qǐ xuán yì dūn zāng zhēng yuè, jǐn jiǔ yuè.
起玄黓敦牂正月,盡九月。
rén zōng tǐ tiān fǎ dào jí gōng quán dé shén wén shèng wǔ ruì zhé míng xiào huáng dì qìng lì èr nián liáo zhòng xī shí yī nián. rén wǔ, yī líng sì èr nián
○仁宗體天法道極功全德神文聖武睿哲明孝皇帝慶曆二年(遼重熙十一年。壬午,一零四二年)
chūn, zhēng yuè, gēng xū, zhào: jìn fēn shǎn xī yuán biān wèi sì lù, gè zhì jīng lüè ān fǔ zhāo tǎo děng shǐ, zì jīn lù fēn bù shǔ qián xiá yǐ shàng, xǔ yǔ dōu bù shǔ sī tóng yì jūn shì, lù fēn dōu jiān yǐ xià, bìng tīng dōu bù shǔ děng jié zhì, wéi zhě yǐ jūn fǎ lùn.
春,正月,庚戌,詔:「近分陝西緣邊為四路,各置經略安撫招討等使,自今路分部署、鈐轄以上,許與都部署司同議軍事,路分都監以下,並聽都部署等節制,違者以軍法論。」
zhī qìng zhōu fàn zhòng yān qǐng gěi shū mì yuàn jí xuān huī yuàn xuān tóu kōng míng zhě gè bǎi dào, huǎn jí shū tián, yǐ quàn shǎng zhàn gōng jí zhāo xiáng fān bù cóng zhī.
知慶州范仲淹請給樞密院及宣徽院宣頭空名者各百道,緩急書填,以勸賞戰功及招降蕃部;從之。
dīng sì, mìng hàn lín xué shì niè guān qīng quán zhī gòng jǔ. chū, duān míng diàn xué shì lǐ shū shì jīng yán, fǎng yǐ jìn shì shī fù cè lùn xiān hòu, shū zòu qǐng xiān cè, cì lùn, cì fù, cì tiē jīng mò yì, ér chì yǒu sī bìng shì sì chǎng, tōng xiào gōng zhuō, wú yǐ yī chǎng dé shī wèi qù liú. zhào yǒu sī yì, shāo shī xíng yān.
丁巳,命翰林學士聶冠卿權知貢舉。初,端明殿學士李淑侍經筵,訪以進士詩、賦、策、論先後,淑奏請先策,次論,次賦,次貼經墨義,而敕有司並試四場,通校工拙,毋以一場得失為去留。詔有司議,稍施行焉。
zì yuán hào fǎn, jūn xìng, yòng dù bù zú, yīn tīng rù zhōng chú sù yǔ quàn, qū jīng shī què huò wù shòu qián ruò jīn yín rù zhōng tā huò yǔ quàn, cháng yǐ chí yán. yóu shì yǔ máo jīn jiǎo jiāo qī tiě tàn wǎ mù zhī lèi, yī qiè yǐ yán yì zhī. huá shāng jiān rén, chéng shí shè lì, yǔ guān lì biǎo lǐ wèi jiān, xū fèi chí yán, bù kě shèng jì. yán zhí yì jiàn, fàn zhě bù xíng, gōng sī wú lì. cháo tíng zhī qí bì, wù wǔ, yòng sān sī shǐ yáo zhòng sūn qǐng, yǐ dù zhī pàn guān fàn zōng jié wèi zhì zhì jiě yán shǐ, wǎng jīng dù zhī.
自元昊反,軍興,用度不足,因聽入中芻粟予券,趨京師榷貨務受錢若金銀;入中它貨予券,償以池鹽。由是羽毛、筋角、膠漆、鐵炭、瓦木之類,一切以鹽易之。猾商奸人,乘時射利,與官吏表里為奸,虛費池鹽,不可勝計。鹽直益賤,販者不行,公私無利。朝廷知其弊,戊午,用三司使姚仲孫請,以度支判官范宗傑為制置解鹽使,往經度之。
shǐ, zhào fù jīng shī què fǎ. zōng jié qǐng: fán shāng rén yǐ xū gū shòu quàn, jí yǐ shòu yán wèi yù zhě, jiē jì zhí shū kuī guān qián. nèi dì zhōu jūn mín jiān yán, xī shōu shì rù guān, wèi zhì chǎng zēng jià ér chū zhī. fù jìn yǒng xìng dì shí yī zhōu shāng jiǎ, guān zì niǎn yùn, yǐ yá qián zhǔ zhī. yòu jìn shāng yán sī rù shǔ, zhì zhé bó wù yú yǒng xìng fèng xiáng, tīng rén rù qián ruò shǔ huò yì yán, qū shǔ zhōng yǐ shòu. zhào jiē yòng qí shuō. zōng jié, yōng zi yě.
始,詔復京師榷法。宗傑請:「凡商人以虛估受券,及已受鹽未鬻者,皆計直輸虧官錢。內地州、軍民間鹽,悉收市入官,為置場增價而出之。復禁永興第十一州商賈,官自輦運,以衙前主之。又禁商鹽私入蜀,置折博務於永興、鳳翔,聽人入錢若蜀貨易鹽,趨蜀中以售。」詔皆用其說。宗傑,雍子也。
jīng zhào fǔ bù yī léi jiǎn fū, yǐn jū bù shì, shū mì fù shǐ dù yǎn jiàn zhī. zhào jiàn, lùn biān shì shén biàn, dì yuè, lìng zhōng shū jiǎn zhēn zōng yòng zhǒng fàng gù shì. lǚ yí jiǎn yán yǒu kǒu cái zhě wèi bì néng chéng shì, qǐng shì zhī. nǎi yǐ wèi xiào shū láng qín zhōu guān chá pàn guān. jiǎn fū, yǒu lín sūn yě.
京兆府布衣雷簡夫,隱居不仕,樞密副使杜衍薦之。召見,論邊事甚辯,帝悅,令中書檢真宗用种放故事。呂夷簡言有口才者未必能成事,請試之。乃以為校書郎、秦州觀察判官。簡夫,有鄰孫也。
rén xū, zhào yǐ jīng xī xián tián chù nèi fù fān zú wú qīn shǔ zhě.
壬戌,詔以京西閒田處內附蕃族無親屬者。
qiǎn shǐ hé běi mù bīng, jí wàn rén zhě shǎng zhī.
遣使河北募兵,及萬人者賞之。
guǐ hài, zhào mó kān yuàn kǎo tí diǎn xíng yù gōng zuì wèi sān děng, yǐ dài chù zhì.
癸亥,詔磨勘院考提點刑獄功罪為三等,以待黜陟。
xīn wèi, qín zhōu zhú dōng xī guān chéng chéng, cì zǒng yì guān lì jīn bó yǒu chà. chū, zhī zhōu hán qí yán: zhōu dōng xī jū mín jí jūn yíng wàn yú jiā, jiē fù chéng ér jū, wú suǒ hàn yù, qǐng zhú wài chéng fán shí lǐ. zhì shì chéng zhī.
辛未,秦州築東西關城成,賜總役官吏金帛有差。初,知州韓琦言:「州東西居民及軍營萬餘家,皆附城而居,無所捍禦,請築外城凡十里。」至是成之。
liáo zhǔ móu qīn shuài shī nán fá, yì wèi jué, nǎi xìng jiù xiāng zhāng jiǎn dì, shǐ shàng shí xiān wǎng jù zhuàn, jiǎn què zhī, jìn kuí gēng gān fàn. liáo zhǔ shí zhī ér gān, xú wèn yǐ nán fá zhī cè, jiǎn jí chén lì hài, qiě yuē: dì qiǎn yī shǐ wèn zhī, hé bì yuǎn láo chē jià! liáo zhǔ yuè ér zhǐ. fù jí qí dì cì yàn, qì wán xī yǔ zhī. shì yuè, liáo qiǎn nán yuàn xuān huī shǐ xiāo tè mò hàn lín xué shì liú liù fú lái, shǐ qǔ jìn yáng jí wǎ qiáo yǐ nán shí xiàn dì, qiě wèn xìng shī fá xià jí yán biān shū jùn shuǐ zé zēng yì bīng shù zhī gù.
遼主謀親帥師南伐,意未決,乃幸舊相張儉第,使尚食先往具饌,儉卻之,進葵羹、乾飯。遼主食之而甘,徐問以南伐之策,儉極陳利害,且曰:「第遣一使問之,何必遠勞車駕!」遼主悅而止。復即其第賜宴,器玩悉與之。是月,遼遣南院宣徽使蕭特默、翰林學士劉六符來,使取晉陽及瓦橋以南十縣地,且問興師伐夏及沿邊疏浚水澤、增益兵戍之故。
èr yuè, dīng chǒu, zhào quán yù shǐ zhōng chéng jiǎ chāng cháo shì jiǎng ěr yīng gé. gù shì, tái chéng wú zài jīng yán zhě, dì yǐ chāng cháo zhǎng yú jiǎng shuō, tè zhào zhī.
二月,丁丑,詔權御史中丞賈昌朝侍講邇英閣。故事,台丞無在經筵者,帝以昌朝長於講說,特召之。
zhī qín zhōu hán qí qǐng jiàng shū mì yuàn kōng míng xuān tóu wǔ shí dào, yǐ shǎng shǔ qiāng zhī yǒu gōng zhě, cóng zhī.
知秦州韓琦請降樞密院空名宣頭五十道,以賞屬羌之有功者,從之。
zhī bǎo zhōu wáng guǒ, xiān gòu dé liáo rén nán fá yù gǎo yǐ wén, qiě yán: liáo rén qián yǔ yuán hào xiāng jié, jiāng bì yú méng qǐng zì guǎng xìn jūn yǐ xī yuán shān kǒu chū rù zhī lù, yù wèi kòng shǒu. zhào dá dāo fù hé běi ān fǔ sī, mì xiū biān bèi. guǒ, ráo yáng rén yě.
知保州王果,先購得遼人南伐諭稿以聞,且言:「遼人潛與元昊相結,將必渝盟;請自廣信軍以西緣山口出入之路,預為控守。」詔答刂付河北安撫司,密修邊備。果,饒陽人也。
jiù zhì, zhū zhōu jiàn gòng zhě, jì shì lǐ bù, zé yǐn shì chóng zhèng diàn láng. zhī zhì gào fù bì yán: lì dài qǔ shì, xī wěi yǒu sī, dú hòu hàn wén lì kè jiān zòu, fù shàng duān mén, yì wèi wén tiān zǐ qīn shì yě. zhì táng wǔ hòu zài chū zhī nián, shǐ yǒu diàn shì, cǐ hé zú fǎ zāi! bì lǜ ēn guī yǒu sī, zé yí shǐ lǐ bù cì gāo xià yǐ zòu, ér yǐn zhū diàn tíng, chàng míng cì dì, zé yǔ diàn shì wú suǒ yì yǐ. xīn sì, zhào bà diàn shì. ér hàn lín xué shì wáng yáo chén tóng xiū qǐ jū zhù liáng shì, jiē yǐ wèi zǔ zōng gù shì, bù kě jù fèi. guǐ wèi, zhào fù diàn shì rú jiù.
舊制,諸州薦貢者,既試禮部,則引試崇政殿廊。知制誥富弼言:「歷代取士,悉委有司,獨後漢文吏課箋奏,副上端門,亦未聞天子親試也。至唐武后載初之年,始有殿試,此何足法哉!必慮恩歸有司,則宜使禮部次高下以奏,而引諸殿庭,唱名賜第,則與殿試無所異矣。」辛巳,詔罷殿試。而翰林學士王堯臣、同修起居注梁適,皆以為祖宗故事,不可遽廢。癸未,詔復殿試如舊。
bǐng xū, tiān zhāng gé shì jiǎng lín yǔ, luò zhí tōng pàn ráo zhōu. xiān shì yǔ fèng zhào zhuàn zhōu yì tiān rén huì yuán jì, qí shuō yòng tiān zǐ jí wèi nián yuè rì chén, zhàn suǒ zhí guà yǐ tuī jí xiōng. qiě yán: zì gǔ shèng wáng jí wèi, bì zhí gān guà. yù shǐ zhōng chéng jiǎ chāng cháo, cháng miàn zhé yǔ suǒ yán bù jīng. jí shì yǔ yòu yán: dì jí wèi, qí guà zhí xū, qí xiàng yuē: jūn zǐ yǐ yǐn shí yàn lè. yuàn bì xià pín chū yàn yóu, jí shuǐ lù wán hǎo zhī měi. dì hài qí yán. chāng cháo jí hé zòu yǔ xié shuō wǎng shàng, bù yí zài jīng yán. nǎi chù yǔ, ér mìng chóng wén yuàn jiǎn tǎo lín zī zhào shī mín wèi chóng zhèng diàn shuō shū.
