qǐ xuán yì dūn zāng shí yuè, jǐn zhāo yáng xié qià bā yuè, fán shí yī yuè.
起玄黓敦牂十月,尽昭阳协洽八月,凡十一月。
rén zōng tǐ tiān fǎ dào jí gōng quán dé shén wén shèng wǔ ruì zhé míng xiào huáng dì qìng lì èr nián liáo zhòng xī shí yī nián
○仁宗体天法道极功全德神文圣武睿哲明孝皇帝庆历二年(辽重熙十一年)
dōng, shí yuè, bǐng wǔ, yǐ yòu zhèng yán zhī zhì gào fù bì wèi hàn lín xué shì. bì yán yú dì yuē:" zēng jīn bì yǔ liáo hé, fēi chén běn zhì, tè yǐ cháo tíng fāng tǎo yuán hào, wèi xiá yǔ běi fāng jiǎo, gù bù gǎn yǐ sǐ zhēng ěr, gōng yú hé yǒu, ér jù gǎn shòu shǎng hū! yuàn bì xià yì xiū wǔ bèi, wú wàng guó chǐ." zú cí bù bài.
冬,十月,丙午,以右正言、知制诰富弼为翰林学士。弼言于帝曰:“增金币与辽和,非臣本志,特以朝廷方讨元昊,未暇与北方角,故不敢以死争耳,功于何有,而遽敢受赏乎!愿陛下益修武备,无忘国耻。”卒辞不拜。
liáo shǐ zhī hái yě, liáo zhǔ mìng yē lǜ rén xiān tóng zhī nán jīng liú shǒu shì, liú liù fú jiā tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì. jí suì bì zhì, mìng liù fú wèi sān sī shǐ yǐ shòu zhī.
辽使之还也,辽主命耶律仁先同知南京留守事,刘六符加同中书门下平章事。及岁币至,命六符为三司使以受之。
jǐ yǒu, yǐ fū yán qián xiá wáng xìn wèi běn lù bù shǔ, fū yán dōu jiān dí qīng wèi jīng yuán dōu jiān jiān zhī yuán zhōu, zuǒ cáng kù fù shǐ jǐng tài wèi běn lù qián xiá jiān zhī zhèn róng jūn jiē shǎng qí pò zéi gōng yě. hòu sān rì, xìn jí qīng gè jiān běn lù jīng lüè ān fǔ zhāo tǎo fù shǐ.
己酉,以鄜延钤辖王信为本路部署,鄜延都监狄青为泾原都监兼知原州,左藏库副使景泰为本路钤辖兼知镇戎军;皆赏其破贼功也。后三日,信及青各兼本路经略安抚招讨副使。
zhī qín zhōu hán qí, cháng zòu běn lù bīng bèi sù shǎo, qǐng yì jūn mǎ cháo tíng yǐ zhū chù wèi kě chōu nà, zhào qí xiáng dù yǐ wén. qí zòu yuē:" zì yuán hào kòu rǎo xī bǐ, shǎn xī diǎn mín wèi gōng shǒu yǐ zhù fáng shǒu, yǒu jǐng zé fù jí, wú shì zé guī nóng, wǔ yì fèi ér bù xiū, jìn yuē qīng ér yì fàn. zhì yǒu gù rén yīng míng, gèng xiāng wèi dài, guān zhōng liǎo bù kě bié, měi yù shàng zhōu fáng tà, duō jié zhòng táo bì, yǐ cǐ zhōu jùn tú yǒu rén shù, ruò yǐ yǐ zhàn, shì zú bài shì. chén wèi jiǎn cì shì bīng, zì shì zǔ zōng jiù fǎ. jīn huò zhǐ cì shǒu bèi jí chōng bǎo yì gōng jiàn shǒu míng mù, zhōng yǔ mín bù shū. qǐng qíng wèi jìn jūn, rén gěi cì miàn qián èr qiān, wú yòng lì wù." zhào cóng qí qǐng, jiǎn shǎn xī gōng shǒu, xī cì miàn chōng bǎo jié zhǐ huī, réng gěi lì wù. fán cì bǎo jié jūn yī bǎi bā shí wǔ zhǐ huī.
知秦州韩琦,尝奏本路兵备素少,请益军马;朝廷以诸处未可抽那,诏琦详度以闻。琦奏曰:“自元昊寇扰西鄙,陕西点民为弓手以助防守,有警则赴集,无事则归农,武艺废而不修,禁约轻而易犯。至有雇人应名,更相为代,官中了不可别,每遇上州防拓,多结众逃避,以此州郡徒有人数,若倚以战,适足败事。臣谓拣刺士兵,自是祖宗旧法。今或只刺手背及充保毅弓箭手名目,终与民不殊。请黥为禁军,人给刺面钱二千,无用例物。”诏从琦请,简陕西弓手,悉刺面充保捷指挥,仍给例物。凡刺保捷军一百八十五指挥。
guǐ wǔ, zèng jīng yuán lù fù dōu bù shǔ gé huái mǐn wèi zhèn xī jūn jié dù shǐ jiān tài wèi, shì zhōng yǐn, zi zōng chéng děng jiē qiān guān. jīng yuán qián xiá cáo yīng yǐ xià shí liù rén, bìng zèng guān yǒu chà. huái mǐn tōng shí shì, shàn hòu rén qíng, gù duō yǐ cái jiàn zhī jí yòng wèi jiāng, ér gāng bì qīng shuài, mèi yú yìng biàn, suì zhì fù jūn.
癸五,赠泾原路副都部署葛怀敏为镇西军节度使兼太尉,谥忠隐,子宗晟等皆迁官。泾原钤辖曹英以下十六人,并赠官有差。怀敏通时事,善候人情,故多以材荐之;及用为将,而刚愎轻率,昧于应变,遂至覆军。
jiǎ yín, yǐ hàn lín xué shì wáng yáo chén wèi jīng yuán lù ān fǔ shǐ, nèi shì fù dōu zhī lán yuán yòng fù zhī. shǐ, yáo chén hái zì shǎn xī, qǐng xiān bèi jīng yuán, fú tīng. jí gé huái mǐn bài, dì sī qí yán, gù fù qiǎn yáo chén wǎng. yú shì qián suǒ gé yì, duō jiàn shī xíng, fù rèn hán qí fàn zhòng yān wèi tǒng shuài, shí zì yáo chén fā zhī.
甲寅,以翰林学士王尧臣为泾原路安抚使,内侍副都知蓝元用副之。始,尧臣还自陕西,请先备泾原,弗听。及葛怀敏败,帝思其言,故复遣尧臣往。于是前所格议,多见施行,复任韩琦、范仲淹为统帅,实自尧臣发之。
yǐ hé dōng dōu zhuǎn yùn shǐ wén yàn bó zhī wèi zhōu jiān jīng yuán lù dōu bù shǔ jīng lüè ān fǔ yán biān zhāo tǎo shǐ.
以河东都转运使文彦博知渭州兼泾原路都部署、经略安抚沿边招讨使。
bǐng chén, zhī zhì gào liáng shì bào shǐ yú liáo.
丙辰,知制诰梁适报使于辽。
wù wǔ, fā dìng zhōu jìn jūn èr wàn èr qiān rén tún jīng yuán.
戊午,发定州禁军二万二千人屯泾原。
gēng shēn, zhào xù jiàng xiào zhèn wáng, qí qī nǚ wú yī zhě yǎng zhī gōng zhōng.
庚申,诏恤将校阵亡,其妻女无依者养之宫中。
bǐng yín, liáo qiǎn lín yá xiāo xié lái bào chè bīng.
丙寅,辽遣林牙萧偕来报撤兵。
dīng mǎo, jīng zhōu guān chá shǐ zhī wèi zhōu wáng yán jiàng zhī guó zhōu, zuò gé huái mǐn zhī bài yě. yán shǐ jiào huái mǐn zhù jūn wǎ tíng, jí huái mǐn qū zhèn róng, yán chí shū jiè wù rù, dì bèi chéng wèi zhài, yǐ léi shī yòu zéi, zhì zé fā fú jī zhī, kě yǒu gōng. huái mǐn fú tīng, jìn zhì dìng chuān, guǒ bài. zéi chéng shèng fàn wèi zhōu, yán lǜ zhōu rén chéng chéng, duō zhāng qí zhì wèi yí bīng, zéi yǐn qù. xiān shì yán zi yù wèi huái mǐn fēi jiāng cái, qǐng zòu yì zhī yán bù tīng, gù jí.
丁卯,泾州观察使知渭州王沿降知虢州,坐葛怀敏之败也。沿始教怀敏驻军瓦亭,及怀敏趋镇戎,沿驰书戒勿入,第背城为寨,以羸师诱贼,至则发伏击之,可有功。怀敏弗听,进至定川,果败。贼乘胜犯渭州,沿率州人乘城,多张旗帜为疑兵,贼引去。先是沿子豫谓怀敏非将才,请奏易之;沿不听,故及。
yuán zhōu shǔ qiāng mǐn zhū ěr mì cáng èr zú, bīng shù wàn, yǔ yuán hào shǒu wěi gé jué, lín dào fàn zhòng yān wén jīng yuán yù xí tǎo zhī, jǐ sì, zòu yán:" èr zú dào xiǎn bù kě gōng, qián rì gāo jì sōng cháng yǐ sàng shī. píng shí yóu huái fǎn cè, jīn tǎo zhī, bì yǔ zéi wèi biǎo lǐ, nán rù yuán zhōu, xī rǎo zhèn róng, dōng qīn huán zhōu, biān huàn wèi ài. yí yīn hào zéi bié lù dà rù zhī jì, jí bìng bīng běi qǔ xì yāo hú lú quán wèi bǎo zhàng, yǐ duàn zéi lù, zé èr zú zì ān, ér huán zhōu zhèn róng jìng dào tōng chè, kě yǐ wú yōu yǐ." hòu èr suì, suì zhù xì yāo hú lú zhū zhài.
原州属羌敏珠尔、密藏二族,兵数万,与元昊首尾隔绝,邻道范仲淹闻泾原欲袭讨之,己巳,奏言:“二族道险不可攻,前日高继嵩尝已丧师。平时犹怀反侧,今讨之,必与贼为表里,南入原州,西扰镇戎,东侵环州,边患未艾。宜因昊贼别路大入之际,即并兵北取细腰胡芦泉为堡障,以断贼路,则二族自安,而环州、镇戎径道通彻,可以无忧矣。”后二岁,遂筑细腰胡芦诸寨。
shí yī yuè, rén shēn, zhào gé mén:" zì jīn qì dān shǐ, bù yǐ guān gāo xià, bìng yí zuò jìn qián."
十一月,壬申,诏閤门:“自今契丹使,不以官高下,并移坐近前。”
xīn sì, xǐ zhī wèi zhōu wén yàn bó wèi qín fèng lù dōu bù shǔ jiān zhī qín zhōu, zhī jīng zhōu téng zōng liàng wèi huán qìng lù dōu bù shǔ jiān zhī qìng zhōu, zhī yíng zhōu zhāng kàng wèi jīng yuán dōu bù shǔ jiān zhī wèi zhōu, jù jiā jīng lüè ān fǔ zhāo tǎo shǐ. fù zhì shǎn xī sì lù dōu bù shǔ jīng lüè ān fǔ jiān yán biān zhāo tǎo shǐ, mìng hán qí fàn zhòng yān páng jí fēn lǐng zhī. zhòng fàn yǔ qí kāi fǔ jīng zhōu, ér xǐ yàn bó shuài qín, zōng liàng shuài qìng, jiē cóng zhòng yān qǐng yě. chū, gé huái mǐn bài yú dìng chuān, zhū jùn zhèn kǒng, zōng liàng gù chéng zhōng bīng shǎo, nǎi jí nóng mín shù qiān, róng fú chéng chéng, yòu mù yǒng gǎn, dié zhī zéi yuǎn jìn xíng shì, bào páng jùn shǐ wèi bèi. huì zhòng yān yǐn huán qìng bīng lái yuán. shí tiān yīn huì zhě shí rì, rén qíng yōu jǔ, zōng liàng nǎi dà shè niú jiǔ, yíng kào shì zú, yòu jí dìng chuān zhàn mò zhě, kū yú fú cí, jì lèi zhī, yīn hòu fǔ qí nú, shǐ gè dé suǒ yù. yú shì shì zú gǎn fā zēng qì, biān mín shāo ān, gù zhòng yān jiàn yǐ zì dài.
