qǐ shàng zhāng kùn dūn zhēng yuè, jǐn zhāo yáng dān è bā yuè, fán sān nián yǒu qí.
起上章困敦正月,盡昭陽單閼八月,凡三年有奇。
lǐ zōng jiàn dào bèi dé dà gōng fù xìng liè wén rén wǔ shèng míng ān xiào huáng dì jiā xī sì nián méng gǔ tài zōng shí èr nián
○理宗建道備德大功復興烈文仁武聖明安孝皇帝嘉熙四年(蒙古太宗十二年)
chūn, zhēng yuè, xīn wèi, huì xīng chū yú yíng shì.
春,正月,辛未,彗星出於營室。
méng gǔ yǐ wēn dōu ěr hā mǎ ěr chōng tí lǐng zhū lù kè shuì suǒ guān.
蒙古以溫都爾哈瑪爾充提領諸路課稅所官。
méng gǔ huáng zǐ kù yù kè píng xī yù wèi xià zhū bù.
蒙古皇子庫裕克平西域未下諸部。
gēng chén, xià zuì yǐ zhào yuē: zhèn dé bù lèi, bù néng shàng quán sān guāng zhī míng, xià suì qún shēng zhī hé, biàn yì pín réng, jiù zhèng zhāng zhuó, sù yè zhī jù, bù huáng níng kāng. nǎi zhēng yuè xīn wèi, yǒu liú xīng jiàn yú yíng shì, tài shǐ zhàn jué míng yuē huì, zāi shú dà yān. tiān dào bù yuǎn, qiǎn gào fěi xū, wàn xìng yǒu guò, zài yǔ yī rén. jīn zhèn tòng zì kè zé, qǐ shēng lì wèi yuǎn ér chán yú chéng jiān yǔ? jǔ cuò wèi gōng ér xián fǒu zá jìn yǔ? shǎng fá shī dāng ér zhēn wěi wú bié yǔ? yì mù shǒu fēi liáng ér yù àn duō xìng yǔ? fēng rén chí bèi ér bào kè sì zhì yǔ? dào jìn xiāng wàng ér liú lí wú guī yǔ? sì fāng duō jǐng ér zhèn bù wù, jùn lí yǒu kǔ ér zhèn bù zhī, zhé jiàn shàng dì, xiàng shén zhe míng. yuán bì zhèng diàn, jiǎn cháng shàn, yǐ shì cè shēn xiū xíng zhī yì.
庚辰,下罪已詔曰:「朕德不類,不能上全三光之明,下遂群生之和,變異頻仍,咎證彰灼,夙夜祗懼,不遑寧康。乃正月辛未,有流星見於營室,太史占厥名曰彗,災孰大焉。天道不遠,譴告匪虛,萬姓有過,在予一人。今朕痛自克責,豈聲利未遠而讒諛乘間與?舉錯未公而賢否雜進與?賞罰失當而真偽無別與?抑牧守非良而獄犴多興與?封人弛備而暴客肆志與?道殣相望而流離無歸與?四方多警而朕不悟,郡黎有苦而朕不知,謫見上帝,象甚著明。爰避正殿,減常膳,以示側身修行之意。」
lín ān dà jī, jī zhě duó shí yú lù, shì zhōng shā rén yǐ mài, yǐn chù lüè mài rén yǐ jiǎo lì, rì wèi bū, lù wú xíng rén.
臨安大飢,飢者奪食於路,市中殺人以賣,隱處掠賣人以徼利,日未晡,路無行人。
méng gǔ qiǎn wàn hù zhāng róu děng fēn dào nán xià.
蒙古遣萬戶張柔等分道南下。
èr yuè, bǐng shēn shuò, zhào: lǐ bù gòng jǔ, qí wù chóng zhǎng xué zhí, rú jì dào zhēn.
二月,丙申朔,詔:「禮部貢舉,其務崇長學殖,嚅嚌道真。」
wù xū, zhào qiú zhí yán, dà shè.
戊戌,詔求直言,大赦。
guǐ mǎo, jìn zhī lián shuǐ jūn xiāo jūn guān yī děng, yǐ qí xiū jǔ jùn zhèng, qì zhì chéng bì gù yě.
癸卯,進知漣水軍蕭均官一等,以其修舉郡政,葺治城壁故也。
jiǎ chén, zhào shǐ sōng zhī fù xíng zài zòu shì.
甲辰,詔史嵩之赴行在奏事。
wù shēn, zhào dū fǔ zhì zhì sī, yán jiāng nán běi jùn, jǔ xíng biàn ān liú mín zhī zhèng.
戊申,詔督府、制置司,沿江南、北郡,舉行便安流民之政。
guǐ chǒu, lín ān fǔ shǒu chén yán yù kōng, zhào jiǎng zhī.
癸丑,臨安府守臣言獄空,詔獎之。
méng gǔ ān dǔ ěr kuī wàn zhōu, shǔ shuài qiǎn zhōu shī shù bǎi sōu sù liú yíng zhàn. ān dǔ ěr shùn liú, lǜ jìn bīng, chéng jù fá, fú cǎo zhōu yú qí jiān, gōng nǔ yǔ shè shǔ bīng bù néng dí, bài jī yú kuí mén.
蒙古安篤爾窺萬州,蜀帥遣舟師數百艘溯流迎戰。安篤爾順流,率勁兵,乘巨筏,浮草舟於其間,弓弩雨射;蜀兵不能敵,敗績於夔門。
yǐ jīng xī hú běi lù zhì zhì shǐ mèng gǒng wèi sì chuān xuān fǔ shǐ.
以京西湖北路制置使孟珙為四川宣撫使。
sān yuè, rén chén, zhào: biān chén wèi jìng, bèi yù fāng yán, bì jí rén cái xiāng yǔ xié jì. nèi ér shì cóng tái jiàn liǎng shěng qīng jiān láng guān, wài ér jiān sī shī shǒu, jǔ wén wǔ zhī chén, xiǎo chàng bīng jī, liàn xí biān shì, cái lüè zhuō rán kě yòng zhě gè èr rén. huò lù shěn cháng diào, huò fù lèi jiā jū, jí yǐ míng wén, yǐ dài zhuó yòng.
三月,壬辰,詔:「邊塵未靖,備御方嚴,必藉人才相與協濟。內而侍從、台諫、兩省、卿監、郎官,外而監司、師守,舉文武之臣,曉暢兵機,練習邊事,才略卓然可用者各二人。或陸沈常調,或負累家居,亟以名聞,以待擢用。」
yòu zhèng yán guō lěi qīng chú qǐ jū shè rén, jiān chá yù shǐ xiè fāng shū chú zōng zhèng shǎo qīng, yǐ lùn shǐ sōng zhī gù yě.
右正言郭磊卿除起居舍人,監察御史謝方叔除宗正少卿,以論史嵩之故也。
rén chén, shǐ sōng zhī rù guó mén guǐ sì, sōng zhī zòu shì.
壬辰,史嵩之入國門;癸巳,嵩之奏事。
xià, sì yuè, jǐ hài, xù fù zhèng sǔn yuán guān. xún yǐ zhí shè rén yuàn chéng gōng xǔ yán: sǔn chè guān wài wǔ zhōu zhòng tún, yí zhī nèi jùn, zé dīng xī shǔ huò, sǔn shí wèi zhī. shǐ sǔn guān kě fù, bù zhī qiān yì wàn zhī chì zǐ sǐ zhě kě fù shēng hū! nǎi zhào shōu chéng mìng.
夏,四月,己亥,敘復鄭損原官。尋以直舍人院程公許言:「損撤關外五州重屯,移之內郡,則丁西蜀禍,損實為之。使損官可復,不知千億萬之赤子死者可復生乎!」乃詔收成命。
rén yín, qián hàn chuān lù yùn pàn wú shēn rù zòu, kàng yán shǔ shì, dì gǎn cè jiǔ zhī. dì yuē: shǔ cóng qián yì wěi jì fēi rén. shēn yán: qì biān jùn bù shǒu, zhèng sǔn yě qǐ kuì zú wèi luàn, guì rú yuān yě jì zhōng yǒng ér bù jiù, zhào yàn nà yě. jīn péng dà yá yòu xiǎn jué biàn zhà, dà fèi fáng xián. yí jìn mèng gǒng yú kuí mén, yǐ dōng nán zhī lì zhù zhī, kuí yóu zú yǐ zì lì. dì shì zhī.
壬寅,前漢川路運判吳申入奏,抗言蜀事,帝感惻久之。帝曰:「蜀從前亦委寄非人。」申言:「棄邊郡不守,鄭損也;啟潰卒為亂,桂如淵也;忌忠勇而不救,趙彥吶也。今彭大雅又險譎變詐,大費防閒。宜進孟珙於夔門,以東南之力助之,夔猶足以自立。」帝是之。
guǐ mǎo, tè zhuǎn shǐ sōng zhī guān sān děng, lìng guī bān.
癸卯,特轉史嵩之官三等,令歸班。
jiǎ chén, jiān chá yù shǐ wáng wàn chú dà lǐ shǎo qīng, yǐ cháng lùn shǐ sōng zhī gù yě.
甲辰,監察御史王萬除大理少卿,以嘗論史嵩之故也。
zhào: zǔ zōng shèng shí, zǎi zhí yǒu lún rì dāng bǐ zhě. jīn èr xiāng bìng mìng, hé fǎng jiù guī, ér píng zhāng zǒng tí qí gāng, yīng jūn guó zhòng shì cān zhuó shī xíng. qí sān xǐng shū mì yìn, bìng lìng píng zhāng zhǎng zhī.
詔:「祖宗盛時,宰執有輪日當筆者。今二相併命,合仿舊規,而平章總提其綱,應軍國重事參酌施行。其三省、樞密印,並令平章掌之。」
xīn mǎo, yǐ shào xìng fǔ jiàn jī, juān jīn nián xià shuì.
辛卯,以紹興府荐饑,蠲今年夏稅。
xiān shì méng gǔ zhǔ mìng yǎn shèng gōng kǒng yuán cuò fǎng qiú zhī lǐ lè jiù rén, yuán cuò fèng mìng zhì yān jīng, dé jīn zhǎng lè xǔ zhèng zhǎng lǐ wáng jié jí lè gōng qú gāng děng jiǔ shí èr rén. shì yuè, shǐ mìng zhì dēng gē lè, yí xí yú qū fù xuān shèng miào.
先是蒙古主命衍聖公孔元措訪求知禮樂舊人,元措奉命至燕京,得金掌樂許政、掌禮王節及樂工瞿剛等九十二人。是月,始命制登歌樂,疑習於曲阜宣聖廟。
méng gǔ fù shǐ wáng jí lái. jí qián hòu fán wǔ zhì, yǐ hé yì wèi jué, yǐn yōu zhì jí, zú, qiǎn shǐ guī qí jiù yú méng gǔ.
蒙古復使王檝來。檝前後凡五至,以和議未決,隱憂致疾,卒,遣使歸其柩於蒙古。
liù yuè, xīn chǒu, chū zhì guó yòng fáng.
六月,辛丑,初置國用房。
mìng jìn chén dǎo yǔ yú tiān dì zōng miào shè jì gōng guān.
命近臣禱雨於天地、宗廟、社稷、宮觀。
rén zǐ, lù xíng zài xì qiú.
壬子,錄行在繫囚。
jiāng zhè fú jiàn hàn huáng. zhào yuē: kàng yáng wèi hài, rì shì dǎo qí, miǎo wú bào yīng. qiě wén fēi huáng wèi niè, zhèn xīn tì rán. zì qī yuè yī rì, bì zhèng diàn, jiǎn cháng shàn, yīng zhōng wài chén liáo, bìng xǔ zhí yán cháo tíng què shī.