丙戌,天章閣侍講林瑀,落職通判饒州。先是瑀奉詔撰《周易天人會元紀》,其說用天子即位年月日辰,占所直卦以推吉凶。且言:「自古聖王即位,必直乾卦。」御史中丞賈昌朝,嘗面折瑀所言不經。及是瑀又言:「帝即位,其卦直需,其象曰:『君子以飲食宴樂。』願陛下頻出宴遊,極水陸玩好之美。」帝駭其言。昌朝即劾奏瑀邪說罔上,不宜在經筵。乃黜瑀,而命崇文院檢討臨淄趙師民為崇政殿說書。
yǐ wèi, zhào: zhēn dìng fǔ dìng zhōu tiān xióng jūn chán zhōu gè bèi bīng mǎ chú liáng jí qì jiǎ. yòu zhào: hé běi zhū zhōu jūn chéng huáng yīng xiū zhě xī xiū zhī. yòu zhào: hé běi zhū zhōu qiáng zhuàng, zì sān yuè hòu bìng fù zhōu yuè xí, wěi zhī zhōu zé qí qiáng jìn zhě, cì shǒu bèi wèi yì yǒng jūn bù yuàn zhě shì zhī ér cún qí jí, yǐ bèi shǒu qì chéng chí. yú shì qiáng zhuàng jìn fèi. zhào shǐ xià, rén qíng xiōng xiōng, hé běi zhuǎn yùn shǐ lǐ zhāo shù chéng jí zhì rì xíng shù shě, kāi yù fù lǎo, zhòng shǐ ān. zhāo shù, zōng è zi yě.
乙未,詔:「真定府、定州、天雄軍、澶州各備兵馬芻糧及器甲。」又詔:「河北諸州軍城隍應修者悉修之。」又詔:「河北諸州強壯,自三月後並赴州閱習,委知州擇其強勁者,刺手背為義勇軍;不願者釋之而存其籍,以備守葺城池。」於是強壯浸廢。詔始下,人情訩訩,河北轉運使李昭述乘疾置日行數舍,開諭父老,眾始安。昭述,宗諤子也。
xīn chǒu, bǎo jìng jūn jié dù shǐ xīn zhī chán zhōu wáng dé yòng rù jiàn, liú tì yán: chén qián bèi dà zuì, bì xià xìng shè bù zhū, jīn bù zú rǔ mìng. dì wèi láo yuē: hé běi fāng jǐng, jí qīng wēi míng zhèn fǔ ěr. cì shǒu zhào qiǎn zhī.
辛丑,保靜軍節度使、新知澶州王德用入見,流涕言:「臣前被大罪,陛下幸赦不誅,今不足辱命。」帝尉勞曰:「河北方警,藉卿威名鎮撫耳。」賜手詔遣之。
rén yín, liáo zhǔ rú yuān yāng luò.
壬寅,遼主如鴛鴦濼。
sān yuè, jiǎ chén shuò, zhào diàn qián zhǐ huī shǐ liǎng shěng dōu zhī jǔ jiāng cái.
三月,甲辰朔,詔殿前指揮使、兩省都知舉將才。
dīng sì, mìng dù yǎn xuān fǔ hé dōng.
丁巳,命杜衍宣撫河東。
xīn yǒu, cān zhī zhèng shì cháo zōng què yǐ jí bà.
辛酉,參知政事晁宗愨以疾罷。
yǐ chǒu, cì lǐ bù zòu míng jìn shì hé féi yáng zhì, děng jí zhū kē jí dì chū shēn tóng chū shēn bā bǎi sān shí jiǔ rén. zhì chá dì yě.
乙丑,賜禮部奏名進士合肥楊寘,等及諸科及第、出身、同出身八百三十九人。寘察弟也。
jǐ sì, liáo shǐ xiāo tè mò liú liù fú zhì jīng shī, zhì liáo zhǔ shū, lüè yuē: yuè zì shì xiū huān qì, shí qiǎn shǐ yáo. qiè yuán wǎ qiáo guān nán shì shí jìn suǒ gē, qì zhì chái shì, xìng yī dàn zhī kuáng móu, lüè shí xiàn zhī gù rǎng, rén shén gòng nù, miào shè bù yán. zhì yú guì guó, zhào chuàng jī yè, xún yǔ bì jìng, jì wèi shàn lín. jì hū tài zōng, yú yǒu zhēng zhī dì cái dìng bìng fén, yǐ wú míng zhī shī zhí dǐ yàn jì, yǔ zhào jīng ruì, yù ér huò tuì, suì zhì mí nián yǒu shù jìng zhī láo, jì rì bèi yú méng zhī shì, shǐ zhōng fǎn fù, qián hòu ān cháng. qiè shěn zhuān mìng jiāng chén, wǎng píng hé yòu, yán liáng lǚ yì, shèng fù wèi wén. jiān lǐ yuán hào, yú běi cháo jiǔ yǐ chēng fān, shè zuì hé jiā zhū, yì yí chuí bào. ěr zhě guō zhěn tè zhì. dù fáng yòu huí, suī lüè jù yīn tí, ér dàn yú zhà dié. yǐ jǔ cán mín zhī fá, céng wú jì qì zhī xián, yíng zhú zhǎng dī, tián sāi ài lù, kāi jué táng shuǐ, tiān zhì biān jūn. jì qián rěn yú cāi xián, lǜ nán dūn yú xìn mù. tǎng sī jiǔ hǎo, gòng qiǎn yí huái, hé ruò yǐ jìn yáng jiù fù zhī qū, guān nán yuán gē zhī xiàn, jù guī dāng guó, yòng kāng lí rén! rú cǐ, zé yì shēn xiōng dì zhī huái, zhǎng shǒu zi sūn zhī jì. miǎn wéi yīng wù, shēn dá kǔn cóng.
己巳,遼使蕭特默、劉六符至京師,致遼主書,略曰:「粵自世修歡契,時遣使軺。切緣瓦橋關南是石晉所割,訖至柴氏,興一旦之狂謀,掠十縣之故壤,人神共怒,廟社不延。至於貴國,肇創基業,尋與敝境,繼為善鄰。暨乎太宗,於有徵之地才定並汾,以無名之師直抵燕薊,羽召精銳,御而獲退,遂致彌年有戍境之勞,繼日備渝盟之事,始終反覆,前後諳嘗。竊審專命將臣,往平河右,炎涼屢易,勝負未聞。兼李元昊,於北朝久已稱籓,設罪合加誅,亦宜垂報。邇者郭稹特至。杜妨又回,雖略具音題,而但虞詐諜。已舉殘民之伐,曾無忌器之嫌,營築長堤,填塞隘路,開決塘水,添置邊軍。既潛稔於猜嫌,慮難敦於信睦。倘思久好,共遣疑懷,曷若以晉陽舊附之區,關南元割之縣,俱歸當國,用康黎人!如此,則益深兄弟之懷,長守子孫之計。緬維英悟,深達悃悰。」
xiān shì zhēng yuè jǐ sì, biān lì yán liáo shǐ qiě zhì, dì wèi zhī gàn shí, lì xuǎn kě shǐ liáo zhě, qún chén jiē dàn xíng. zǎi xiàng lǚ yí jiǎn jǔ yòu zhèng yán fù bì, rù duì biàn diàn, kòu tóu yuē: zhǔ yōu chén rǔ, chén bù gǎn ài qí sǐ. dì wèi dòng sè. rén shēn, mìng bì wèi jiē bàn shǐ. bì yǐ èr yuè bǐng zǐ fā jīng shī, zhì xióng zhōu, jiǔ zhī, tè mò děng shǐ rù jìng. qiǎn zhōng shǐ wèi láo, tè mò chēng zú jí bù bài, bì wèi yuē: wú cháng shǐ běi, bìng wò chē zhōng, wén mìng zhé bài. jīn zhōng shǐ zhì ér jūn bù qǐ, cǐ hé lǐ yě? tè mò jué rán qǐ, suì shǐ rén yē ér bài. jí tè mò děng zhì, mìng yù shǐ zhōng chéng jiǎ chāng cháo guǎn bàn. tíng yì bù xǔ gē dì, ér xǔ yǐ xìn ān xī jiǎn wáng yǔn níng nǚ yǔ liáo zhī huáng zǐ liáng wáng hóng jī jié hūn, huò zēng suì lù dú bì wèi jié hūn wèi bù kě.
先是正月己巳,邊吏言遼使且至,帝為之旰食,歷選可使遼者,群臣皆憚行。宰相呂夷簡舉右正言富弼,入對便殿,叩頭曰:「主憂臣辱,臣不敢愛其死。」帝為動色。壬申,命弼為接伴使。弼以二月丙子發京師,至雄州,久之,特默等始入境。遣中使慰勞,特默稱足疾不拜,弼謂曰:「吾嘗使北,病臥車中,聞命輒拜。今中使至而君不起,此何禮也?」特默矍然起,遂使人掖而拜。及特默等至,命御史中丞賈昌朝館伴。廷議不許割地,而許以信安僖簡王允寧女與遼之皇子梁王洪基結婚,或增歲賂;獨弼為結婚為不可。
chū, liáo tài dì zhòng yuán zhě, xié tài hòu shì, cháng zì tōng shū bì. dì yù yīn jīn shǐ dá zhī, lìng chāng cháo wèn liù fú, liù fú cí yuē: cǐ yú tài hòu zé shàn, rán yú běn cháo bù biàn yě. chāng cháo yuē: jí rú cǐ, ér yù yǐ liáng wáng qiú hé qīn, huáng dì qǐ ān xīn hū? liù fú bù néng duì.
初,遼太弟重元者,挾太后勢,嘗自通書幣。帝欲因今使答之,令昌朝問六符,六符辭曰:「此於太后則善,然於本朝不便也。」昌朝曰:「即如此,而欲以梁王求和親,皇帝豈安心乎?」六符不能對。
xīn wèi, shòu bì lǐ bù yuán wài láng shū mì zhí xué shì, jiāng shǐ bì bào pìn gù yě. bì yuē: guó jiā yǒu jí, wéi mìng shì cóng, chén zhí yě, nài hé nì yǐ guān jué lù zhī! gù cí bù shòu.
辛未,授弼禮部員外郎、樞密直學士,將使弼報聘故也。弼曰:「國家有急,惟命是從,臣職也,奈何逆以官爵賂之!」固辭不受。
shì chūn, fàn zhòng yān xún biān zhì huán zhōu, zhōu shǔ qiāng yīn lián zéi wèi biān huàn. zhòng yān wèi zhǒng shì héng sù dé qiāng xīn, ér qīng jiàn chéng yǐ jiān gù, nǎi zòu xǐ shì héng zhī huán zhōu yǐ zhèn fǔ zhī.
是春,范仲淹巡邊至環州,州屬羌陰連賊為邊患。仲淹謂種世衡素得羌心,而青澗城已堅固,乃奏徙世衡知環州以鎮撫之。
yǒu niú jiā zú nǔ é zhě, jué qiáng wèi cháng chū, wén shì héng zhì, jù jiāo yíng. shì héng yǔ yuē, jié cháo zhì qí zhàng. shì xī, dà xuě shēn sān chǐ, zuǒ yòu yuē: dì xiǎn bù kě wǎng. shì héng yuē: wú fāng jié zhū qiāng yǐ xìn, bù kě shī qī. suì yuán xiǎn ér jìn. nǔ é fāng wò zhàng zhōng, wèi shì héng bì bù néng zhì, shì héng cù ér qǐ, nǔ é dà jīng, lǜ qí zú luó bài tīng mìng. yòu yǒu wù èr zú, shòu zéi wěi zhí, shì héng zhāo zhī bù zhì, mìng fān guān mù ēn chū bīng tǎo zhī. qí hòu bǎi yú zhàng jiē zì guī, mò gǎn èr. yīn lìng zhū zú zhì fēng huǒ, yǒu jí zé jǔ suì, jiè mǎ yǐ dài. yòu kè lì mín shè, yǒu guò shī, shè zhòng zé shì qí zuì yǒu cí mǒu shì, zhé yīn zhōng fǒu ér yǔ duó zhī. yóu shì rén rén jīng yú shè, zéi bù gǎn fù jìn huán zhōu.