辛巳,徙知渭州文彦博为秦凤路都部署兼知秦州,知泾州滕宗谅为环庆路都部署兼知庆州,知瀛州张亢为泾原都部署兼知渭州,俱加经略安抚招讨使。复置陕西四路都部署、经略安抚兼沿边招讨使,命韩琦、范仲淹、庞籍分领之。仲范与琦开府泾州,而徙彦博帅秦,宗谅帅庆,皆从仲淹请也。初,葛怀敏败于定川,诸郡震恐,宗谅顾城中兵少,乃集农民数千,戎服乘城,又募勇敢,谍知贼远近形势,报旁郡使为备。会仲淹引环庆兵来援。时天阴晦者十日,人情忧沮,宗谅乃大设牛酒,迎犒士卒,又籍定川战殁者,哭于佛祠,祭酹之,因厚抚其孥,使各得所欲。于是士卒感发增气,边民稍安,故仲淹荐以自代。
jiǎ shēn, yǐ tài shān chǔ shì sūn fù wèi shì jiào shū láng guó zǐ jiàn zhí jiǎng. fàn zhòng yān fù bì jiē yán fù yǒu jīng shù, yí zài cháo tíng, gù zhào yòng zhī.
甲申,以泰山处士孙复为试校书郎、国子监直讲。范仲淹、富弼皆言复有经术,宜在朝廷,故召用之。
dīng hài, liáo qún chén shàng liáo zhǔ zūn hào yuē cōng wén shèng wǔ yīng lüè shén gōng ruì zhì rén xiào huáng dì, cè huáng hòu yuē zhēn yì xuān cí chóng shèng huáng hòu. dà shè. liáng wáng hóng jī jìn fēng yān guó wáng. yòu jìn fēng qí wáng xiāo huì wèi hán wáng, yǐ shǒu yì nán fá, dé zēng suì bì yě.
丁亥,辽群臣上辽主尊号曰聪文圣武英略神功睿智仁孝皇帝,册皇后曰贞懿宣慈崇圣皇后。大赦。梁王洪基进封燕国王。又进封齐王萧惠为韩王,以首议南伐,得增岁币也。
jǐ chǒu, jiàng xiàng jìn gāo wéi hé lǐ yǔ guī wú cóng zhōu děng guān, hǎo cóng zhèng zhào yú bìng luò zhí, zuò dìng chuān zhī bài yě.
己丑,降向进、高惟和、李禹珪、吴从周等官,郝从政、赵瑜并落职,坐定川之败也。
xīn mǎo, zhào zhī yǒng xīng jūn zhèng jiǎn jiān guǎn jù shǎn xī zhuǎn yùn sī jì dù liáng cǎo gōng shì. jiǎn jiàn yán:" fán jūn xíng suǒ xū, yuàn xià yǒu sī xiāng huǎn jí, xī wèi sān děng, fēi jí qiè zhě, xī yí bà qù." xiān shì yá lì shū mù jīng shī, fú wèi fàn hé duō piào méi, jì zhì, zé chì bù zhōng chéng, wǎng wǎng pò jiā bù néng cháng. jiǎn suì jiǎn sān shí yú wàn, yòu zòu bà kuò dí yǐ quàn mín jī sù. cháng ān gù dū, yì guān zǐ dì duō háo è, jiǎn zhì zhī pō yán, shèn zhě zhì qíng cuàn, rén jiē tì xī.
辛卯,诏知永兴军郑戬兼管句陕西转运司计度粮草公事。戬建言:“凡军行所须,愿下有司相缓急,析为三等,非急切者,悉宜罢去。”先是衙吏输木京师,浮渭泛河多漂没,既至,则斥不中程,往往破家不能偿。戬岁减三十馀万,又奏罢括籴以劝民积粟。长安故都,衣冠子弟多豪恶,戬治之颇严,甚者至黥窜,人皆惕息。
shí èr yuè, rén yín, zhì wǔ xué jiào shòu.
十二月,壬寅,置武学教授。
jiǎ chén, liáo fēng huáng tài dì zhòng yuán zǐ ne lū gǔ wèi ān dìng jùn wáng. ne lū gǔ xìng yīn hěn, liáo zhǔ cháng yuē:" cǐ zǐ mù yǒu fǎn xiāng." rán ēn lǐ rú chū.
甲辰,辽封皇太弟重元子呢噜古为安定郡王。呢噜古性阴很,辽主尝曰:“此子目有反相。”然恩礼如初。
jǐ yǒu, liáo zhǔ yǐ xuān xiàn huáng hòu jì rì, yǔ huáng tài hòu sù fú fàn sēng yú yán shòu mǐn zhōng sān xué sān sì.
己酉,辽主以宣献皇后忌日,与皇太后素服饭僧于延寿、闵忠、三学三寺。
xīn hài, liáo mìng juān yù bèi fá sòng zhū bù zū shuì yī nián.
辛亥,辽命蠲预备伐宋诸部租税一年。
rén zǐ, liáo yǐ tǔ hún dǎng xiàng duō yù mǎ yú xià guó, mìng jǐn biān fáng.
壬子,辽以吐浑、党项多鬻马于夏国,命谨边防。
jǐ wèi, liáo zhǔ yǐ sòng hè shǐ zài dǐ, wēi fú wǎng guān zhī.
己未,辽主以宋贺使在邸,微服往观之。
rén xū, zhào:" hán qí fàn zhòng yān páng jí yǐ dài sì lù zhāo tǎo shǐ, qí zhū lù zhāo tǎo shǐ fù bìng bà." xiān shì zhī qìng zhōu téng zōng liàng yán:" zì dìng chuān sàng shī, cháo tíng mìng hán qí děng dū tǒng sì lù, zé zhú lù shuài chén dāng bǐng jié zhì, qí guān hào bù kě tóng." gù yǒu shì zhào.
壬戌,诏:“韩琦、范仲淹、庞籍已带四路招讨使,其诸路招讨使、副并罢。”先是知庆州滕宗谅言:“自定川丧师,朝廷命韩琦等都统四路,则逐路帅臣当禀节制,其官号不可同。”故有是诏。
dīng mǎo, liáo jìn sāng zàng shā niú mǎ jí cáng zhēn bǎo.
丁卯,辽禁丧葬杀牛马及藏珍宝。
shì dōng, zǎi xiàng lǚ yí jiǎn gǎn fēng xuàn bù néng cháo, dì shǒu zhào bài sī kōng píng zhāng jūn guó zhòng shì, qí jí sǔn, sān wǔ rì yī rù zhōng shū yí jiǎn lì cí. fù jiàng shǒu zhào yuē:" gǔ wèi zī kě liáo jí, jīn jiǎn yǐ cì qīng." yòu wèn qún chén kě rèn liǎng fǔ zhě, qí chǒng yù rú cǐ. yí jiǎn píng shēng cháo huì, chū rù jìn zhǐ, jiē yǒu cháng chù, bù chà chǐ cùn. yī rì cháo jiàn, wù wàng yī bài, wài jiān yán guàn yán lǚ xiāng shī yí. hàn zhōu zhāng hóng yuē:" shì tiān duó zhī pò, dài jiāng wáng yǐ!" hòu xún yú, suì gǎn fēng xuàn yún.
是冬,宰相吕夷简感风眩不能朝,帝手诏拜司空、平章军国重事,俟疾损,三五日一入中书;夷简力辞。复降手诏曰:“古谓髭可疗疾,今剪以赐卿。”又问群臣可任两府者,其宠遇如此。夷简平生朝会,出入进止,皆有常处,不差尺寸。一日朝见,误忘一拜,外间讠雚言吕相失仪。汉州张纮曰:“是天夺之魄,殆将亡矣!”后旬馀,遂感风眩云。
shì suì, mì zhào zhī yán zhōu páng jí zhāo nà yuán hào:" yuán hào gǒu chēng chén, suī réng qí jiàn hào yì wú hài ruò gǎi chēng chán yú kè hán, zé gù dà shàn." jí yǐ wéi yuán hào zhòu shèng fāng jiāo, ruò zhōng guó zì qiǎn rén shuō zhī, bǐ yì yǎn jiǎn.
是岁,密诏知延州庞籍招纳元昊:“元昊苟称臣,虽仍其僭号亦无害;若改称单于、可汗,则固大善。”籍以为元昊骤胜方骄,若中国自遣人说之,彼益偃蹇。
shí yuán hào shǐ lǐ wén guì zài qīng jiàn chéng, jí nǎi zhào wén guì wèi zhī yuē:" rǔ zhī xiān wáng jí jīn wáng zhī chū, jiē bù shī chén jié, rǔ cáo hū wú gù wàng jiā zhī míng, shǐ bǐ cǐ zhī mín gān nǎo tú dì, jiē rǔ qún xià zhī gù yě. wǒ guó jiā fù yǒu tiān xià, suī piān shī xiǎo nǜ, wèi zhì dà sǔn, rǔ yī bài zé shè jì kě yōu yǐ. rǔ guī yǔ rǔ wáng: ruò néng huǐ guò chēng chén, cháo tíng suǒ yǐ dài rǔ wáng zhě, lǐ shù bì yōu yú qián." wén guì dùn shǒu yuē:" cǐ gù xī rén rì yè zhī yuàn yě." jí nǎi hòu jìn qiǎn zhī.
时元昊使李文贵在青涧城,籍乃召文贵谓之曰:“汝之先王及今王之初,皆不失臣节,汝曹忽无故妄加之名,使彼此之民肝脑涂地,皆汝群下之故也。我国家富有天下,虽偏师小衄,未至大损,汝一败则社稷可忧矣。汝归语汝王:若能悔过称臣,朝廷所以待汝王者,礼数必优于前。”文贵顿首曰:“此固西人日夜之愿也。”籍乃厚赆遣之。
yuán hào guó zhōng pí kùn, yù nà kuǎn ér chǐ xiān yán, jí wén guì hái, wén jí yán, dà xǐ, shǐ wén guì fù chí wàng róng děng shū dǐ jí yì hé. jí xián qí yán bù xùn, wèi gǎn fù shū, qǐng yú cháo. zhào jí fù shū xǔ qí hé, ér chēng wàng róng wèi tài wèi. jí fù qǐng yuē:" tài wèi, tiān zǐ shàng gōng, shǐ wàng róng chēng zhī, zé yuán hào bù kě dé chén yǐ. qí shū zì chēng níng lìng, bǐ zhī guān míng, chēng zhī wú xián." zhāo cóng jí yán. jì ér wàng róng děng yòu yǐ shū lái, yù réng qí jiàn hào ér chēng chén nà kuǎn, jí yuē:" cǐ fēi biān chén suǒ gǎn zhī yě." shí fāng yì xiū fù jīng yuán chéng zhài, jí kǒng yuán hào bài qí gōng, gù yǔ wǎng fù jì yì, bù jué qí qíng.
元昊国中疲困,欲纳款而耻先言,及文贵还,闻籍言,大喜,使文贵复持旺荣等书抵籍议和。籍嫌其言不逊,未敢复书,请于朝。诏籍复书许其和,而称旺荣为太尉。籍复请曰:“太尉,天子上公,使旺荣称之,则元昊不可得臣矣。其书自称宁令,彼之官名,称之无嫌。”昭从籍言。既而旺荣等又以书来,欲仍其僭号而称臣纳款,籍曰:“此非边臣所敢知也。”时方议修复泾原城寨,籍恐元昊败其功,故与往复计议,不绝其情。
rén zōng tǐ tiān fǎ dào jí gōng quán dé shén wén shèng wǔ ruì zhé míng xiào huáng dì qìng lì sān nián liáo zhòng xī shí èr nián
○仁宗体天法道极功全德神文圣武睿哲明孝皇帝庆历三年(辽重熙十二年)
chūn, zhēng yuè, xīn wèi, liáo qiǎn shǐ yù xià guó yǔ sòng hé.