江、浙、福建旱、蝗。詔曰:「亢陽為害,日事禱祈,邈無報應。且聞飛蝗為孽,朕心惕然。自七月一日,避正殿,減常膳,應中外臣僚,並許直言朝廷闕失。」
zhī níng guó fǔ dù fàn zhào hái dōu, shǒu yán: hàn jiàn zhēn, rén wú lì shí, chǔ quàn wěi qīng, wù jià téng yǒng, xíng dū zhī nèi, qì xiàng xiāo tiáo. zuǒ zhè jìn fǔ, piǎo sǐ yíng dào, liú mín chōng chì, piāo lüè chéng fēng, shì nèi yōu yǐ pò yǐ. xīn xìng běi bīng, chéng shèng ér shàn dòu, zhōng yuán qún dào, jiǎ míng ér jué qǐ, dǎo wǒ mǎ shǔ, jù wǒ jīng xiāng, rǎo wǒ huái ruǎn, jiāng chǎng zhī chén, sì wèi qī bì, shì wài huàn jì shēn yǐ. rén zhǔ shàng suǒ shì zhě tiān, xià suǒ shì zhě mín. jìn zhě tiān wén shì biàn, yāo huì tǔ máng, fāng dōng ér léi, jì chūn ér xuě, hǎi cháo chōng tū hū dū chéng, chì dì jǐ biàn yú jī diān, shì bù dé hū tiān ér tiān yǐ nù yǐ. rén sǐ yú gān gē, sǐ yú jī jǐn, fù zǐ xiāng qì, fū fù bù xiāng bǎo, yuàn qì yíng fù, bàng yán zài dào, shì bù dé hū mín ér mín yǐ yuàn yǐ. bì xià néng yǔ èr sān dà chén ān jū yú tiān xià zhī shàng hū? bì xià yì cháng sī suǒ yǐ zhì cǐ fǒu hū? gài zì nǎng zhě quán xiāng yáng jìn qiè fù zhī xiǎo zhōng, yīn qiè jūn rén zhī dà bǐng, yǐ shēng sè wán hǎo nèi gǔ bì xià zhī xīn shù, ér fèi zhì shēng shā, yī qiè wéi qí yì zhī yù wèi, yǐ zhì jì gāng líng chí, fēng sú tuí mí, jūn zhèng bù xiū, biān bèi fèi quē, fán jīn rì zhī nèi yōu wài huàn, jiē quán xiāng sān shí nián niàng chéng zhī, rú yǎng yōng jū, dài shí ér jué ěr. duān píng hào wèi gèng huà, ér jū xiàng wèi zhě fēi qí rén, bài huài wū huì, dài yǒu shèn yān. zì shì shèng yì huáng huò, mò zhī suǒ yǐ, fāng qiě bù yǐ bǐ wèi chóu ér shǎo wèi dé, bù yǐ bǐ wèi zuì ér yǐ wèi gōng, yú shì tiān zhī wàng yú bì xià zhě gū, ér biàn guài jiàn yǐ, rén zhī wàng yú bì xià zhě jué, ér yuàn pàn xíng yǐ. bì xià jìng tiān yǒu tú, zhǐ jiǔ yǒu zhēn, jī xī yǒu jì, chí cǐ yī niàn, zhèn qǐ qīng tuí, yí wú nán zhě. rán wén zhī dào lù, wèi jǐng jù zhī yì, zhǐ jiàn yú wài cháo shì zhèng zhī qǐng, ér hǎo lè zhī sī, duō zòng yú nèi tíng xiá xiè zhī jì míng wèi rèn xián, ér zuǒ yòu jìn xí huò dé ér qián jiān, zhèng chū yú zhōng shū, ér yù bǐ tè zòu huò cóng ér zhōng chū. zuǒ dào zhī gǔ huò, sī qīn zhī qǐng tuō, jiē zú yǐ méng bì bì xià zhī cōng míng, zhuǎn yí bì xià zhī xīn shù. yú shì fàn qù guó sì zài yǐ, dì fǔ láo bèi zhì, qiān quán lì bù shì láng jiān shì jiǎng.
知寧國府杜范召還都,首言:「旱荐臻,人無粒食,楮券猥輕,物價騰踴,行都之內,氣象蕭條。左浙近輔,殍死盈道,流民充斥,剽掠成風,是內憂已迫矣。新興北兵,乘勝而善斗,中原群盜,假名而崛起,搗我馬蜀,據我荊襄,擾我淮耎,疆場之臣,肆為欺蔽,是外患既深矣。人主上所恃者天,下所恃者民。近者天文示變,妖彗吐芒,方冬而雷,既春而雪,海潮衝突乎都城,赤地幾遍於畿甸,是不得乎天而天已怒矣。人死於干戈,死於饑饉,父子相棄,夫婦不相保,怨氣盈腹,謗言載道,是不得乎民而民已怨矣。陛下能與二三大臣安居於天下之上乎?陛下亦嘗思所以致此否乎?蓋自曩者權相陽進妾婦之小忠,陰竊君人之大柄,以聲色玩好內蠱陛下之心術,而廢置生殺,一切惟其意之欲為,以致紀綱陵遲,風俗頹靡,軍政不修,邊備廢缺,凡今日之內憂外患,皆權相三十年釀成之,如養癰疽,待時而決耳。端平號為更化,而居相位者非其人,敗壞污穢,殆有甚焉。自是聖意皇惑,莫知所倚,方且不以彼為仇而少為德,不以彼為罪而以為功,於是天之望於陛下者孤,而變怪見矣,人之望於陛下者觖,而怨叛形矣。陛下敬天有圖,旨酒有箴,緝熙有記,持此一念,振起傾頹,宜無難者。然聞之道路,謂警懼之意,只見於外朝視政之頃,而好樂之私,多縱於內庭狎褻之際;名為任賢,而左右近習或得而潛間,政出於中書,而御筆特奏或從而中出。左道之蠱惑,私親之請託,皆足以蒙蔽陛下之聰明,轉移陛下之心術。」於是范去國四載矣,帝撫勞備至,遷權吏部侍郎兼侍講。
qiū, qī yuè, jiǎ zǐ, chū fēng zhuāng kù mín qián èr shí wàn guàn zhèn lín ān pín mín.
秋,七月,甲子,出封樁庫緡錢二十萬貫賑臨安貧民。
dù fàn fù shàng shū yuē: tiān zāi hàn, xī gù yǒu zhī. ér cāng lǐn guì jié, yuè zhī bù jì, dòu sù yī qiān, qí zēng wèi yǐ, fù hù cāng luò, shí shì jiǔ kōng, cǐ yòu xī zhī suǒ wú yě. shèn ér hé mén jī sǐ, xiāng shuài tóu jiāng, lǐ xiàng jù shǒu yǐ yì zhí zhèng, jūn wǔ suì yǔ suǒ chì dì qiān lǐ. huái mín liú lí, qiǎng fù xiāng shǔ, yù guī wú suǒ, yǎn yǎn dài jǐn. shǐ biān chén bù qǐ, shàng kě gǒu huó wàn yī. dí qí chōng tū, bǐ bì bēn bèng nán lái, huò xiāng xié cóng dí, yīn wèi zhī xiāng dǎo, bā shǔ zhī fù zhé kě jiàn yě. qiè yì bì xià xiāo gàn yōu jù, níng chù fú huáng. rán gōng zhōng yàn cì, wèi wén yǒu suǒ biǎn sǔn zuǒ yòu qiáng bì, wèi wén yǒu suǒ fàng qiǎn diāo dāng jìn xí, wèi wén yǒu suǒ chì zhú nǚ guān qǐng yè, wèi wén yǒu suǒ píng jué cháo tíng zhèng shì, wèi wén yǒu suǒ xiū chì shù fǔ jī dù, wèi wén yǒu suǒ sōu gé. bǐng guó jūn zhě wéi sī qíng zhī xùn, zhǔ dào kuí zhě wéi fǎ shǒu zhī qīn. guó jiā dà zhèng, zé xiāng chí ér bù jué sī cún xì wù, zé chū yì ér zhé xíng. mìng lìng cháo gèng ér xī biàn, gāng jì dàng fèi ér bù cún. bì xià hé yì zhèn jù zì xǐng? zhào: zhōng wài chén shù, gè xī lì jǐn sī, yǐ chén chí wēi zhì biàn zhī cè. fàn xuán shòu lì bù shì láng jiān zhōng shū shè rén.
杜范復上疏曰:「天災旱,昔固有之。而倉廩匱竭,月支不繼,斗粟一千,其增未已,富戶滄落,十室九空,此又昔之所無也。甚而闔門飢死,相率投江,里巷聚首以議執政,軍伍誶語所赤地千里。淮民流離,襁負相屬,欲歸無所,奄奄待盡。使邊塵不起,尚可苟活萬一。敵騎衝突,彼必奔迸南來,或相攜從敵,因為之鄉導,巴蜀之覆轍可鑑也。竊意陛下宵旰憂懼,寧處弗遑。然宮中宴賜,未聞有所貶損;左右嬙嬖,未聞有所放遣;貂璫近習,未聞有所斥逐;女冠請謁,未聞有所屏絕;朝廷政事,未聞有所修飭;庶府積蠹,未聞有所搜革。秉國鈞者惟私情之徇,主道揆者惟法守之侵。國家大政,則相持而不決;司存細物,則出意而輒行。命令朝更而夕變,綱紀盪廢而不存。陛下盍亦震懼自省?」詔:「中外臣庶,各悉力盡思,以陳持危制變之策。」范旋授吏部侍郎兼中書舍人。
yǐ chǒu, xià zhào zuì yǐ, fù qiú zhí yán.
乙丑,下詔罪已,復求直言。
zhào zhōng wài jué xì qiú, zhàng yǐ xià shì zhī. réng juān zāng shǎng qián.
詔中外決繫囚,杖以下釋之。仍蠲贓賞錢。
guǐ yǒu, zhǔ guǎn guān gào yuàn fāng lái jìn duì, yán jí zhū kǔn guān fàn, dì yuē: zhū sī yù zhī. lái yuē: zhèng bù dāng rú cǐ. kùn jí kē lóng shì. dì yuē: bù rú míng yǔ zhī qián. lái yuē: zhèng yào míng bái, zhū sī dàn shuō néng cuò zhì wèi cháo tíng bèi biān, bù yuàn kē lóng, shì qǐ yǒu shì lǐ! tú shǐ bù lián zhě dé yǐ wǎng lì ěr. dì rán zhī.
癸酉,主管官告院方來進對,言及諸閫官販,帝曰:「諸司欲之。」來曰:「正不當如此。」困及科隆事。帝曰:「不如明與之錢。」來曰:「正要明白,諸司但說能措置為朝廷備邊,不願科隆,世豈有是理!徒使不廉者得以罔利耳。」帝然之。
wù yín, yǐ yuè kē quán hù bù shàng shū huái nán jiāng zhè jīng hú zhì zhì chá yán shǐ.
戊寅,以岳珂權戶部尚書、淮南、江、浙、荊湖制置茶鹽使。
gēng yín, zhào: qiū chéng zài wàng, yǔ zé qiān qī. lìng zhū dào xiàn chén àn bù, jiāng fān yì bó kān zhī yù, zhuó qíng jué qiǎn yǐ wén. qí shī dāng guān lì, tè miǎn tuī jié.
庚寅,詔:「秋成在望,雨澤愆期。令諸道憲臣按部,將番異駁勘之獄,酌情決遣以聞。其失當官吏,特免推結。」
bā yuè, rén chén, zhào: zhū lù miáo mǐ, wú dé duō liàng hú miàn jí guò shù zēng shōu.
八月,壬辰,詔:「諸路苗米,毋得多量斛面及過數增收。」
jiǔ yuè, rén xū shuò, yí wáng fū rén quán shì hōng, chuò shì cháo wǔ rì. lǐ bù tài cháng sì yì, yí yòng xiào zōng wèi huáng bó mǔ xiù wáng fū rén zhāng shì jǔ āi chéng fú gù shì, zhào cóng zhī.
九月,壬戌朔,沂王夫人全氏薨,輟視朝五日。禮部、太常寺議,宜用孝宗為皇伯母秀王夫人張氏舉哀成服故事,詔從之。
guǐ hài, yǐ qiáo xíng jiǎn wèi shǎo shī lǐ quán guān shǐ, jìn fēng lǔ guó gōng. yǐ chǒu, zhào zhī zhāo xìn jūn yú jiè, jìn guān sān děng, yǐ biān bào dí zào chuán yú biàn jiè, tí shī sù huái rù hé, lián huò jié gù yě.
癸亥,以喬行簡為少師、醴泉觀使,進封魯國公。乙丑,詔知招信軍余玠,進官三等,以邊報敵造船於汴玠,提師溯淮入河,連獲捷故也。
bǐng xū, dōu shěng yán: bǐ fèng yù bǐ, chǔ bì chāi yuè, duō yóu yú shǒu lìng bù zhí. lìng cuò zhì shí bā jiè huì zi shōu huàn shí liù jiè, jiāng shí qī jiè yǐ wǔ zhǔn shí bā jiè yī quàn xíng yòng. rú mín jiān, zhé xíng jiǎn luò, huò guān sī zì yǒu wéi lì, xǔ jīng tái shěng yuè sù, bì zhì yú fá. dì cóng zhī.