有牛家族努額者,崛強未嘗出,聞世衡至,遽郊迎。世衡與約,詰朝至其帳。是夕,大雪深三尺,左右曰:「地險不可往。」世衡曰:「吾方結諸羌以信,不可失期。」遂緣險而進。努額方臥帳中,謂世衡必不能至,世衡蹴而起,努額大驚,率其族羅拜聽命。又有兀二族,受賊偽職,世衡招之不至,命蕃官慕恩出兵討之。其後百餘帳皆自歸,莫敢貳。因令諸族置烽火,有急則舉燧,介馬以待。又課吏民射,有過失,射中則釋其罪;有辭某事,輒因中否而與奪之。由是人人精於射,賊不敢復近環州。
xià, sì yuè, jiǎ xū shuò, liáo zhǔ bān nán zhēng shǎng fá zhī lìng, yù shǐ sòng biān chén gào jí yú cháo yě.
夏,四月,甲戌朔,遼主頒南征賞罰之令,欲使宋邊臣告急於朝也。
wù yín, mìng quán yù shǐ zhōng chéng jiǎ chāng cháo děng yì cái jiǎn fú fèi.
戊寅,命權御史中丞賈昌朝等議裁減浮費。
gēng chén, zhào yǐ yòu zhèng yán fù bì wèi huí xiè guó xìn shǐ, xī shàng gé mén shǐ fú wéi zhōng fù zhī. fù shū yuē: xī wǒ liè kǎo zhāng shèng huáng dì yǔ dà qì dān zhāo shèng huáng dì mǐ bīng jiǎng hǎo, tōng pìn zhe méng, sì yú zuǎn chéng, gòng zūn mó xùn, biān mín ān dǔ, chuí sì shí nián. zī zhě zhuān zhì shǐ chén, tè yí jiān wèn, qiě yǐ wǎ qiáo nèi dì, jìn yáng gù fēng, yuán shí shì zhī gē chéng, shù zhōu cháo zhī fù jìng. xì yú yì dài, ān jí běn cháo! yuè zì jǐng dé zhī chū, shǐ dūn lín bǎo zhī xìn, fán zhū xì gù, xián bù zhì huái. kuàng tài zōng huáng dì qīn jià bìng jiāo, fěi tú yàn rǎng, dāng shí guì guó jí fā yuán bīng, jì jiāo shí lǐng zhī fēng, suì jǔ jì mén zhī yì, yì fēi fǎn fù, lǐ yǒu yīn yuán. yuán hào cì xìng chēng fān, bǐng shuò shòu lù, jí móu kuáng jiàn, chù rǎo biān chuí, yuē xiāng yì tǎo chú, yǐ cháng wén dá, dù fáng guō zhěn chuán dǎo bèi xiáng, jí cǐ xī zhēng, qǐ yún wú bào! pìn yáo páng wǔ, lǚ wén jí è zhī tán, qìng wèn jiāo chí, wèi yù lián qīn zhī gù, hū kuī yì lùn, liáng yòng wǎng rán! wèi jiāng zhěn yú zài yuán, fǎn zhì jī yú jì qì. fù yún yíng zhú dī dài, kāi jué bēi táng, zuó yuán lín lǎo zhī yú, dà wèi yǎn ài zhī huàn, jì fēi shū dǎo, dāng shāo shàn fáng, qǐ yùn cāi xián, yǐ kuī xìn mù! zhì yú bèi sāi ài lù, yuè xí bīng fū, gài biān chén jǐn zhí zhī cháng, nǎi xiāng bīng chōng jí zhī jiù, zài yú guì jìng, níng chè shù bīng! yī jiē shì yǐ tǎn yí, liǎng hé xíng yú yí zǔ! gù wéi huān qì, fāng bǎo yōu zhǎng jù xìng qǐng dì zhī yán, shū fēi zài shū zhī yuē. liàng wéi cōng dá, yīng qiè gǎn sī. zì yú lìng bì kǒu chén. shū cí, hàn lín xué shì wáng gǒng chén suǒ zhuàn yě.
庚辰,詔以右正言富弼為回謝國信使,西上閤門使符惟忠副之。復書曰:「昔我烈考章聖皇帝與大契丹昭聖皇帝弭兵講好,通聘著盟,肆余纂承,共遵謨訓,邊民安堵,垂四十年。茲者專致使臣,特詒緘問,且以瓦橋內地,晉陽故封,援石氏之割城,述周朝之復境。繫於異代,安及本朝!粵自景德之初,始敦鄰寶之信,凡諸細故,咸不置懷。況太宗皇帝親駕並郊,匪圖燕壤,當時貴國亟發援兵,既交石嶺之烽,遂舉薊門之役,義非反覆,理有因緣。元昊賜姓稱籓,稟朔受祿,急謀狂僭,俶擾邊陲,曰鄉議討除,已嘗聞達,杜防、郭稹傳導備詳,及此西征,豈雲無報!聘軺旁午,屢聞嫉惡之談,慶問交馳,未諭聯親之故,忽窺異論,良用惘然!謂將軫於在原,反致譏於忌器。復雲營築堤埭,開決陂塘,昨緣霖潦之餘,大為衍隘之患,既非疏導,當稍繕防,豈蘊猜嫌,以虧信睦!至於備塞隘路,閱習兵夫,蓋邊臣謹職之常,乃鄉兵充籍之舊,在於貴境,寧撤戍兵!一皆示以坦夷,兩何形於疑阻!顧惟歡契,方保悠長;遽興請地之言,殊非載書之約。諒惟聰達,應切感思。自餘令弼口陳。」書詞,翰林學士王拱辰所撰也。
chū, liáo rén shū yán tài zōng jǔ wú míng zhī shī, yī shí mò zhī suǒ dá. gǒng chén dú qǐng jiān yuē: hé dōng zhī yì, běn zhū jiàn wěi, liáo rén kòu shí lǐng guān, qián jiǎ bīng yǐ yuán zéi, tài zōng nù fǎn fù, jì píng jì yuán, suì xià lìng běi zhēng, ān dé wèi zhī wú míng! dì xǐ, yù zhí zhèng yuē fēi gǒng chén xiáng shí gù shì, dài nán dá yě. liú liù fú cháng wèi jiǎ chāng cháo yuē: nán cháo táng luò hé wèi zhě zāi? yī wěi kě háng, tóu chuí kě píng. bù rán, jué qí dī, shí wàn tǔ náng suì kě yú yǐ. shí yì zhě yì qǐng hé qí dì yǐ yǎng bīng. dì wèn gǒng chén, duì yuē: cǐ liù fú kuā yán ěr. shè xiǎn shǒu guó, xiān wáng bù fèi, qiě zǔ zōng suǒ yǐ xiàn róng qí yě. dì shēn rán zhī.
初,遼人書言太宗舉無名之師,一時莫知所答。拱辰獨請間曰:「河東之役,本誅僭偽,遼人寇石嶺關,潛假兵以援賊,太宗怒反覆,既平繼元,遂下令北征,安得謂之無名!」帝喜,諭執政曰「非拱辰詳識故事,殆難答也。」劉六符嘗謂賈昌朝曰:「南朝塘濼何為者哉?一葦可航,投箠可平。不然,決其堤,十萬土囊遂可逾矣。」時議者亦請涸其地以養兵。帝問拱辰,對曰:「此六符夸言耳。設險守國,先王不廢,且祖宗所以限戎騎也。」帝深然之。
rén wǔ, yòu zhèng yán zhī zhì gào liú hàng chū zhī tán zhōu.
壬午,右正言、知制誥劉沆出知潭州。
shǐ, hàng shǐ yú liáo, guǎn bàn dù fáng qiáng hàng yǐ jiǔ, hàng zhān zuì, fú xiù qǐ, yīn mà zhī yuē: wǒ bù néng yǐn, hé qiáng wǒ zhì shì! liáo shǐ lái, yǐ wèi yán, gù chū zhī. xún yòu jiàng zhī hé zhōu. yīn zhào: shǐ liáo jí jiē bàn sòng bàn chén liáo, měi yàn huì wú dé guò yǐn, qí yǔ yán yīng jiē, wù cún dà tǐ.
始,沆使於遼,館伴杜防強沆以酒,沆沾醉,拂袖起,因罵之曰:「我不能飲,何強我至是!」遼使來,以為言,故出之。尋又降知和州。因詔:「使遼及接伴、送伴臣僚,每燕會毋得過飲,其語言應接,務存大體。」
wù zǐ, jiàng zhào jiǎng yù zhī yán zhōu páng jí děng, yǐ jí xìng xiū qiáo zi gǔ zhài chéng yě.
戊子,降詔獎諭知延州龐籍等,以籍興修橋子谷寨成也。
shǐ, yuán hào xiàn jīn míng chéng píng sāi mén ān yuǎn kǎo lǎo zhài, pò wǔ lóng chuān, biān mín fén lüè jǐ jǐn. jí jì zhì, shāo qì zhì zhī. shù bīng shí yú wàn, wèi yǒu bì lěi, sàn chù chéng zhōng, wèi jí yán, wú gǎn fàn fǎ. jīn míng xī běi yǒu hún zhōu chuān, qí tǔ píng wò, chuān wěi yuē qiáo zi gǔ, wèi dí chū rù ài dào. jí shǐ bù jiāng dí qīng jiāng wàn yú rén zhú zhāo ān zhài yú gǔ páng, què zéi shù wàn. mù mín gēng zhí, dé sù yǐ jì jūn. zhōu měi xí qǔ chéng píng zhài, wáng xìn zhú lóng ān zhài, xī fù zéi suǒ jù gù dì, zhú qīng shuǐ děng shí yī bǎo.
始,元昊陷金明、承平、塞門、安遠、栲栳寨,破五龍川,邊民焚略幾盡。籍既至,稍葺治之。戍兵十餘萬,未有壁壘,散處城中,畏籍嚴,無敢犯法。金明西北有渾州川,其土平沃,川尾曰橋子谷,為敵出入隘道。籍使部將狄青將萬餘人築招安寨於谷旁,卻賊數萬。募民耕植,得粟以濟軍。周美襲取承平寨,王信築龍安寨,悉復賊所據故地,築清水等十一堡。
jiǎ wǔ, xǐ zhī chán zhōu wáng dé yòng wèi zhēn dìng fǔ dìng zhōu lù dōu bù shǔ.
甲午,徙知澶州王德用為真定府定州路都部署。
bǐng shēn, yòu zhèng yán tián kuàng yán: cháo tíng zé jiāng yǐ bèi běi biān, nǎi yòng yáng chóng xūn xià shǒu yūn gāo huà děng, wù qíng wèi xié, kǒng wù jī shì. zhào gè xuǎn tōng pàn mù zhí guān wǎng zhù zhī. zhī jiàn yuàn zhāng fāng píng yì yán: cháo tíng chù zhì běi bǐ, suī zēng bīng chì lěi, shì wèi zhī bèi, rán suǒ qiǎn jiāng lǜ, wèi jǐn tuī zé. shǐ yáng chóng xūn zài zhèn dìng, xià shǒu yūn zài yíng zhōu, liú huàn zài cāng zhōu, zhāng qí zài hé yáng, bì xià de gāo zhěn hū? mò ruò qǔ shǎn xī piān bì zhī zhī míng zhě rú dí qīng fàn quán bèi, zhào zhī fù què, liàng qí cái qì, shāo qiān yòng zhī, zhuī chóng xūn děng shǐ fèng cháo qǐng. bǐ fù bì shǐ guī, xìng ér méng hǎo wèi yú, jí gè hái zhī běn lù ruò liáo bīng nán xiàng, qiě shǐ fēn hàn běi fāng. shì jī suǒ xuán, qǐ cì cái chá!
