qǐ chóng guāng dān è sì yuè, jǐn xuán yì zhí xú shí èr yuè, fán yī nián yǒu qí.
起重光單閼四月,盡玄黓執徐十二月,凡一年有奇。
zhì yuán èr shí bā nián
◎至元二十八年
xià, sì yuè, yǐ wèi, xǐ hú guǎng xíng shū mì yuàn zhì è zhōu.
夏,四月,乙未,徙湖廣行樞密院治鄂州。
wǔ yuè, wù xū, dǎi jiā mù yáng lǎ lēi zhì xià yù.
五月,戊戌,逮嘉木揚喇勒智下獄。
chū, jiā mù yáng lǎ lēi zhì zhòng lù sēng gé, fā sòng líng mù, qiāng nüè rén mìng, sī bì píng mín bù shū fù zhě èr wàn sān qiān hù, tián tǔ chēng shì, shòu měi nǚ bǎo wù zhī xiàn, cáng nì wèi lù zhě yóu duō. zhì shì zuò qīn dào guān wù, zhì zhī, jí qí qī nú tián mǔ.
初,嘉木揚喇勒智重賂僧格,發宋陵墓,戕虐人命,私庇平民不輸賦者二萬三千戶,田土稱是,受美女寶物之獻,藏匿未露者尤多。至是坐侵盜官物,治之,籍其妻孥田畝。
xǐ jiāng huái xíng shěng shū mì yuàn zhì jiàn kāng.
徙江淮行省樞密院治建康。
jiǎ chén, zhōng shū shěng chén mǐn zhū ěr bo dān cuī yù yán: sēng gé dāng guó sì nián, zhōng wài zhū guān, xiān yǒu bù yǐ huì ér dé zhě, qí kūn dì gù jiù qī zú, jiē shòu yào guān měi dì, wéi yǐ qī bì jiǔ zhòng juān xuē bǎi xìng wèi shì. yí lìng liǎng shěng yán jiā kǎo hé, fán rù qí dǎng zhě, tài zhú zhī. jī chū shǐ zhī chén jí àn chá sī guān shòu qiú zhě, lùn rú lǜ, réng zhuī xuān chì, chú míng wèi mín. yòu yán: sēng gé suǒ shè yá mén, qí xián rǒng bù jí zhī guān, tú fèi lù shí, yí lìng bǎi sī jí yì tài bà. zì jīn diào guān yí rú jiù zhì, bì qí jí guàn, shù bù hài gōng. yòu, dà dū gāo zī hù, duō wèi zēng gé děng suǒ róng bì, fán bǎi yáo yì, zhǐ lìng pín mín dāng zhī, jīn hòu yáo yì yí jiē jūn shū, yǒu gǎn yǐ huì qiú rén róng bì zhě, zuì zhī. yòu, jūn zhàn zhū hù, měi suì guān lì fēi míng qǔ suǒ, fù shuì bèi xǐ, mín duō liú yí, qǐng fēi fèng zhǐ jí shěng bù wén zì, gǎn sī liǎn mín jí yì jūn jiàng, lùn rú fǎ. yòu, hū dōu hū nà yán jí hù zhī hòu, gè tóu xià wú shàn zhāo jí, tài zōng jì xíng zhī. jiāng nán mín wèi jí yǐ dìng, qǐng yī tài zōng suǒ xíng wèi shì. dì jiē cóng zhī.
甲辰,中書省臣敏珠爾卜丹、崔彧言:「僧格當國四年,中外諸官,鮮有不以賄而得者,其昆弟、故舊、妻族,皆授要官美地,唯以欺蔽九重、朘削百姓為事。宜令兩省嚴加考核,凡入其黨者,汰逐之。基出使之臣及按察司官受賕者,論如律,仍追宣敕,除名為民。」又言:「僧格所設衙門,其閒冗不急之官,徒費祿食,宜令百司集議汰罷。自今調官宜如舊制,避其籍貫,庶不害公。又,大都高貲戶,多為增格等所容庇,凡百徭役,止令貧民當之,今後徭役宜皆均輸,有敢以賄求人容庇者,罪之。又,軍站諸戶,每歲官吏非名取索,賦稅倍蓰,民多流移,請非奉旨及省部文字,敢私斂民及役軍匠,論如法。又,呼都呼那顏籍戶之後,各投下毋擅招集,太宗既行之。江南民為籍已定,請依太宗所行為是。」帝皆從之。
yuē sū mù ěr zài hú guǎng shí, zhēng yuè shuò rì, bǎi guān huì xíng shěng, cháo fú yǐ qí, yuē sū mù ěr zhào zhì qí jiā shòu hè bì, fāng yì shěng wàng què hè rú cháng yí. yòu yīn zhào bo zhě, yǒu bù guǐ yán. jí shì dǎi zhì jīng shī, zhōng shū liè qí zuì yǐ wén, fán shù shí shì. dì mìng xiè zhì hú guǎng lù zhī.