丙戌,都省言:「比奉御筆,楮幣拆閱,多由於守令不職。令措置十八界會子收換十六界,將十七界以五准十八界一券行用。如民間,輒行減落,或官司自有違戾,許經台省越訴,必置於罰。」帝從之。
dōng, shí yuè, xīn mǎo shuò, nèi shì chén xún yì zú, zèng zhāo qìng jūn jié dù shǐ.
冬,十月,辛卯朔,內侍陳洵益卒,贈昭慶軍節度使。
guǐ sì, zhào yǐ míng nián zhēng yuè yī rì wèi chún yòu yuán nián.
癸巳,詔以明年正月一日為淳祐元年。
bǐng shēn, zhào: píng jiāng jiā xìng fǔ ān jí zhōu, jìn fàn mǐ xià hǎi. qí fàn zhì lín ān fǔ zhě, wú dé è dí. xún zhào yǔ huān tí lǐng qí shì, yīng zhè dōng zhōu xiàn bìng xǔ pǔ jīn shān shuǐ jūn, yī tǐ zūn shǒu, wéi zhě quán tīng àn cì.
丙申,詔:「平江、嘉興府、安吉州,禁販米下海。其販至臨安府者,毋得遏糴。」尋詔與懽提領其事,應浙東州縣並許浦、金山水軍,一體遵守,違者權聽按刺。
dīng yǒu, zhào yuē: zhèn wéi wǒ cháo yǐ rén hòu dài shì dài fū, wéi yú zāng lì, fá wèi cháng shǎo dài. bǐ suì yǐ lái, tān zhuó chéng fēng, chuí bō zī shén, mín qióng ér xī hè bù yàn, guó guì ér náng tuó zì fēng. jīn zī xīn chǔ zhī xíng, wèi bì bù wèi wǎng lì zhī dì. qí lìng tái jiàn jiān sī cháng qiè jué chá.
丁酉,詔曰:「朕惟我朝以仁厚待士大夫,惟於贓吏,罰未嘗少貸。比歲以來,貪濁成風,椎剝滋甚,民窮而溪壑不饜,國匱而囊橐自豐。今茲新楮之行,未必不為罔利之地。其令台諫、監司常切覺察。」
shí yī yuè, guǐ yǒu, zhào: jīng è dōu tǒng zhì zhāng shùn, yǐ sī qián zhāo xiāng hàn kuì zú chuàng zhōng yì hǔ yì liǎng jūn jí yuán ān qìng chí zhōu gōng, tè yǔ guān liǎng zhuǎn.
十一月,癸酉,詔:「荊、鄂都統制張順,以私錢招襄、漢潰卒創忠義、虎翼兩軍及援安慶、池州功,特與官兩轉。」
shí èr yuè, méng gǔ zhǔ yǐ xī yù zhū bù jù xià, zhào huáng zǐ kù yù kè bān shī.
十二月,蒙古主以西域諸部俱下,詔皇子庫裕克班師。
méng gǔ qiān hù hǎo hé shàng, yǐ shàn zhàn míng, lǚ cóng zhēng fá, lüè dì tóng shǎn, gōng xiāng hàn, xià xìng yuán, rù shǔ, jù yǒu gōng. rù jìn yú zhàng diàn, méng gǔ zhǔ mìng jiě yī, shù qí chuāng hén èr shí yī, jiā qí láo, jìn bài xuān dé xī jīng tài yuán píng yáng, yán ān wǔ lù wàn hù.
蒙古千戶郝和尚,以善戰名,屢從征伐,略地潼、陝,攻襄漢,下興元,入蜀,俱有功。入覲於帳殿,蒙古主命解衣,數其瘡痕二十一,嘉其勞,進拜宣德、西京、太原、平陽,延安五路萬戶。
bǐng chén, dì zhèn. jǐ wèi, zhào yuē: dì dào guì jìng, dòng zé shēng biàn, qǐ zhèn bù dé ér zhì yǔ? jīn mín shēng bù suí, biān shù wèi xiū, biàn bù xū shēng, bì yǒu qí zhèng. kě lìng zhōng wài chén liáo gè shàng fēng zhāng, fán zhèn gōng zhī què shī, cháo zhèng zhī qiān wéi, jí yán wú yǐn, jiāng jiàn zhī shī xíng, yǐ wèi xiāo mǐ zhī dào.
丙辰,地震。己未,詔曰:「地道貴靜,動則生變,豈朕不德而致與?今民生不遂,邊戍未休,變不虛生,必有其證。可令中外臣寮各上封章,凡朕躬之闕失,朝政之愆違,極言無隱,將見之施行,以為消弭之道。」
méng gǔ chì zhōu xiàn shī dào bù huò zhě, yǐ guān wù cháng zhī. guó chū lìng mín dài cháng, mín dōng wáng mìng, zhì shì bà zhī.
蒙古敕州縣失盜不獲者,以官物償之。國初令民代償,民冬亡命,至是罷之。
rùn yuè, yǐ chǒu, zǎi zhí qǐ bà zhèng, bù xǔ.
閏月,乙丑,宰執乞罷政,不許。
zhào cháng jīng hú jiāng shì yǒu chà, yǐ zhì sī zòu qù chù dí yóu zhōng wàn tòu dù nán àn, shǒu xiǎn ér jié gù yě.
詔償京湖將士有差,以制司奏去處敵由忠、萬透渡南岸,守嶮而捷故也。
bǐng yín, zuǒ chéng xiàng zhì shì lǐ zōng miǎn hōng. zōng miǎn shǒu fǎ dù, yì jiǎo xìng, bù sī qīn dǎng, lè wén dǎng yán. zèng shǎo shī, shì wén qīng.
丙寅,左丞相致仕李宗勉薨。宗勉守法度,抑僥倖,不私親黨,樂聞讜言。贈少師,諡文清。
yǐ yóu lǚ zhī shū mì yuàn shì jiān cān zhī zhèng shì, fàn zhōng cān zhī zhèng shì, quán lì bù shàng shū xú róng sǒu wèi duān míng zhǎn xué shì qiān shū shū mì yuàn shì.
以游侶知樞密院事兼參知政事,范鍾參知政事,權吏部尚書徐榮叟為端明展學士、簽書樞密院事。
yǐ hài, zhào: mín jiān fù shū, jiù yòng qián huì zhōng bàn zhě, qí huì bàn yǐ shí bā jiè zhí nà, bàn yǐ shí bā jiè niǔ nà..
乙亥,詔:「民間賦輸,舊用錢、會中半者,其會半以十八界直納,半以十八界紐納。。
zhào: huái dōng xī jīng hú yán jiāng zhì zhì shǐ fù, bìng jiān běn lù tún tián shǐ.
詔:「淮東西、京湖、沿江制置使副,併兼本路屯田使。」
rén wǔ, yuè jūn tóu sī wǔ jì.
壬午,閱軍頭司武技。
méng gǔ dōng píng wàn hù yán shí zú, yuǎn jìn bēi dào, yě kū xiàng jì, xún yuè bù yǐ. zi zhōng jì sì. méng gǔ guān mín dài huí gú jīn cháng guān zhě, suì jiā bèi, míng yáng gāo xī, qí hài wèi shén. shì suì, zhào yǐ guān wù dài hái, fán qī wàn liù qiān dìng, réng mìng fán jiǎ dài suì jiǔ, wéi zǐ mǔ xiāng móu ér zhǐ, zhe wèi lìng. yòu jí wáng dà chén suǒ fú nán nǚ wèi mín.
蒙古東平萬戶嚴實卒,遠近悲悼,野哭巷祭,旬月不已。子忠濟嗣。蒙古官民貸回鶻金償官者,歲加倍,名「羊羔息」,其害為甚。是歲,詔以官物代還,凡七萬六千錠,仍命凡假貸歲久,惟子母相侔而止,著為令。又籍王大臣所俘男女為民。
lǐ zōng jiàn dào bèi dé dà gōng fù xìng liè wén rén wǔ shèng míng ān xiào huáng dì chún yòu yuán nián méng gǔ tài zōng shí sān nián
○理宗建道備德大功復興烈文仁武聖明安孝皇帝淳祐元年(蒙古太宗十三年)
chūn, zhēng yuè, gēng yín shuò, zhào qiú jiāng cái.
春,正月,庚寅朔,詔求將才。
jiǎ chén, zhào yuē: zhèn wéi kǒng zǐ zhī dào, zì mèng kē hòu bù dé qí chuán, zhì wǒ cháo zhōu yí zhāng zài chéng hào chéng yí zhēn jiàn lì jiàn, shēn tàn shèng yù, qiān zài jué xué, shǐ yǒu zhǐ guī. zhōng xìng yǐ lái, yòu dé zhū xī, jīng sī míng biàn, biǎo lǐ hún róng, shǐ zhōng yōng dà xué yǔ mèng zhī shū, běn mò dòng chè, kǒng zǐ zhī dào, yì yǐ dà míng yú shì. zhèn měi guān wǔ chén lùn zhe, qǐ wò liáng duō. qí lìng xué gōng liè zhū cóng sì, yǐ shì chóng jiǎng zhī yì. xún yǐ wáng ān shí wèi tiān mìng bù zú wèi, zǔ zōng bù zú fǎ, rén yán bù zú xìn, wàn shì zuì rén, qǐ yí cóng sì kǒng zǐ zhī miào tíng! hé yǔ xuē qù, yú zhèng rén xīn xī xié shuō guān xì bù shǎo, zhào chù zhī.
甲辰,詔曰:「朕惟孔子之道,自孟軻後不得其傳,至我朝周頤、張載、程顥、程頤、真見力踐,深探聖域,千載絕學,始有指歸。中興以來,又得硃熹,精思明辨,表里渾融,使《中庸》、《大學》、《語》、《孟》之書,本末洞澈,孔子之道,益以大明於世。朕每觀五臣論著,啟沃良多。其令學宮列諸從祀,以示崇獎之意。」尋以王安石謂天命不足畏,祖宗不足法,人言不足信,萬世罪人,豈宜從祀孔子之廟庭!合與削去,於正人心、息邪說關係不少,詔黜之。
wù shēn, chē jià xìng tài xué dà chéng diàn, suì yù chóng huà táng, mìng jì jiǔ cáo bì jiǎng lǐ jì dà xué piān. jiān xué guān gè jìn zhì yī děng, zhū shēng tuī ēn cì bó yǒu chà. bìng yǐ shào dìng sān nián yù zhì fú xī yáo shùn yǔ tāng wén wáng wǔ wáng zhōu gōng kǒng zǐ yán zi zēng zǐ zi sī mèng zǐ dào tǒng shí sān zàn, jiù cì guó zi jiān, xuān shì zhū shēng.
戊申,車駕幸太學大成殿,遂御崇化堂,命祭酒曹觱講《禮記·大學篇》。監學官各進秩一等,諸生推恩賜帛有差。並以紹定三年御製伏羲、堯、舜、禹、湯、文王、武王、周公、孔子、顏子、曾子、子思、孟子《道統十三贊》,就賜國子監,宣示諸生。
méng gǔ dōng píng wàn hù yán zhōng jì, qǐng yǐ qiān hù zhāng jìn hēng quán zhī dōng píng fǔ shì. dōng píng gòng fù lǜ bèi tā dào, yíng sòng gōng yì, bù shū yù sòng, rì bù xiá gěi. jìn hēng jū guān qī nián, lì wèi ér mín ān zhī.
蒙古東平萬戶嚴忠濟,請以千戶張晉亨權知東平府事。東平貢賦率倍他道,迎送供億,簿書獄訟,日不暇給。晉亨居官七年,吏畏而民安之。
èr yuè, xīn yǒu, méng gǔ zhǔ jí shén, yī yán mài yǐ jué. dì liù huáng hòu ní mǎ chá shì bù zhī suǒ wèi, zhào yē lǜ chǔ cái wèn zhī, chǔ cái duì yuē: jīn rèn shǐ fēi rén, mài guān yù yù, qiú xì fēi gū zhě duō. gǔ rén yī yán ér shàn, yíng huò tuì shě qǐng shè tiān xià qiú tú. hòu jí yù xíng zhī, chǔ cái yuē: fēi jūn mìng bù kě. é qǐng, méng gǔ zhǔ shǎo sū, yīn rù zòu, méng gǔ zhǔ yǐ bù néng yán, shǒu kěn zhī. shè xià, shì yè, yī zhě hòu mài fù shēng, yì rì ér chōu.