春,正月,辛未,辽遣使谕夏国与宋和。
rén shēn, liáo yǐ běi miàn lín yá xiāo gé wèi běi yuàn shū mì fù shǐ. gé shàn yú yuè, yǔ jìn xí xiāng bǐ nì, yóu shì míng dá yú shàng. cháng shì yàn, liáo zhǔ wèi gé yuē:" zhèn zhī qīng cái, gù zì bá zhuó, qīng yí miǎn lì." gé yuē:" chén bù cái, wù méng shèng ēn, wéi jié yú zhōng, ān gǎn dài!"
壬申,辽以北面林牙萧革为北院枢密副使。革善谀悦,与近习相比昵,由是名达于上。尝侍宴,辽主谓革曰:“朕知卿才,故自拔擢,卿宜勉力。”革曰:“臣不才,误蒙圣恩,惟竭愚衷,安敢怠!”
jīng yuán ān fǔ shǐ wáng yáo chén yán bèi yù zhī cè, fán wǔ shì:" qí yī, zhèn róng jūn jiē zéi jiè tiān dū shān zhǐ bǎi yú lǐ, xī běi zé yǒu sān chuān dìng chuān liú fán děng zhài, jiē hàn xiāo guān gù dì, zuì shì zéi chōng, qí zhài zhǔ jiān yā, dāng lìng běn lù zhǔ shuài jǔ pì cái yǒng bān xíng. ruò wèi zuó lái huái mǐn zhī bài, dìng chuān zhū zhài bù zú hàn yù, suì wèi qì dì, zé liǎng lù gèng wú bǎo zhàng, zéi mǎ kě yǐ zhí dǐ chéng xià yǐ. qí dōng nán shī zi lán mǎ píng quán sān bǎo, qí chūn dāng yì yíng zhù, wèi jīng wèi zhī píng bì, bù ěr, qí shì bù gōng ér zì xià. yí lù gé jué, gèng wú chì hòu, zhèn róng suì wèi gū lěi yǐ. qí èr, wèi zhōu lóng gān yáng mù lóng chéng jìng biān dé shèng sì zhài, zài liù pán shān wài, nèi zé wèi wèi zhōu fān lí, wài zé wèi qín lǒng jīn dài, tǔ dì ráo wò, shēng chǐ fán duō, qǐng jiàn zhì wèi jūn, zé lù fēn dōu jiān yī yuán zhī jūn, zhuān tí jǔ sì zhài. jí lìng xiū jùn chéng qiàn, tiān tún jūn mǎ, jí shí jù xù liáng cǎo, yǐ wéi bèi yù. qí sān, yuán zhōu xī zhì huán zhōu dìng biān zhài, yǔ mǐn zhū ěr mì cáng děng zú yí dài fān bù xiāng jiē, qí shǒu lǐng zhì duō, sù wú bǎo jù, bù xiāng wéi tǒng, xiàng bèi lí hé, suǒ shǒu bù cháng. xū zé wǔ chén zhī huán yuán èr zhōu, xiāng wèi biǎo lǐ, shǐ zhāo jí fān bù, dàn bù wéi zéi yòng, shù shǎo jiǎn jīng yuán zhī huàn. qí sì, yí zhōu dì kòng shān xiǎn, zhōu chéng dī báo, háo qiàn qiǎn xiá, sān fēn jūn mín, èr fēn zài wài, zéi zhì suī néng chéng shǒu, jū mín bì dà zāo piāo lüè, yì yí yù lǜ zhī. qí wǔ, jīng zhōu suī wèi cì biān, rán yuán hé dà chuān, dào lù píng yì, shí jìn lǐ kòng è zhī huì, qí zhāng cūn zhí rù zhōu lù, yí yíng zuò guān zhà, huò duàn wèi zhǎng qiàn, yǐ è bēn chōng. wàng xià hán qí fàn zhòng yān xiāng dù shī xíng." cóng zhī.
泾原安抚使王尧臣言备御之策,凡五事:“其一,镇戎军接贼界天都山止百馀里,西北则有三川、定川、刘璠等寨,皆汉萧关故地,最是贼冲,其寨主、监押,当令本路主帅举辟材勇班行。若谓昨来怀敏之败,定川诸寨不足捍御,遂为弃地,则两路更无保障,贼马可以直抵城下矣。其东南师子、拦马、平泉三堡,俟春当益营筑,为泾、渭之屏蔽,不尔,其势不攻而自下。一路隔绝,更无斥候,镇戎遂为孤垒矣。其二,渭州笼竿、羊牧隆城、静边、得胜四寨,在六盘山外,内则为渭州籓篱,外则为秦、陇襟带,土地饶沃,生齿繁多,请建置为军,择路分都监一员知军,专提举四寨。及令修浚城堑,添屯军马,及时聚蓄粮草,以为备御。其三,原州西至环州定边寨,与敏珠尔、密藏等族一带蕃部相接,其首领至多,素无保聚,不相维统,向背离合,所守不常。须择武臣知环、原二州,相为表里,使招辑蕃部,但不为贼用,庶少减泾、原之患。其四,仪州地控山险,州城低薄,壕堑浅狭,三分军民,二分在外,贼至虽能城守,居民必大遭剽掠,亦宜预虑之。其五,泾州虽为次边,然缘河大川,道路平易,实近里控扼之会,其张村直入州路,宜营作关栅,或断为长堑,以遏奔冲。望下韩琦、范仲淹相度施行。”从之。
xīn sì, zhào fǔ chén yì juān jiǎn tiān xià fù yì.
辛巳,诏辅臣议蠲减天下赋役。
wù zǐ, zhào lù jiàng xiào sǐ wáng shì ér wú zǐ sūn zhě qīn shǔ.
戊子,诏录将校死王事而无子孙者亲属。
xīn mǎo, zhào shǎn xī yán biān zhāo tǎo shǐ hán qí fàn zhòng yān páng jí, fán jūn qī shēn fù bù jí zhě, jiē pián yí cóng shì. yòu jiàn wèi zhōu lóng gān chéng wèi dé shùn jūn. jiē yòng wáng yáo chén yì yě.
辛卯,诏陕西沿边招讨使韩琦、范仲淹、庞籍,凡军期申覆不及者,皆便宜从事。又建渭州笼竿城为德顺军。皆用王尧臣议也。
chū, cáo wěi kāi shān wài dì, zhì lóng gān děng sì zhài, mù gōng jiàn shǒu, gěi tián, shǐ gēng zhàn zì shǒu. qí hòu jiàng shuài shī fǔ yù, shāo qīn duó zhī, zhòng yuàn nù, suì jié dé shèng zhài zhǔ yáo guì bì chéng pàn. yáo chén shì guò jìng shàng, zuò shū shè chéng zhōng, yù yǐ huò fú, qiě fā jìn bīng tǎo zhī. lì bái yáo chén yuē:" gōng fèng shǐ qiě hái, guī bào tiān zǐ ěr guì pàn, fēi gōng shì yě." yáo chén yuē:" guì tǔ háo, pō dé shì xīn, rán chū fēi pàn zhě jīn bù chéng qí wèi dìng sù zhāo xiáng, hòu bì wèi cháo tíng huàn." guì guǒ chū jiàng. yáo chén wèi shēn míng yuē shù, rú wěi zhī jiù, nǎi guī.
初,曹玮开山外地,置笼竿等四寨,募弓箭手,给田,使耕战自守。其后将帅失抚御,稍侵夺之,众怨怒,遂劫德胜寨主姚贵闭城叛。尧臣适过境上,作书射城中,谕以祸福,且发近兵讨之。吏白尧臣曰:“公奉使且还,归报天子耳;贵叛,非公事也。”尧臣曰:“贵土豪,颇得士心,然初非叛者;今不乘其未定速招降,后必为朝廷患。”贵果出降。尧臣为申明约束,如玮之旧,乃归。
rén chén, lù táng dí rén jié hòu.
壬辰,录唐狄仁杰后。
guǐ sì, yán zhōu yán yuán hào qiǎn wěi liù zhái shǐ yī zhōu cì shǐ hè cóng xù lái nà kuǎn. xiān shì páng jí yīn lǐ wén guì hái, zài dá wàng róng děng shū, yuē yǐ yuán hào zì fèng biǎo xuē jiàn hào, shǐ gǎn wén yú cháo. yú shì wén guì yǔ cóng xù chí yuán hào shū zhì bǎo ān jūn, qí shū zì chēng" nán bāng ní dǐng dìng guó wū zhū láng xiāo shàng shū fù dà sòng huáng dì". cóng xù yòu zhì liáo shǐ rén yù lìng zǎo yì tōng hé zhī yì. yòu yán:" běn guó zì yǒu guó hào, wú fèng biǎo tǐ shì, qí chēng wū zhū, gài rú gǔ chán yú kè hán zhī lèi. ruò nán cháo shǐ rén zhì běn guó, zuò fān zǎi xiàng shàng. wū zhū jiàn shǐ rén shí, lí yún chuáng wèn shèng gōng wàn fú." cóng xù yīn qǐng yì quē, jí shǐ wèi zhī yuē:" tiān zǐ zhì zūn, jīng wáng shū fù yě, yóu chēng chén. jīn míng tǐ wèi zhèng, bù gǎn yǐ wén." cóng xù yuē:" zi shì fù, yóu chén shì jūn yě. shǐ cóng xù zhì jīng ér tiān zǐ bù xǔ, qǐng guī gèng yì zhī." jí nǎi jù yǐ wén, qiě yán:" yuán hào cí shāo shùn, bì yǒu gǎi shì zhōng guó zhī xīn yuàn tīng cóng xù yì quē, gèng xuǎn shǐ zhě wǎng qí guó shēn yù zhī, bǐ bì chēng chén, fán qiú gài zhī wù, dāng lì jiā cái sǔn." shí yuán hào yǔ liáo yǒu xìn, gù qǐng kuǎn sāi, ér dāng shí yì biān shì zhě xū chuāi yì duó, qì bù dé qí yào lǐng.
癸巳,延州言元昊遣伪六宅使、伊州刺史贺从勖来纳款。先是庞籍因李文贵还,再答旺荣等书,约以元昊自奉表削僭号,始敢闻于朝。于是文贵与从勖持元昊书至保安军,其书自称“男邦尼鼎定国乌珠郎霄上书父大宋皇帝”。从勖又致辽使人谕令早议通和之意。又言:“本国自有国号,无奉表体式,其称乌珠,盖如古单于、可汗之类。若南朝使人至本国,坐蕃宰相上。乌珠见使人时,离云床问圣躬万福。”从勖因请诣阙,籍使谓之曰:“天子至尊,荆王叔父也,犹称臣。今名体未正,不敢以闻。”从勖曰:“子事父,犹臣事君也。使从勖至京而天子不许,请归更议之。”籍乃具以闻,且言:“元昊辞稍顺,必有改事中国之心;愿听从勖诣阙,更选使者往其国申谕之,彼必称臣,凡求丐之物,当力加裁损。”时元昊与辽有衅,故请款塞,而当时议边事者虚揣臆度,讫不得其要领。
bǐng shēn, wáng yáo chén yòu yán:" hán qí fàn zhòng yān páng jí jì wèi shǎn xī sì lù dōu bù shǔ yán biān jīng lüè ān fǔ zhāo tǎo děng shǐ, sì lù dāng bǐng jié zhì, ér zhū lù shàng dài jīng lüè shǐ míng zhě jiǔ rén, gè zhì sī xíng shì, míng hào bù yì, suǒ bǐng fēi yī. jīn qǐng zhú lù dōu bù shǔ fù bù shǔ bìng bà jīng lüè, zhǐ chōng yán biān ān fǔ shǐ fù." cóng zhī.
