,规主上之过失,举时政之纰缪,指群臣之奸党,陈下民之疾苦。”
zhào:" hù bù jū cuī shì yì xī qián zhǔn shè chú fàng wài, qí běn qián tè yǔ diàn xiàn sān nián."
诏:“户部拘催市易息钱准赦除放外,其本钱特与殿限三年。”
dīng hài, zhào yuē:" zhèn chū lǎn shù zhèng, yù yú dà dào, sù yè zhī wèi, jù wú yǐ zhāng xiān dì zhī xiū liè ér ān jí tiān xià zhī mín. yǒng wéi gǔ zhī wáng zhě, yù zhì zhī shǐ, bì míng mù dá cōng yǐ fáng yōng bì. shī bù yún hū:' fǎng yǔ luò zhǐ.' cǐ chéng wáng suǒ yǐ qiú zhù ér qún chén suǒ yǐ jìn jiè, shàng xià jiāo jǐng, yǐ suì wén wǔ zhī gōng, zhèn shén mù yān. yīng zhōng wài chén liáo jí mín shù, bìng xǔ shí fēng zhí yán cháo zhèng quē shī, mín jiān jí kǔ, zài jīng yú dēng wén gǔ jiǎn yuàn tóu jìn, zài wài yú suǒ shǔ zhōu jūn yì yǐ zhì wén, zhèn jiāng qīn lǎn, yǐ kǎo qiú qí zhōng ér shī zhī." sī mǎ guāng fán sān zòu qǐ gǎi qián zhào, yú shì shǐ yòng qí yán yě.
丁亥,诏曰:“朕初揽庶政,郁于大道,夙夜祗畏,惧无以章先帝之休烈而安辑天下之民。永惟古之王者,御治之始,必明目达聪以防壅蔽。《诗》不云乎:‘访予落止。’此成王所以求助而群臣所以进戒,上下交儆,以遂文、武之功,朕甚慕焉。应中外臣僚及民庶,并许实封直言朝政阙失,民间疾苦,在京于登闻鼓、检院投进,在外于所属州军驿以置闻,朕将亲览,以考求其中而施之。”司马光凡三奏乞改前诏,于是始用其言也。
lǚ gōng zhe jì shàng shí shì, tài huáng tài hòu qiǎn zhōng shǐ yù gōng zhe yuē:" lǎn qīng suǒ zòu, shēn yǒu kāi yì. dāng cǐ zhěng mín jí kǔ, gēng zhāng hé zhě wèi xiān?" gēng yín, gōng zhe fù shàng zòu yuē:" zì wáng ān shí bǐng zhèng, biàn yì jiù fǎ, qún chén yǒu lùn qí fēi biàn zhě, zhǐ yǐ wéi jǔ huài fǎ dù, bì jiā fèi chì. shì yǐ qīng miáo miǎn yì zhī fǎ xíng ér qǔ mín zhī cái jǐn, bǎo jiǎ bǎo mǎ zhī fǎ xíng ér yòng mín zhī lì jié, shì yì chá yán zhī fǎ xíng ér duó mín zhī lì xī, ruò cǐ zhī lèi shén zhòng. gēng zhāng xū yǒu shù, bù zài cāng cù. qiě rú qīng miáo zhī fǎ, dàn bà zhú nián bǐ xiào, zé guān sī jì bù yāo gōng, bǎi xìng zì miǎn yì lēi zhī huàn. miǎn yì zhī fǎ, dāng shǎo qǔ kuān shèng zhī shù, dù qí chà gù suǒ yí, wú lìng xià hù xū yǒu shū nà. bǎo jiǎ zhī fǎ, zhǐ lìng jiù dōng yuè nóng xì jiào xí, réng wěi běn lù jiān sī tí àn, jì bù zhì fáng nóng hài mín, zé zhòng shù shāo dé ān yè. zhì yú bǎo mǎ zhī fǎ, xiān cháo yǐ zhī yǒu sī fèng xíng zhī móu shì yì zhī fǎ, xiān dì yóu jué qí yǒu hài ér wú lì jí fú jiàn jiāng nán děng lù pèi mài chá yán guò duō, bǐ fāng zhī mín dài bù liáo shēng, kǒng dāng yī qiè bà qù, ér nán fāng yán fǎ, sān lù bǎo jiǎ, yóu yí xiān gé zhě yě. bì xià bì yù gèng xiū shù zhèng, shǐ bù jīng wù tīng ér shí lì jí mín, mò ruò rèn rén wèi jí." yòu shàng zòu yuē:" sūn jué fāng zhèng yǒu xué shí, kě yǐ chōng jiàn yì dài fū. fàn chún rén gāng jìng yǒu fēng lì, kě yǐ chōng jiàn yì dài fū huò hù bù yòu cáo shì láng. lǐ cháng qīng zhí yǒu shǒu, kě bèi yù shǐ zhōng chéng. liú zhì zī xìng duān hòu, kě chōng shì yù shǐ. sū shì wáng yán sǒu bìng yǒu cái qì, kě chōng jiàn guān huò yán shì yù shǐ."