二月,辛酉,蒙古主疾甚,醫言脈已絕。第六皇后尼瑪察氏不知所為,召耶律楚材問之,楚材對曰:「今任使非人,賣官鬻獄,囚系非辜者多。古人一言而善,熒惑退舍;請赦天下囚徒。」後即欲行之,楚材曰:「非君命不可。」俄頃,蒙古主少蘇,因入奏,蒙古主已不能言,首肯之。赦下,是夜,醫者候脈復生,翌日而瘳。
jiǎ zǐ, zhào zhōng shùn jūn fù tǒng zhì sūn dòng shēng dōu tǒng zhì, réng cì jīn dài, shǎng zhòng qìng zhī gōng yě. qí yú jiāng shì, dì shǎng yǒu chà.
甲子,詔忠順軍副統制孫棟升都統制,仍賜金帶,賞重慶之功也。其餘將士,第賞有差。
gēng wǔ, gěi shì zhōng qián xiāng jiǎo dà zhōng dài fū zhì shì yì fú zèng guān zhī mìng. yǐ qí cǎo sū shī dàn jié yuè zhī má yě.
庚午,給事中錢相繳大中大夫致仕易祓贈官之命。以其草蘇師旦節鉞之麻也。
zhào yǐ mèng gǒng wèi jīng xī hú běi lù ān fǔ zhì zhì dà shǐ jiān kuí lù zhì zhì dà shǐ jiān běn lù tún tián dà shǐ, xiá zhōu zhì sī.
詔以孟珙為京西湖北路安撫制置大使兼夔路制置大使兼本路屯田大使,峽州置司。
jǐ hài, zhào: zǎi chén jù qìng, qián cǐ hǎn wén. shǐ sōng zhī fù mí zhōng, nián yú bā shí, kě chú duān míng diàn xué shì, réng zhì shì mǔ sūn shì, fēng wèi guó fū rén, lìng fù xíng zài jiù yǎng.
己亥,詔:「宰臣具慶,前此罕聞。史嵩之父彌忠,年逾八十,可除端明殿學士,仍致仕;母孫氏,封魏國夫人,令赴行在就養。」
rén zǐ, qiáo xíng jiǎn hōng, chuò shì cháo, shì wén huì.
壬子,喬行簡薨,輟視朝,諡文惠。
dīng hài, zhào quán lǐ bù shàng shū gāo dìng zǐ xiū sì cháo guó shǐ níng zōng shí lù.
丁亥,詔權禮部尚書高定子修《四朝國史》、《寧宗實錄》。
sān yuè, yǐ sì, xīn zhī lú zhōu lǚ wén dé cháo cí, dì yuē: jìn huái xī zhū jūn mào làn xū míng shén duō, wéi yóu jī sān wàn yóu shén, xū dāng jiǎn xuǎn.
三月,乙巳,新知廬州呂文德朝辭,帝曰:「近淮西諸軍冒濫虛名甚多,惟游擊三萬尤甚,須當揀選。」
jǐ yǒu, tóng zhī shū mì yuàn shì zhào yǐ fū bà zhī jiàn níng fǔ.
己酉,同知樞密院事趙以夫罷知建寧府。
méng gǔ yǐ liú yí wèi dōu zǒng guǎn wàn hù, tǒng xī jīng hé dōng shǎn xī zhū jūn. yí rù jìn, méng gǔ zhǔ wèi láo hòu cì zhī, xún mìng xún fǔ tiān xià, chá mín lì bìng. yīng zhōu guō zhì quán fǎn, xié cóng guà wù zhě wǔ bǎi yú rén, yǒu sī yì jǐn lù zhī, yí zhǐ zhū qí wèi shǒu zhě shù rén, yú xī cóng qīng diǎn.
蒙古以劉嶷為都總管萬戶,統西京、河東、陝西諸軍。嶷入覲,蒙古主慰勞厚賜之,尋命巡撫天下,察民利病。應州郭志全反,脅從詿誤者五百餘人,有司議盡戮之,嶷止誅其為首者數人,餘悉從輕典。
méng gǔ yǐ liú mǐn xíng shěng shì yú yān jīng.
蒙古以劉敏行省事於燕京。
xià, sì yuè, bǐng yín, lì bù shì láng dù fàn děng, qǐng shěng shì kǎo dào qǔ yīng zōng zi dì yī míng chóng páo fù zhèng zòu míng tíng shì, cóng zhī.
夏,四月,丙寅,吏部侍郎杜范等,請省試考到取應宗子第一名崇袍附正奏名廷試,從之。
gēng wǔ, yǐ jīng yán jìn dú rén huáng xùn diǎn zhōng piān, jiǎng xiū zhù guān gè jìn yī zhì.
庚午,以經筵進讀《仁皇訓典》終篇,講、修注官各進一秩。
xīn wèi, zhào yí wáng róng wáng hé zūn diǎn gù xí fēng. xún yǐ yǔ ruì sì róng wáng, réng fù cháo cān guì qiān sì yí wáng.
辛未,詔沂王、榮王合遵典故襲封。尋以與芮嗣榮王,仍赴朝參;貴謙嗣沂王。
xīn sì, yǐ zhī lǐ zhōu jiǎ shì dào wèi tài fǔ shǎo qīng hú guǎng zǒng lǐng cái fù.
辛巳,以知澧州賈似道為太府少卿、湖廣總領財賦。
wǔ yuè, gēng yín, sì xiù wáng shī mí jìn tài bǎo.
五月,庚寅,嗣秀王師彌晉太保。
jǐ hài, zhào: yán jiāng zhì zhì shǐ jiān huái xī zhì zhì shǐ bié zhī jié, rèn zé biān fáng, huǎn jí jiǎ pián yí.
己亥,詔:「沿江制置使兼淮西制置使別之傑,任責邊防,緩急假便宜。」
jiǎ chén, zhào: yǔ ruì dāng rì qīn duān shì, liú yì wèn xué. zuó yǐ zēng zhì jiào shòu, hé gèng tiān yī yuán, zé qīng xiū zhí liàng zhī shì lún rì jiǎng shòu, zhāo xī guī zhèng, chè zhāng tuī ēn, yú yī zhū dǐ tǐ lì xíng.
甲辰,詔:「與芮當日親端士,留意問學。昨已增置教授,合更添一員,擇清修直諒之士輪日講授,朝夕規正,徹章推恩,餘依諸邸體例行。」
jiǎ chén, xíng mì shū láng méi qǐ yán nèi jiàng huò yín yuán kě dé, dì yuē: yì shì yǒu lì zhě. qǐ yuē: xī wǒ rén zǔ shǒu zhào, wèi bèi lǐ jì ēn, fù zuì xī dài, qiú nèi jiàng zhě, zhōng shū shū mì yuàn zhí zòu wú de xíng. cǐ rén zǔ rén zhōng yǒng yě, yuàn bì xià yǐ wèi fǎ. dì yuē: zhèng yù fǎ cǐ.
甲辰,行秘書郎梅杞言內降或夤緣可得,帝曰:「亦是有例者。」杞曰:「昔我仁祖手詔,謂『背理覬恩,負罪希貸,求內降者,中書、樞密院執奏毋得行。』此仁祖仁中勇也,願陛下以為法。」帝曰:「正欲法此。」
wù shēn, cì jìn shì xú yǎn fū yǐ xià sān bǎi liù shí qī rén jí dì chū shēn.
戊申,賜進士徐儼夫以下三百六十七人及第、出身。
liù yuè, bǐng yín, yǐ hàn huáng, lù xíng zài xì qiú.
六月,丙寅,以旱、蝗,錄行在繫囚。
dīng chǒu, zhào qiáo yòu wén zhuī sān guān, sòng fǔ zhōu jū zhù, yǐ miè guó xiàn, cún liú xīn chǔ, zhuǎn yì qǔ yíng yě.
丁丑,詔喬幼聞追三官,送撫州居住,以蔑國憲,存留新楮,轉易取贏也。
wù yín, zhào yuē: zhèn nǎng chū qīn zhá, shēn yán zāng lì zhī jìn, yú bàn suì yǐ. rán zhū lù jiān sī, yǒu wù dà tǐ ér bù wèn zhě, yǒu zhí xì gù yǐ sāi zé zhě. qí shēn chì zhū lù jiān sī, biàn chá suǒ bù zhōu qiě, qí yǒu tān cán póu kè zhě, lián qí shí jī, xī yǐ míng wén, zhèn jiāng zhòng zhì yú fá. jiān sī yōng nuò bù néng jǔ zhí, tái jiàn dàn hé wén zòu.
戊寅,詔曰:「朕曩出親札,申嚴贓吏之禁,逾半歲矣。然諸路監司,有務大體而不問者,有摭細故以塞責者。其申飭諸路監司,遍察所部州且,其有貪殘掊克者,廉其實跡,悉以名聞,朕將重置於罰。監司庸懦不能舉職,台諫彈劾聞奏。」
qiū, qī yuè, jiǎ chén, yǐ zhī wù zhōu zhào yǔ qín cháng zhōu sòng cí jiāng yīn jūn yǐn huàn guǎng dé jūn kāng zhí jì dí yǒu láo, gè jìn yī zhì.
秋,七月,甲辰,以知婺州趙與懃、常州宋慈、江陰軍尹煥、廣德軍康植濟糴有勞,各進一秩。
gēng xū, zhào yǐ zōng xué bó shì zhū wáng gōng dà xiǎo xué jiào shòu, lún rì fù láo dǐ jiǎng shòu. zhū lù jiān sī shuài shǒu, yí tǐ guó jiàn xián, wú xùn quán yào.
庚戌,詔以宗學博士、諸王宮大小學教授,輪日赴勞邸講授。諸路監司、帥守,宜體國薦賢,毋徇權要。」
bā yuè, dīng sì, zhào qiú yí shū.
八月,丁巳,詔求遺書。
jǐ sì, zhào yù dié suǒ guó shǐ shí lù yuàn zhǎng guān, huì zuì shǐ gǎo, shān rùn guī yī. mì shū shěng zhǎng guān diǎn duì rì lì huì yào, bìng qī yǐ shí yī yuè zhōng chéng shū.
己巳,詔玉牒所、國史實錄院長官,會稡史稿,刪潤歸一。秘書省長官點對《日曆》、《會要》,並期以十一月終成書。
huī zhōu huǒ, xuē shǒu chén zhèng chóng guān yī zhì.
徽州火,削守臣鄭崇官一秩。
jiǎ shēn, zhào: mǎ jūn sī xuǎn zǐ dì qiáng zhuàng zhě yī bǎi rén, bǔ yún wèi lóng wèi wǔ wèi sān zhǐ huī què é.
甲申,詔:』馬軍司選子弟強壯者一百人,補雲衛、龍衛、武衛三指揮闕額。」
méng gǔ fá gāo lì, gāo lì lǚ bài, nǎi fù rén gòng qǐng píng, méng gǔ zhǔ lìng qí wáng A162 rù cháo, dāng bà bīng. A162 nǎi yǐ qí zú zi zhǔn wèi zhì yú méng gǔ.
蒙古伐高麗,高麗屢敗,乃復人貢請平,蒙古主令其王A162入朝,當罷兵。A162乃以其族子綧為質於蒙古。
dōng, shí yuè, jǐ mǎo, zhào: tí jǔ sī wú dé yǐ cháng píng zhé biàn qīn yí, qí yì cāng lìng xiàng zhuāng shōu, réng cuò zhì shàng yú shàng shū shěng.
冬,十月,己卯,詔:「提舉司毋得以常平折變侵移,其義倉令項樁收,仍措置上於尚書省。」
méng gǔ bīng wéi ān fēng, jǐ hài, huái dōng tí xíng yú jiè yǐ zhōu shī zhàn què zhī.
蒙古兵圍安豐,己亥,淮東提刑餘玠以舟師戰卻之。
méng gǔ yǐ yī luō wò qí xíng shěng shì yú yān jīng, tóng liú mǐn zhǔ guǎn hàn mín gōng shì, yǐ yáo shū wèi láng zhōng. yī luō wò qí wéi shì huò lù, fēn jí yú shū, shū jù jué zhī, yīn jiě zhí qù. yǐn sū mén shān.