丙申,右正言田況言:「朝廷擇將以備北邊,乃用楊崇勛、夏守贇、高化等,物情未協,恐誤機事。」詔各選通判、幕職官往助之。知諫院張方平亦言:「朝廷處置北鄙,雖增兵飭壘,事為之備,然所遣將率,未盡推擇。使楊崇勛在鎮、定,夏守贇在瀛州,劉渙在滄州,張耆在河陽,陛下得高枕乎?莫若取陝西偏裨之知名者如狄青、范全輩,召之赴闕,量其材器,稍遷用之,追崇勛等使奉朝請。比富弼使歸,幸而盟好未渝,即各還之本路;若遼兵南向,且使分捍北方。事機所懸,乞賜裁察!」
jǐ hài, yǐ zhī qín zhōu hán qí wèi qín zhōu guān chá shǐ, zhī wèi zhōu wáng yán wèi jīng zhōu guān chá shǐ, zhī yán zhōu páng jí wèi fū zhōu guān chá shǐ, zhī qìng zhōu fàn zhòng yān wèi bīn zhōu guān chá shǐ.
己亥,以知秦州韓琦為秦州觀察使,知渭州王沿為涇州觀察使,知延州龐籍為鄜州觀察使,知慶州范仲淹為邠州觀察使。
wǔ yuè, guǐ mǎo shuò, xǐ bìng dài qián xiá zhāng kàng wèi gāo yáng guān qián xiá. chū, lín zhōu yóu wèi tōng, kuì lù bì gé, chì kàng zì hù nán xiào shǎng wù sòng lín zhōu. zéi jì bù dé chāo, suí yǐ bīng shù wàn qū bǎi zi zhài, yāo wǒ guī lù, kàng suǒ jiāng cái sān qiān rén, kàng jī nù zhī yuē: ruò děng yǐ xiàn sǐ dì, qián dòu zé shēng, bù rán, wèi zéi suǒ tú wú yú yě. shì jiē gǎn lì. huì tiān dà fēng, shùn fēng jī zhī, zhǎn shǒu liù wàn yú jí, duó mǎ qiān yú pǐ, nǎi xiū jiàn níng zhài. zéi shù chū zhēng zhú, zhàn yú tù máo chuān, kàng zì yǐ dà zhèn kàng zéi, ér shǐ xiāo jiāng zhāng jié yǐ duǎn bīng qiáng nǔ shù qiān fú shān hòu. kàng yǐ wàn shèng jūn jiē jīng shī suǒ mù, pí ruǎn bù néng zhàn, zéi mù yuē dōng jūn, sù yì zhī, ér hǔ yì zú yǒng hàn, yīn yì qí qí yǐ wù zéi. zéi guǒ qū dōng jūn ér zhí hǔ yì zú. bó zhàn liáng jiǔ, fā fú, zéi dà kuì, zhǎn shǒu èr qiān jí. bù yú yuè, zhú qīng sāi bǎi xìng zhōng hòu jiàn níng zhèn chuān wǔ bǎo, lín zhōu lù shǐ tōng. kàng fù zòu: jīn suǒ tōng tè wǎng lái zhī jìng ěr, páng jiē xū kōng wú suǒ zǔ ruò zēng zhú bìng biān zhū shān yǐ xiāng wéi chí, zé kě yǐ guǎng tián mù, hé wài shì yì qiáng. yì wèi xià, ér cháo tíng lǜ liáo jiāng yú méng, nǎi xǐ kàng gāo yáng.
五月,癸卯朔,徙並代鈐轄張亢為高陽關鈐轄。初,麟州猶未通,饋路閉隔,敕亢自護南效賞物送麟州。賊既不得鈔,隨以兵數萬趨柏子寨,邀我歸路,亢所將才三千人,亢激怒之曰:「若等已陷死地,前斗則生,不然,為賊所屠無餘也。」士皆感厲。會天大風,順風擊之,斬首六萬餘級,奪馬千餘匹,乃修建寧寨。賊數出爭逐,戰於兔毛川,亢自以大陣抗賊,而使驍將張岊以短兵強弩數千伏山後。亢以萬勝軍皆京師所募,疲耎不能戰,賊目曰東軍,素易之,而虎翼卒勇悍,陰易其旗以誤賊。賊果趨東軍而值虎翼卒。搏戰良久,發伏,賊大潰,斬首二千級。不逾月,築清塞、百姓、中候、建寧、鎮川五堡,麟州路始通。亢復奏:「今所通特往來之徑耳,旁皆虛空無所阻;若增築並邊諸柵以相維持,則可以廣田牧,河外勢益強。」議未下,而朝廷慮遼將渝盟,乃徙亢高陽。
gēng xū, hé běi dōu zhuǎn yùn shǐ lǐ zhāo shù qǐng xiū chán zhōu běi chéng, cóng zhī. xiān shì hé jué jiǔ wèi sāi, zhāo shù dàn yǐ zhì dī wèi míng, diào nóng bīng bā wàn, yú xún ér jiù. liú liù fú guò zhī, zhēn yǐ wèi zhì dī yě, jí hái ér chéng jù, shén hài è.
庚戌,河北都轉運使李昭述請修澶州北城,從之。先是河決久未塞,昭述但以治堤為名,調農兵八萬,逾旬而就。劉六符過之,真以為治堤也,及還而城具,甚駭愕。
rén zǐ, chū zhào shū: jiǎn huáng hòu jí zōng shì fù jiāo sì suǒ cì zhī bàn, zhe wèi shì. yòu zhào: huáng hòu pín yù jìn fèng qián yuán jié huí cì wù yì jiǎn bàn, zōng shì wài mìng fù huí cì quán bà, biān shì níng rì tīng zhǐ. yú shì huáng hòu pín yù gè shàng fèng qián wǔ yuè yǐ zhù jūn fèi, zōng shì cì shǐ yǐ shàng yì nà gōng shǐ qián zhī bàn. jīng wáng yuán yǎn jǐn nà gōng shǐ qián, zhào yǐ bàn gěi zhī.
壬子,出詔書:「減皇后及宗室婦郊祀所賜之半,著為式。」又詔:「皇后、嬪御進奉乾元節回賜物亦減半,宗室外命婦回賜權罷,邊事寧日聽旨。」於是皇后、嬪御各上俸錢五月以助軍費,宗室刺史以上亦納公使錢之半。荊王元儼盡納公使錢,詔以半給之。
guǐ chǒu, mìng zhī bèi zhōu gōng bèi kù shǐ kāi fēng zhāng mào shí wèi huí xiè guó xìn fù shǐ, yǐ fú wéi zhōng dào bìng zú, cóng fù bì qǐng yě.
癸丑,命知貝州、供備庫使開封張茂實為回謝國信副使,以符惟忠道病卒,從富弼請也。
jiǎ yín, zhào sān guǎn chén liáo shàng fēng shì jí tīng qǐng duì.
甲寅,詔三館臣僚上封事及聽請對。
wù wǔ, jiàn dà míng fǔ wèi běi jīng. shì hé běi zhū zhōu jūn xì qiú. yán chì xíng gōng zēng zhì cāng áo yíng shě, bìng gěi shǎng qián, wú dé kē lǜ. chū, fàn zhòng yān zhī kāi fēng, jiàn yì chéng luò yáng yǐ bèi jí nán. jí liáo rén jiāng yú méng, yán shì zhě qǐng cóng zhòng yān zhī qǐng, lǚ yí jiǎn wèi: liáo rén wèi zhuàng wǔ qiè, jù chéng luò yáng, wú yǐ shì wēi, fǎn zhǎng bǐ shì yí jiàn dū dà míng, shì jiāng qīn zhēng, yǐ fá qí móu. zhào jì xià, zhòng yān yòu yán: cǐ kě zhāng xū shēng ěr, wèi zú shì yě. chéng luò yáng jì fú jí, qǐng sù xiū jīng chéng. yì zhě duō fù zhòng yān yì, yí jiǎn yuē: cǐ náng wǎ chéng yǐng jì yě. shǐ liáo rén dé dù hé, ér gù shǒu jīng shī, tiān xià dài yǐ! gù shè bèi yí zài hé běi. zú jiàn běi jīng, shí zhě wěi zhī.
戊午,建大名府為北京。釋河北諸州軍繫囚。嚴飭行宮增制倉廒、營舍,並給賞錢,毋得科率。初,范仲淹知開封,建議城洛陽以備急難。及遼人將渝盟,言事者請從仲淹之請,呂夷簡謂:「遼人畏壯侮怯,遽城洛陽,無以示威,反長彼勢;宜建都大名,示將親征,以伐其謀。」詔既下,仲淹又言:「此可張虛聲耳,未足恃也。城洛陽既弗及,請速修京城。」議者多附仲淹議,夷簡曰:「此囊瓦城郢計也。使遼人得渡河,而固守京師,天下殆矣!故設備宜在河北。」卒建北京,識者韙之。
jǐ wèi, yǐ zhī tiān xióng jūn chéng lín zhī dà míng fǔ jiān běi jīng liú shǒu sī.
己未,以知天雄軍程琳知大名府兼北京留守司。
qìng zhōu zhī xī běi mǎ pù zhài, dāng hòu qiáo chuān kǒu, shēn zài zéi fù zhōng, fàn zhòng yān yù chéng zhī, dù zéi bì zhēng, mì qiǎn zi chún yòu yǔ fān jiāng zhào míng xiān jù qí dì, yǐn bīng suí qí hòu. zhū jiāng chū bù zhī suǒ xiàng, xíng zhì róu yuǎn, shǐ hào lìng zhī, bǎn zhú bì jù, xún rì chéng chéng, shì suì sān yuè yě, xún cì míng dà shùn. zéi jué, yǐ qí sān wàn lái zhàn, yáng běi, zhòng yān jiè wù zhuī, yǐ ér guǒ yǒu fú. dà shùn jì chéng, bái bào jīn tāng jiē jié rán bù gǎn dòng, huán qìng zì shì kòu yì shǎo.
慶州之西北馬鋪寨,當後橋川口,深在賊腹中,范仲淹欲城之,度賊必爭,密遣子純佑與蕃將趙明先據其地,引兵隨其後。諸將初不知所向,行至柔遠,始號令之,版築畢具,旬日城成,是歲三月也,尋賜名大順。賊覺,以騎三萬來戰,佯北,仲淹戒勿追,已而果有伏。大順既成,白豹、金湯皆截然不敢動,環慶自是寇益少。
guǐ hài, xīn bīn zhōu guān chá shǐ fàn zhòng yān fū zhōu guān chá shǐ páng jí, bìng fù wèi lóng tú gé zhí xué shì, cóng suǒ qǐng yě.
癸亥,新邠州觀察使范仲淹、鄜州觀察使龐籍,並復為龍圖閣直學士,從所請也。
chū, zhòng yān shàng biǎo yán: chén shǒu biān shù nián, qiāng rén pō qīn ài chén, hū chén wèi lóng tú lǎo zi. jīn gǎi guān chá shǐ, zé yǔ zhū zú shǒu lǐng míng hào xiāng luàn, kǒng wèi zéi suǒ qīng qiě wú gōng, bù yīng gèng zēng hòu lù. cí shén qiē zhì, biǎo sān shàng, nǎi cóng zhī.
初,仲淹上表言:「臣守邊數年,羌人頗親愛臣,呼臣為龍圖老子。今改觀察使,則與諸族首領名號相亂,恐為賊所輕;且無功,不應更增厚祿。」辭甚切至,表三上,乃從之。
jiǎ zǐ, zhào jiāng nán dōng lù zhuǎn yùn shǐ yáng chá rù wèi zuǒ zhèng yán zhī zhì gào. chá zài bù, zhuān yǐ jǔ guān wèi jí wù, huò jī zhī, chá yuē: cǐ àn chá zhí yě. jǐ shí xiàn yú, zé sú lì néng zhī yǐ.