吕公著既上十事,太皇太后遣中使谕公著曰:“览卿所奏,深有开益。当此拯民疾苦,更张何者为先?”庚寅,公著复上奏曰:“自王安石秉政,变易旧法,群臣有论其非便者,指以为沮坏法度,必加废斥。是以青苗、免役之法行而取民之财尽,保甲、保马之法行而用民之力竭,市易、茶盐之法行而夺民之利悉,若此之类甚众。更张须有术,不在仓卒。且如青苗之法,但罢逐年比校,则官司既不邀功,百姓自免抑勒之患。免役之法,当少取宽剩之数,度其差雇所宜,无令下户虚有输纳。保甲之法,止令就冬月农隙教习,仍委本路监司提案,既不至妨农害民,则众庶稍得安业。至于保马之法,先朝已知有司奉行之缪;市易之法,先帝尤觉其有害而无利;及福建、江南等路配卖茶盐过多,彼方之民殆不聊生,恐当一切罢去,而南方盐法,三路保甲,尤宜先革者也。陛下必欲更修庶政,使不惊物听而实利及民,莫若任人为急。”又上奏曰:“孙觉方正有学识,可以充谏议大夫。范纯仁刚劲有风力,可以充谏议大夫或户部右曹侍郎。李常清直有守,可备御史中丞。刘挚资性端厚,可充侍御史。苏轼、王岩叟并有才气,可充谏官或言事御史。”
tài huáng tài hòu fēng gōng zhe dá dāo zi fù sī mǎ guāng:" xiáng suǒ chén gēng zhāng lì hài, zhí shū yǐ wén." guāng zòu:" gōng zhe suǒ chén, yǔ chén yán zhèng xiāng fú hé wéi bǎo jiǎ yī shì, jì zhī qí wéi hài yú mín, wú yì yú guó jiā, dāng yī qiè fèi bà, gèng ān yòng jiào xí."
太皇太后封公著答刂子付司马光:“详所陈更张利害,直书以闻。”光奏:“公著所陈,与臣言正相符合;唯保甲一事,既知其为害于民,无益于国家,当一切废罢,更安用教习。”
guāng yòu zòu yán:" bì xià tuī xīn yú chén, bǐ zé duō shì. qiè jiàn liú zhì gōng zhōng gāng zhèng, shǐ zhōng bù biàn zhào yàn ruò bó xué yǒu fù fēng, nèi háng xiū chì fù yáo yú qīng lì ān tián, zhì yān suì jiǔ fàn chún rén lín shì míng mǐn, bù wèi qiáng yù táng shū wèn xíng jǐ yǒu chǐ, nan jin yi tui fàn zǔ yǔ wēn liáng duān hòu, xiū shēn wú quē. cǐ liù rén zhě, jiē sù suǒ shú zhī, ruò shǐ zhī huò chù tái jiàn, huò shì jiǎng dú, bì yǒu bì yì. yú rú lǚ dà fáng wáng cún lǐ cháng sūn jué hú zōng yù hán zōng dào liáng dào zhào jūn xī wáng yán sǒu yàn zhī zhǐ fàn chún lǐ sū shì sū zhé zhū guāng tíng, huò yǐ xíng yì, huò yǐ wén xué, jiē wèi zhòng suǒ tuī, fú wàng bì xià jì qí míng xìng, gè suí qì néng, lín shí rèn shǐ. zhì wén yàn bó lǚ gōng zhe féng jīng sūn gù hán wéi děng, jiē guó zhī lǎo chéng, kě yǐ yǐ xìn, yì lìng gè jǔ suǒ zhī, shù jī kě yǐ cān kǎo yì tóng, wú suǒ yí yì."
光又奏言:“陛下推心于臣,俾择多士。窃见刘挚公忠刚正,始终不变;赵彦若博学有父风,内行修饬;傅尧俞清立安恬,滞淹岁久;范纯仁临事明敏,不畏强御;唐淑问行己有耻,难进易退;范祖禹温良端厚,修身无缺。此六人者,皆素所熟知,若使之或处台谏,或侍讲读,必有裨益。馀如吕大防、王存、李常、孙觉、胡宗愈、韩宗道、梁焘、赵君锡、王岩叟、晏知止、范纯礼、苏轼、苏辙、硃光庭,或以行义,或以文学,皆为众所推,伏望陛下纪其名姓,各随器能,临时任使。至文彦博、吕公著、冯京、孙固、韩维等,皆国之老成,可以倚信,亦令各举所知,庶几可以参考异同,无所遗逸。”
zhī qìng zhōu fàn chún rén yán:" jùn yì zhī bì, shǒu lìng zhī zhī yí lù zhī bì, yán sī zhī zhī chá yán lì jú mín bīng xíng fǎ chāi yì zhī bì, tí qí jú jí shòu qí jì zhě zhī zhī jūn zhèng zhī bì, sān shuài yǔ jiàng lǐng zhě zhī zhī biān fáng zhī bì, shǒu biān zhě zhī zhī. fú wàng tè xià míng zhào, gè shǐ tiáo chén běn zhí, xiàn yī yuè nèi wén zòu. yì kě yīn qí suǒ chén, lüè zhī qí rén zhī cái shí, rán hòu shěn zé ér xíng zhī."
知庆州范纯仁言:“郡邑之弊,守令知之;一路之弊,盐司知之;茶盐、利局、民兵、刑法、差役之弊,提其局及受其寄者知之;军政之弊,三帅与将领者知之;边防之弊,守边者知之。伏望特下明诏,各使条陈本职,限一月内闻奏。亦可因其所陈,略知其人之才识,然后审择而行之。”
qiū, qī yuè, jiǎ wǔ, zhào zhū zhèn zhài shì yì dǐ dāng bìng bà.