蒙古以伊囉斡齊行省事於燕京,同劉敏主管漢民公事,以姚樞為郎中。伊囉斡齊唯事貨賂,分及於樞,樞拒絕之,因解職去。隱蘇門山。
chū, méng gǔ zhǔ cì mǐn zhào yuē: qīng zhī suǒ xíng, yǒu sī bù dé yǔ wén. zhì shì, yī luō wò qí chǐ bù dé zì zhuān, bǐ suǒ shǔ wū mǐn yǐ liú yán, mǐn chū shǒu zhào shì zhī, nǎi yǐ. méng gǔ zhǔ wén zhī, qiǎn shǐ jié wèn dé shí, bà yī luō wò qí, réng lìng mǐn dú rèn.
初,蒙古主賜敏詔曰:「卿之所行,有司不得與聞。」至是,伊囉斡齊恥不得自專,俾所屬誣敏以流言,敏出手詔示之,乃已。蒙古主聞之,遣使詰問得實,罷伊囉斡齊,仍令敏獨任。
shí yī yuè, dīng hài, méng gǔ zhǔ jiāng chū liè, yē lǜ chǔ cái yǐ tài yǐ shù tuī zhī, jí yán qí bù kě. zuǒ yòu jiē yuē: bù qí shè, hé yǐ wèi lè? chū tián sì rì, gēng yín, hái zhì wū tè gǔ hū lán shān, wēn dōu ěr hā mǎ ěr jìn jiǔ, méng gǔ zhǔ huān yǐn jí yè, nǎi bà. yì rì, xīn mǎo, cú yú xíng diàn, nián wǔ shí liù. zàng qǐ niǎn gǔ, miào hào tài zōng, shì yīng wén huáng dì.
十一月,丁亥,蒙古主將出獵,耶律楚材以太乙數推之,亟言其不可。左右皆曰:「不騎射,何以為樂?」出田四日,庚寅,還至烏特古呼蘭山,溫都爾哈瑪爾進酒,蒙古主歡飲極夜,乃罷。翌日,辛卯,殂於行殿,年五十六。葬起輦谷,廟號太宗,諡英文皇帝。
tài zōng xìng kuān shù, liàng shí dù lì, jǔ wú guò shì. jìng nèi fù shù, lǚ bù lài liáng, shí chēng zhì píng.
太宗性寬恕,量時度力,舉無過事。境內富庶,旅不賚糧,時稱治平。
chū, yǒu zhǐ yǐ sūn shí lēi men wèi sì. shí lēi men, tài zōng dì sì zǐ kù chūn zhī zǐ yě. zhì shì huáng hòu ní mǎ chá shì zhào chǔ cái wèn zhī, chǔ cái yuē: cǐ fēi wài xìng chén suǒ gǎn zhī, zì yǒu xiān dì yí zhào, xìng xíng zhī. hòu bù cóng, suì chēng zhì yú hé lín.
初,有旨以孫實勒們為嗣。實勒們,太宗第四子庫春之子也。至是皇后尼瑪察氏召楚材問之,楚材曰:「此非外姓臣所敢知,自有先帝遺詔,幸行之。」後不從,遂稱制於和林。
méng gǔ tǎ ěr hǎi bù wāng shì xiǎn fù rù shǔ, jìn wéi chéng dū. zhì zhì shǐ chén lóng zhī gù shǒu mí xún, shì yǔ chéng dū cún wáng. bù jiāng tián shì xiǎn, qián sòng kuǎn yú méng gǔ, yè kāi běi mén, nà méng gǔ bīng, lóng zhī jǔ jiā shù bǎi kǒu jiē sǐ, kǎn sòng lóng zhī zhì hàn zhōu, mìng zhāo shǒu jiāng wáng kuí jiàng, lóng zhī dà hū yuē: dà zhàng fū sǐ zé sǐ ěr, wù jiàng yě! suì jiàn shā. chéng zhōng chū bīng sān qiān, zhàn bài, kuí yè qū huǒ niú tū wéi chū bēn, hàn zhōu suì wèi méng gǔ suǒ tú.
蒙古塔爾海部汪世顯復入蜀,進圍成都。制置使陳隆之固守彌旬,誓與成都存亡。部將田世顯,潛送款於蒙古,夜開北門,納蒙古兵,隆之舉家數百口皆死,檻送隆之至漢州,命招守將王夔降,隆之大呼曰:「大丈夫死則死爾,勿降也!」遂見殺。城中出兵三千,戰敗,夔夜驅火牛突圍出奔,漢州遂為蒙古所屠。
jǐ yǒu, zhào: nèi dì zhōu xiàn guān què, yǐ jiàn rèn guān jiān, wú dé yǐ dài cì jí bái tiē rén shè zhí.
己酉,詔:「內地州縣官闕,以見任官兼,毋得以待次及白帖人攝職。」
shí èr yuè, bǐng yín, tài xué bó shì liú yīng qǐ yán: dà yǒu wèi zhī jūn, cháng shǐ jìn xìng wèi zǎi xiàng, jīn zǎi xiàng wèi jìn xìng shǐ zǎi xiàng wèi tái jiàn, jīn tái jiàn wèi zǎi xiàng. yuàn bì xià guān fǔ shì yī yǐ fù zhī zhōng shū, ér yán guān wù zhuān yòng dà chén suǒ yǐn, zé quán yī guī yú gōng shàng yǐ. dì rán zhī.
十二月,丙寅,太學博士劉應起言:「大有為之君,常使近幸畏宰相,今宰相畏近幸;使宰相畏台諫,今台諫畏宰相。願陛下官府事一以付之中書,而言官勿專用大臣所引,則權一歸於公上矣。」帝然之。
dīng mǎo, guān wén diàn xué shì zhì shì yú tiān xī zú. zèng tài shī, shì zhōng huì. dì zhī dé lì, tiān xī shí shǐ qí shì, gù ēn lǐ wèi yōu.
丁卯,觀文殿學士致仕余天錫卒。贈太師,諡忠惠。帝之得立,天錫實始其事,故恩禮為優。
dīng chǒu, zuǒ sī jiàn fāng lái, yán yuè kē bǐ yǐ bà chì, nǎi bǔ jū wú mén, miè qì jūn mìng jiān chá yù shǐ xiè gōng dàn, yòu yán kē chuàng zēng yán é, guó kè yì kuī, kuàng zuò yǒng yán lì, qǐng zhòng juān xuē zhào gèng juān yī zhì.
丁丑,左司諫方來,言岳珂比已罷斥,乃卜居吳門,蔑棄君命;監察御史謝公旦,又言珂創增鹽額,國課益虧,況作俑言利,請重鐫削;詔更鐫一秩。
shì yù shǐ jīn yuān, yán péng dà yá tān dú cán rěn, shǔ rén xián yuàn, zuì dà fá qīng zhào chú míng, gàn zhōu jū zhù.
侍御史金淵,言彭大雅貪黷殘忍,蜀人銜怨,罪大罰輕;詔除名,贛州居住。
méng gǔ dōng píng wàn hù yán zhōng jì, qǐng yǐ sòng zǐ zhēn cān yì dōng píng lù shì, jiān tí jǔ tài cháng lǐ lè cóng zhī. shí jīng lì shāng tǐng, yì quàn zhōng jì xìng xué yǎng shì. zhōng jì yóu jìng zi zhēn, tīng qí yán. zi zhēn zuò xīn miào xué, yán qián jìn shì kāng yù jí wáng pán wèi jiào guān, zhāo zhì shēng tú jǐ bǎi rén, chū sù shàn zhī, bǐ xí jīng yì měi jì chéng shì, bì qīn lín zhī. qí lǔ rú fēng, wèi zhī yī biàn.
蒙古東平萬戶嚴忠濟,請以宋子貞參議東平路事,兼提舉太常禮樂;從之。時經歷商挺,亦勸忠濟興學養士。忠濟尤敬子貞,聽其言。子貞作新廟學,延前進士康昱及王磐為教官,招致生徒幾百人,出粟贍之,俾習經藝;每季程試,必親臨之。齊、魯儒風,為之一變。
méng gǔ yī liè mò sè lái yì hé, cóng xíng zhě qī shí yú rén. yī liè mò sè yuē: wú yǔ rǔ děng fèng mìng nán xià, chǔ rén duō xǔ, tǎng yù biàn, dāng sǐ yān, wú rǔ jūn mìng. yǐ ér chí dǐ huái shàng, shǒu jiāng yǐ bīng xié zhī yuē:: ěr mìng zài wǒ, sǐ shēng qǐng kè jiān ěr! ruò néng jiàng guān jué kě lì zhì bù rán, bì bù rǔ dài! yī liè mò sè kāng kǎi shì yuē: wú chí jié nán lái, yǐ tōng guó hǎo, fǎn yòu wǒ yǐ bù yì, yǒu sǐ ér yǐ! shǒu jiāng zhī qí bù kě bī, nǎi qiú zhī zhǎng shā fēi hǔ zhài.
蒙古伊埒默色來議和,從行者七十餘人。伊埒默色曰:「吾與汝等奉命南下,楚人多許,倘遇變,當死焉,毋辱君命。」已而馳抵淮上,守將以兵脅之曰::爾命在我,死生頃刻間耳!若能降官爵可立致;不然,必不汝貸!」伊埒默色慷慨誓曰:「吾持節南來,以通國好,反誘我以不義,有死而已!」守將知其不可逼,乃囚之長沙飛虎寨。
lǐ zōng jiàn dào bèi dé dà gōng fù xìng liè wén rén wǔ shèng míng ān xiào huáng dì chún yòu èr nián méng gǔ tài zōng huáng hòu chēng zhì yuán nián
○理宗建道備德大功復興烈文仁武聖明安孝皇帝淳祐二年(蒙古太宗皇后稱制元年)
chūn, zhēng yuè, bǐng shēn shuò, zhào shěng xíng báo zhēng.
春,正月,丙申朔,詔省刑、薄征。
wù xū, yòu chéng xiàng shǐ sōng zhī děng jìn chéng sì cháo shǐ. sōng zhī gǎi jiào kān guān gāo sī dé suǒ cǎo níng zōng jì, yú jì wáng jí dì qián dǐ shì, wàng jiā huǐ yù, sī dé děng zhēng zhī bù néng dé. lǐ xīn chuán cáng sī dé suǒ cǎo, tí qí mò yuē: guān shǐ guān gāo sī dé zhuàn ér yǐ. sōng zhī děng yòu jìn xiào zōng jīng wǔ yào lüè níng zōng yù dié rì lì huì yào shí lù huáng dì yù dié. gēng xū, shàng chún yòu chóng xiū chì lìng gé shì shēn míng. zhào shǐ sōng zhī děng jìn zhì yǒu chà.
戊戌,右丞相史嵩之等進呈《四朝史》。嵩之改校勘官高斯得所草《寧宗紀》,於濟王及帝潛邸事,妄加毀譽,斯得等爭之不能得。李心傳藏斯得所草,題其末曰:「官史官高斯得撰」而已。嵩之等又進孝宗《經武要略》、《寧宗玉牒》、《日曆》、《會要》、《實錄》、《皇帝玉牒》。庚戌,上《淳祐重修敕令格式申明》。詔史嵩之等進秩有差。
rén xū, bié zhī jié rén jìn, dì wèn biān jìng céng wú jiā bèi, zhī jié yán dāng xiū fù shòu chūn, yòu yán shàng liú zhī shì quán zài yú shǔ. dì yòu wèn jīn líng bīng liáng jí jū cháo tún bīng jǐ hé, zhī jié yán jīn líng jiàn tún sān wàn, qián liáng jǐn gěi jū cháo suǒ xì shén zhòng, jiàn tún bù guò sān qiān, yù qiū zēng shù zhì èr wàn fāng zú yòng dì bìng rán zhī.
壬戌,別之傑人覲,帝問邊境曾無加備,之傑言當修復壽春,又言上流之勢全在於蜀。帝又問金陵兵糧及居巢屯兵幾何,之傑言金陵見屯三萬,錢糧僅給;居巢所系甚重,見屯不過三千,遇秋增戍至二萬方足用;帝並然之。
jiǎ zǐ, jūn qì jiān jiān shàng shū zuǒ láng guān fàn yīng jīng jìn duì, yán zōng shè dà jì, jǔ jiā yòu shào xìng shì. dì yuē: liǎng cháo zì yǒu diǎn gù, fēi bù zhī zhī, dàn nán dé qí rén. yīng jīng yán: yǔ xián yǔ zi, tiān shí wèi zhī. tiān ruò yòu sòng, bì yǒu qí rén, yǐ qí cǎi zé.