約蘇穆爾在湖廣時,正月朔日,百官會行省,朝服以俟,約蘇穆爾召至其家受賀畢,方詣省望闕賀如常儀。又陰召卜者,有不軌言。及是逮至京師,中書列其罪以聞,凡數十事。帝命械至湖廣戮之。
xīn hài, zhào yǐ sēng gé zuì è, xià yù àn wèn.
辛亥,詔以僧格罪惡,下獄按問。
yǐ tài yuán háng zhōu jī, miǎn jīn suì tián zū.
以太原、杭州飢,免今歲田租。
liú yīn jì qù, fù yǐ jí xián xué shì zhēng, yīn yǐ jí cí, qiě shàng shū zǎi xiàng, qǐ qū wèi bǎo quán. dì wén zhī yuē: gǔ yǒu suǒ wèi bù zhào zhī chén, qí sī rén zhī tú yǔ! suì bù qiáng zhì zhī.
劉因既去,復以集賢學士征,因以疾辭,且上書宰相,乞曲為保全。帝聞之曰:「古有所謂不召之臣,其斯人之徒與!」遂不強致之。
bà jiāng nán liù tí jǔ sī suì shū mù mián.
罷江南六提舉司歲輸木綿。
gǒng chāng jiù wéi zǒng shuài fǔ, sēng gé tè shēng wèi xuān wèi sī, yǐ qí dì dá mǎ lǎ tǎ sī wèi shǐ, sēng gé bài, jù zhū, zì shā. chì fù wèi zǒng shuài fǔ.
鞏昌舊惟總帥府,僧格特升為宣慰司,以其弟達瑪喇塔斯為使,僧格敗,懼誅,自殺。敕復為總帥府。
jiǎn zhōng wài rǒng guān sān shí qī yuán.
減中外冗官三十七員。
gōng chéng zhōng jiàn pú táo jiǔ shì jí nǚ gōng shì.
宮城中建葡萄酒室及女工室。
guǐ chǒu, bà shàng shū shěng, yòu chéng xiàng è lēi zhé yǐ xià, bìng gǎi rù zhōng shū.
癸丑,罷尚書省,右丞相鄂勒哲以下,並改入中書。
zēng zhì hù bù sī jì gōng bù sī chéng, zhì zhèng qī pǐn.
增置戶部司計、工部司程,秩正七品。
yǐ mǎo, yǐ zhèng shì xī wěi zhōng shū, réng bù gào zhōng wài.
乙卯,以政事悉委中書,仍布告中外。
dīng sì, jiàn bái tǎ èr, gè gāo yī zhàng yī chǐ, yǐ jū zhòu shī.
丁巳,建白塔二,各高一丈一尺,以居咒師。
yuán chū wèi yǒu fǎ shǒu, bǎi sī duàn lǐ yù sòng, xún yòng jīn lǜ, pō shāng yán kè. yòu chéng hé róng zǔ shì yè lì, ér róng zǔ yóu suǒ tōng xí, shǐ yǐ gōng guī zhì mín yù dào lǐ cái děng shí shì jí wèi yī shū, míng yuē zhì yuán xīn gé, zhì shì zòu bān xíng zhī.
元初未有法守,百司斷理獄訟,循用《金律》,頗傷嚴刻。右丞何榮祖世業吏,而榮祖尤所通習,始以公規、治民、御盜、理財等十事輯為一書,名曰《至元新格》,至是奏頒行之。
sēng gé cháng yǐ liú bǐng zhōng wú zi, shōu qí tián tǔ. qí qī dòu shì, yán bǐng zhōng cháng jū cóng zi lán zhāng wèi sì, chì yǐ dì bǎi qǐng hái zhī.