秋,七月,甲午,诏诸镇寨市易抵当并罢。
wù xū, yǐ zī zhèng diàn dà xué shì jiān shì dú lǚ gōng zhe wèi shàng shū zuǒ chéng. gōng zhe yán:" guó cháo zhī zhì, měi biàn diàn zòu shì, zhǐ zhōng shū shū mì yuàn liǎng bān. zuó xiān dì xiū dìng guān zhì, zhōng shū mén xià shàng shū shěng gè wèi yī bān, suī yǒu sān xǐng, tóng shàng jìn chéng zhě, gài yì xiān yǐ. zhí zhèng zhī chén, jiē shì cháo tíng lín xuǎn, zhèng dāng yī xīn tóng lì, jí zhòng rén zhī zhì, yǐ fǔ wéi xīn zhī zhèng." suì zhào yīng sān xǐng hé qǔ zhǐ shì jí tái jiàn zhāng zòu, bìng tóng jìn chéng shī xíng.
戊戌,以资政殿大学士兼侍读吕公著为尚书左丞。公著言:“国朝之制,每便殿奏事,止中书、枢密院两班。昨先帝修定官制,中书、门下、尚书省各为一班,虽有三省,同上进呈者,盖亦鲜矣。执政之臣,皆是朝廷磷选,正当一心同力,集众人之智,以辅维新之政。”遂诏应三省合取旨事及台谏章奏,并同进呈施行。
zhào:" fǔ jiè sān lù bǎo jiǎ, zì lái nián zhēng yuè yǐ hòu, bìng bà tuán jiào, réng yī yì yǒng jiù fǎ, měi suì nóng xì fù xiàn, jiào yuè yī yuè."
诏:“府界三路保甲,自来年正月以后,并罢团教,仍依义勇旧法,每岁农隙赴县,教阅一月。”
jiǎ chén, sī mǎ guāng qǐ jǐn bà zhū chù bǎo jiǎ, bǎo zhèng cháng shǐ guī nóng. yī jiù zhì qí zhǎng zhuàng dīng, xún bǔ zī zéi hù cháng cuī dū shuì fù. qí suǒ yǎng bǎo mǎ, jiǎn zé jù zhuàng, tài pú sì liàng gěi jià qián, fēn pèi liǎng qí jì yuàn. cài què děng zhí zòu bù xíng. zhào:" bǎo jiǎ yī shū mì yuàn jīn yuè liù rì zhǐ huī, bǎo mǎ bié yì lì fǎ."
甲辰,司马光乞尽罢诸处保甲,保正长使归农。依旧置耆长、壮丁,巡捕资贼;户长催督税赋。其所养保马,拣择句状,太仆寺量给价钱,分配两骐骥院。蔡确等执奏不行。诏:“保甲依枢密院今月六日指挥,保马别议立法。”
shí chén liáo mín shù yìng zhào yán xīn fǎ bù biàn zhě shù qiān rén. sī mǎ guāng zòu:" qǐ xiáng fù sān xǐng, wěi zhí zhèng kàn xiáng, zé qí kě qǔ zhě yòng huáng zhǐ qiān chū zài jìn, huò liú zhì zuǒ yòu, huò jiàng fù yǒu sī shī xíng." cóng zhī.
时臣僚民庶应诏言新法不便者数千人。司马光奏:“乞降付三省,委执政看详,择其可取者用黄纸签出再进,或留置左右,或降付有司施行。”从之。
bǐng wǔ, liáo qiǎn shǐ lái diào jì.
丙午,辽遣使来吊祭。
bǐng chén, lì bù shì láng xióng běn zòu guī huà nóng zhì huì yì tóng, zuò fá jīn.
丙辰,吏部侍郎熊本奏归化侬智会异同,坐罚金。
bà yuán zhōu zēng xiū bǎo zhài.
罢沅州增修堡砦。
wù wǔ, liáo zhǔ liè yú chì shān.
戊午,辽主猎于赤山。
bā yuè, yǐ chǒu, zhào:" àn chá guān suǒ zhì, yǒu cái néng xiǎn zhù zhě, yǐ míng wén."
八月,乙丑,诏:“案察官所至,有才能显著者,以名闻。”
dīng mǎo, liáo zhǔ rú qìng zhōu wù chén, yè qìng líng.
丁卯,辽主如庆州;戊辰,谒庆陵。
guǐ wèi, jiàn yì dài fū sūn jué yán:" qǐ yī tiān xǐ yuán nián shǒu zhào, yán shì zuǒ yòu jiàn yì dài fū zuǒ yòu bǔ quē shí yí, fán fā lìng jǔ shì, yǒu bù biàn yú shí, bù hé yú dào, dà zé tíng yì, xiǎo zé shàng fēng. ruò xián liáng zhī yí zhì yú xià, zhōng xiào zhī bù wén yú shàng, zé tiáo qí shì zhuàng ér jiàn yán zhī." zhào yī cǐ shēn míng xíng xià.
癸未,谏议大夫孙觉言:“乞依天禧元年手诏,言事左右谏议大夫、左右补阙、拾遗,凡发令举事,有不便于时,不合于道,大则廷议,小则上封。若贤良之遗滞于下,忠孝之不闻于上,则条其事状而荐言之。”诏依此申明行下。
dīng hài, zhào:" fǔ jiè xīn zhì mù mǎ jiān bìng tí jǔ jīng dù zhì zhì mù mǎ sī bìng bà."