丙申,王尧臣又言:“韩琦、范仲淹、庞籍既为陕西四路都部署沿边经略安抚招讨等使,四路当禀节制,而诸路尚带经略使名者九人,各置司行事,名号不异,所禀非一。今请逐路都部署、副部署并罢经略,只充沿边安抚使、副。”从之。
lǚ yí jiǎn shù qiú bà, dì yōu zhào wèi xǔ. shǎn xī zhuǎn yùn shǐ sūn miǎn shàng yán:" zǔ zōng wèi cháng yǐ yán fèi rén. jǐng yòu yǐ qián, gāng jì wèi shén fèi, yóu yǒu gǎn jī jìn shuō zhī shì. guān jīn zhī zhèng, shì kě tòng kū, ér wú yī rén wéi bì xià yán zhě, yóu zǎi xiàng duō jì ér bù yòng zhèng rén yě. zì yí jiǎn dāng guó, chù zhōng yán, fèi zhí dào, jí yǐ shǐ xiāng chū zhèn xǔ chāng, nǎi jiàn wáng suí chén yáo zuǒ dài jǐ, gài yǐn bù ruò yǐ zhě wèi zì gù zhī jì, yù shǐ bì xià fù sī jǐ ér zhào yòng yě. bì xià guǒ zhào yí jiǎn, hái zì dà míng, rù bǐng cháo zhèng, yú zī sān nián, yǐ gū xī wèi ān, yǐ bì bàng wèi zhì, xī zhōu lèi wèi bài wén, qì fán chéng cǐ qiú lù, bīng jiān huò bèi, tiān xià kōng jié, cì shǐ mù shǒu, shí bù dé yī. fǎ lìng biàn yì, shì mín yuàn zī. jīn yí jiǎn yǐ bìng mò tuì, bì xià shǒu hé yù yào, qīn xiě dé yīn, nǎi wèi hèn bù yí jí yú zhèn gōng, sì fāng chuán wén, yǒu qì xià zhě. yí jiǎn zài zhōng shū èr shí nián, sān guān fǔ xiāng, suǒ qǐng wú bù xíng, yǒu sòng dé jūn, yī rén ér yǐ, wèi zhī hé yǐ wéi bì xià bào! jīn qì dān fù méng, yuán hào kuǎn sāi, tiān xià rì wàng hé píng, yīn cǐ zhèn jì gāng, xiū fèi zhuì, xuǎn xián rèn néng, jié yòng yǎng shì, zé jǐng dé xiáng fú zhī fēng fù jiàn yú jīn yǐ. ruò tián rán bù gù, suì yǐ wéi ān, chén kǒng tǔ bēng wǎ jiě, bù kě fù jiù. ér yí jiǎn yì wèi sì fāng yǐ níng, yù yīn bìng ér qù, gǒu suì róng shēn, bù jiù qián guò, yǐ róu ér yì zhì zhě shēng wèi fù bèi, yǐ jiān ér kě shǐ zhě rèn wèi yǔ yì, shǐ zhī zài láng miào, bù tái gé, shì zhāng yǔ bù dú shēng yú hàn, lǐ lín fǔ fù jiàn yú jīn yě." shū wén, dì bù zhī zuì, yì zhě xǐ qí jiǎn qiè. yí jiǎn wèi rén yuē:" yuán guī yào shí zhī yán, wén cǐ hèn chí shí nián." rén yì fú qí liàng yún.
吕夷简数求罢,帝优诏未许。陕西转运使孙沔上言:“祖宗未尝以言废人。景祐以前,纲纪未甚废,犹有感激进说之士。观今之政,是可恸哭,而无一人为陛下言者,由宰相多忌而不用正人也。自夷简当国,黜忠言,废直道,及以使相出镇许昌,乃荐王随、陈尧佐代己,盖引不若已者为自固之计,欲使陛下复思己而召用也。陛下果召夷简,还自大名,入秉朝政,于兹三年,以姑息为安,以避谤为智,西州累为败闻,契凡乘此求赂,兵歼货悖,天下空竭,刺史牧守,十不得一。法令变易,士民怨咨。今夷简以病末退,陛下手和御药,亲写德音,乃谓恨不移疾于朕躬,四方传闻,有泣下者。夷简在中书二十年,三冠辅相,所请无不行,有宋得君,一人而已,未知何以为陛下报!今契丹复盟,元昊款塞,天下日望和平,因此振纪纲,修废坠,选贤任能,节用养士,则景德、祥符之风复见于今矣。若恬然不顾,遂以为安,臣恐土崩瓦解,不可复救。而夷简意谓四方已宁,欲因病而去,苟遂容身,不救前过,以柔而易制者升为腹背,以奸而可使者任为羽翼,使之在廊庙,布台阁,是张禹不独生于汉,李林甫复见于今也。”书闻,帝不之罪,议者喜其謇切。夷简谓人曰:“元规药石之言,闻此恨迟十年。”人亦服其量云。
èr yuè, rén yín, liáo jìn guān nán hàn mín gōng shǐ.
二月,壬寅,辽禁关南汉民弓矢。
bǐng wǔ, cì shǎn xī zhāo tǎo hán qí fàn zhòng yān páng jí qián gè bǎi wàn.
丙午,赐陕西招讨韩琦、范仲淹、庞籍钱各百万。
gēng xū, yòu zhèng yán liáng shì shǐ yán zhōu, yǔ páng jí yì suǒ yǐ zhāo huái yuán hào zhī lǐ, yú shì xǔ hè cóng xù fù quē.
庚戌,右正言梁适使延州,与庞籍议所以招怀元昊之礼,于是许贺从勖赴阙。
yǐ mǎo, hán qí fàn zhòng yān děng yán:" jīn yuán hào qiǎn rén fù quē, jiāng yì nà hé. rú bù gǎi jiàn hào, zé bù kě xǔ. rú bēi cí hòu lǐ, cóng wū zhū zhī chēng, yì yí fáng qí hòu huàn." jí xián xiào lǐ yú jìng yì yán bì bù kě xǔ.
乙卯,韩琦、范仲淹等言:“今元昊遣人赴阙,将议纳和。如不改僭号,则不可许。如卑词厚礼,从乌珠之称,亦宜防其后患。”集贤校理余靖亦言必不可许。
xīn yǒu, guó zǐ jiàn qǐng lì sì mén xué, yǐ shì shù rén zǐ dì wéi shēng yuán, yǐ guǎng zhāo yán zhī lù cóng zhī.
辛酉,国子监请立四门学,以士庶人子弟为生员,以广招延之路;从之。
sān yuè, rén shēn, yí jiǎn zài cí wèi, dì yù yán hé diàn zhào jiàn, chì chéng mǎ zhì diàn mén, mìng nèi shì qǔ wù zǐ yú yǐ qián, yí jiǎn yǐn bì jiǔ zhī, zhào gěi fú, wú bài. wù zǐ, bà xiāng, shǒu sī tú, jūn guó dà shì yǔ zhōng shū shū mì yuàn tóng yì.
三月,壬申,夷简再辞位,帝御延和殿召见,敕乘马至殿门,命内侍取杌子舆以前,夷简引避久之,诏给扶,毋拜。戊子,罢相,守司徒,军国大事与中书、枢密院同议。
yǐ yàn shū wèi píng zhāng shì jiān shū mì shǐ, pàn cài zhōu xià sǒng wèi hù bù shàng shū chōng shū mì shǐ, quán yù shǐ zhōng chéng jiǎ chāng cháo wèi cān zhī zhèng shì, yòu zhèng yán zhī zhì gào fù bì wèi shū mì fù shǐ. bì yǐ fèng shǐ, chāng cháo yǐ guǎn bàn shǐ láo, gù jù zhuó yòng. bì cí bù bài.
以晏殊为平章事兼枢密使,判蔡州夏竦为户部尚书、充枢密使,权御史中丞贾昌朝为参知政事,右正言、知制诰富弼为枢密副使。弼以奉使,昌朝以馆伴使劳,故俱擢用。弼辞不拜。
shí lǚ yí jiǎn bà xiāng, fǔ chén jiē jìn guān. shì yù shǐ yì yáng shěn miǎo yán:" jué lù suǒ yǐ quàn chén xià, jīn biān yǔ lǚ jǐng, wèi wén miào táng zhī móu yǒu yǐ zhé wài wǔ, ér wú míng jìn zhì, chén xià hé quàn yān!"
时吕夷简罢相,辅臣皆进官。侍御史弋阳沈邈言:“爵禄所以劝臣下,今边圉屡警,未闻庙堂之谋有以折外侮,而无名进秩,臣下何劝焉!”
xīn mǎo, liáo zhǔ rú nán jīng.
辛卯,辽主如南京。
guǐ sì, yǐ shì yù shǐ yú zhōu xún wèi qǐ jū shè rén, zhí fāng yuán wài láng wáng sù wèi bīng bù yuán wài láng, jí xián xiào lǐ ōu yáng xiū wéi tài cháng chéng, bìng zhī jiàn yuàn. zhōu xún gù cí. yòu yǐ jí xián xiào lǐ yú jìng wèi yòu zhèng yán, jiàn yuàn gòng zhí. shí shǎn yòu shī lǎo bīng dùn, jīng dōng xī dào qǐ, lǚ yí jiǎn jì bà xiāng, dì suì yù gèng tiān xià bì shì, gù zēng zhì jiàn guān, shǒu mìng sù děng wéi zhī.
癸巳,以侍御史鱼周询为起居舍人,职方员外郎王素为兵部员外郎,集贤校理欧阳修为太常丞,并知谏院。周询固辞。又以集贤校理余靖为右正言,谏院供职。时陕右师老兵顿,京东、西盗起,吕夷简既罢相,帝遂欲更天下弊事,故增置谏官,首命素等为之。
jiǎ wǔ, gǎi shū mì fù shǐ fù bì wèi zī zhèng diàn xué shì jiān hàn lín shì dú xué shì. bì shí zài shàng zhāng cí suǒ chú guān yuē:" chén zuó fèng shǐ qì dān, bǐ zhí zhèng zhī guān, hàn shǐ suǒ wèi cháng jiàn zhě, chén jiē jiàn zhī liǎng cháo shǐ chén xī suǒ huì yán zhě, chén jiē yán zhī yǐ gù dé xiáng zhī qí qíng zhuàng. bǐ wéi bù lái, lái zé wèi yì yù yě, yuàn cháo tíng wù yǐ jì hé ér hū zhī. chén jīn shòu shǎng, bǐ ruò yī dàn yú méng, chén bù wéi méng cháo tíng fǔ yuè zhī zhū, tiān xià gōng lùn, qí wèi chén hé! chén wèi gōng lùn, shèn yú fǔ yuè, yuàn shōu xīn mìng, zé zhōng wài zhī rén bì yuē:' shǐ chén bù shòu shǎng, shì shì wèi kě zhī, qí yú shǒu bèi jué bù gǎn xiè chí.' fēi chén wù shì xiǎo lián, chéng kǒng wù guó shì yě." dì chá qí yì jiān, tè gǎi mìng yān.
甲午,改枢密副使富弼为资政殿学士兼翰林侍读学士。弼时再上章辞所除官曰:“臣昨奉使契丹,彼执政之官,汉使所未尝见者,臣皆见之;两朝使臣昔所讳言者,臣皆言之;以故得详知其情状。彼惟不来,来则未易御也,愿朝廷勿以既和而忽之。臣今受赏,彼若一旦渝盟,臣不惟蒙朝廷斧钺之诛,天下公论,其谓臣何!臣畏公论,甚于斧钺,愿收新命,则中外之人必曰:‘使臣不受赏,是事未可知,其于守备决不敢懈驰。’非臣务饰小廉,诚恐误国事也。”帝察其意坚,特改命焉。
xià, sì yuè, wù xū shuò, xìng qióng lín yuàn, yuè qí shì.