甲子,軍器監兼尚書左郎官范應旍進對,言宗社大計,舉嘉祐、紹興事。帝曰:「兩朝自有典故,非不知之,但難得其人。」應旍言:「與賢與子,天實為之。天若祐宋,必有其人,以俟採擇。」
yǐ yóu lǚ wèi zī zhèng diàn dà xué shì zhī shào xìng fǔ zhè dōng ān fǔ shǐ, xún tí jǔ dòng xiāo gōng, cóng suǒ qǐng yě.
以游侶為資政殿大學士、知紹興府、浙東安撫使,尋提舉洞霄宮,從所請也。
méng gǔ hòu chēng zhì, chóng xìn jiān huí, shù zhèng duō wěn. wēn dōu ěr hā mǎ ěr yǐ huò dé zhèng bǐng, tíng zhōng xī wèi fù zhī. yē lǜ chǔ cái miàn zhé tíng zhēng, yán rén suǒ nán yán, rén jiē wēi zhī.
蒙古後稱制,崇信奸回,庶政多紊。溫都爾哈瑪爾以貨得政柄,廷中悉畏附之。耶律楚材面折廷爭,言人所難言,人皆危之。
èr yuè, jiǎ xū, yǐ fàn zhōng zhī shū mì yuàn shì jiān cān zhī zhèng shì, xú róng sǒu cān zhī zhèng shì, zhào kuí cì jìn shì chū shēn tóng zhī shū mì yuàn shì, bié zhī jié wèi duān míng diàn xué shì qiān shū shū mì yuàn shì.
二月,甲戌,以范鍾知樞密院事兼參知政事,徐榮叟參知政事,趙葵賜進士出身、同知樞密院事,別之傑為端明殿學士、簽書樞密院事。
jǐ mǎo, quán bīng bù shì láng huái dōng ān fǔ zhì zhì shǐ jiān zhī yáng zhōu lǐ céng bó cháo cí, yán jīn ruò zhǔ bì shǒu zhī guī, yí yù dà chén, míng shì yì xiàng. dì yuē: dāng wèi bì shǒu zhī guī. zhào kuí jiǔ rèn huái dōng, qiě yǒu guī huà. céng bó yuē: gǎn bù xún qí chéng guī!
己卯,權兵部侍郎、淮東安撫制置使兼知揚州李曾伯朝辭,言今若主必守之規,宜諭大臣,明示意向。帝曰:「當為必守之規。趙葵久任淮東,且有規畫。」曾伯曰:「敢不循其成規!」
sān yuè, wù zǐ, zhào: yán jiāng bǐng huái, chún chǐ xiāng yī, qí hé zhōu wú wèi jūn ān qìng fǔ, tīng yán jiāng zhì zhì sī jié zhì.
三月,戊子,詔:「沿江、丙淮,脣齒相依,其和州、無為軍安慶府,聽沿江制置司節制。」
bǐng shēn, zhào: xíng bù jiè chì zhū dào shuài kǔn biān róng sī, jīn hòu zhōu qiě guān fàn zuì, wú jiā zhàng zé.
丙申,詔:「刑部戒飭諸道帥閫、邊戎司,今後州且官犯罪,毋加杖責。」
guǐ mǎo, jīng yán jìn dú xiào zōng shèng zhèng zhōng piān, jiǎng dú xiū zhù shuō shū guān gè jìn yī zhì, yú bǔ zhuǎn shǎng kào yǒu chà.
癸卯,經筵進讀《孝宗聖政》終篇,講讀、修注、說書官各進一秩,餘補轉賞犒有差。
shì yù shǐ jiān shì jiǎng jīn yuān yán: qǐng míng yù zǎi fǔ jìn chén, jǐn xuǎn zōng xìng zhī xián dé, cān jī rén zōng xiào zōng zhī diǎn gù, cì dì jǔ xíng.
侍御史兼侍講金淵言:「請明諭宰輔近臣,謹選宗姓之賢德,參稽仁宗、孝宗之典故,次第舉行。」
xià, sì yuè, guǐ hài, cāng bù láng guān zhào xī jì, yán shǔ zì yì shuài zhī wài, wèi yǒu tā cè. dì yuē: jīn rì jiù shǔ wèi jí, zhèn yǔ èr sān dà chén wú yī rì bù yì shǔ shì. mèng gǒng yì yù jié lì xiàng qián. xī jì yuē: dāng zé wēi wàng sù zhù zhī rén dāng kuí xiá yào hài, jiàn yī dà kǔn. dì yuē: zhòng qìng chéng xián, kǒng zì kě shǒu. xī jì yuē: zhòng qìng zài kuí xiá zhī shàng, dí ruò zhǎng qū nán xià, suī chéng xián rú tiě, hé jiù dōng nán zhī wēi? dì rán zhī.
夏,四月,癸亥,倉部郎官趙希塈,言蜀自易帥之外,未有他策。帝曰:「今日救蜀為急,朕與二三大臣無一日不議蜀事。孟珙亦欲竭力向前。」希塈曰:「當擇威望素著之人當夔、峽要害,建一大閫。」帝曰:「重慶城賢,恐自可守。」希塈曰:「重慶在夔、峽之上,敵若長驅南下,雖城賢如鐵,何救東南之危?」帝然之。
zhào: míng táng dà lǐ, wéi sì shén yí wù zhū jūn shǎng gěi yī jiù zhì wài, qí chéng yú fú yù, zhōng wài dà fèi, bìng cóng shěng yuē.
詔:「明堂大禮,惟祀神儀物、諸軍賞給依舊制外,其乘輿服御,中外大費,並從省約。」
bǐng zǐ, kǎo gōng láng liú hàn bì, yán lì bù kǎo gōng tiáo fǎ shí liù shì, dì yuē: dāng fù wài shī xíng.
丙子,考功郎劉漢弼,言吏部考功條法十六事,帝曰:「當付外施行。」
wǔ yuè, jiǎ wǔ, zhī wú zhōu zhào shí xué bì cí, yán wú jiè shǒu shǔ sān guān, jīn xū shī zhī, gù yí chéng dū nán shǒu. dì yuē: jiā dìng kě shǒu fǒu? shí xué yuē: ruò lùn xíng shì, dāng shǒu zhòng qìng. dì yuē: ruò shǒu zhòng tài, chéng dū yí lù biàn xū. shí xué yuē: zhòng qìng yì zhòng dì, kě yǐ shàng jiē lì làng, xià yīng guī xiá.
五月,甲午,知梧州趙時學陛辭,言吳玠守蜀三關,今胥失之,固宜成都難守。帝曰:「嘉定可守否?」時學曰:「若論形勢,當守重慶。」帝曰:「若守重太,成都一路便虛。」時學曰:「重慶亦重地,可以上接利、閬,下應歸、峽。」
yǐ hài, huái dōng ān fǔ zhì zhì fù shǐ yú jiè rù zòu, yán shì wú dà xiǎo, xū shì wù shí yòu yán: fāng jīn shì zhòu zhī yàn, chǎng wū zhī shì, tián lǐ zhī háo, yī huò jí róng, zé zhǐ zhī wèi cū rén, chì zhī wèi kuài wǔ. yuàn bì xià shì wén wǔ wèi yī, wù lìng piān zhòng, piān zé bì jī, fēi guó zhī fú. dì yuē: qīng rén wù yì lùn jiē bù xún cháng, kě dú dāng yī miàn.
已亥,淮東安撫制置副使余玠入奏,言事無大小,須是務實;又言:「方今世胄之彥,場屋之士,田裡之豪,一或即戎,則指之為粗人,斥之為噲伍。願陛下視文武為一,勿令偏重,偏則必激,非國之福。」帝曰:「卿人物議論皆不尋常,可獨當一面。」
méng gǔ bīng pò suì níng lú zhōu. yǐ sì, láng guān gōng jī xiān rù duì, yán shàng liú shì. dì yuē: shàng liú kě yōu. jī xiān yán: shī kuí guó zhī mén hù, dàng wú guān fáng, cún wáng suǒ xì, qǐ kě bù lǜ? dì yuē: tún tián jīn suì rú hé? jī xiān yuē: tún tián yǒu míng wú shí, niú zhǒng jì guì, jūn gēng yòu duò, suǒ shōu bù cháng suǒ fèi.
蒙古兵破遂寧、瀘州。乙巳,郎官龔基先入對,言上流事。帝曰:「上流可憂。」基先言:「施、夔國之門戶,盪無關防,存亡所系,豈可不慮?」帝曰:「屯田今歲如何?」基先曰:「屯田有名無實,牛種既貴,軍耕又惰,所收不償所費。」
dīng wèi, yòu zhèng yán liú jìn zhī yán: shǔ huò wǔ liù nián jiān, lì sān sì zhì chén, wú dì tún zhù, dú péng dà yá chéng yú, wèi shǔ gēn běn, bù rán shǔ shì qù yǐ. jīn yí yú zhòng qìng lì kǔn, shù kě yùn diào zhū shù. yuàn zǎo dìng zhì jì, liào jiǎn biān chén, bǐ wǎng jīng lǐ, zé shǔ kě wèi yě.
丁未,右正言劉晉之言:「蜀禍五六年間,歷三四制臣,無地屯駐,獨彭大雅城渝,為蜀根本,不然蜀事去矣。今宜於重慶立閫,庶可運掉諸戍。願早定至計,料簡邊臣,俾往經理,則蜀可為也。」
wù shēn, zhī jiàn níng fǔ wú qián duó zhí, yǐ tái jiàn lùn zhī yě.
戊申,知建寧府吳潛奪職,以台諫論之也。
jǐ yǒu, yǐ zhào kuí wèi zī zhèng diàn xué shì zhī tán zhōu hú nán ān fǔ shǐ.
己酉,以趙葵為資政殿學士、知潭州、湖南安撫使。
liù yuè, rén zǐ shuò, xú róng sǒu qì guī tián lǐ, cóng zhī.
六月,壬子朔,徐榮叟氣歸田裡,從之。
jiǎ yín, cāng bù láng guān lǐ méi, qǐng guǎng qiú bèi yù zhī fāng. dì yuē: qù suì shǔ shì dà huài, jīn dāng rú hé? méi yuē: chén lóng zhī yīn chéng dū chéng gù jī zēng zhú, wèi wèi fēi shì. dì gōng lì gǒu qiě, shí zhě nì zhī qí nán shǒu. chén zōng wèn qí fāng lüè, dàn yún shì yǔ chéng cún wáng ér yǐ, wèi jǐ, wèi tián shì xiǎn suǒ mài, chéng mén yè kāi, lóng zhī nǜ yān. dì pín cù jiǔ zhī.
甲寅,倉部郎官李鋂,請廣求備御之方。帝曰:「去歲蜀事大壞,今當如何?」鋂曰:「陳隆之因成都城故基增築,未為非是。第功力苟且,識者逆知其難守。臣宗問其方略,但云誓與城存亡而已,未幾,為田世顯所賣,城門夜開,隆之衄焉。」帝嚬蹙久之。
yǐ yú jiè quán gōng bù shì láng sì chuān xuān yù shǐ, yīng shì gàn jī sù, xǔ tóng zhì chén gōng gòng cuò zhì, xiān xíng hòu zòu. xún zhào sì chuān guān lì jūn mín děng. xī tiáo chén dà jì yǐ wén.
以余玠權工部侍郎、四川宣諭使,應事干機速,許同制臣公共措置,先行後奏。尋詔四川官吏、軍民等。悉條陳大計以聞。
yǐ jiǔ yǔ, zhào jué zhōng wài xì qiú.
以久雨,詔決中外繫囚。
guǐ hài, cān zhī zhèng shì xú róng sǒu bà wèi zī zhèng diàn dà xué shì tí jǔ dòng xiāo gōng.
癸亥,參知政事徐榮叟罷為資政殿大學士、提舉洞霄宮。
bǐng yín, lù xíng zài xì qiú.
丙寅,錄行在繫囚。
yǐ bié zhī jié tóng zhī shū mì yuàn shì jiān zhī zhèng shì, hàn lín xué shì zhī zhì gào gāo dìng zǐ wèi duān míng diàn xué shì qiān shū shū mì yuàn shì, quán lǐ bù shàng shū jiān zhōng shū shè rén dù fàn wèi duān míng diàn xué shì qiān shū shū mì yuàn shì. fàn jì rù dōu táng, fán xíng shì yǒu de shī, chú shòu yǒu shì fēi, xī kàng yán wú yǐn qíng. shǐ sōng zhī wài shì kuān róng, xīn shí jì zhī.