丁亥,诏:“府界新置牧马监并提举经度制置牧马司并罢。”
jǐ chǒu, sī mǎ guāng yán:" jìn jiàng nóng mín sù jí kǔ shí fēng zhuàng wáng sè děng yī bǎi wǔ shí dào chú suǒ sù chóng fù wài, jù yǐ qiān tiē jìn rù. qiè wéi nóng cán zhě, tiān xià yī shí zhī yuán, rén zhī suǒ yǐ yǎng shēng yě, shì yǐ shèng wáng zhòng zhī. qiè wén tài zōng cháng yóu jīn míng chí, zhào tián fù shù shí rén yú diàn shàng, cì xí zuò, wèn yǐ mín jiān jí kǔ, láo zhī yǐ bó. tài zōng xìng yú cè wēi, mín jiān shì gù wú bù zhī, suǒ yǐ rán zhě, kǒng fù guì ér wàng zhī gù yě. zhēn zōng rǔ mǔ qín guó fū rén liú shì, běn nóng jiā yě, xǐ yán nóng jiā zhī shì, zhēn zōng zì yòu wén zhī jí jiàn dà wèi, xián píng jǐng dé zhī zhì, wèi yǒu sòng lóng píng zhī jí, jǐng dé nóng tián chì zhì jīn chēng wéi jīng dàng. zì fēi dà kāi yán lù, shǐ quǎn mǔ zhī mín jiē dé shàng fēng shì, zé cǐ cáo jí kǔ, hé yóu yǒu wàn fēn zhī yī de dá yú tiān tīng zāi!
己丑,司马光言:“近降农民诉疾苦实封状王啬等一百五十道;除所诉重复外,俱以签帖进入。窃唯农蚕者,天下衣食之源,人之所以仰生也,是以圣王重之。窃闻太宗尝游金明池,召田妇数十人于殿上,赐席坐,问以民间疾苦,劳之以帛。太宗兴于侧微,民间事固无不知,所以然者,恐富贵而忘之故也。真宗乳母秦国夫人刘氏,本农家也,喜言农家之事,真宗自幼闻之;及践大位,咸平、景德之治,为有宋隆平之极,《景德农田敕》至今称为精当。自非大开言路,使畎亩之民皆得上封事,则此曹疾苦,何由有万分之一得达于天听哉!
chū, xī níng liù nián lì fǎ, quàn mín zāi sāng, yǒu bù qū lìng, zé fǎng wū sù lǐ bù wèi zhī fá. zhì shì chǔ qiū mín hú chāng děng yán qí bù biàn, zhào bà zhī, qiě juān suǒ fù fá jīn. xīng píng xiàn yì mín tián wèi mù dì, mín yì zì yán, zhào xī hái zhī.
初,熙宁六年立法,劝民栽桑,有不趋令,则仿屋粟、里布为之罚。至是楚丘民胡昌等言其不便,诏罢之,且蠲所负罚金。兴平县抑民田为牧地,民亦自言,诏悉还之。
jiǔ yuè, yǐ wèi, bà miǎn xíng qián.
九月,乙未,罢免行钱。
wù xū, shàng dà xíng huáng dì shì yuē yīng wén liè wǔ shèng xiào huáng dì, miào hào shén zōng.
戊戌,上大行皇帝谥曰英文烈武圣孝皇帝,庙号神宗。
jǐ yǒu, yǐ mì shū shǎo jiān liú zhì wèi shì yù shǐ.
己酉,以秘书少监刘挚为侍御史。
zhì shàng shū yuē:" fú jiàn jiàn guān zhǐ yǒu dài fū yī yuán, yù shǐ tái zì zhōng chéng shì yù shǐ liǎng diàn zhōng, fǎ dé yán shì wài, jiān chá yù shǐ liù yuán, zhuān yǐ chá zhì guān sī gōng shì. yù wàng shèng cí yú jiàn yuàn zēng zhì jiàn guān yuán shù, běn tái liù chá yù shǐ bìng xǔ yán shì, qí suǒ lǐng chá àn zì bù fèi rú gù. suǒ guì gòng jìn zhōng lì, jiāo fǔ shèng zhèng."
挚上疏曰:“伏见谏官止有大夫一员,御史台自中丞、侍御史、两殿中,法得言事外,监察御史六员,专以察治官司公事。欲望圣慈于谏院增置谏官员数,本台六察御史并许言事,其所领察案自不废如故。所贵共尽忠力,交辅圣政。”
zhào cháo fèng láng zhī dēng zhōu sū shì wèi lǐ bù láng zhōng.
召朝奉郎、知登州苏轼为礼部郎中。
wù wǔ, jiān chá yù shǐ wáng yán sǒu shàng shū yuē:" jīn mín zhī dà hài, bù guò sān wǔ shì, rú qīng miáo shí kùn mín zhī běn, xū jǐn bà zhī ér jìn rì zhǐ huī, dàn lìng jiǎn kuān shèng ér yǐ. bǎo jiǎ zhī hài, gài yóu tí jǔ yī sī shàng xià guān lì bī zhī shǐ rán, ér jìn rì zhǐ huī, suī zhǐ lìng dōng jiào, rán guān sī shàng cún. cǐ jiē jiān xié suì fēi shì guò, jiāng zhì shēn zhī bì lüè shì gēng zhāng, yǐ yīng bì xià shèng yì. yuàn lìng jiǎng jiū ér lì chú zhī."