甲子,召江南東路轉運使楊察入為左正言、知制誥。察在部,專以舉官為急務,或譏之,察曰:「此按察職也。掎拾羨餘,則俗吏能之矣。」
yǐ chǒu, bà zuǒ cáng kù yuè jìn qián. dì yǔ fǔ chén yuē: cǐ zhōu guān suǒ wèi gōng wáng zhī hǎo yòng zhě, zhèn gōng zhōng wú suǒ fèi, qí chì yǐ zhù xiàn guān.
乙丑,罷左藏庫月進錢。帝語輔臣曰:「此《周官》所謂供王之好用者,朕宮中無所費,其斥以助縣官。」
zhēn dìng fǔ dìng zhōu lù dōu bù shǔ wáng dé yòng rù cháo zòu shì, mìng wèi xuān huī nán yuàn shǐ, pàn chéng dé jūn, wèi xíng, gǎi pàn dìng zhōu jiān sān lù dōu bù shǔ xǐ pàn dìng zhōu yáng chóng xūn pàn chéng dé jūn. chóng xūn lǎo bù rèn shì, gù xǐ zhī.
真定府、定州路都部署王德用入朝奏事,命為宣徽南院使,判成德軍,未行,改判定州兼三路都部署;徙判定州楊崇勛判成德軍。崇勛老不任事,故徙之。
dé yòng zhì, rì jiào shì zú xí zhàn, qǐng zhī, jiē kě yòng. liáo shǐ rén lái chān, huò qǐng bǔ shā zhī. dé yòng yuē: bǐ dé shí yǐ gào, shì fú rén yǐ bù zhàn yě. míng rì, dà yuè yú jiāo, tí bāo gǔ shì shī, jìn tuì zuò zuò, zhōng rì bù lù yī rén. nǎi xià lìng, jù qiǔ liáng, tīng gǔ shēng, shì wú qí suǒ xiāng. chān zhě guī gào qí guó zhōng, wèi hàn bīng jiāng dà rù. jì ér fù yì hé, bīng nǎi jiě. shí fā bīng tún dìng zhōu jǐ liù wàn rén, jiē yù jū nì lǚ jí mín jiān, wú yī gǎn xuān hū bào héng zhě. jiāng xiào xiāng jiè yuē: wú bèi gè wù liǎn shì zú, wù lìng rǎo wǒ pú sà.
德用至,日教士卒習戰,頃之,皆可用。遼使人來覘,或請捕殺之。德用曰:「彼得實以告,是服人以不戰也。」明日,大閱於郊,提枹鼓誓師,進退坐作,終日不戮一人。乃下令,具糗糧,聽鼓聲,視吾旗所鄉。覘者歸告其國中,謂漢兵將大入。既而複議和,兵乃解。時發兵屯定州幾六萬人,皆寓居逆旅及民間,無一敢喧呼暴橫者。將校相戒曰:「吾輩各務斂士卒,勿令擾我菩薩。」
yǐ gāo yáng guān lù qián xiá zhāng kàng quán zhī yíng zhōu jiān běn lù bù shǔ sī shì, xià shǒu yūn jí gù yě.
以高陽關路鈐轄張亢權知瀛州兼本路部署司事,夏守贇疾故也。
dīng mǎo, xǐ zhī chéng dé jūn zhāng cún wèi hé běi zhuǎn yùn shǐ. xiān shì cún shàng yán: liáo yǔ yuán hào wèi hūn, kǒng yīn xiāng shǒu wěi. hé běi chéng jiǔ bù zhì, yí liú yì. yú shì xī chéng hé běi zhū zhōu, bǐ cún dū chá zhī.
丁卯,徙知成德軍張存為河北轉運使。先是存上言:「遼與元昊為婚,恐陰相首尾。河北城久不治,宜留意。」於是悉城河北諸州,俾存督察之。
wù chén, zhào: yǒu sī shēn míng qián hòu tiáo yuē, jìn yǐ xiāo jīn tiē jīn lòu jīn děng wèi fú shì, zì gōng tíng shǐ, mín shù fàn zhě bì zhì fǎ.
戊辰,詔:「有司申明前後條約,禁以銷金、貼金、鏤金等為服飾,自宮廷始,民庶犯者必置法。」
liù yuè, jiǎ xū, chū nèi cáng kù yín yī bǎi wàn liǎng, juàn gè yī bǎi wàn pǐ, gěi biān fèi.
六月,甲戌,出內藏庫銀一百萬兩,絹各一百萬匹,給邊費。
rén wǔ, liáo zhǔ yù hán liáng diàn, fàng jìn shì wáng shí děng liù shí sì rén.
壬午,遼主御含涼殿,放進士王寔等六十四人。
liáo jìn yù zhān yín yú sòng.
遼禁鬻氈、銀於宋。
guǐ wèi, xǐ zhī háng zhōu zhèng jiǎn zhī bīng zhōu jiān hé dōng lù jīng lüè ān fǔ yán biān zhāo tǎo shǐ, xún gǎi zhī yùn zhōu. háng zhōu yǒu qián táng hú, gài mín tián shù shí qǐng, qián shì zhì liāo qīng jūn yǐ shū dǎo yū zhì. jì nà guó hòu, bù zhì, fēng tǔ yīn sāi, wèi háo zú sēng fāng suǒ zhàn mào, hú shuǐ yì xiá. jiǎn fā shǔ xiàn dīng fū shù wàn pì zhī, mín lài qí lì. shì wén, zhào háng zhōu suì zhì rú jiǎn fǎ.
癸未,徙知杭州鄭戩知并州兼河東路經略安撫沿邊招討使,尋改知鄆州。杭州有錢塘湖,溉民田數十頃,錢氏置撩清軍以疏導淤滯。既納國後,不治,葑土堙塞,為豪族僧坊所占冒,湖水益狹。戩發屬縣丁夫數萬辟之,民賴其利。事聞,詔杭州歲治如戩法。
bǐng xū, jiàn dìng zhōu běi píng zhài wèi běi píng jūn.
丙戌,建定州北平寨為北平軍。
wù zǐ, yǐ shū mì fù shǐ rèn zhōng shī wèi xiū jiàn běi jīng shǐ, yǐ rù nèi fù dōu zhī huáng fǔ jì míng zuǒ zhī.
戊子,以樞密副使任中師為修建北京使,以入內副都知皇甫繼明佐之。
yǐ wèi, yǐ tiān zhāng gé dài zhì míng hào zhī bīng zhōu jiān hé dōng jīng lüè ān fǔ yán biān zhāo tǎo shǐ. shí biān rèn duō wán kù zǐ dì, hào yōu qí wù jūn shì, nǎi qǔ yóu bù zhí zhě zhàng zhī. pí ruǎn zǐ dì jiē zì jiě qù, gèng zòu zé xí shì zhě shǒu bǎo sāi. jūn xíng, chàng fù duō cóng zhī. huì yǒu fèn zhēng shā chàng fù zhě. hào bù wèn. chàng fù wén zhī, jiē sàn qù.
乙未,以天章閣待制明鎬知并州兼河東經略安撫沿邊招討使。時邊任多紈袴子弟,鎬憂其誤軍事,乃取尤不職者杖之。疲軟子弟皆自解去,更奏擇習事者守堡塞。軍行,倡婦多從之。會有忿爭殺倡婦者。鎬不問。倡婦聞之,皆散去。
shì yuè, shì yù shǐ yōng qiū yú zhōu xún hé pàn hé yáng zhāng qí diǎn fān wú zhuàng, qǐ lìng jiù jīng dǐ yǎng bìng xún xǐ qí pàn chén zhōu, yòu xǐ shòu zhōu.
是月,侍御史雍丘魚周詢劾判河陽張耆典籓無狀,乞令就京邸養病;尋徙耆判陳州,又徙壽州。
qiū, qī yuè, rén yín shuò, zhī jiàn yuàn zhāng fāng píng shū qǐng fèi shū mì yuàn, bìng qí zhí shì yú zhōng shū, bù bào.
秋,七月,壬寅朔,知諫院張方平疏請廢樞密院,並其職事於中書,不報。
bǐng wǔ, shū mì fù shǐ rèn bù bà zhī hé yáng.
丙午,樞密副使任布罷知河陽。
bù rèn shū mì, shù yǔ zǎi xiàng lǚ yí jiǎn wǔ. bù zhǎng zi xùn, sù kuáng yú, yí jiǎn zhī zhī, nǎi chù shǐ yán shì, xǔ yǐ jiàn guān. xùn jí shàng shū lì dǐ zhí zhèng, qiě chì bù bù cái. bù jiàn qí shū, nì zhī. yí jiǎn yòu qù xùn yǐ shū shàng. xùn fù shàng shū zuì nì zhě. dì wèn zhī nì zhě nǎi bù yě, bù xiè: chén zǐ shǎo yǒu xīn jí, qí yán bèi móu, jù rǔ cháo tíng, gù bù gǎn xuān bù. shì yù shǐ yú zhōu xún yīn hé bù, bù suì bà qù. xùn shàng liú jīng shī, wàng chú jiàn guān, yí jiǎn xún yǐ tā shì chù zhī.
布任樞密,數與宰相呂夷簡忤。布長子遜,素狂愚,夷簡知之,乃怵使言事,許以諫官。遜即上書歷詆執政,且斥布不才。布見其書,匿之。夷簡又趣遜以書上。遜復上書罪匿者。帝問知匿者乃布也,布謝:「臣子少有心疾,其言悖繆,懼辱朝廷,故不敢宣布。」侍御史魚周詢因劾布,布遂罷去。遜尚留京師,望除諫官,夷簡尋以它事黜之。
wù wǔ, yǐ yòu pú shè píng zhāng shì lǚ yí jiǎn pàn shū mì yuàn shì, hù bù shì láng píng zhāng shì zhāng dé xiàng jiān shū mì shǐ, jiā shū mì shǐ yàn shū tóng píng zhāng shì. chū, fù bì jiàn yì, zǎi xiàng jiān quán shū mì shǐ, dì yuē: jūn guó zhī wù, dāng xī guī zhōng shū, shū mì fēi gǔ guān. rán wèi yù jù fèi, gù zhǐ lìng zhōng shū tóng yì shū mì yuàn shì. jí zhāng fāng píng qǐng fèi shū mì yuàn, dì nǎi zhuī yòng bì yì, mìng yí jiǎn pàn yuàn shì, ér dé xiàng jiān shǐ, shū jiā tóng píng zhāng shì, shǐ rú gù.
戊午,以右僕射、平章事呂夷簡判樞密院事,戶部侍郎、平章事章得象兼樞密使,加樞密使晏殊同平章事。初,富弼建議,宰相兼權樞密使,帝曰:「軍國之務,當悉歸中書,樞密非古官。」然未欲遽廢,故止令中書同議樞密院事。及張方平請廢樞密院,帝乃追用弼議,命夷簡判院事,而得象兼使,殊加同平章事,使如故。
chū, fù bì zhāng mào shí yǐ jié hūn jí zēng suì bì èr shì wǎng bào liáo rén, wéi suǒ zé. bì děng zhì liáo, tè mò yǐ jiā tóng zhèng shì mén xià píng zhāng shì, liú liù fú wèi xíng gōng fù bù shǔ. liáo zhǔ mìng liù fú wèi guǎn bàn. liù fú yán běi cháo huáng dì jiān yù gē dì, bì yuē: cǐ bì zhì zài bài méng, jiǎ cǐ wèi míng. nán cháo yǒu héng gē xiāng dài ěr. liù fú yuē: nán cháo jiān zhí, shì ān dé jì? bì yuē: běi cháo wú gù qiú gē dì, nán cháo bù jí fā bīng, ér qiǎn shǐ hǎo cí gèng yì, cǐ qǐ nán cháo jiān zhí hū?