以別之傑同知樞密院事兼知政事,翰林學士、知制誥高定子為端明殿學士、簽書樞密院事,權禮部尚書兼中書舍人杜范為端明殿學士、簽書樞密院事。范既入都堂,凡行事有得失,除授有是非,悉抗言無隱情。史嵩之外事寬容,心實忌之。
wù yín, zhào: huái xī zhì zhì dà shǐ sī, chū shí qī jiè chǔ bì shí wàn, mǐ èr wàn hú, lìng ān fēng jūn xiū wǔ bèi.
戊寅,詔:「淮西制置大使司,出十七界楮幣十萬,米二萬斛,令安豐軍修武備。」
shì yuè, jī yǔ, zhè xī dà shuǐ.
是月,積雨,浙西大水。
qiū, qī yuè, bǐng shēn, yú jiè bì cí, yán wài rǎng běn yú nèi xiū. dì yuē: jīn rì zhī shì, bù bì wèn dí yùn shuāi yǔ bù shuāi, dàn zì kào shí lǐ huì zhì nèi guī mó. jiè yuē: shèng yù jí cǐ, zōng shè shēng líng zhī fú. dì yuē: qīng qián suǒ yán kào shí gōng fū, wán zhī yǒu wèi, cǐ qù bì néng jiàn zhī xíng shì. qīng yí wù zhōng shí yǐ gé qī dàn, shī wēi xìn yǐ jí kuì nǜ, guǎng huì ài yǐ fǔ liú yí. dāng wèi sì shǔ jīng jiǔ zhī móu, wù wèi yī shí zhī wú zhī jì!
秋,七月,丙申,余玠陛辭,言外攘本於內修。帝曰:「今日之事,不必問敵運衰與不衰,但自靠實理會治內規摹。」玠曰:「聖諭及此,宗社生靈之福。」帝曰:「卿前所言靠實工夫,玩之有味,此去必能見之行事。卿宜務忠實以革欺誕,施威信以戢潰衄,廣惠愛以撫流移。當為四蜀經久之謀,勿為一時支吾之計!」
shì yuè, cháng rùn jiàn kāng dà shuǐ, liǎng huái yóu shén.
是月,常、潤、建康大水,兩淮尤甚。
méng gǔ wàn hù zhāng róu, zì wǔ hé kǒu dù huái, gōng yáng chú hé xiāo. huái dōng zhōng yǒng jūn tǒng lǐng wáng wēn děng èr shí sì rén zhàn yú tiān zhǎng xiàn dōng, jiē méi.
蒙古萬戶張柔,自五河口渡淮,攻揚、滁、和、蕭。淮東忠勇軍統領王溫等二十四人戰於天長縣東,皆沒。
bā yuè, xīn hài shuò, zhào hù bù shēn yán zhōu qiě zēng shōu miáo mǐ hú miàn zhī bì.
八月,辛亥朔,詔戶部申嚴州且增收苗米斛面之弊。
dīng sì, yǐ mì shū shěng zhèng zì chén nán yī guó zi zhèng hú liáng bìng jiān nèi xué xiǎo jiào shòu.
丁巳,以秘書省正字陳南一、國子正胡良併兼內學小教授。
xīn yǒu, jìn zhī kuí zhōu zhào wǔ guān èr zhì, jiāng zuǒ wáng xìn děng gè zhuǎn yī zī, chóu kuí chéng bǎn zhú zhī láo yě.
辛酉,進知夔州趙武官二秩,將佐王信等各轉一資,酬夔城版築之勞也。
dīng mǎo, zhào chū fēng zhuāng kù shí qī jiè chǔ bì shí wàn, zhèn shào xìng wài wù shuǐ lào zhī mín.
丁卯,詔出封樁庫十七界楮幣十萬,賑紹興、外、婺水澇之民。
dīng chǒu, diàn zhōng shì yù shǐ pú dòu nán, yán zhè sì jùn mín shēng dàng zhé, qǐ fǔ jí liú lí, juān jiǎn qiū fù cóng zhī.
丁丑,殿中侍御史濮斗南,言浙四郡民生盪折,乞撫集流離,蠲減秋賦;從之。
jiǔ yuè, gēng chén shuò, rì yǒu shí zhī.
九月,庚辰朔,日有食之。
guǐ wèi, zhào: jìn nà rù guān fàn zāng rén, yǒng bù xǔ zhù shòu.
癸未,詔:「進納入官犯贓人,永不許注授。」
xīn mǎo, dà xiǎng yú míng táng, dà shè.
辛卯,大饗於明堂,大赦。」
bǐng shēn, zhào: liù cáo guǎn xué sì jiān yuàn xiá cāng kù wù chǎng guān zhǎng guān, jiāng suǒ guǎn qián gǔ huò bì qì yòng tú shū, hé shí zài jí, shàng zhī yú cháo, fù zài yǒu sī. zhǎng què zé cì guān rèn zé, qiān zhuó bào bà, bìng rú wài guān jiāo chéng lì, lián xián shēn shěng. réng lìng yù shǐ tái jué chá.
丙申,詔:「六曹、館、學、寺、監、院轄倉、庫、務、場官長官,將所管錢穀、貨幣、器用、圖書,核實載籍,上之於朝,副在有司。長闕則次官任責,遷擢報罷,並如外官交承例,聯銜申省。仍令御史台覺察。」
dōng, shí yuè, guǐ chǒu, chì lìng suǒ yán chén liáo shì shǎng bù xǔ zòu yì xìng, zhe wèi lìng.
冬,十月,癸丑,敕令所言臣寮世賞不許奏異姓,著為令。
jiǎ yín, jìn shǐ sōng zhī yǒng guó gōng.
甲寅,進史嵩之永國公。
méng gǔ gōng tōng zhōu, shǒu chén dù tíng zài qí sī tǎng dù jiāng dùn. yǐ chǒu, chéng pò, méng gǔ tú qí mín.
蒙古攻通州,守臣杜霆載其私帑渡江遁。乙丑,城破,蒙古屠其民。
shí yī yuè, xīn mǎo, zhào yù liǎng huái jié zhì lǐ céng bó: wú yǐ tōng zhōu bèi bīng zhī gù, bù ān jué zhí. qí dū lì zhū jiāng, miǎn tú hòu xiào!
十一月,辛卯,詔諭兩淮節制李曾伯:「無以通州被兵之故,不安厥職。其督勵諸將,勉圖後效!」
jiǎ shēn, zhào: jūn gōng bǔ shòu rén yuàn jiù xiāng jǔ zhě, tīng.
甲申,詔:「軍功補授人願就鄉舉者,聽。」
xīn mǎo, zhào shí lù yuàn xiū xiào zōng guāng zōng níng zōng yù jí.
辛卯,詔實錄院修孝宗、光宗、寧宗御集。
wù xū, léi.
戊戌,雷。
jǐ hài, rì nán zhì, léi diàn jiāo zuò. zhào bì diàn, jiǎn shàn.
己亥,日南至,雷電交作。詔避殿,減膳。
guǐ mǎo, zhào jué zhōng wài xì qiú.
癸卯,詔決中外繫囚。
jiǎ chén, xiān gěi zhū jūn xuě hán qián, chū shù zhě bèi zhī.
甲辰,先給諸軍雪寒錢,出戍者倍之。
yǐ sì, juān sān yá dà lǐ sì lín ān fǔ jí shǔ xiàn diǎn jiǎn shàn jūn kào shǎng jiǔ suǒ zāng shǎng qián.
乙巳,蠲三衙、大理寺、臨安府及屬縣點檢贍軍犒賞酒所贓賞錢。
dīng wèi, zhào yuē: bǐ zhě yīn yáng shī hé, dōng lìng cháng yù, rì zhì zhī rì, léi nǎi fā shēng, zhèn shén jù yān. nèi ér qīng shì shī yǐn, wài ér mù jiān wǔ cān, qí gè qìng zhōng jiā, wú yǒu suǒ yǐn, fǔ zhèn bù dǎi.
丁未,詔曰:「比者陰陽失和,冬令常燠,日至之日,雷乃發聲,朕甚懼焉。內而卿士、師尹,外而牧、監、伍、參,其各罄忠嘉,無有所隱,輔朕不逮。」
shí èr yuè, jǐ wèi, zhào: dù tíng zhuī huǐ chū shēn wén zì, jī guān nán xióng zhōu. yǐ tōng zhōu shì shù sù qí wù mín qì tǔ zhī zuì yě.
十二月,己未,詔:「杜霆追毀出身文字,羈官南雄州。」以通州士庶訴其誤民棄土之罪也。
xīn yǒu, yǐ rú lín láng zhōng hóng cí chú tài xué bó shì, qǐ zhì shì yǎng mǔ, zhào tè gǎi jīng guān zhì, zòu cí, yǐ jiǎng xiào xíng.
辛酉,以儒林郎鍾宏辭除太學博士,乞致仕養母,詔特改京官秩,奏祠,以獎孝行。
guǐ hài, méng gǔ bīng lián gōng xù zhōu, zhàng qián dōu tǒng yáng dà quán zhàn sǐ.
癸亥,蒙古兵連攻敘州,帳前都統楊大全戰死。
bǐng yín, yǐ jīng hú ān fǔ zhì zhì dà shǐ mèng gǒng wèi sì chuān ān fǔ shǐ jiān zhī kuí zhōu, tóng zhī shū mì yuàn shì bié zhī jié wèi zī zhèng diàn dà xué shì hú nán ān fǔ dà shǐ jiān quán cān zhī tán zhōu, tóng zhī shū mì yuàn shì jiān quán cān zhī zhèng shì zhào liǎn fú jiàn ān fǔ shǐ jiān zhī fú zhōu, zī zhèng diàn xué shì zhào yǔ huān zhī wēn zhōu, quán gōng bù shì láng sì chuān xuān yù shǐ yú jiè quán bīng bù shì láng sì chuān ān fǔ zhì zhì shǐ jiān zhī zhòng qìng fǔ.
丙寅,以京湖安撫制置大使孟珙為四川安撫使兼知夔州,同知樞密院事別之傑為資政殿大學士、湖南安撫大使兼權參知潭州,同知樞密院事兼權參知政事趙蘞福建安撫使兼知福州,資政殿學士趙與懽知溫州,權工部侍郎、四川宣諭使余玠權兵部侍郎、四川安撫制置使兼知重慶府。
dīng mǎo, zhào: yú jiè rèn zé quán shǔ, yīng jūn xíng diào dù, quán xǔ pián yí shī xíng.
丁卯,詔:「余玠任責全蜀,應軍行調度,權許便宜施行。」
gēng wǔ, zhào yǐ xǔ pǔ shuǐ jūn dōu tǒng zhì liú hǔ wèi hé zhōu fáng yù shǐ, jīng wǔ hé hàn yù zhī láo yě.
庚午,詔以許浦水軍都統制劉虎為和州防禦使,旌五河捍禦之勞也。
lǐ zōng jiàn dào bèi dé dà gōng fù xìng liè wén rén wǔ shèng míng ān xiào huáng dì chún yòu sān nián méng gǔ tài zōng huáng hòu chēng zhì èr nián
○理宗建道備德大功復興烈文仁武聖明安孝皇帝淳祐三年(蒙古太宗皇后稱制二年)
chūn, zhēng yuè, wù yín shuò, gāo dìng zǐ jiān cān zhī zhèng shì.
春,正月,戊寅朔,高定子兼參知政事。
guǐ wèi, qǐ jū láng jiān mì shū jiān xiàng róng sūn yán: nǎi zhě qiú yán, qǐng rú jiàn lóng gù shì, jí guān cān xiáng, shū yú fāng cè, guān jūn dé zhě shàng zhī jìn zhōng, guān shí zhèng zhě zhì zhī dōu shěng, guān mín shì zhě bān zhī jùn guó. zhào lèi sòng hòu shěng kàn xiáng.
癸未,起居郎兼秘書監項容孫言:「乃者求言,請如建隆故事,集官參詳,書於方策,關君德者上之禁中,關時政者置之都省,關民事者頒之郡國。」詔類送後省看詳。
guǐ sì, yǐ hú nán ān fǔ sī zòu dōng ān kòu píng, yǒng zhōu tōng pàn dèng jūn jìn yī zhì, yú guān bǔ zhuǎn zèng xù jí guān qí zi gè yǒu chà.
癸巳,以湖南安撫司奏東安寇平,永州通判鄧均進一秩,餘官補、轉、贈恤及官其子各有差。
jiǎ wǔ, zhào: sì róng wáng yǔ ruì ēn shù, shì sì xiù wáng shī mí.