戊午,监察御史王岩叟上疏曰:“今民之大害,不过三五事,如青苗实困民之本,须尽罢之;而近日指挥,但令减宽剩而已。保甲之害,盖由提举一司上下官吏逼之使然,而近日指挥,虽止令冬教,然官司尚存。此皆奸邪遂非饰过,将至深之弊略示更张,以应陛下圣意。愿令讲究而力除之。”
dōng, shí yuè, guǐ hài, liáo zhǔ rú hǎo cǎo diàn.
冬,十月,癸亥,辽主如好草淀。
jiǎ zǐ, xià guó qiǎn shǐ jìn zhù shān líng mǎ.
甲子,夏国遣使进助山陵马。
guǐ yǒu, zhào:" fǎng táng liù diǎn zhì jiàn guān, qí jù suǒ zhì yuán yǐ wén." cóng liú zhì zhī yán yě.
癸酉,诏:“仿《唐六典》置谏官,其具所置员以闻。”从刘挚之言也。
dīng chǒu, zhào:" shàng shū shì láng gěi shě jiàn yì zhōng chéng dài zhì yǐ shàng, gè jǔ kān chōng jiàn guān èr rén yǐ wén."
丁丑,诏:“尚书、侍郎、给、舍、谏议、中丞、待制以上,各举堪充谏官二人以闻。”
chū, zhōng zhǐ chú fàn chún rén wèi zuǒ jiàn yì dài fū, táng shū wèn wèi zuǒ sī jiàn, zhū guāng tíng wèi zuǒ zhèng yán, sū zhé wèi yòu sī jiàn, fàn zǔ yǔ wèi yòu zhèng yán, lìng sān xǐng shū mì yuàn tóng jìn chéng. tài huáng tài hòu wèn:" cǐ wǔ rén hé rú?" zhāng xin xiǎng yuē:" gù shì, jiàn guān jiē lìng liǎng zhì yǐ shàng zòu jǔ, rán hòu zǎi zhí jìn nǐ. jīn chú mù yóu zhōng chū, chén bù zhī bì xià cóng hé zhī zhī, dé fēi zuǒ yòu suǒ jiàn? cǐ mén bù kě jìn qǐ." tài huáng tài hòu yuē:" jiē dà chén suǒ jiàn, fēi zuǒ yòu yě." dūn yuē:" dà chén dāng míng yáng, hé yǐ mì jiàn?" yóu shì lǚ gōng zhe yǐ fàn zǔ yǔ, hán zhěn sī mǎ guāng yǐ fàn chún rén qīn xián wèi yán. dūn yuē:" tái jiàn suǒ yǐ jiū shéng zhí zhèng zhī bù fǎ. gù shì, zhí zhèng chū chú, qīn qī jí suǒ jǔ zhī rén jiàn wèi tái jiàn zhě jiē xǐ tā guān. jīn dāng xún gù shì, bù kě wéi zǔ zōng fǎ." guāng yuē:" chún rén zǔ yǔ zuò jiàn guān, chéng xié zhòng wàng. bù kě yǐ chén gù fáng xián zhě lù, chén níng bì wèi." dūn yuē:" zhěn guāng gōng zhe bì bù zhì yǒu sī, wàn yī tā rì yǒu jiān chén zhí zhèng, yuán cǐ wèi lì. chún rén zǔ yǔ qǐng chú tā guān, réng lìng liǎng zhì yǐ shàng gè dé zòu jǔ." gù yǒu shì zhào. shū wèn guāng tíng zhé chú mìng jiē rú gù gǎi chún rén wèi tiān zhāng gé dài zhì, zǔ yǔ wèi zhù zuò zuǒ láng.
初,中旨除范纯仁为左谏议大夫,唐淑问为左司谏,硃光庭为左正言,苏辙为右司谏,范祖禹为右正言,令三省、枢密院同进呈。太皇太后问:“此五人何如?”章忄享曰:“故事,谏官皆令两制以上奏举,然后宰执进拟。今除目由中出,臣不知陛下从何知之,得非左右所荐?此门不可浸启。”太皇太后曰:“皆大臣所荐,非左右也。”惇曰:“大臣当明扬,何以密荐?”由是吕公著以范祖禹,韩缜、司马光以范纯仁亲嫌为言。惇曰:“台谏所以纠绳执政之不法。故事,执政初除,亲戚及所举之人见为台谏者皆徙它官。今当循故事,不可违祖宗法。”光曰:“纯仁、祖禹作谏官,诚协众望。不可以臣故妨贤者路,臣宁避位。”惇曰:“缜、光、公著必不至有私,万一它日有奸臣执政,援此为例。纯仁、祖禹请除它官,仍令两制以上各得奏举。”故有是诏。淑问、光庭、辙除命皆如故;改纯仁为天章阁待制,祖禹为著作佐郎。
zhào:" jiān chá yù shǐ jiān yán shì, diàn zhōng shì yù shǐ jiān chá shì." yòng lǚ gōng zhe jí liú zhì yán yě.
诏:“监察御史兼言事,殿中侍御史兼察事。”用吕公著及刘挚言也。
zhào:" bà yì cāng, qí yǐ nà shù, yù qiàn suì yǐ chōng zhèn jì."
诏:“罢义仓,其已纳数,遇歉岁以充赈济。”
jǐ mǎo, zhào:" jūn kuān mín lì. yǒu sī huò zhì fèi gé zhě, jiān sī yù shǐ jiū hé zhī."