初,富弼、張茂實以結婚及增歲幣二事往報遼人,惟所擇。弼等至遼,特默已加同政事門下平章事,劉六符為行宮副部署。遼主命六符為館伴。六符言北朝皇帝堅欲割地,弼曰:「此必志在敗盟,假此為名。南朝有橫戈相待耳。」六符曰:「南朝堅執,事安得濟?」弼曰:「北朝無故求割地,南朝不即發兵,而遣使好辭更議,此豈南朝堅執乎?」
jí jiàn liáo zhǔ, bì yuē: liǎng cháo jì hǎo, chuí sì shí nián, yī dàn hū qiú gē dì, hé yě? liáo zhǔ yuē: nán cháo wéi yuē, sāi yàn mén, zēng táng shuǐ, zhì chéng huáng, jí mín bīng, cǐ hé yì yě? qún chén jìng qǐng jǔ bīng, zhèn yǐ wèi bù ruò qiǎn shǐ qiú guān nán gù dì, qiú ér bù dé, jǔ bīng wèi wǎn. bì yuē: běi cháo yǔ zhōng guó tōng hǎo, zé rén zhǔ zhuān qí lì ér chén xià wú suǒ huò. ruò yòng bīng, zé lì guī chén xià ér rén zhǔ rèn qí huò. gù quàn yòng bīng zhě, jiē wèi qí shēn móu, fēi guó jì yě. liáo zhǔ jīng yuē: hé wèi yě? bì yuē: jìn gāo zǔ qī tiān pàn jūn, qiú zhù yú běi, mò dì hūn luàn, shén rén qì zhī. shì shí zhōng guó xiá xiǎo, shàng xià lí pàn, gù běi cháo quán shī dú kè, suī lǔ huò jīn bì, chōng niu rèn zhū chén zhī jiā, ér zhuàng shì jiàn mǎ wù gù dà bàn, cǐ shuí rèn qí huò zhě? jīn zhōng guó tí fēng wàn lǐ, suǒ zài jīng bīng yǐ wàn jì, běi cháo yòng bīng, néng bǎo bì shèng hū? yuē: bù néng. bì yuē: shèng fù wèi kě zhī, jiù shǐ qí shèng, suǒ wáng shì mǎ, qún chén dāng zhī yú, yì rén zhǔ dāng zhī yú? ruò tōng hǎo bù jué, suì bì jǐn guī rén zhǔ, qún chén hé lì yān! liáo zhǔ dà wù, shǒu kěn zhě jiǔ zhī. bì yòu yuē: sāi yàn mén zhě, bèi yuán hào yě. táng shuǐ shǐ yú hé chéng jǔ, shì zài tōng hǎo qián, dì bēi shuǐ jù, shì bù dé bù zēng. chéng huáng jiē xiū jiù, mín bīng yì jiù jí, tè bǔ qí què ěr, fēi wéi yuē yě. liáo zhǔ yuē: wēi qīng yán, bù zhī qí xiáng. rán zhèn suǒ yù de zhě, zǔ zōng gù dì ěr. bì yuē: jìn gāo zǔ yǐ lú lóng yī dào lù qì dān, zhōu shì zōng fù fá qǔ guān nán, jiē yì dài shì. sòng xìng yǐ jiǔ shí nián, ruò gè yù qiú yì dài gù dì, qǐ běi cháo zhī lì hū? liáo zhǔ wú yán, xú yuē: yuán hào chēng fān shàng zhǔ, nán cháo fá zhī, bù xiān gào wǒ, hé yě? bì yuē: běi cháo xiàng fá gāo lì hēi shuǐ, qǐ cháng bào nán cháo hū tiān zǐ lìng chén zhì yì yú bì xià yuē: xiàng bù zhī yuán hào yǔ dì tōng yīn, yǐ qí fù ēn rǎo biān, gù tǎo zhī, ér dì yǒu fán yán. jīn jī zhī zé shāng xiōng dì zhī qíng, bù jī zé bù rěn zuò shì lì mín zhī sǐ, bù zhī dì hé yǐ chù zhī? liáo zhǔ gù qí chén guó yǔ liáng jiǔ, nǎi yuē: yuán hào wèi kòu, qǐ kě shǐ nán cháo bù jī hū?
及見遼主,弼曰:「兩朝繼好,垂四十年,一旦忽求割地,何也?」遼主曰:「南朝違約,塞雁門,增塘水,治城隍,籍民兵,此何意也?群臣競請舉兵,朕以為不若遣使求關南故地,求而不得,舉兵未晚。」弼曰:「北朝與中國通好,則人主專其利而臣下無所獲。若用兵,則利歸臣下而人主任其禍。故勸用兵者,皆為其身謀,非國計也。」遼主驚曰:「何謂也?」弼曰:「晉高祖欺天叛君,求助於北,末帝昏亂,神人棄之。是時中國狹小,上下離叛,故北朝全師獨克,雖虜獲金幣,充牜刃諸臣之家,而壯士健馬物故大半,此誰任其禍者?今中國提封萬里,所在精兵以萬計,北朝用兵,能保必勝乎?」曰:「不能。」弼曰:「勝負未可知,就使其勝,所亡士馬,群臣當之歟,抑人主當之歟?若通好不絕,歲幣盡歸人主,群臣何利焉!」遼主大悟,首肯者久之。弼又曰:「塞雁門者,備元昊也。塘水始於何承矩,事在通好前,地卑水聚,勢不得不增。城隍皆修舊,民兵亦舊籍,特補其闕耳,非違約也。」遼主曰:「微卿言,不知其詳。然朕所欲得者,祖宗故地耳。」弼曰:「晉高祖以盧龍一道賂契丹,周世宗復伐取關南,皆異代事。宋興已九十年,若各欲求異代故地,豈北朝之利乎?」遼主無言,徐曰:「元昊稱籓尚主,南朝伐之,不先告我,何也?」弼曰:「北朝向伐高麗、黑水,豈嘗報南朝乎天子令臣致意於陛下曰:『向不知元昊與弟通姻,以其負恩擾邊,故討之,而弟有煩言。今擊之則傷兄弟之情,不擊則不忍坐視吏民之死,不知弟何以處之?』」遼主顧其臣國語良久,乃曰:「元昊為寇,豈可使南朝不擊乎?」
jì tuì, liù fú wèi bì yuē: wú zhǔ chǐ shòu jīn bó, jiān yù shí xiàn, rú hé? bì yuē: nán cháo huáng dì cháng yán: zhèn wèi rén zǐ sūn, qǐ gǎn wàng yǐ zǔ zōng gù dì yǔ rén! xī chán zhōu bái rèn xiāng xiàng, zhāng shèng shàng bù yǔ guān nán, qǐ jīn rì ér kěn gē dì hū! qiě běi cháo yù de shí xiàn, bù guò lì qí zū fù ěr, jīn yǐ jīn bó dài zhī, yì zú zuò zī guó yòng. zhèn niàn liǎng guó shēng mín, bù yù shǐ zhī gān nǎo tú dì, bù ài jīn bó yǐ xùn běi cháo zhī yù. ruò běi cháo bì yù de dì, shì zhì zài bèi méng qì hǎo, zhèn dú néng bì yòng bīng xié? chán yuān zhī méng, tiān dì shén qí, shí gòng lín zhī. jīn běi cháo xiān fā bīng duān, guò bù zài zhèn. tiān dì guǐ shén, qí kě qī hū! liù fú wèi qí jiè yuē: nán cháo huáng dì cún xīn rú cǐ, dà shàn. dāng gòng zòu, shǐ liǎng zhǔ yì tōng.
既退,六符謂弼曰:「吾主恥受金帛,堅欲十縣,如何?」弼曰:「南朝皇帝嘗言:『朕為人子孫,豈敢妄以祖宗故地與人!昔澶洲白刃相向,章聖尚不與關南,豈今日而肯割地乎!且北朝欲得十縣,不過利其租賦耳,今以金帛代之,亦足坐資國用。朕念兩國生民,不欲使之肝腦塗地,不愛金帛以徇北朝之欲。若北朝必欲得地,是志在背盟棄好,朕獨能避用兵邪?澶淵之盟,天地神祇,實共臨之。今北朝先發兵端,過不在朕。天地鬼神,其可欺乎!』」六符謂其介曰:「南朝皇帝存心如此,大善。當共奏,使兩主意通。」
yì rì, liáo zhǔ zhào bì tóng liè, yǐn bì mǎ zì jìn, wèn suǒ yù yán, bì yuē: nán cháo wéi yù huān hǎo zhī jiǔ ěr. liáo zhǔ yuē: de dì zé huān hǎo kě jiǔ. bì yuē: nán cháo huáng dì qiǎn chén wén xià bì xià yuē: běi cháo yù de zǔ zōng gù dì, nán cháo yì qǐ kěn shī zǔ zōng gù dì xié? qiě běi cháo jì yǐ de dì wèi róng, zé nán cháo bì yǐ shī dì wèi rǔ. xiōng dì zhī guó, qǐ kě shǐ yī róng yī rǔ zāi? zhèn fēi wàng yàn jì jiù fēng, yì ān kě fù lǐ cǐ shì, zhèng yīng bǐ cǐ zì yù ěr. jì tuì, liù fú wèi bì yuē: huáng dì wén gōng róng rǔ zhī yán, yì shén gǎn wù. rán jīn bó bì bù yù qǔ, wéi jié hūn kě yì ěr. bì yuē: jié hūn yì shēng xìn, kuàng fū fù qíng hǎo nán bì, rén mìng xiū duǎn huò yì, bù ruò zēng jīn bó zhī biàn yě. liù fú yuē: nán cháo huáng dì bì zì yǒu nǚ. bì yuē: dì nǚ cái sì suì, chéng hūn xū zài shí yú nián hòu. jīn yù shì mù qián zhī yí, qǐ kě dài zāi? bì chuāi liáo rén yù hūn, yì zài duō de jīn bó, yīn yuē: nán cháo jià gōng zhǔ gù shì, zī sòng bù guò shí wàn mín ěr. yóu shì liáo rén jié hūn zhī yì huǎn, qiě yù bì hái. bì yuē: èr yì wèi jué, ān gǎn tú hái! yuàn liú bì yì. liáo zhǔ yuē: qí qīng zài zhì, dāng zé yī shì shòu zhī, yí suì yǐ shì shū lái yě. bì hái zòu, fù shòu bì lì bù láng zhōng shū mì zhí xué shì, yòu cí bù shòu.
翼日,遼主召弼同獵,引弼馬自近,問所欲言,弼曰:「南朝惟欲歡好之久耳。」遼主曰:「得地則歡好可久。」弼曰:「南朝皇帝遣臣聞下陛下曰:『北朝欲得祖宗故地,南朝亦豈肯失祖宗故地邪?且北朝既以得地為榮,則南朝必以失地為辱。兄弟之國,豈可使一榮一辱哉?朕非忘燕薊舊封,亦安可復理此事,正應彼此自諭耳。』」既退,六符謂弼曰:「皇帝聞公榮辱之言,意甚感悟。然金帛必不欲取,惟結婚可議耳。」弼曰:「結婚易生釁,況夫婦情好難必,人命修短或異,不若增金帛之便也。」六符曰:「南朝皇帝必自有女。」弼曰:「帝女才四歲,成婚須在十餘年後。今欲釋目前之疑,豈可待哉?」弼揣遼人慾婚,意在多得金帛,因曰:「南朝嫁公主故事,資送不過十萬緡耳。」由是遼人結婚之意緩,且諭弼還。弼曰:「二議未決,安敢徒還!願留畢議。」遼主曰:「俟卿再至,當擇一事受之,宜遂以誓書來也。」弼還奏,復授弼吏部郎中、樞密直學士,又辭不受。
guǐ hài, bì yǔ mào shí zài yǐ èr shì wǎng, yú shì lǚ yí jiǎn chuán dì zhǐ, lìng bì cǎo dá liáo rén shū bìng shì shū, fán wèi guó shū èr, shì shū sān. yì hūn zé wú jīn bó. ruò liáo rén néng lìng xià guó fù nà kuǎn, zé suì zēng jīn bó èr shí wàn, bù zé shí wàn. bì zòu yú shì shū nèi zēng sān shì: yī, liǎng jiè táng diàn wú dé kāi zhǎn èr, gè bù dé wú gù tiān tún bīng mǎ sān, bù dé tíng liú táo wáng zhū sè rén. bì yīn qǐng lù fù yǐ xíng. zhōng shǐ yè jī shì shū wǔ hán bìng fù, zhuī jí bì yú wǔ qiáng shòu zhī. bì xíng zhì lè shòu, zì niàn: suǒ zēng sān shì, jiē liáo rén qián yuē, wàn yī shū cí yì tóng, zé bǐ bì yí, wú shì bài yǐ. nǎi mì qǐ fù fēng guān zhī, guǒ rú suǒ liào, jí shū bào. yòu qiǎn qí shǔ sòng chéng cài tǐng yì zhōng shū bái zhí zhèng. dì yù zhī běi shì, jí zhào tǐng duì biàn diàn, nǎi zhào bì, sān shì dàn kě kǒu chén. bì zhī cǐ zhí zhèng yīn móu, nǎi yǐ lǐ wù shǔ mào shí, jí chí zhì jīng shī, rì yù bū, kòu gé mén qiú duì, gé mén lì jū yǐ jiù zhì dāng xiān jìn míng, duì réng yì rì. bì zé zhī, suì jí zòu, dé rù jiàn, yuē: zhí zhèng wèi cǐ, yù zhì chén yú sǐ. chén sǐ bù zú xī, nài guó shì hé! dì jí zhào lǚ yí jiǎn děng wèn zhī. yí jiǎn cóng róng yuē: cǐ wù ěr, dāng gǎi zhèng. bì yǔ yì qīn yí jiǎn. yàn shū yán: yí jiǎn jué bù wèi cǐ, zhí kǒng wù ěr. bì nù yuē: shū jiān xié, dǎng yí jiǎn yǐ qī bì xià! suì zhào wáng gǒng chén yì shū. qí xī, bì sù xué shì yuàn, míng rì nǎi xíng.