甲午,詔:「嗣榮王與芮恩數,視嗣秀王師彌。」
bǐng wǔ, yǐ lǚ wén dé wèi fú zhōu guān chá shǐ shì wèi mǎ jūn fù dōu zhǐ huī shǐ, zǒng tǒng liǎng huái jūn mǎ.
丙午,以呂文德為福州觀察使、侍衛馬軍副都指揮使,總統兩淮軍馬。
méng gǔ zhāng róu fēn qiǎn bù xià jiāng shí rén tún tián yú xiāng chéng.
蒙古張柔分遣部下將十人屯田於襄城。
èr yuè, jǐ yǒu, zhào: huái xī tí jǔ zhì zhì sī cān móu guān zhào xī jìng huái xī zǒng guǎn niè bīn děng, gè jìn yī zhì. yǐ huái dōng xī zhì zhì sī yán qí liǎng huái zhàn shǒu zhī láo yě.
二月,己酉,詔:「淮西提舉制置司參謀官趙希靜、淮西總管聶斌等,各進一秩。」以淮東、西制置司言其兩淮戰守之勞也。
jiǎ zǐ, zhào jìn ān fēng jūn shǒu chén wáng fú èr zhì, lú zhōu lù qián wú rén děng yī zhì jīng xiū zhú chéng bì zhī láo yě.
甲子,詔進安豐軍守臣王福二秩,廬州路鈐吳仁等一秩;旌修築城壁之勞也。
sān yuè, dīng chǒu shuò, rì yǒu shí zhī.
三月,丁丑朔,日有食之。
méng gǔ bīng pò zī zhōu.
蒙古兵破資州。
gēng yín, tóng qiān shū shū mì yuàn shì dù fàn qǐ guī tián lǐ, zhào bù xǔ.
庚寅,同簽書樞密院事杜范乞歸田裡,詔不許。
dīng yǒu, zhào jìn chí zhōu dōu tǒng zhì hé shùn chén yī zhì jīng bù lǐng zhōu shī cè yīng tōng tài zhī láo yě.
丁酉,詔進池州都統制何舜臣一秩;旌部領舟師策應通、泰之勞也。
xīn chǒu, zhào zhī zhāo xìn jūn zhào dōng, duó sān zhì, bà yǐ huái dōng zhì sī yán qí fǔ yù shī yí yě.
辛丑,詔知招信軍趙東,奪三秩,罷;以淮東制司言其撫馭失宜也。
méng gǔ rù shǔ, wāng shì xiǎn zhī gōng jū duō, zhì shì huáng zǐ kù duān, chéng zhì bài shì xiǎn pián yí zǒng shuài, tǒng qín gǒng děng èr shí yú jūn zhōu shì, xún zú. zi dé chén dài wèi zǒng shuài, jiāng bīng cóng rù shǔ.
蒙古入蜀,汪世顯之功居多,至是皇子庫端,承制拜世顯便宜總帥,統秦、鞏等二十餘軍州事,尋卒。子德臣代為總帥,將兵從入蜀。
xià, sì yuè, guǐ chǒu, yǐ gé mén xuān zàn shè rén jiān huái xī lù qián wáng jié gé mén zhī hòu qián jiāng dōng lù qián lǐ jì shí, wǎng mǎ shuài wáng jiàn jūn qián yì shì, yù dí zhàn sǐ, zèng guān yǒu chà, réng gè guān qí èr zi.
夏,四月,癸丑,以閣門宣贊舍人兼淮西路鈐王傑、閣門祗候前江東路鈐李季實,往馬帥王鑑軍前議事,遇敵戰死,贈官有差,仍各官其二子。
yǐ mǎo, zhào jìn jiā dìng shǒu chén chéng lì zhī yī guān, yǐ chéng dū tí xíng yǔ wén dòng yán qí shǒu chéng zhī láo yě.
乙卯,詔進嘉定守臣程立之一官,以成都提刑宇文峒言其守城之勞也。
dīng sì, zhào yǐ jīng yán jìn jiǎng shàng shū zhōng piān, jiǎng dú shuō shū xiū zhù guān gè jìn yī zhì.
丁巳,詔以經筵進講《尚書》終篇,講讀、說書、修注官各進一秩。
jiǎ xū, diàn zhōng shì yù shǐ xiàng róng sūn, yán zhī yán zhōu lǐ mí gāo zhào yǔ wèn qīn qǔ jiǔ xī, dú wèi shí yī wú suǒ sī. yǒu zhǐ: jiǎng lián chù tān, jīn rì xiān wù. mí gāo yǔ wèn gè duó guān èr zhì, shí jìn jī èr děng.
甲戌,殿中侍御史項容孫,言知嚴州李彌高、趙與汶侵取酒息,獨衛湜一無所私。有旨:「獎廉黜貪,今日先務。彌高、與汶各奪官二秩,湜進積二等。」
jiǎ shēn, yǐ yù qián jūn qì suǒ lì yú jūn qì jiān.
甲申,以御前軍器所隸於軍器監。
bǐng xū, zhào zèng gé mén xuān zàn shè rén yáng dà quán wǔ jié dài fū méi zhōu fáng yù shǐ, réng guān qí èr zi, yǐ sì chuān zhì sī yán qí lì zhàn ér sǐ yě.
丙戌,詔贈閣門宣贊舍人楊大全武節大夫、眉州防禦使,仍官其二子,以四川制司言其力戰而死也。
wǔ yuè, méng gǔ yē lǜ chǔ cái zòu yíng huò fàn fáng, dāng yǒu jīng rǎo, rán qì wú shì.. jū wú hé, yòng bīng shì qǐ, huáng hòu suì lìng shòu jiǎ xuǎn xīn fù chén, zhì yù xī qiān yǐ bì zhī. chǔ cái jìn yuē: cháo tíng tiān xià gēn běn, gēn běn yī yáo, tiān xià jiāng luàn. chén guān tiān dào, bì tiān huàn yě. hòu shù rì nǎi dìng.
五月,蒙古耶律楚材奏熒惑犯房,當有驚擾,然訖無事。。居無何,用兵事起,皇后遂令授甲選心腹臣,至欲西遷以避之。楚材進曰:「朝廷天下根本,根本一搖,天下將亂。臣觀天道,必天患也。」後數日乃定。
méng gǔ hòu xìn rèn wēn dōu ěr hā mǎ ěr, fù yǐ yù bǎo kōng zhǐ, shǐ zì shū tián xíng zhī. yē lǜ chǔ cái jiàn yuē: tiān xià zhě, xiān dì zhī tiān xià. cháo tíng zì yǒu xiàn zhāng, jīn yù wěn zhī, chén bù gǎn fèng zhào. é yǒu zhǐ: fán wēn dōu ěr hā mǎ suǒ jiàn bái, lìng shǐ bù wèi shū zhě, duàn qí shǒu. chǔ cái yuē: guó zhī diǎn gù, xiān dì xī wěi lǎo chén, lìng shǐ hé yǔ yān! shì ruò hé lǐ, zì dāng fèng xíng rú bù kě xíng sǐ qiě bù bì, kuàng jié shǒu hū? hòu bù yuè. chǔ cái biàn lùn bù yǐ, yīn dà shēng yuē: lǎo chén shì tài zǔ tài zōng èr shí yú nián, wú fù yú guó, huáng hòu yì qǐ néng wú zuì shā chén yě! hòu suī hàn zhī, yì yǐ xiān cháo jiù xūn, shēn jìng dàn yān.
蒙古後信任溫都爾哈瑪爾,付以御寶空紙,使自書填行之。耶律楚材諫曰:「天下者,先帝之天下。朝廷自有憲章,今欲紊之,臣不敢奉詔。」俄有旨:「凡溫都爾哈瑪所建白,令史不為書者,斷其手。」楚材曰:「國之典故,先帝悉委老臣,令史何與焉!事若合理,自當奉行;如不可行;死且不避,況截手乎?」後不悅。楚材辯論不已,因大聲曰:「老臣事太祖、太宗二十餘年,無負於國,皇后亦豈能無罪殺臣也!」後雖憾之,亦以先朝舊勛,深敬憚焉。
liù yuè, gēng xū, dà lǐ shǎo qīng cài zhòng lóng yán: chuàng jiàn xiǎo xué, xū zǎo wèi quán yí zhī jì, yǐ xì tiān xià zhī xīn. yòu yán: běn cháo yòng xíng píng shù, ér wèi xiǎng jì sì zhī qìng, jìng huàn guān tài duō. rén zōng jiā yòu zhōng, zhào nèi chén quán bà jìn yǎng zi, yí qǔ fǎ xíng zhī.
六月,庚戌,大理少卿蔡仲龍言:「創建小學,須早為權宜之計,以系天下之心。」又言:「本朝用刑平恕,而未享繼嗣之慶,競宦官太多。仁宗嘉祐中,詔內臣權罷進養子,宜取法行之。」
wù wǔ, zī zhèng diàn xué shì zhī wēn zhōu zhào yǔ huān qǐng fèi bìng zhū zhài, zēng zhì zhèn hǎi zhài bīng, yǐ bèi cāng cù cóng zhī.
戊午,資政殿學士、知溫州趙與懽請廢並諸寨,增置鎮海寨兵,以備倉猝;從之。
wù chén, tài bái zhòu jiàn.
戊辰,太白晝見。
gēng wǔ, dà lǐ sì jū qián jiā dìng zhī xiàn zhǐ bāo wèi zhào yǔ děng zāng zhuàng, yù chéng, zhǐ bāo yǔ chú míng lēi tíng, bāo yī qiān lǐ jī guǎn, yǔ wǔ bǎi lǐ jū zhù.
庚午,大理寺鞫前嘉定知縣旨枹、尉趙與等贓狀,獄成,旨枹、與除名勒停,枹一千里羈管,與五百里居住。
jiǎ xū, lù xíng zài xì qiú.
甲戌,錄行在繫囚。
lìng zhī háo zhōu jiān huái xī jiē xíng xú mǐn zi jīng lǐ háo zhōu.
令知濠州兼淮西揭刑徐敏子經理毫州。
qiū, qī yuè, jiǎ shēn, zhào jìn wú wèi jūn shǒu chén dài zhí yī zhì, yǐ yán jiāng zhì zhì shǐ dù gǎo yán qí shǒu biān yīn yǔ zhī gōng yě.
秋,七月,甲申,詔進無為軍守臣戴埴一秩,以沿江制置使杜杲言其守邊因圉之功也。
sì chuān zhì zhì sī yán: méng gǔ gōng dà ān jūn, zhōng yì fù zǒng guǎn yáng shì ān shǒu yú kǒng ài, gū lěi bù jiàng, yǒu tè lì zhī cāo, kě rèn biān fáng. zhào yǐ shì ān jiù zhī dà ān jūn.
四川制置司言:「蒙古攻大安軍,忠義副總管楊世安守魚孔隘,孤壘不降,有特立之操,可任邊防。」詔以世安就知大安軍。
guǐ sì, zhào zhāi jīng hú yán jiāng zhì sī bīng, zhì diàn sī cè yīng jūn, tún jīng kǒu.
癸巳,詔摘京湖、沿江制司兵,置殿司策應軍,屯京口。
bā yuè, xīn hài, zhào hù bù shēn yán zhōu xiàn nà miáo duō qǔ zhī jìn.
八月,辛亥,詔戶部申嚴州縣納苗多取之禁。
wù wǔ, lìng fú jiàn ān fǔ sī, zhào yán hǎi lì, tuán jié fú quán zhāng xìng huà mín chuán, yǐ bèi fēn fān qiǎn shù cóng shuài chén xiàng yín sūn qǐng yě. guǐ hài, yǐ yín sūn yán, bìng fú zhōu yán xiáng dí lú èr zhài, zhì wǔ jì shuǐ jūn, zhāi běn zhōu xiāng jìn xí shuǐ zhě bǔ chōng, fán yī qiān wǔ bǎi rén.
戊午,令福建安撫司,照沿海例,團結福、泉、漳、興化民船,以備分番遣戍;從帥臣項寅孫請也。癸亥,以寅孫言,並福州延祥、荻蘆二寨,置武濟水軍,摘本州廂禁習水者補充,凡一千五百人。
rén wǔ, zhào shēn yán jùn xiàn shè cāng kē pèi zhī jìn.
壬午,詔申嚴郡縣社倉科配之禁。