己卯,诏:“均宽民力。有司或致废格者,监司、御史纠劾之。”
hé jué dà míng xiǎo zhāng kǒu, hé běi zhū jùn jiē bèi shuǐ zāi. zhī chán zhōu wáng lìng tú jiàn yì jùn yíng yáng sào jiù hé, yòu fā sūn cūn jīn dī zhì yuē, fù gù dào. zhuǎn yùn shǐ fàn zǐ qí réng qǐng yú dà wú běi àn xiū jìn jù yá, pǐ yuē hé shì. yú shì huí hé dōng liú zhī yì qǐ.
河决大名小张口,河北诸郡皆被水灾。知澶州王令图建议浚迎阳埽旧河,又发孙村金堤置约,复故道。转运使范子奇仍请于大吴北岸修进锯牙,擗约河势。于是回河东流之议起。
shì yù shǐ liú zhì yán:" zhōu xiàn zhī zhèng, fèi jǔ dé shī, qí zé zài jiān sī. yí shāo fù zǔ zōng gù shì, yú sān lù gè zhì dōu zhuǎn yùn shǐ, yòng liǎng zhì chén liáo chōng zhí yǐ zhòng qí rèn. zì yú zhū lù, yì wàng tuī zé zī rèn jiào gāo liàn dá mín qíng shí zhì tǐ jìn zhōng dào zhī rén, shǐ zhōng hòu ān mín ér bù shī zhī kuān chí, mǐn gěi yīng wù ér bù shī zhī qiǎn bó."
侍御史刘挚言:“州县之政,废举得失,其责在监司。宜稍复祖宗故事,于三路各置都转运使,用两制臣僚充职以重其任。自馀诸路,亦望推择资任较高、练达民情、识治体、近中道之人,使忠厚安民而不失之宽弛,敏给应务而不失之浅薄。”
guǐ wèi, yǐ lóng tú gé dài zhì zhào yàn ruò jiān shì dú, cháo qǐng láng fù yáo yú jiān shì jiǎng. xiān shì liú zhì yán:" huáng dì bì xià chūn qiū dǐng shèng, zuǒ yòu qián hòu yí zhèng rén yǔ jū. fú jiàn jiān shì jiǎng lù diàn cài biàn, jiē xīn jìn shào nián, yù wàng yú liǎng zhì yǐ shàng bié xuǎn tōng jīng shù yǒu xíng yì zhōng xìn xiào tì chún mào lǎo chéng zhī rén, yǐ chōng qí rèn." yú shì diàn biàn jiē bà, yǐ yàn ruò yáo yú dài zhī.
癸未,以龙图阁待制赵彦若兼侍读,朝请郎傅尧俞兼侍讲。先是刘挚言:“皇帝陛下春秋鼎盛,左右前后宜正人与居。伏见兼侍讲陆佃、蔡卞,皆新进少年,欲望于两制以上别选通经术、有行义、忠信孝悌、淳茂老成之人,以充其任。”于是佃、卞皆罢,以彦若、尧俞代之。
jiǎ shēn, liáo yǐ xiāo wū nà wèi nán yuàn shū mì shǐ. wū nà zòu qǐng yuàn shǐ yí yǐ suì yuè qiān xù, cóng zhī.
甲申,辽以萧乌纳为南院枢密使。乌纳奏请掾史宜以岁月迁叙,从之。
yǐ yǒu, zàng shén zōng yīng wén liè wǔ shèng xiào huáng dì yú yǒng yù líng.
乙酉,葬神宗英文烈武圣孝皇帝于永裕陵。
bǐng xū, zhào bà fāng tián.
丙戌,诏罢方田。
dīng hài, yǐ xià guó zhǔ mǔ sāng, qiǎn shǐ diào jì.
丁亥,以夏国主母丧,遣使吊祭。
zhào:" tí jǔ fǔ jiè sān lù bǎo jiǎ guān bìng bà, lìng zhú lù tí xíng jí fǔ jiè tí diǎn sī jiān lǐng."
诏:“提举府界三路保甲官并罢,令逐路提刑及府界提点司兼领。”
jǐ chǒu, wáng yán sǒu yán:" fēng wén zhāng dūn yú lián qián wèn bì xià yù pī chú jiàn guān shì, yǔ shè qīng wǔ, yòu wèn bì xià cóng hé ér zhī, shì bù yù wēi quán zài rén zhǔ yě, qǐ xíng xiǎn chù." liú zhì yán:" shén zōng huáng dì líng jià jìn fā, zhǔn chì, qián yī rì wǔ yè, sān xǐng zhí zhèng guān sù yú mù cì. zǎi chén cài què dú bù rù sù, màn fèi diǎn lǐ, yǒu bù gōng zhī xīn." zòu rù, jiē bù bào. zuǒ zhèng yán zhū guāng tíng yán:" cài què xiān dì jiǎn bá, wèi zhì zǎi xiàng, líng jià fā yǐn, zhé xiān chí qù shù shí lǐ zhī yuǎn yǐ zì biàn, wèi chén bù gōng, mò dà yú cǐ." yòu yán zhāng dūn qī wǎng sì biàn, hán zhěn xié xié mào chǒng, zhāng shù shàng, qí yán shén qiè.