僧格嘗以劉秉忠無子,收其田土。其妻竇氏,言秉忠嘗鞠從子蘭章為嗣,敕以地百頃還之。
jǐ wèi, yǐ men dá zhān fù wèi yù shǐ dài fū, xíng yù shǐ tái shì.
己未,以們達瞻復為御史大夫,行御史台事。
gāo lì guó wáng wáng chūn, qǐ yǐ qí zi yuán wèi shì zǐ. zhào lì yuán wèi gāo lì wáng shì zǐ, shòu tè jìn shàng zhù guó, cì yín yìn.
高麗國王王暙,乞以其子謜為世子。詔立謜為高麗王世子,授特進、上柱國,賜銀印。
liù yuè, dīng chǒu shuò, jìn měng gǔ rén wǎng huí huí dì wèi shāng jiǎ zhě.
六月,丁丑朔,禁蒙古人往回回地為商賈者。
yǐ yǒu, yì jiāng huái xíng yuàn bīng èr wàn, jī chēn zhōu guì yáng bǎo qìng wǔ gāng sì lù dào zéi.
乙酉,益江淮行院兵二萬,擊郴州、桂陽、寶慶、武岡四路盜賊。
bǐng xū, xuān yù jiāng huái mín, shì jiā mù yáng lǎ lēi zhì lì bù shū zū zhě, yī lì zhēng shū.
丙戌,宣諭江淮民,恃嘉木揚喇勒智力不輸租者,依例征輸。
qiū, qī yuè, bǐng shēn shuò, yún nán shěng cān zhèng qí lǎ yán: jiàn dū dì duō chǎn jīn, kě zhì yě, lìng páng jìn mín liàn zhī yǐ shū guān. cóng zhī.
秋,七月,丙申朔,雲南省參政齊喇言:「建都地多產金,可置冶,令旁近民煉之以輸官。」從之。
gēng zǐ, xǐ jiāng xī xíng shū mì yuàn zhì gàn zhōu.
庚子,徙江西行樞密院治贛州。
yè lǐ yǔ sēng gé tóng shì, mò néng yǒu suǒ kuāng zhèng, sēng gé bài, shì pō lián jí tóng liè. jiǔ zhī, lǐ dú yǐ jí dé qǐng nán hái. wù shēn, yáng zhōu lù xué zhèng lǐ gàn shàng shū yán: yè lǐ běn yī qíng tú, shòu huáng dì jiǎn zhī, qiān zài yī yù, ér cái jìn tiān guāng, jí yǐ jǔ sēng gé wèi dì yī shì. jìn jìn shì yán shì, yǐ fēi zuì shā cān zhèng guō yòu yáng jū kuān, pò yù shǐ zhōng chéng liú xuān zì cái, gù zhì shū shì yù shǐ chén tiān xiáng, bà yù shǐ dài fū men dá zhān shì yù shǐ chéng wén hǎi, zhàng jiān chá yù shǐ biàn chāo fǎ, jū xué liáng, zhēng jūn guān fèng, jiǎn bīng shì liáng, lì xíng sī nóng sī mù mián tí jǔ sī, zēng yán jiǔ cù shuì kè, guān mín jiē shòu qí huò. yóu kě tòng zhě, yuē sū mù ěr huò hú guǎng, xī bù dǐng huò jiāng huái, miè guì lǐ huò fú jiàn yòu dà gōu kǎo qián liáng, mín yuàn ér dào fā, tiān nù ér dì zhèn, shuǐ zāi jiàn zhì. rén jiē zhī sēng gé yòng qún xiǎo zhī zuì, ér bù zhī yè lǐ jǔ sēng gé zhī zuì, yí zhǎn lǐ yǐ xiè tiān xià.
葉李與僧格同事,莫能有所匡正,僧格敗,事頗連及同列。久之,李獨以疾得請南還。戊申,揚州路學正李淦上書言:「葉李本一黥徒,受皇帝簡知,千載一遇,而才近天光,即以舉僧格為第一事。禁近侍言事,以非罪殺參政郭佑、楊居寬,迫御史中丞劉宣自裁,錮治書侍御史陳天祥,罷御史大夫們達瞻、侍御史程文海,杖監察御史;變鈔法,拘學糧,征軍官俸,減兵士糧,立行司農司、木綿提舉司,增鹽酒醋稅課,官民皆受其禍。尤可痛者,約蘇穆爾禍湖廣,錫布鼎禍江淮,滅貴里禍福建;又大鈎考錢糧,民怨而盜發,天怒而地震,水災洊至。人皆知僧格用群小之罪,而不知葉李舉僧格之罪,宜斬李以謝天下。」
shū wén, dì jué rán yuē: yè lǐ lián jiè gāng zhí, zhèn suǒ sù zhī, níng yǒu shì yé? yǒu zhǐ, yì zhào gàn yì jīng shī.