癸亥,弼與茂實再以二事往,於是呂夷簡傳帝旨,令弼草答遼人書並誓書,凡為國書二,誓書三。議婚則無金帛。若遼人能令夏國復納款,則歲增金帛二十萬,不則十萬。弼奏於誓書內增三事:一,兩界塘淀毋得開展;二,各不得無故添屯兵馬;三,不得停留逃亡諸色人。弼因請錄副以行。中使夜齎誓書五函並副,追及弼於武強授之。弼行至樂壽,自念:「所增三事,皆遼人前約,萬一書詞異同,則彼必疑,吾事敗矣。」乃密啟副封觀之,果如所料,即疏報。又遣其屬宋誠、蔡挺詣中書白執政。帝欲知北事,亟召挺對便殿,乃詔弼,三事但可口陳。弼知此執政陰謀,乃以禮物屬茂實,疾馳至京師,日欲晡,叩閤門求對,閣門吏拘以舊制當先進名,對仍翼日。弼責之,遂急奏,得入見,曰:「執政為此,欲致臣於死。臣死不足惜,奈國事何!」帝急召呂夷簡等問之。夷簡從容曰:「此誤耳,當改正。」弼語益侵夷簡。晏殊言:「夷簡決不為此,直恐誤耳。」弼怒曰:「殊奸邪,黨夷簡以欺陛下!」遂詔王拱辰易書。其夕,弼宿學士院,明日乃行。
bā yuè, wù zǐ, chū nèi cáng kù mín qián shí fēn xiū běi jīng xíng gōng. shí rèn zhōng shī zòu xíng gōng dà dǐ cuī pǐ, qǐng gèng xiū zhī. dì lìng chuàng xiū qǐn diàn jí jiǎo lóu, yú jiē wán bǔ ér yǐ qí zì jīng zhì dé qīng jūn xíng gōng guǎn yì xiè shě, yì liàng jiā qì zhì.
八月,戊子,出內藏庫緡錢十分修北京行宮。時任中師奏行宮大抵摧圮,請更修之。帝令創修寢殿及角樓,餘皆完補而已;其自京至德清軍行宮、館驛、廨舍,亦量加葺治。
jiǔ yuè, xīn chǒu shuò, yǐ tài cháng bó shì yáng dí sūn fǔ wèi mì gé xiào lǐ, shū mì fù shǐ dù yǎn suǒ jiàn yě. chū, yǎn shǒu jīng zhào, pì fǔ zhī fǔ sī lù shì, lì zhí xiān mò jiē yǐ bàn. fǔ yuē: dài wǒ rú cǐ, kě yǐ qù yǐ. yǎn wén zhī, bù fù yǐ xiǎo shì shǔ fǔ. yǎn yǔ yǔ, bì yǐn jīng yǐ duì, yán tiān xià xián jùn, lì píng qí cái xìng suǒ zhǎng, yǎn yuē: wú pì shǔ, nǎi dé yì yǒu.
九月,辛丑朔,以太常博士陽翟孫甫為秘閣校理,樞密副使杜衍所薦也。初,衍守京兆,辟甫知府司錄事,吏職纖末皆倚辦。甫曰:「待我如此,可以去矣。」衍聞之,不復以小事屬甫。衍與語,必引經以對,言天下賢俊,歷評其才性所長,衍曰:「吾辟屬,乃得益友。」
chū, mìng lǚ yí jiǎn pàn shū mì yuàn shì, jì xuān zhì, huáng wù sì sāi, fēng mái zhōng rì, cháo lùn shén xuān. cān zhī zhèng shì wáng jǔ zhèng, yán èr fǔ tǐ jūn, pàn míng tài zhòng, bù kě bù bì, yòu zhèng yán tián kuàng fù yǐ wèi yán. yí jiǎn yì bù gǎn dāng bǐng wǔ, gǎi jiān shū mì shǐ.
初,命呂夷簡判樞密院事,既宣制,黃霧四塞,風霾終日,朝論甚喧。參知政事王舉正,言二府體均,判名太重,不可不避,右正言田況復以為言。夷簡亦不敢當;丙午,改兼樞密使。
shǎn xī zhuǎn yùn sī yán: jìn tiān jiù liáng bīng shì qī wàn rén, liáng cì jǐ sān bǎi wàn mín, qǐ jiā xiáng yì. zhào sān sī bāi huà yǐ wén. zhī jiàn yuàn zhāng fāng píng, qǐng xuǎn zé jìn chén fēn shǐ zhū dào, jiù zhū biān chén, yǔ zhī shēn yì suǒ yǐ fēng cái sè yòng, shǒu bèi jīng yuǎn zhī jì. jí rú yán biān qí bīng, jì chù yī qí kě yǐ shàn zú wǔ rén. xī róng chū shàn mǎ, dì xíng xiǎn ài, wǒ qí chéng bù dé yǔ jiào yě. duō liú mǎ jūn, jì bù zú yòng, tú fèi chú jiāo. jīn fāng běi bèi qì dān, nǎi shì yòng qí zhī dì. qǐ yǐ shǎn xī xīn tuán shì bīng, duō huàn mǎ jūn dōng guī, yī yǐ shěng guān zhōng zhī wǎn shū, yī yǐ bèi hé běi zhī zhàn shǒu.
陝西轉運司言:「近添就糧兵士七萬人,糧賜幾三百萬緡,乞加詳議。」詔三司擘畫以聞。知諫院張方平,請選擇近臣分使諸道,就諸邊臣,與之深議所以豐財嗇用,守備經遠之計。即如沿邊騎兵,計畜一騎可以贍卒五人。西戎出善馬,地形險隘,我騎誠不得與較也。多留馬軍,既不足用,徒費芻茭。今方北備契丹,乃是用騎之地。乞以陝西新團士兵,多換馬軍東歸,一以省關中之輓輸,一以備河北之戰守。
fù bì zhāng mào shí yǐ bā yuè yǐ wèi zhì liáo, yì rì, yǐn bì děng jiàn liáo zhǔ, liáo zhǔ yuē: yīn shì shǐ nán cháo gǔ ròu kuí lí, huò gōng zhǔ yǔ liáng wáng bù xiāng yuè, gù bù ruò suì zēng jīn bó. dàn xū yú shì shū zhōng jiā yī xiàn zì nǎi kě. bì yuē: xiàn nǎi xià fèng shàng zhī cí, fēi kě shī yú dí guó. nán cháo wèi xiōng, qǐ yǒu xiōng xiàn yú dì xié? liáo zhǔ yuē: nán cháo yǐ hòu bì yí wǒ, shì jù wǒ yě, xiàn zì hé xī? bì yuē: nán cháo huáng dì zhòng xī shēng líng, gù zhì bì bó yǐ dài gān gē, fēi jù běi cháo yě. jīn bì xià hū fā cǐ yán, zhèng yù qì jué jiù hǎo, yǐ bì bù kě jì xiāng yào ěr. liáo zhǔ yuē: gǎi wèi nà zì rú hé? bì yuē: yì bù kě. liáo zhǔ yuē: shì shū hé zài? qǔ èr shí wàn zhě lái. bì jì yǔ zhī, liáo zhǔ yuē: nà zì zì gǔ yǒu zhī. bì yuē: gǔ wéi táng gāo zǔ jiè bīng yú tū jué, gù chén shì zhī. dāng shí suǒ yí, huò chēng xiàn nà, yì bù kě zhī. qí hòu xié lì wèi tài zōng suǒ qín, qǐ fù gèng yǒu cǐ lǐ? liáo zhǔ jiàn bì cí sè jù lì, dù bù kě duó, yuē: wǒ zì qiǎn shǐ yǔ nán cháo yì zhī. yú shì liáo zhǔ liú suǒ xǔ suì zēng jīn bó èr shí wàn shì shū, rén yín, qiǎn yē lǜ rén xiān liú liù fú lái yì xiàn nà zì.
富弼、張茂實以八月乙未至遼,翼日,引弼等見遼主,遼主曰:「姻事使南朝骨肉睽離,或公主與梁王不相悅,固不若歲增金帛。但須於誓書中加一『獻』字乃可。」弼曰:「『獻』乃下奉上之辭,非可施於敵國。南朝為兄,豈有兄獻於弟邪?」遼主曰:「南朝以厚幣遺我,是懼我也,『獻』字何惜?」弼曰:「南朝皇帝重惜生靈,故致幣帛以代干戈,非懼北朝也。今陛下忽發此言,正欲棄絕舊好,以必不可冀相要耳。」遼主曰:「改為『納』字如何?」弼曰:「亦不可。」遼主曰:「誓書何在?取二十萬者來。」弼既與之,遼主曰:「『納』字自古有之。」弼曰:「古惟唐高祖借兵於突厥,故臣事之。當時所遺,或稱『獻』、『納』,亦不可知。其後頡利為太宗所禽,豈復更有此禮?」遼主見弼詞色俱厲,度不可奪,曰:「我自遣使與南朝議之。」於是遼主留所許歲增金帛二十萬誓書,壬寅,遣耶律仁先、劉六符來議「獻」、「納」字。
yǐ sì, bì děng hái zhì xióng zhōu, zhào: jí yǐ bì wèi jiē bàn shǐ, yǒu zhāo tíng hé xiān zhī zhě, jí zhì yǐ wén. bì zòu yuē: bǐ qiú xiàn nà èr zì, chén yǐ sǐ jù zhī, qí qì zhé yǐ, bù kě fù xǔ.
乙巳,弼等還至雄州,詔:「即以弼為接伴使,有朝廷合先知者,急置以聞。」弼奏曰:「彼求『獻』、『納』二字,臣以死拒之,其氣折矣,不可復許。」
yǐ chǒu, liáo běi yuàn shū mì fù shǐ yē lǜ rén xiān hàn rén xíng gōng fù bù shǔ liú liù fú rù jiàn, yǐ shì shū lái. réng yì wén shū chēng gòng, lùn zhě nán zhī. rén xiān yuē: nǎng zhě shí jìn bào dé běn cháo, gē dì yǐ xiàn, zhōu rén rǎng ér qǔ zhī, shì fēi lì hài, zhuó rán kě jiàn. yì lùn xiāng chí bù jué. cháo tíng yòng yàn shū yì, yǐ nà zì xǔ zhī.
乙丑,遼北院樞密副使耶律仁先、漢人行宮副部署劉六符入見,以誓書來。仍議文書稱「貢」,論者難之。仁先曰:「曩者石晉報德本朝,割地以獻,周人攘而取之,是非利害,灼然可見。」議論相持不決。朝廷用晏殊議,以「納」字許之。
rùn yuè, gēng chén, fù mìng yòu zhèng yán zhī zhì gào fù bì wèi lì bù láng zhōng shū mì zhí xué shì, bì yòu gù cí. xiān shì bì shù lùn shì wǔ lǚ yí jiǎn, yīn jiàn bì shǐ liáo, yù yīn shì zuì zhī. guǎn gé jiào kān ōu yáng xiū shàng shū, yǐn yán zhēn qīng shǐ lǐ xī liè shì qǐ liú bì, bù bào. ér bì shòu mìng bù shǎo cí, zì chū fèng shǐ, wén yī nǚ zú, zài fèng shǐ, wén yī nán shēng, jiē bù gù ér xíng dé jiā shū, bù fā ér fén zhī, yuē: tú luàn rén yì ěr.