己丑,王岩叟言:“风闻章惇于帘前问陛下御批除谏官事,语涉轻侮,又问陛下从何而知,是不欲威权在人主也,乞行显黜。”刘挚言:“神宗皇帝灵驾进发,准敕,前一日五夜,三省执政官宿于幕次。宰臣蔡确独不入宿,慢废典礼,有不恭之心。”奏入,皆不报。左正言硃光庭言:“蔡确先帝简拔,位至宰相,灵驾发引,辄先驰去数十里之远以自便,为臣不恭,莫大于此。”又言章惇欺罔肆辩,韩缜挟邪冒宠,章数上,其言甚切。
shí yī yuè, guǐ sì, zhào:" àn wèn qiáng dào yù jǔ zì shǒu zhě wú jiǎn."
十一月,癸巳,诏:“案问强盗欲举自首者毋减。”
liáo yē lǜ yǎn wèi jǐng zhōu cì shǐ, shéng xū tú, jìn háo huá, fǔ lǎo xù pín, wèi shù yuè, shàn zhèng liú bō, jùn rén kè shí sòng dé. yǎn, zhòng xǐ zhī zǐ yě.
辽耶律俨为景州刺史,绳胥徒,禁豪猾,抚老恤贫,未数月,善政流播,郡人刻石颂德。俨,仲禧之子也。
yǐ wèi, liáo zhǔ zhào yuē:" bǐ zhě wài guān yīn yù jìn zhì, jiǔ ér bù tiáo, mín bèi qí hài. jīn hòu jiē yǐ zī jí qiān zhuǎn."
乙未,辽主诏曰:“比者外官因誉进秩,久而不调,民被其害。今后皆以资级迁转。”
dīng yǒu, tiāo yì zǔ, fù shén zōng zhǔ yú tài miào dì bā shì, miào lè yuē dà míng zhī wǔ.
丁酉,祧翼祖,祔神宗主于太庙第八室,庙乐曰《大明之舞》。
yǐ zhǔ guǎn xī jīng yù shǐ tái xiān yú shēn wèi jīng dōng zhuǎn yùn shǐ.
以主管西京御史台鲜于侁为京东转运使。
sī mǎ guāng yǔ rén yuē:" jīn xià yǐ zi jùn wèi zhuǎn yùn shǐ, chéng fēi suǒ yí. rán cháo tíng yù jiù dōng tǔ zhī bì, fēi zi jùn bù kě. cǐ yí lù fú xīng yě, kě yǐ wéi zhuǎn yùn shǐ mó fàn yǐ, ān dé bǎi zǐ jùn bù zài tiān xià hū!" zi jùn, shēn zì yě. shēn zì zòu bà lái wú lì guó liǎng jiān tiě yě, yòu qǐ hǎi yán yī hé běi tōng shāng, mín dà yuè.
司马光语人曰:“今夏以子骏为转运使,诚非所宜。然朝廷欲救东土之弊,非子骏不可。此一路福星也,可以为转运使模范矣,安得百子骏布在天下乎!”子骏,侁字也。侁自奏罢莱芜、利国两监铁冶,又乞海盐依河北通商,民大悦。
xīn chǒu, jiǎn liǎng jīng hé yáng qiú zuì yī děng, zhàng yǐ xià shì zhī mín yuán shān líng yì zhě juān qí fù.
辛丑,减两京、河阳囚罪一等,杖以下释之;民缘山陵役者蠲其赋。
jǐ yǒu, liáo qiǎn shǐ lái hè jí wèi.
己酉,辽遣使来贺即位。
xīn hài, liáo shǐ chén jìn tài zǔ yǐ xià qī dì shí lù. xiān shì yē lǜ mèng jiǎn zì bǎo zhōu fàng hái, shàng biǎo yú liáo zhǔ yuē:" běn cháo zhī xìng, jǐ èr bǎi nián, yí yǒu guó shǐ yǐ chuí hòu shì." liáo zhǔ nǎi mìng zhì jú biān xiū. mèng jiǎn wèi tóng guān yuē:" shǐ bǐ tiān xià zhī dà xìn, yī yán dāng fǒu, bǎi shì cóng zhī. gǒu wú míng shí, hào wù xùn qíng, zé huò bù cè, gù zuǒ shì sī mǎ qiān bān gù fàn wèi zōng, jù lí yāng huò, kě bù shèn yú!"
辛亥,辽史臣进太祖以下《七帝实录》。先是耶律孟简自保州放还,上表于辽主曰:“本朝之兴,几二百年,宜有国史以垂后世。”辽主乃命置局编修。孟简谓同官曰:“史笔天下之大信,一言当否,百世从之。苟无明识,好恶徇情,则祸不测,故左氏、司马迁、班固、范蔚宗,俱罹殃祸,可不慎欤!”
bǐng chén, liáo qiǎn shǐ gāo lí, cè fēng sān hán guó gōng wáng xūn zhī zǐ yùn wèi gāo lí guó wáng.
丙辰,辽遣使高丽,册封三韩国公王勋之子运为高丽国王。
dīng sì, yǐ xiāng gòng jìn shì chéng yí wèi rǔ zhōu tuán liàn tuī guān chōng xī jīng guó zǐ jiàn jiào shòu yòng sī mǎ guāng lǚ gōng zhe hán jiàng zhī jiàn yě.
丁巳,以乡贡进士程颐为汝州团练推官、充西京国子监教授;用司马光、吕公著、韩绛之荐也。
jǐ wèi, liáo jìn sēng ní bù dé wú gù fù quē.