夏,四月,戊戌朔,幸琼林苑,阅骑士。
gēng zǐ, xià qiǎn shǐ jìn mǎ tuó yú liáo.
庚子,夏遣使进马驼于辽。
guǐ mǎo, yǐ jīn shǔ bǎo ān jūn pàn guān shì shào liáng zuǒ jiǎ zhù zuò láng, shǐ xià zhōu. xiān shì liáng zuǒ yǔ hè cóng xù yì quē, guǎn yú dū tíng xī yì. chéng shòu shǐ chén qǔ yuán hào shū zhì zhōng shū shū mì yuàn, yù cóng xù yǐ" suǒ jī lái wén zì, míng tǐ wèi zhèng, míng shàng yī zì yòu fàn shèng zǔ huì, bù gǎn jìn, què lìng jī huí. qí chēng nán, qíng yì suī jiàn gōng shùn, rán fù zǐ yì wú bù chēng chén zhī lǐ. zì jīn shàng biǎo, zhǐ chēng jiù míng, cháo tíng dāng háng fēng cè wèi xià guó zhǔ, cì zhào bù míng, xǔ zì zhì guān shǔ. qí yàn shǐ rén, zuò duǒ diàn zhī shàng huò qiǎn shǐ wǎng bǐ, yī rú jiē jiàn qì dān shǐ rén lǐ. rú yù chāi rén yú jiè shàng chéng lǐng suǒ cì, yì tīng zhī. zhì què chǎng yú bǎo ān jūn, suì cì juàn shí wàn pǐ chá sān wàn jīn, shēng rì yǔ shí yuè yī rì cì jī zhī, xǔ jìn fèng qián yuán jié jí hè zhèng, qí yán biān xīng fù zhài zhà bìng rú jiù." réng mìng liáng zuǒ yǔ cóng xù děng tóng wǎng, yì dìng yǐ wén.
癸卯,以金署保安军判官事邵良佐假著作郎,使夏州。先是良佐与贺从勖诣阙,馆于都亭西驿。承受使臣取元昊书至中书、枢密院,谕从勖以“所赍来文字,名体未正,名上一字又犯圣祖讳,不敢进,却令赍回。其称男,情意虽见恭顺,然父子亦无不称臣之礼。自今上表,只称旧名,朝廷当行封册为夏国主,赐诏不名,许自置官属。其宴使人,坐朵殿之上;或遣使往彼,一如接见契丹使人礼。如欲差人于界上承领所赐,亦听之。置榷场于保安军,岁赐绢十万匹、茶三万斤,生日与十月一日赐赍之,许进奉乾元节及贺正,其沿边兴复寨栅并如旧。”仍命良佐与从勖等同往,议定以闻。
jiǎ chén, yǐ hán qí fàn zhòng yān bìng wèi shū mì fù shǐ, zhī yǒng xīng jūn zhèng jiǎn wèi shǎn xī sì lù mǎ bù jūn dōu bù shǔ jiān jīng lüè ān fǔ zhāo tǎo děng shǐ, zhù jūn jīng zhōu. qí zhòng yān fán wǔ ràng, bù xǔ, nǎi jiù dào. fù bì yuē:" qí zhòng yān bìng shòu shū mì fù shǐ, rán yì zhě yún, xī kòu wèi tiǎn, ruò èr rén jù lái, huò kǒng quē shì. yuàn bì xià cǎi gōng lùn, yī zhào lái chù nèi, yī shòu zhí zài biān, huò èr rén yī suì yī gēng, jūn qí láo yì, nèi wài xié jì, wú shàn yú cǐ."
甲辰,以韩琦、范仲淹并为枢密副使,知永兴军郑戬为陕西四路马步军都部署兼经略安抚招讨等使,驻军泾州。琦、仲淹凡五让,不许,乃就道。富弼曰:“琦、仲淹并授枢密副使,然议者云,西寇未殄,若二人俱来,或恐阙事。愿陛下采公论,一召来处内,一授职在边,或二人一岁一更,均其劳逸,内外协济,无善于此。”
yǐ sì, yǐ shū mì fù shǐ, lì bù shì láng dù yǎn chōng shū mì shǐ, xuān huī nán yuàn shǐ zhōng wǔ jié dù shǐ xià sǒng fù běn zhèn. xiān shì yǐ shū mì shǐ zhào sǒng yú cài zhōu, tái jiàn jiāo zhāng lùn" sǒng zài shǎn xī, wèi nuò bù kěn jìn lì, cháng chū xún biān, zhì shì bì zhōng jūn zhàng xià, jǐ zhì jūn biàn. yòu, yuán hào cháng bǎng sāi xià, dé sǒng shǒu zhě yǔ qián sān qiān. wèi zéi suǒ qīng rú cǐ." qiě yán:" sǒng xié zhà rèn shù, jiān xié qīng xiǎn, yǔ lǚ yí jiǎn bù xié, yí jiǎn wèi qí wéi rén, bù kěn yǐn wèi tóng liè, jì tuì ér hòu jiàn zhī, yǐ shì sù hàn." yù shǐ shěn miǎo, yòu yán sǒng yīn jiāo nèi shì liú cóng yuàn, qí yán yóu qiè. huì sǒng yǐ zhì guó mén, yán zhě qǐng wú lìng rù jiàn. jiàn guān yú jìng yòu yán:" sǒng lèi biǎo yǐn jí. jí wén zhào yòng, jí jiān yì ér chí. ruò bù zǎo jué, sǒng bì jiān qiú miàn duì, xù ēn gǎn qì, fù yǒu zuǒ yòu wèi zhī jiě shì, zé shèng tīng huò yǐ." yù shǐ zhōng chéng wáng gǒng chén duì dì jí yán, dì wèi shěng, jù qǐ, gǒng chén yǐn dì jū bì qí shuō. qián hòu yán zhě hé shí bā shū, dì nǎi bà sǒng ér yòng yǎn dài zhī.
乙巳,以枢密副使,吏部侍郎杜衍充枢密使,宣徽南院使、忠武节度使夏竦赴本镇。先是以枢密使召竦于蔡州,台谏交章论“竦在陕西,畏懦不肯尽力,尝出巡边,置侍婢中军帐下,几致军变。又,元昊常榜塞下,得竦首者予钱三千。为贼所轻如此。”且言:“竦挟诈任数,奸邪倾险,与吕夷简不协,夷简畏其为人,不肯引为同列,既退而后荐之,以释宿憾。”御史沈邈,又言竦阴交内侍刘从愿,其言尤切。会竦已至国门,言者请毋令入见。谏官余靖又言:“竦累表引疾。及闻召用,即兼驿而驰。若不早决,竦必坚求面对,叙恩感泣,复有左右为之解释,则圣听惑矣。”御史中丞王拱辰对帝极言,帝未省,遽起,拱辰引帝裾毕其说。前后言者合十八疏,帝乃罢竦而用衍代之。
jǐ yǒu, yǐ guǎn gé jiào kān cài xiāng wèi mì shū chéng zhī jiàn yuàn. chū, wáng sù yú jìng ōu yáng xiū chú jiàn guān, xiāng zuò shī hè zhī, cí duō jī quàn. sān rén zhě yǐ qí shī jiàn yú dì, xún yǒu shì mìng.
己酉,以馆阁校勘蔡襄为秘书丞、知谏院。初,王素、余靖、欧阳修除谏官,襄作诗贺之,辞多激劝。三人者以其诗荐于帝,寻有是命。
bǐng chén, yǐ chūn xià bù yǔ, qiǎn shǐ cí dǎo yuè dú.
丙辰,以春夏不雨,遣使祠祷岳渎。
jǐ wèi, yǐ hàn lín xué shì wǔ yáo chén wèi hù bù láng zhōng, quán sān sī shǐ shì. yáo chén shǐ shòu mìng, yán yú dì yuē:" jīn guó yǔ mín jiē bì yǐ, zài bì xià rèn chén zhě rú hé." yīn qǐng zì zé liáo shǔ, dì nà qí yán. yáo chén qǔ shǎn xī hé dōng sān lù wèi yòng bīng qián jí yòng bīng hòu suì chū rù cái yòng zhī shù kuài jì yǐ wén.
己未,以翰林学士五尧臣为户部郎中,权三司使事。尧臣始受命,言于帝曰:“今国与民皆弊矣,在陛下任臣者如何。”因请自择僚属,帝纳其言。尧臣取陕西、河东三路未用兵前及用兵后岁出入财用之数会计以闻。
gēng shēn, yǐ yán tiě pàn guān lǚ shào níng wèi huái nán zhuǎn yùn shǐ. shào níng zhì huái nán, jí shàng xiàn qián shí wàn. jiàn guān ōu yáng xiū qǐng què suǒ shàng qián, bìng zhì shào níng qī wǎng zhī zuì, yǐ jiè jiān lì kè bō.
庚申,以盐铁判官吕绍宁为淮南转运使。绍宁至淮南,亟上羡钱十万。谏官欧阳修请却所上钱,并治绍宁欺罔之罪,以戒奸吏刻剥。
lǚ yí jiǎn suī bà xiāng, yóu yǐ sī tú yù yì jūn guó dà shì, yú shì jiàn guān cài xiāng shū yán:" yí jiǎn bèi bìng yǐ lái, liǎng fǔ dà chén shòu shì yú yí jiǎn zhī mén, yí jiǎn wèi xiāng, shǒu wěi èr shí yú nián, gōng yè wú wén, jīn yǐ bìng guī, shàng tān quán shì, bù néng lì cí, fú qǐ tè bà shāng liáng jūn guó dà shì, shǐ liǎng fǔ dà chén zhuān dāng zé rèn, wú suǒ tuī bì." jiǎ zǐ, yí jiǎn qǐng bà yù yì jūn guó dà shì, cóng zhī.
吕夷简虽罢相,犹以司徒预议军国大事,于是谏官蔡襄疏言:“夷简被病以来,两府大臣受事于夷简之门,夷简为相,首尾二十馀年,功业无闻,今以病归,尚贪权势,不能力辞,伏乞特罢商量军国大事,使两府大臣专当责任,无所推避。”甲子,夷简请罢预议军国大事,从之。
shì yuè, guó zǐ jiàn zhí jiǎng shí jiè zuò qìng lì shèng dé shī. jiè dǔ xué shàng zhì, lè shàn jí è, xǐ shēng míng, huì lǚ yí jiǎn bà, zhāng dé xiàng yàn shū jiǎ chāng cháo hán qí fàn zhòng yān fù bì tóng shí zhí zhèng, ér ōu yáng xiū cài xiāng wáng sù yú jìng bìng wèi jiàn guān. xià sǒng jì bài, fù duó zhī, yǐ dù yǎn dài, yīn dà xǐ yuē:" cǐ shèng shì, gē sòng wú zhí, qí kě yǐ hū!" shī suǒ chèn duō yī shí míng chén, qí yán dà jiān, gài chì sǒng yě. shī qiě chū, sūn fù wén zhī, yuē:" jiè huò shǐ yú cǐ yǐ."
是月,国子监直讲石介作《庆历圣德诗》。介笃学尚志,乐善疾恶,喜声名,会吕夷简罢,章得象、晏殊、贾昌朝、韩琦、范仲淹、富弼同时执政,而欧阳修、蔡襄、王素、余靖并为谏官。夏竦既拜,复夺之,以杜衍代,因大喜曰:“此盛事,歌颂吾职,其可已乎!”诗所称多一时名臣,其言大奸,盖斥竦也。诗且出,孙复闻之,曰:“介祸始于此矣。”
wǔ yuè, dīng mǎo shuò, rì yǒu shí zhī.
五月,丁卯朔,日有食之。
gēng wǔ, lù xì qiú.