閏月,庚辰,復命右正言、知制誥富弼為吏部郎中、樞密直學士,弼又固辭。先是弼數論事忤呂夷簡,因薦弼使遼,欲因事罪之。館閣校勘歐陽修上書,引顏真卿使李希烈事乞留弼,不報。而弼受命不少辭,自初奉使,聞一女卒,再奉使,聞一男生,皆不顧而行;得家書,不發而焚之,曰:「徒亂人意耳。」
rén wǔ, yǐ tài zǐ zhōng yǔn tōng pàn qín zhōu yǐn zhū zhí jí xián yuàn. zhū shàng zòu mìng lìng shù gèng, ēn chǒng guò yì, cì yǔ bù jié, cí shén qiè zhí.
壬午,以太子中允、通判秦州尹洙直集賢院。洙上奏命令數更,恩寵過溢,賜予不節,詞甚切直。
guǐ sì, jīng yuán fù dōu bù shǔ gé huái mǐn yǔ yuán hào zhàn, mò yú dìng chuān zhài.
癸巳,涇原副都部署葛懷敏與元昊戰,歿於定川寨。
xiān shì yuán hào shēng yán rù kòu, shì yuè xīn mò shuò, wáng yán mìng huái mǐn jiāng bīng yù zhī. jǐ mǎo, zhì wǎ tíng zhài, qiǎn běn zhài dōu jiān xǔ sī chún huán qìng dōu jiān liú hè yǐ fān bīng wǔ qiān yú rén wèi zuǒ yì, tiān shèng zhài zhǔ zhāng guì wèi diàn hòu. wù zǐ, jìn tún wǔ gǔ kǒu. zhī zhèn róng jūn cáo yīng jīng yuán lù dōu jiān zhào xún xī lù dōu xún jiǎn lǐ liáng chén mèng yuān, jiē zì shān wài lái huì, yán biān dōu xún jiǎn shǐ xiàng jìn liú zhàn wèi xiān fēng, zhào yú zǒng qí bīng wèi yuán.
先是元昊聲言入寇,是月辛末朔,王沿命懷敏將兵御之。己卯,至瓦亭寨,遣本寨都監許思純、環慶都監劉賀以蕃兵五千餘人為左翼,天聖寨主張貴為殿後。戊子,進屯五穀口。知鎮戎軍曹英、涇原路都監趙珣、西路都巡檢李良臣、孟淵,皆自山外來會,沿邊都巡檢使向進、劉湛為先鋒,趙瑜總奇兵為援。
jí dà jūn cì ān biān zhài, gěi chú mò wèi jué, huái mǐn jí lí jūn, yè, zhì kāi yuǎn bǎo běi yī lǐ ér shě. gēng yín, lǐng dà jūn zì zhèn róng jūn xī nán, yòu xiān yǐn cóng qí bǎi yú yǐ qián. zǒu mǎ chéng shòu zhào zhèng yǐ wèi jù zéi jìn, bù kě qīng jìn, huái mǐn nǎi shǎo zhǐ, wǎn, qū yǎng mǎ chéng. cáo yīng jí jīng yuán dōu jiān lǐ zhī hé wáng bǎo wáng wén zhèn róng dōu jiān lǐ yuè xī lù dōu xún jiǎn shǐ zhào lín děng fēn bīng tún zhèn róng chéng xī liù lǐ, yè zé rù chéng zì shǒu, fán sān rì, zhì shì yì qū yǎng mǎ chéng jiàn huái mǐn, wén yuán hào xǐ jūn xīn háo wài, nǎi yì zhì míng yǎn xí. zhào xún wèi huái mǐn yuē: zéi yuǎn lái, lì sù zhàn, yí yī mǎ lán chéng bù shān, è zéi guī lù, gù shǒu zhèn róng yǐ biàn xiǎng dào, qí qí shuāi jī zhī, kě bì shèng. bù rán, bì wèi zéi suǒ tú. huái mǐn bù tīng, mìng zhū jiāng fēn sì lù qū dìng chuān, liú zhàn xiàng jìn chū xī shuǐ kǒu zhào xún chū lián huá bǎo, cáo yīng lǐ zhī hé chū liú fán bǎo, huái mǐn chū dìng xī bǎo.
及大軍次安邊寨,給芻秣未絕,懷敏即離軍,夜,至開遠堡北一里而舍。庚寅,領大軍自鎮戎軍西南,又先引從騎百餘以前。走馬承受趙政以為距賊近,不可輕進,懷敏乃少止,晚,趨養馬城。曹英及涇原都監李知和、王保、王文、鎮戎都監李岳、西路都巡檢使趙璘等分兵屯鎮戎城西六里,夜則入城自守,凡三日,至是亦趨養馬城見懷敏,聞元昊徙軍新壕外,乃議質明掩襲。趙珣謂懷敏曰:「賊遠來,利速戰,宜依馬欄城布柵,扼賊歸路,固守鎮戎以便餉道,俟其衰擊之,可必勝。不然,必為賊所屠。」懷敏不聽,命諸將分四路趨定川,劉湛、向進出西水口、趙珣出蓮華堡,曹英、李知和出劉璠堡,懷敏出定西堡。
jì ér zhī hé yǔ yīng dū jūn yè fā. xīn mǎo, liú zhàn xiàng jìn xíng cì zhào fú xīn bǎo, yù zéi, zhàn bù shèng, bǎo xiàng jiā xiá. ér zhào xún cáo yīng lǐ liáng chén mèng yuān děng jiāng qū dìng chuān, huái mǐn qiě lìng yuán zhào fú bǎo wèi xíng, dié yán zéi yǐ tún biān háo shàng, fù zhào xún děng rù dìng chuān. huì lǐ zhī hé huī xià fān luò jiāng bào zéi wǔ qiān rén liè dìng chuān zhài běi qǐng zhī, wáng wén lǐ zhī hé dìng chuān zhài zhǔ guō lún yòu bào yǐ bá shān yú háo. huái mǐn mìng zhào xún yǔ qí zi zōng chéng xiān xíng, rì jǐ wǔ, huái mǐn rù bǎo dìng chuān zhài. zéi huǐ bǎn qiáo, duàn qí guī lù, bié wèi èr shí sì dào yǐ guò jūn huán wéi zhī, yòu jué dìng chuān shuǐ quán shàng liú. liú hè shuài fān bīng dòu yú hé xī, bù shèng, zhòng kuì.
既而知和與英督軍夜發。辛卯,劉湛、向進行次趙福新堡,遇賊,戰不勝,保向家峽。而趙珣、曹英、李良臣、孟淵等將趨定川,懷敏且令援趙福堡;未行,諜言賊已屯邊壕上,復召珣等入定川。會李知和麾下蕃落將報賊五千人列定川寨北;頃之,王文、李知和、定川寨主郭綸又報已拔柵逾壕。懷敏命趙珣與其子宗晟先行,日幾午,懷敏入保定川寨。賊毀板橋,斷其歸路,別為二十四道以過軍環圍之,又絕定川水泉上流。劉賀帥蕃兵斗於河西,不勝,眾潰。
huái mǐn wèi zhōng jūn, tún zhài mén dōng piān, cáo yīng děng zhèn dōng běi yú. zéi sì miàn jù zhì, xiān yǐ ruì bīng chōng zhōng jūn, bù dòng, huí jī cáo yīng. huì hēi fēng zì dōng běi qǐ, bù wǔ xiāng shī, zhèn suì rǎo, shì zú pān chéng dié zhēng rù. yīng miàn bèi liú shǐ, pū háo zhōng, huái mǐn suǒ bù bīng jiàn zhī yì bēn hài. huái mǐn wèi zhòng suǒ yōng, róu lìn jǐ sǐ, yú zhì wèng chéng, jiǔ zhī nǎi sū. huái mǐn xuǎn shì jù mén qiáo, huī dāo shǒu yǐ jù rù mén zhě. zhào xún děng yōng dāo fǔ shǒu qián dòu, jí yǐ qí jūn sì hé yù zéi, zéi zhòng shāo què. rán dà jūn wú dòu zhì, zhào xún lèi chí rù, quàn huái mǐn hái jūn zhōng. shì xī, zéi dà jù, wéi chéng sì yú, lín xī běi hū yuē: ěr dé fēi bù shǔ tīng shàng diǎn zhèn tú zhě xié? ěr gù néng jūn, nǎi rù wǒ wéi zhōng, jīn jiāng hé wǎng! yè sì gǔ, huái mǐn zhào zhū jiāng jì yì, mò zhī suǒ chū, suì móu jié zhèn zǒu zhèn róng jūn. zhào xún qǐng zì lóng gān chéng wǎng. yuē: bǐ wú xiǎn, qiě chū zéi bù yì. zhòng bù cóng, jí dàn. huái mǐn shù mǎ dōng nán chí èr lǐ xǔ, zhì zhǎng chéng háo, lù yǐ duàn, zéi zhōu wéi zhī, huái mǐn jí zhū jiāng cáo yīng děng shí liù rén jiē yù hài, jūn shì jiǔ qiān sì bǎi yú rén, mǎ liù bǎi yú pǐ, xī xiàn yú zéi. huái mǐn zi zōng chéng yǔ guō jīng děng hái bǎo dìng chuān. zéi zhǎng qū zhí dǐ wèi zhōu, fú yuán liù qī bǎi lǐ, fén dàng lú shě, tú lüè jū mín ér lì.
懷敏為中軍,屯寨門東偏,曹英等陣東北隅。賊四面俱至,先以銳兵沖中軍,不動,回擊曹英。會黑風自東北起,部伍相失,陣遂擾,士卒攀城堞爭入。英面被流矢,仆壕中,懷敏所部兵見之亦奔駭。懷敏為眾所擁,蹂躪幾死,輿至甕城,久之乃蘇。懷敏選士據門橋,揮刀手以拒入門者。趙珣等擁刀斧手前斗,及以騎軍四合御賊,賊眾稍卻。然大軍無鬥志,趙珣累馳入,勸懷敏還軍中。是夕,賊大聚,圍城四隅,臨西北呼曰:「爾得非部署廳上點陣圖者邪?爾固能軍,乃入我圍中,今將何往!」夜四鼓,懷敏召諸將計議,莫知所出,遂謀結陣走鎮戎軍。趙珣請自籠竿城往。曰:「彼無險,且出賊不意。」眾不從,及旦。懷敏束馬東南馳二里許,至長城壕,路已斷,賊周圍之,懷敏及諸將曹英等十六人皆遇害,軍士九千四百餘人,馬六百餘匹,悉陷於賊。懷敏子宗晟與郭京等還保定川。賊長驅直抵渭州,幅員六七百里,焚盪廬舍,屠掠居民而立。
zì liú píng bài yú yán zhōu, rèn fú bài yú zhèn róng, gé huái mǐn bài yú wèi zhōu, zéi shēng yì zhèn. rán suǒ yǐ fù shǒu cháo xué zhě, gài fū yán lù tún bīng liù wàn bā qiān, huán qìng lù wǔ wàn, jīng yuán lù qī wàn, qín fèng lù èr wàn qī qiān, yǒu yǐ qiān zhì qí shì gù yě.
自劉平敗於延州,任福敗於鎮戎,葛懷敏敗於渭州,賊聲益震。然所以復守巢穴者,蓋鄜延路屯兵六萬八千,環慶路五萬,涇原路七萬,秦鳳路二萬七千,有以牽制其勢故也。
wù xū, zhào hé běi dōu zhuǎn yùn sī yán biān ān fǔ sī: jīn liáo zài yì hé hǎo, qí gào yù jū mín, zhū kē yáo xī bà zhī.
戊戌,詔河北都轉運司、沿邊安撫司:「今遼再議和好,其告諭居民,諸科徭悉罷之。」