己未,辽禁僧尼不得无故赴阙。
shí èr yuè, rén xū, zhào:" jīn yuè shí wǔ rì kāi jīng yán, jiǎng lún yǔ, dú sān cháo bǎo xùn, jiǎng dú guān rì fù zī shàn táng, yǐ shuāng rì jiǎng dú, réng lún yī yuán sù zhí. chū jiǎng jí gèng xún, zǎi xiàng zhí zhèng bìng fù."
十二月,壬戌,诏:“今月十五日开经筵,讲《论语》,读《三朝宝训》,讲读官日赴资善堂,以双日讲读,仍轮一员宿直。初讲及更旬,宰相执政并赴。”
bà tài xué bǎo rèn tóng zuì fǎ.
罢太学保任同罪法。
yú tián jìn shī zi, zhào què zhī.
于阗进狮子,诏却之。
bǐng yín, liú zhì yán:" zǎi chén cài què shān líng shǐ huí, bì xū yǐn jiù zì hé ér què bù gù lián yú, kǒng shī jué wèi, wú gù zì liú. fú wàng zǎo fā ruì duàn, bà què zhèng shì, yǐ míng guó xiàn."
丙寅,刘挚言:“宰臣蔡确山陵使回,必须引咎自劾;而确不顾廉隅,恐失爵位,无故自留。伏望早发睿断,罢确政事,以明国宪。”
zhào:" fǔ jiè sān lù bǎo jiǎ dì wǔ děng liǎng dīng zhī jiā miǎn dōng jiào." cóng wáng yán sǒu qǐng yě.
诏:“府界三路保甲第五等两丁之家免冬教。”从王岩叟请也。
xià rén yǐ qí mǔ yí liú wù mǎ bái tuó lái xiàn.
夏人以其母遗留物、马、白驼来献。
jiǎ xū, bà hòu yuàn xī zuò yuàn.
甲戌,罢后苑西作院。
yǐ tiān zhāng gé dài zhì fàn chún rén zhōng shū shè rén wáng zhèn bìng wèi jǐ shì zhōng. wáng yán sǒu yán zhèn chū shǐ wú lián jiè zhī yù, lì cháo wú duān liàng zhī chēng, fēng bó zhī rèn, fēi zhèn suǒ dāng chù. xún mìng zhèn chū shǒu.
以天章阁待制范纯仁、中书舍人王震并为给事中。王岩叟言震出使无廉介之誉,立朝无端亮之称,封驳之任,非震所当处。寻命震出守。
chū, cài què yǔ zhāng dūn xíng shù děng gòng móu wū wǎng tài huáng tài hòu, zì wèi yǒu dìng cè gōng, hán zhěn sù huái bù píng. jí què wèi shān líng shǐ, zhěn nǎi yú lián qián jù chén què děng jiān zhuàng, yóu shì nèi cháo yǔ wài tíng bèi zhī zhī.
初,蔡确与章惇、邢恕等共谋诬罔太皇太后,自谓有定策功,韩缜素怀不平。及确为山陵使,缜乃于帘前具陈确等奸状,由是内朝与外廷备知之。
liú zhì yán:" zuó zhě què děng tán ēn zhuǎn guān, xué shì cǎo què zhì, yǒu yún' dú gāo dìng cè zhī gōng', mìng xià zhī rì, shí zhě jiē zhī qí guò, ér què nǎi yǎn rán shòu zhī. yòu, què yǔ zhāng dūn gù jié péng dǎng, zì bì xià jìn yòng sī mǎ guāng lǚ gōng zhe yǐ lái, yì bù yǐ wéi biàn, gù què nèi zé yáng wèi hé tóng, ér yīn shǐ dūn wài sì qiáng hàn, líng wǔ jǔ hài. zhōng wài yǐ wéi què yǔ dūn bù bà, zé shàn liáng wú yóu zì lì, tiān xià zhōng bù dé bèi rén hòu zhī zé."
刘挚言:“昨者确等覃恩转官,学士草确制,有云‘独高定策之功’,命下之日,识者皆知其过,而确乃偃然受之。又,确与章惇固结朋党,自陛下进用司马光、吕公著以来,意不以为便,故确内则阳为和同,而阴使惇外肆强悍,陵侮沮害。中外以为确与惇不罢,则善良无由自立,天下终不得被仁厚之泽。”
yǐ hài, dì chū yù ěr yīng gé, jiǎng lún yǔ.
乙亥,帝初御迩英阁,讲《论语》。
bǐng zǐ, zhū guāng tíng zòu yán:" cài què zhāng dūn hán zhěn, yí lìng jiě jī wù sī mǎ guāng fàn chún rén, yí jìn zhī zǎi fǔ hán wéi yí zhì zhī yòu mì. tuì sān jiān yú wài yǐ qīng bǎi pì, jìn sān xián yú nèi yǐ zàn wàn jǐ, tài píng zhī fēng, zì zī shǐ yǐ."
丙子,硃光庭奏言:“蔡确、章惇、韩缜,宜令解机务;司马光、范纯仁,宜进之宰辅;韩维宜置之宥密。退三奸于外以清百辟,进三贤于内以赞万几,太平之风,自兹始矣。”
wù yín, bà zēng zhì zhù qián jiān shí yǒu sì.
戊寅,罢增置铸钱监十有四。
liáo niú wēn shū zhī sān sī shǐ, guó mín jiān zú. liáo zhǔ yǐ wéi néng, jiā hù bù shì láng.
辽牛温舒知三司使,国民兼足。辽主以为能,加户部侍郎。