庚午,录系囚。
jiāng huái suì cáo bù gěi, jīng shī fá jūn chǔ, dà chén yǐ wéi yōu. shū mì fù shǐ fàn zhòng yān, yán guó zǐ bó shì xuān chéng xǔ yuán kě dú yǐ bàn, xīn wèi, zhuó yuán jiāng huái liǎng zhè jīng hú zhì zhì fā yùn pàn guān. yuán yuē:" yǐ liù lù qī shí èr zhōu zhī sù, bù néng zú jīng shī zhě, wú bù xìn yě." zhì zé mìng bīn jiāng zhōu xiàn liú sān yuè liáng, yú xī fā zhī, yuǎn jìn yǐ cì xiāng bǔ, yǐn qiān yú sōu zhuǎn cáo ér xī. wèi jǐ, jīng shī zú shí.
江、淮岁漕不给,京师乏军储,大臣以为忧。枢密副使范仲淹,言国子博士宣城许元可独倚办,辛未,擢元江、淮、两浙、荆湖制置发运判官。元曰:“以六路七十二州之粟,不能足京师者,吾不信也。”至则命濒江州县留三月粮,馀悉发之,远近以次相补,引千馀艘转漕而西。未几,京师足食。
guǐ yǒu, mìng wáng gǒng chén tián kuàng yǔ sān sī tóng yì jiǎn fàng zhōu xiàn kē pèi.
癸酉,命王拱辰、田况与三司同议减放州县科配。
yǐ hài, xīn zhōu dì dà zhèn. zhào běn lù zhuǎn yùn jīng lüè sī ān xù bǎi xìng, wú chí biān bèi.
乙亥,忻州地大震。诏本路转运、经略司安恤百姓,毋驰边备。
yán tiě fù shǐ lín wéi chū zhī huá zhōu.
盐铁副使林潍出知滑州。
chū, rù nèi dōu zhī zhāng yǒng hé jiàn yì, qǐng shōu mín fáng qián shí zhī sān yǐ zhù jūn fèi, shì xià sān sī, wáng yáo chén chí bù kě. yǒng hé mì shǐ rén zhì yì yuē:" néng xíng cǐ, zé dà yòng yǐ." míng rì, rù jiàn, jù wèi dì yán, yīn yuē:" cǐ shuāi shì shì, táng dé zōng suǒ yǐ zhì luàn zhě, fēi píng shí kě xíng yě." wéi wèi yǒng hé shì, zhù zhī shén lì. yáo chén zòu bà wéi, yǐ hé běi zhuǎn yùn shǐ zhāng rì zhī wèi yán tiě fù shǐ, yì nǎi dìng.
初,入内都知张永和建议,请收民房钱十之三以助军费,事下三司,王尧臣持不可。永和密使人致意曰:“能行此,则大用矣。”明日,入见,具为帝言,因曰:“此衰世事,唐德宗所以致乱者,非平时可行也。”潍畏永和势,助之甚力。尧臣奏罢潍,以河北转运使张日之为盐铁副使,议乃定。
wù yín, yǐ yú bù yuán wài láng dù qǐ quán fā qiǎn dù zhī pàn guān shì, tài cháng bó shì yàn dù quán fā qiǎn hù bù pàn guān shì, jiē wáng yáo chén suǒ jiàn yě. quán fā qiǎn sān sī pàn guān shǐ cǐ. qǐ, gǎo zhī zǐ dù, sù zhī zǐ yě.
戊寅,以虞部员外郎杜杞权发遣度支判官事,太常博士燕度权发遣户部判官事,皆王尧臣所荐也。权发遣三司判官始此。杞,镐之子;度,肃之子也。
gēng chén, xìng xiàng guó sì huì líng guān qí yǔ.
庚辰,幸相国寺、会灵观祈雨。
guǐ wèi, zhì yù shǐ guān liù yuán, bà tuī zhí guān, cóng yù shǐ tái qǐng yě.
癸未,置御史官六员,罢推直官,从御史台请也。
yǐ yǒu, yǐ shì yù shǐ xí píng zhī rùn zhōu. zhōng chéng wáng gǒng chén yán qí yì lùn wú qǔ, gù chū zhī.
乙酉,以侍御史席平知润州。中丞王拱辰言其议论无取,故出之。
dīng hài, zhì wǔ xué yú wǔ chéng wáng miào, yǐ tài cháng chéng ruǎn yì wèi wǔ xué jiào shòu.
丁亥,置武学于武成王庙,以太常丞阮逸为武学教授。
wù zǐ, yǔ, fǔ chén chēng hè. dì yuē:" tiān jiǔ bù yǔ, zhèn měi fén xiāng shàng dǎo yú tiān. zuó xī qǐn diàn zhōng hū wén wēi léi, jù qǐ guàn dài, lù lì diàn xià, xū yú yǔ zhì, yī jiē zhān shī. yí kè yǔ jì, zài bài yǐ xiè, fāng gǎn shēng jiē. zì cǐ shàng jì gǎo miáo kě jiù yě." zhāng dé xiàng yuē:" fēi bì xià zhì chéng, hé yǐ zhì tiān yìng ruò cǐ!" dì yuē:" bǐ yù xià zhào zuì jǐ, chè lè jiǎn shàn, yòu kǒng jìn yú chóng shì xū míng, bù ruò sù yè jīng xīn mì dǎo wèi jiā ěr."
戊子,雨,辅臣称贺。帝曰:“天久不雨,朕每焚香上祷于天。昨夕寝殿中忽闻微雷,遽起冠带,露立殿下,须臾雨至,衣皆沾湿。移刻雨霁,再拜以谢,方敢升阶。自此尚冀槁苗可救也。”章得象曰:“非陛下至诚,曷以致天应若此!”帝曰:“比欲下诏罪己,彻乐减膳,又恐近于崇饰虚名,不若夙夜精心密祷为佳耳。”
xīn mǎo, zhù qīn tiān tán yú jìn zhōng.
辛卯,筑钦天坛于禁中。
yǐ wèi, jiàn guān ōu yáng xiū yán:" hán qí fàn zhòng yān dào quē yǐ lái, zhǐ shì zhú rì yǔ liǎng fǔ suí lì shàng diàn, chéng zòu xún cháng gōng shì, bì xià yì wèi zēng tè cì zhào duì, cóng róng fǎng wèn. jīn xī shì wèi hé, biān chuí bì yǒu jǐng jí, qǐ bì xià yīn wú shì zhī shí, chū yù biàn diàn, tè zhào qí děng cóng róng fǎng wèn, shǐ jìn chén xī biān shì yí hé rú hé chǔ zhì. zhì rú liǎng fǔ dà chén, měi yǒu biān fáng jí shì, huò lìng fēi shí zhào jiàn jù yì, huò gè lìng zì shù suǒ jiàn, zhǐ zhào yī liǎng rén shāng liáng, cǐ nǎi zǔ zōng zhī cháo bìng xǔ rú cǐ, bù bì jū shǒu cháng lì yě."
乙未,谏官欧阳修言:“韩琦、范仲淹到阙以来,只是逐日与两府随例上殿,呈奏寻常公事,陛下亦未曾特赐召对,从容访问。今西事未和,边陲必有警急,乞陛下因无事之时,出御便殿,特召琦等从容访问,使尽陈西边事宜合如何处置。至如两府大臣,每有边防急事,或令非时召见聚议,或各令自述所见,只召一两人商量,此乃祖宗之朝并许如此,不必拘守常例也。”
liáo zhào fù dìng lǐ zhì.
辽诏复定礼制。
liáo zhǔ rú shān xī.
辽主如山西。
shì yuè, xīn zhōu dì zhèn.
是月,忻州地震。
hǔ yì zú wáng lún pàn yú yí zhōu.
虎翼卒王伦叛于沂州。
liù yuè, bǐng wǔ, liáo zhào:" shì xuǎn zǎi xiàng jié dù shǐ zú shǔ jí shēn wéi jié dù shǐ zhī jiā, xǔ zàng yòng yín qì, réng jìn shā shēng yǐ jì."
六月,丙午,辽诏:“世选宰相、节度使族属及身为节度使之家,许葬用银器,仍禁杀牲以祭。”
gēng xū, liáo zhào:" hàn rén gōng fēn hù jué, héng chǎn yǐ qīn zú jì zhī."
庚戌,辽诏:“汉人宫分户绝,恒产以亲族继之。”
xīn hài, zhǔn bù bù zhǎng qiǎn qí dì cháo yú liáo.
辛亥,准布部长遣其弟朝于辽。
guǐ chǒu, zhī jiàn yuàn ōu yáng xiū yán:" jìn rì sì fāng zéi dào jiàn duō, jiē yóu guó jiā sù wú yù bèi, ér guān lì shǎng fá bù xíng yě. jīn yí zhōu jūn zéi wáng lún, suǒ guò chǔ tài děng zhōu, lián qí yáng qí, rú lǚ wú rén zhī jìng, ér xún jiǎn xiàn wèi fǎn fù zéi zhào, qí yì jiǎ qì xiè jiē shù shǒu ér guī zhī, cǐ kě wèi xīn fù zhī dà yōu. qǐng zì jīn, zéi suǒ jīng zhōu xiàn duó yì jiǎ, guān lì bìng zhuī guān lēi tíng, xún jiǎn xiàn wèi réng chú míng, lēi cóng jūn zì xiào, qí pò zéi rì zé xǔ xù zhī." jiǎ zǐ, yòu zhèng yán yú jìng yán:" jīn guān lì chí shì, xì mín jù ér wèi dào zéi, bù néng jìn zhǐ zhě, gài shǎng fá bù xíng yě. ruò fēi dà shè dī fáng yǐ jiǎo qián bì, zé chén yōu guó jiā zhī huàn, bù zài xī běi ér qǐ yú fēng yù zhī nèi yǐ. qǐ cháo tíng yán bǔ zéi shǎng fá, jí lì bèi zéi jié zhì wáng shī qì jiǎ chú míng zhuī guān zhī fǎ." bìng cóng zhī.
癸丑,知谏院欧阳修言:“近日四方贼盗渐多,皆由国家素无御备,而官吏赏罚不行也。今沂州军贼王伦,所过楚、泰等州,连骑扬旗,如履无人之境,而巡检、县尉反赴贼召,其衣甲、器械皆束手而归之,此可谓心腹之大忧。请自今,贼所经州县夺衣甲,官吏并追官勒停,巡检、县尉仍除名,勒从军自效,俟破贼日则许叙之。”甲子,右正言余靖言:“今官吏驰事,细民聚而为盗贼,不能禁止者,盖赏罚不行也。若非大设堤防以矫前弊,则臣忧国家之患,不在西北而起于封域之内矣。乞朝廷严捕贼赏罚,及立被贼劫质、亡失器甲除名追官之法。”并从之。
chū, liáo běi yuàn shū mì shǐ xiāo xiào mù, yǐ jiàn nán fá yán bù yòng, xǐ nán yuàn, yǐ qí dì xiào zhōng wèi běi yuàn shū mì shǐ. wèi jǐ, xiào zhōng jí, réng yǐ xiào mù wèi běi yuàn shū mì shǐ, xǐ fēng qí guó wáng. qiū, qī yuè, bǐng yín shuò, xiào zhōng zú, liáo zhǔ tè shì xì qiú.
初,辽北院枢密使萧孝穆,以谏南伐言不用,徙南院,以其弟孝忠为北院枢密使。未几,孝忠疾,仍以孝穆为北院枢密使,徙封齐国王。秋,七月,丙寅朔,孝忠卒,辽主特释系囚。
liáo yē lǜ hǎn bān zài wèi běi yuàn dài wáng, rù cháo. liáo zhǔ cóng róng wèi yuē:" qīng shǒu biān rèn zhòng, dāng shí fǔ kù, zhèn pín fá, yǐ bào zhèn." hǎn bān jì shòu mìng, yù jié zhōng jǐn, zhī wú bù yán, biàn yì wèi duō.
辽耶律罕班再为北院大王,入朝。辽主从容谓曰:“卿守边任重,当实府库,赈贫乏,以报朕。”罕班既受命,愈竭忠谨,知无不言,便益为多。
wù chén, yǐ hàn lín xué shì sū shēn zhī hé yáng. xiān shì wáng sù ōu yáng xiū děng wéi jiàn guān, shù yán shì, shēn è zhī. huì jīng shī mǐn yǔ, shēn qǐng duì, yán:" hóng fàn wǔ shì, yán zhī bù cóng, shì wèi bù yì, jué jiù jiàn, jué fá cháng yáng." shēn yì gài zhǐ jiàn guān yě. shí chú tài cháng bó shì mǎ duān wèi jiān chá yù shǐ, shēn suǒ jiàn yě. xiū jí shàng yán:" duān xìng xiǎn qiǎo, wǎng nián cháng fā qí mǔ yīn shì, mǔ zuò zhàng jí. duān wéi rén zi, bù néng yǐ lǐ fáng xián, xiàn qí mǔ yú guò è, yòu bù néng róng yǐn, shǐ qí mǔ bèi xíng, lǐ hé zhōng shēn bù chǐ guān lián, qǐ kě gèng wéi tiān zǐ fǎ guān! sū shēn yǔ xiǎo rén qì lèi xiāng hé, yí qí suǒ jǔ rú cǐ yě." shēn yóu shì chù, duān xún yì chū wài.
戊辰,以翰林学士苏绅知河阳。先是王素、欧阳修等为谏官,数言事,绅恶之。会京师闵雨,绅请对,言:“《洪范》五事,言之不从,是谓不乂,厥咎僭,厥罚常旸。”绅意盖指谏官也。时除太常博士马端为监察御史,绅所荐也。修即上言:“端性险巧,往年常发其母阴事,母坐杖脊。端为人子,不能以礼防闲,陷其母于过恶,又不能容隐,使其母被刑,理合终身不齿官联,岂可更为天子法官!苏绅与小人气类相合,宜其所举如此也。”绅由是黜,端寻亦出外。
jǐ sì, xǐ xuān huī nán yuàn shǐ zhōng wǔ jié dù shǐ xià sǒng pàn bó zhōu. sǒng zhī jí guó mén yě, shàng fēng zhāng shū shì yān. sǒng jì hái zhèn, yán zhě yóu bù yǐ. huì hán yì zhì shì, sǒng qǐng dài zhī, gù yǒu shì mìng. sǒng zhì bó zhōu, shàng shū zì biàn, fán wàn yú yán, zhào fù xué shì pī dá. sūn biàn wèi zhī cí, lüè yuē:" tú gōng xiào mò ruò qìng zhōng qín, mǐ bàng yán mò ruò xiū shí xíng." sǒng dé zhī, hèn shén.
己巳,徙宣徽南院使、忠武节度使夏竦判亳州。竦之及国门也,上封章疏示焉。竦既还镇,言者犹不已。会韩亿致仕,竦请代之,故有是命。竦至亳州,上书自辨,凡万馀言,诏付学士批答。孙抃为之辞,略曰:“图功效莫若罄忠勤,弭谤言莫若修实行。”竦得之,恨甚。
yù shǐ zhōng chéng wáng gǒng chén qǐng yòng shuò wàng rì tuì yù hòu diàn, zhào zhí zhèng zhī chén, cì zuò, jiǎng shí zhèng dé shī. dì yuē:" zhí zhèng zhī chén, zhèn zǎo mù suǒ yǔ tú shì zhě, yòu hé shuò wàng zhī jū yě!" xīn wèi, zhào:" zì jīn zhōng shū shū mì yuàn chén liáo, chú cháng chéng zòu shì wài, rú bié yǒu suǒ chén, huò zhèn fēi shí liú duì zhě, bù xiàn shí kè."
御史中丞王拱辰请用朔望日退御后殿,召执政之臣,赐坐,讲时政得失。帝曰:“执政之臣,朕早暮所与图事者,又何朔望之拘也!”辛未,诏:“自今中书、枢密院臣僚,除常程奏事外,如别有所陈,或朕非时留对者,不限时刻。”
bǐng zǐ, cān zhī zhèng shì wáng jǔ zhèng bà wèi lǐ bù shì láng zhī xǔ zhōu. chū, jiàn guān ōu yáng xiū yú jìng cài xiāng xián yán jǔ zhèng nuò mò bù rèn zhí, qǐng yǐ fàn zhòng yān dài zhī, jǔ zhèng yì zì qiú bà. dīng chǒu, yǐ shū mì fù shǐ fàn zhòng yān wèi cān zhī zhèng shì, zī zhèng diàn xué shì fù bì wèi shū mì fù shǐ. zhòng yān yuē: zhí zhèng kě yóu jiàn guān ér dé hū?" gù cí bù bài. bì zhí xié gào mìng nà yú dì qián, kǒu chén suǒ yǐ láo bì zhī yì, qiě yuē:" yuàn bì xià zuò xīn cháng dǎn, bù wàng xiū zhèng." dì xǔ yān. nǎi fù yǐ gào mìng sòng zhōng shū. bì yīn qǐ bǔ wài, lèi zhāng bù xǔ.
丙子,参知政事王举正罢为礼部侍郎、知许州。初,谏官欧阳修、余靖、蔡襄咸言举正懦默不任职,请以范仲淹代之,举正亦自求罢。丁丑,以枢密副使范仲淹为参知政事,资政殿学士富弼为枢密副使。仲淹曰:执政可由谏官而得乎?”固辞不拜。弼直携诰命纳于帝前,口陈所以牢避之意,且曰:“愿陛下坐薪尝胆,不忘修政。”帝许焉。乃复以诰命送中书。弼因乞补外,累章不许。
rén wǔ, bà shǎn xī guǎn nèi yíng tián.
壬午,罢陕西管内营田。
jiǎ shēn, yǐ shū mì fù shǐ rèn zhōng shī wèi hé dōng xuān fǔ shǐ, fàn zhòng yān wèi shǎn xī xuān fǔ shǐ. zhòng yān jì cí cān zhī zhèng shì, yuàn yǔ hán qí dié chū xíng biān, dì yīn fù yǐ xī shì. ér zhòng yān yòu yán hé dōng yì dāng wèi bèi. zhōng shī cháng shǒu bīng zhōu, dì jí mìng shǐ hé dōng. liǎng rén liú jīng shī, dì xiān yí wén liǎng lù yún.
甲申,以枢密副使任中师为河东宣抚使,范仲淹为陕西宣抚使。仲淹既辞参知政事,愿与韩琦迭出行边,帝因付以西事。而仲淹又言河东亦当为备。中师尝守并州,帝即命使河东。两人留京师,第先移文两路云。
yǐ yǒu, yuán hào fù qiǎn lǚ nǐ rú dìng děng yǔ shào liáng zuǒ jù lái, suǒ yào qǐng fán shí yī shì, qí yù chēng nán ér bù wéi chén, yóu zhí qián yì yě.
乙酉,元昊复遣吕你如定等与邵良佐俱来,所要请凡十一事,其欲称男而不为臣,犹执前议也。
xiān shì ōu yáng xiū yán:" zéi shǐ cǐ lái, yì jí bù xùn, xū yǒu yǐ cuò zhī, fāng néng yì qí jiāo màn. jīn ruò biàn yú lǐ shù zhī jiān guò jiā yōu hòu, zé bǐ wèi wǒ wèi qiè, zhī wǒ kě qī, yì lùn zhī jiān, hé yóu qū shé! fú qǐ jiāng yuán hào yī xíng lái rén, fán shì jiǎn lēi, wú lìng qū jiā yōu hòu." zhì shì xiū yòu yán:" wén cháo tíng yù yǐ diàn zhōng chéng rèn zhuān guǎn dài yuán hào suǒ qiǎn lái rén, chén qiè wèi shì tǐ zhī jiān, suǒ xì zhě dà. bīng jiāo zhī shǐ, lái rù dà guó, bì xiān kuī sì jiàng xiàng yǒng qiè, chān chá guó jiā qiáng ruò. ruò jiàn cháo tíng wēi nù wèi xī, shì yì mò cè, bì nèi yōu zhǎn lù, cì kǒng jū liú, shǐ qí ǒu dé shēng guī, zì wèi dà xìng, zé wǒ ruò xíng wèi lù, zhuàng lùn kě chí. jīn ruò guò jiā hòu lǐ, xiān wèi zì ruò, shǐ qí zhī wǒ kě qī, zé yì lùn yù yì nán hé. bì yù chéng jiù qí shì, yóu xū zhèn zhòng wèi xiān, kuàng qí yì wèi bì chéng, kě xī kōng sǔn shì tǐ. qián cì yuán hào lái rén zhì shǎo, cháo tíng zhǐ yǐ yī bān xíng dài zhī, jīn lái jiàn shèng, suì chà cháo shì, ruò qí hòu lái zhě gèng shèng, zé bì xū chà jìn shì yǐ. shì bǐ zhuǎn zì qiáng, wǒ zhuǎn zì ruò. kuàng wén shào liáng zuǒ zuó lái zì bǐ, jǐn miǎn qū rǔ ér hái. jīn yuán hào lái rén, yù qǐ gèng bù chà guān guǎn dài, sòng zhì yì zhōng, bù xū jí wèn zhì yú jiān shì kuì kào, chuán dào yǔ yán, yī liǎo shì bān xíng zú yǐ." xiū suī yǒu cǐ yì, rán bù néng cóng.
先是欧阳修言:“贼使此来,意极不逊,须有以挫之,方能抑其骄慢。今若便于礼数之间过加优厚,则彼谓我为怯,知我可欺,议论之间,何由屈折!伏乞将元昊一行来人,凡事减勒,无令曲加优厚。”至是修又言:“闻朝廷欲以殿中丞任颛馆待元昊所遣来人,臣窃谓事体之间,所系者大。兵交之使,来入大国,必先窥伺将相勇怯,觇察国家强弱。若见朝廷威怒未息,事意莫测,必内忧斩戮,次恐拘留,使其偶得生归,自为大幸,则我弱形未露,壮论可持。今若过加厚礼,先为自弱,使其知我可欺,则议论愈益难合。必欲成就其事,尤须镇重为先,况其议未必成,可惜空损事体。前次元昊来人至少,朝廷只以一班行待之,今来渐盛,遂差朝士,若其后来者更盛,则必须差近侍矣。是彼转自强,我转自弱。况闻邵良佐昨来自彼,仅免屈辱而还。今元昊来人,欲乞更不差官馆待,送置驿中,不须急问;至于监视馈犒,传道语言,一了事班行足矣。”修虽有此议,然不能从。
yǐ zhù zuò zuǒ láng shào liáng zuǒ wèi zhù zuò láng, réng cì wǔ pǐn fú, shǎng shǐ xià zhōu zhī láo yě.
以著作佐郎邵良佐为著作郎,仍赐五品服,赏使夏州之劳也。
xiān shì yuán hào shū zhì, jì wèi kěn chēng chén, jí rú dìng děng lái, yòu duō suǒ yào qǐng. liǎng fǔ yàn bīng, yù gū cóng zhī, dú hán qí yǐ wéi bù kě, lǚ qǐng duì yú dì qián. yàn shū yuē:" zhòng yì yǐ tóng, wéi hán qí dú yì." dì gù wèn qí, qí lì chén qí bù biàn. dì yuē:" gèng shěn yì zhī." jí zhì zhōng shū, qí chí bù kě yì jiān, shū biàn sè ér qǐ. qí tuì, fù shàng zhāng yán:" qū yì yǔ hé, kǒng yǒu hòu huàn. wàng lìng zhōng shū shū mì yuàn zài sān lùn nàn, shǐ cháo tíng dé dà tǐ, qì dān wú zhēng duān, yǐ cǐ yì hé, shù wèi dé cè."
先是元昊书至,既未肯称臣,及如定等来,又多所要请。两府厌兵,欲姑从之,独韩琦以为不可,屡请对于帝前。晏殊曰:“众议已同,惟韩琦独异。”帝顾问琦,琦历陈其不便。帝曰:“更审议之。”及至中书,琦持不可益坚,殊变色而起。琦退,复上章言:“屈意与和,恐有后患。望令中书、枢密院再三论难,使朝廷得大体,契丹无争端,以此议和,庶为得策。”
jiàn guān cài xiāng yán:" yuán hào shǐ yǐ wù zú zhī hào wèi qǐng, jí shào liáng zuǒ hái, yù gèng hào' wú zǔ', zú jiàn qiāng róng bèi màn zhī yì. zòng shǐ yuán hào chēng chén, ér shàng shū zì chēng yuē' wú zǔ', cháo tíng cì zhī zhào shū yì yuē' wú zǔ', shì hé děng yǔ xié?" shí ōu yáng xiū yú jìng yì yǐ wéi yán. xiū yòu yuē:" fāng jīn bù xiū qū zhì, jí yù jiù hé zhě, duō bù zhōng wú shí zhī rén. ér shǎn xī zhī mín yì yù jí hé, qǐng yīn xuān fǔ shǐ gào yǐ cháo tíng fēi bù yù hé ér zéi wèi xùn shùn zhī yì, rán hòu shēn jiè yǒu sī, kuān qí lì yì kě yě. qí yú xiǎo rén zhī lùn, wàng jué ér bù tīng."
谏官蔡襄言:“元昊始以兀卒之号为请,及邵良佐还,欲更号‘吾祖’,足见羌、戎悖慢之意。纵使元昊称臣,而上书自称曰‘吾祖’,朝廷赐之诏书亦曰‘吾祖’,是何等语邪?”时欧阳修、余靖亦以为言。修又曰:“方今不羞屈志,急欲就和者,多不忠无识之人。而陕西之民亦欲急和,请因宣抚使告以朝廷非不欲和而贼未逊顺之意,然后深戒有司,宽其力役可也。其馀小人之论,望绝而不听。”
gēng yín, yuán hào qiǎn shǐ shàng biǎo yú liáo, qǐng chū shī nán fá, liáo zhǔ bù cóng.
庚寅,元昊遣使上表于辽,请出师南伐,辽主不从。
jiǎ wǔ, shū mì fù shǐ hán qí shàng shū yuē:" chén wén hàn wén dì shí guó fù xíng cuò, ér jiǎ yì shàng shū yǐ wéi kě tòng kū tài xī. chén qiè dǔ shí shì, wèi kě zhòu yè qì xuè, fēi zhí tòng kū tài xī zhě, gài yǐ xī běi èr biān, huò xìn yǐ chéng, ér shàng xià tài rán, bù zhī cháo tíng zhī jiāng wēi, zōng shè zhī wèi ān yě. jìn zhě qì dān qiǎn shǐ qiú guān nán zhī dì, yāo xiàn nà zhī míng, qí qīng shì zhōng guó, yì gài kě jiàn. ér yuán hào jiàn hào bèi ēn, běi lián qì dān, yù chéng dǐng zhì zhī shì, lèi suì dào biān, guān jūn lǚ nǜ, jīn chéng dìng chuān quán shèng zhī qì, qiǎn rén yuē hé, zé zhī qí jì yù shēn ér shén kě yú yě. yì zhě huò wèi zuó jiǎ qì dān chuán dǎo zhī lì, bì shì wú bù hé, qǐ bù sī qì dān jì néng shǐ yuán hào bà bīng, qǐ bù néng shǐ yuán hào jǔ bīng hū? chén kǒng qì dān wèi cháo tíng shì lì yǐ qū, duò qí shì yuē, cháng qū bù zhòng, zhí qū dà hé, fù shǐ yuán hào jǔ bīng shēn kòu guān fǔ, dàng shì shí, wèi shěn cháo tíng yǐ hé shù yù zhī? chén shì yǐ sù xī sī wéi, zhé huà dāng jīn suǒ yí xiān xíng zhě qī shì: yī yuē qīng zhèng běn. yí zhào zhōng shū shū mì yuàn, fán kē suì miǎo mò zhī wù, xī guī yǒu sī, shǐ cóng róng móu yì, zhuān lùn dà jì. èr yuē niàn biān shì. jīn zhèng fǔ dàn xún jiù zhì, cái wǔ jí chū, cōng jù qiān shǔ wèi yí xū wèi zhèng fāng chū, yán cǐ yī shí yǐ zhuān biān lùn. sān yuē zhuó cái xián. yí fǎng zǔ zōng jiù zhì, yú wǔ chén zhōng bù cì chāo zhuó yǐ shì qí néng. sì yuē bèi hé běi. zì qì dān tōng hǎo sān shí yú nián, wǔ bèi xī fèi, yí xuǎn zhuǎn yùn shǐ èr yuán, mì shòu jīng lüè, zé yǐ suì yuè, shǐ yíng shǒu yù zhī bèi. wǔ yuē gù hé dōng. qián suì hào zéi xiàn fēng zhōu, lüè hé wài shǔ hù dài jìn, lín fǔ xíng shì gū jué yí zé běn dào shuài chén, dù xiǎn yào, jiàn chéng bǎo, shěng zhuǎn xiǎng, wèi chí jiǔ zhī jì. liù yuē shōu mín xīn. zǔ zōng zhì nèi cáng kù, gài bèi shuǐ hàn bīng gé zhī yòng, fēi sī xù cái yǐ chōng jǐ yù yě. zì yòng bīng yǐ lái, cái yòng kuì jié, yí shāo chū jīn bó yǐ dài biān yòng. qī yuē yíng luò yì. jīn dì dū wú chéng huáng zhī gù yǐ bèi fēi cháng, jù yì xīng zhù, zé wèi zhāng huáng láo mín, bù ruò yīn qì luò dōu yǐ wéi yóu xìng zhī suǒ, suì yùn tài cāng xiàn yú zhī sù yǐ shí qí lǐn gēng." dì jiā nà zhī.
甲午,枢密副使韩琦上疏曰:“臣闻汉文帝时国富刑措,而贾谊上书以为可痛哭太息。臣窃睹时事,谓可昼夜泣血,非直痛哭太息者,盖以西北二边,祸衅已成,而上下泰然,不知朝廷之将危,宗社之未安也。近者契丹遣使求关南之地,邀献纳之名,其轻视中国,意盖可见。而元昊僭号背恩,北连契丹,欲成鼎峙之势,累岁盗边,官军屡衄,今乘定川全胜之气,遣人约和,则知其计愈深而甚可虞也。议者或谓昨假契丹传导之力,必事无不合,岂不思契丹既能使元昊罢兵,岂不能使元昊举兵乎?臣恐契丹谓朝廷事力已屈,堕其誓约,长驱部众,直趋大河,复使元昊举兵深寇关辅,当是时,未审朝廷以何术御之?臣是以夙夕思惟,辄画当今所宜先行者七事:一曰清政本。宜诏中书、枢密院,凡苛碎眇末之务,悉归有司,使从容谋议,专论大计。二曰念边事。今政府但循旧制,才午即出,匆遽佥署;谓宜须未正方出,延此一时以专边论。三曰擢材贤。宜仿祖宗旧制,于武臣中不次超擢以试其能。四曰备河北。自契丹通好三十馀年,武备悉废,宜选转运使二员,密受经略,责以岁月,使营守御之备。五曰固河东。前岁昊贼陷丰州,掠河外属户殆尽,麟、府形势孤绝;宜责本道帅臣,度险要,建城堡,省转饷,为持久之计。六曰收民心。祖宗置内藏库,盖备水旱兵革之用,非私蓄财以充己欲也。自用兵以来,财用匮竭,宜稍出金帛以代边用。七曰营洛邑。今帝都无城隍之固以备非常,遽议兴筑,则为张皇劳民,不若阴葺洛都以为游幸之所,岁运太仓羡馀之粟以实其廪庚。”帝嘉纳之。
shì yuè, huò wáng lún.
是月,获王伦。
bā yuè, bǐng shēn, liáo zhǔ yè qìng líng.
八月,丙申,辽主谒庆陵。
wù xū, zhào jiàn guān rì fù nèi cháo.
戊戌,诏谏官日赴内朝。
jǐ hài, chū nèi cáng kù chóu juàn sān bǎi wàn, xià sān sī yǐ zhù jīng fèi, yòng hán qí zhī yán yě.
己亥,出内藏库绸绢三百万,下三司以助经费,用韩琦之言也。
xīn chǒu, liáo yān guó wáng hóng jī, jiā shàng shū lìng, zhī běi nán yuàn shū mì shǐ shì, jìn fēng yān zhào guó wáng.
辛丑,辽燕国王洪基,加尚书令,知北南院枢密使事,进封燕赵国王。
dīng wèi, yǐ shū mì fù shǐ fàn zhòng yān wèi cān zhī zhèng shì, zī zhèng diàn xué shì fù bì fù wèi shū mì fù shǐ. bì yóu yù gù cí, huì yuán hào shǐ rù cí, qún chén bān zǐ chén diàn mén, shàng qí bì zhuì shū mì yuàn bān nǎi zuò, yòu shǐ zhāng dé xiàng yù bì yuē:" cǐ cháo tíng tè yòng, fēi yǐ shǐ qì dān gù yě." bì bù dé yǐ nǎi shòu. yàn shū yǐ bì qí nǚ zhī xù, yǐn xián qiú bà xiāng, yòu qiú jiě shū mì, jù bù xǔ.
丁未,以枢密副使范仲淹为参知政事,资政殿学士富弼复为枢密副使。弼犹欲固辞,会元昊使入辞,群臣班紫宸殿门,上俟弼缀枢密院班乃坐,又使章得象谕弼曰:“此朝廷特用,非以使契丹故也。”弼不得已乃受。晏殊以弼其女之婿,引嫌求罢相,又求解枢密,俱不许。
xiū huǎn zhāng shì, chǒng guān hòu tíng, hū gǎn jí, jìn bái dì yuē:" zī báo chǒng hòu, suǒ yǐ zhào zāi, yuàn biǎn zhì wèi měi rén." dì xǔ zhī, wù shēn, yǐ xiū huǎn zhāng shì wèi měi rén.
修缓张氏,宠冠後庭,忽感疾,进白帝曰:“资薄宠厚,所以召灾,愿贬秩为美人。”帝许之,戊申,以修缓张氏为美人。
guǐ chǒu, yǐ shū mì fù shǐ hán qí wèi shǎn xī xuān fú shǐ. xiān shì fàn zhòng yān jí rèn zhōng shī fēn lù xuān fǔ, yú yuè jiē wèi xíng. qí yán yú dì yuē:" zéi qǐng hé wú tā, zé èr rén yáo lǐng xuān fǔ shì kě yǐ. bǐ ruò wèi fù suǒ wàng, bì chéng fèn dào biān, dāng sù qiǎn zhòng yān hé dōng zé chén fāng zhuàng, kě bèi bēn zǒu. zhōng shī sù jiù dà chén, wú láo wǎng yě." zhào qí dài zhòng yān xuān fǔ shǎn xī, ér zhōng shī zú bù xíng.
癸丑,以枢密副使韩琦为陕西宣扶使。先是范仲淹及任中师分路宣抚,逾月皆未行。琦言于帝曰:“贼请和无它,则二人遥领宣抚事可矣。彼若未副所望,必乘忿盗边,当速遣仲淹;河东则臣方壮,可备奔走。中师宿旧大臣,毋劳往也。”诏琦代仲淹宣抚陕西,而中师卒不行。
yǐ dà lǐ sì chéng zhāng zi shì wèi mì shū chéng, yǔ yòu shì jìn wáng zhèng lún shǐ xià zhōu. zi shì, qí xián sūn yě.
以大理寺丞张子奭为秘书丞,与右侍禁王正伦使夏州。子奭,齐贤孙也。
wù wǔ, bà wǔ xué.
戊午,罢武学。
gēng shēn, liáo yù yuè yē lǜ hóng gǔ zú. liáo zhǔ wén zhī, yuē:" xī zāi shàn rén!" qīn lín diàn yān.
庚申,辽裕悦耶律洪古卒。辽主闻之,曰:“惜哉善人!”亲临奠焉。
jiǎ zǐ, zhǔn bù gòng yú liáo.
甲子,准布贡于辽。