書聞,帝矍然曰:「葉李廉介剛直,朕所素知,寧有是耶?」有旨,驛召淦詣京師。
zhōng shū yòu chéng cuī yù qiān yù shǐ zhōng chéng, yán: tài yī yuàn shǐ liú yuè chén, cháng shì sòng, liàn dá zhèng shì, qǐng yǐ wèi hàn lín xué shì, bǐ yì cháo zhèng. yòu yán: xíng yù shǐ tái yán, jiàn níng lù zǒng guǎn mǎ móu, yīn bǔ dào yán jí píng mín, bàng lüè duō zhì sǐ zhě yòu fú qǔ rén cái, pò tōng chù nǚ, shòu mín cái jī bǎi wǔ shí dìng. yù wèi jù, huì shè. mǎ móu yǐ fēi zuì shā rén, bù zài yuán lì, yí lìng xíng tái jié wèn dìng zuì. yòu yán: xī xíng tái jiān chá yù shǐ zhōu zuò, hé shàng shū shěng guān méng gǔ dài jiā hún dí nà sū lǎ dǐng mò liè jiān zāng, nà sū lǎ dǐng mò liè fǎn wū zuò yǐ zuì, qiǎn rén gào sēng gé, sēng gé ài mèi yǐ wén, liú zuò yú běi dì, qī zǐ jiā cái bìng méi rù guān. zuò zhì hé lín, yù luàn zǒu hái jīng shī, sēng gé yòu qiǎn yì yún nán lǐ suàn qián gǔ yǐ shú qí zuì. jīn zì yún nán huí, chén yǔ shěng chén yuè qí fú cí, wèi zuì shèn wēi, yí fù qí qī zǐ. dì jiē cóng zhī.
中書右丞崔彧遷御史中丞,言:「太醫院使劉岳臣,嘗仕宋,練達政事,請以為翰林學士,俾議朝政。」又言:「行御史台言,建寧路總管馬謀,因捕盜延及平民,搒掠多至死者;又俘取人財,迫通處女,受民財積百五十錠。獄未具,會赦。馬謀以非罪殺人,不在原例,宜令行台詰問定罪。」又言:「昔行台監察御史周祚,劾尚書省官蒙古岱、嘉琿迪、納蘇喇鼎默埒奸贓,納蘇喇鼎默埒反誣祚以罪,遣人告僧格,僧格曖昧以聞,流祚於北地,妻子家財並沒入官。祚至和林,遇亂走還京師,僧格又遣詣雲南理算錢穀以贖其罪。今自雲南回,臣與省臣閱其伏詞,為罪甚微,宜復其妻子。」帝皆從之。
chì: jiāng nán zhòng qiú, yī jiù zhì zòu wén chù jué.
敕:「江南重囚,依舊制奏聞處決。
gēng xū, hú guǎng xíng shěng píng zhāng zhèng shì shǐ gé zú. gé zài hú guǎng, yǔ yuē sū mù ěr gòng shì zuì jiǔ. yuē sū mù ěr shì yǒu ào yuán, nù lì tóng liè, biàn zhà zhì kè, shì zhāng shén, yǐ gé shòu dì zhī, bù yǐ yán sè qīn zhī. gé shù yǒu kuāng zhèng, suī bù néng jǐn xíng, rán kuān miǎn zhě shén zhòng. yuē sū mù ěr bài ér gé yǐ zú, hú guǎng rén zhuī niàn zhī.
庚戌,湖廣行省平章政事史格卒。格在湖廣,與約蘇穆爾共事最久。約蘇穆爾恃有奧援,怒詈同列,辨詐鷙刻,勢張甚,以格受帝知,不以言色侵之。格數有匡正,雖不能盡行,然寬免者甚眾。約蘇穆爾敗而格已卒,湖廣人追念之。
dīng sì, sēng gé fú zhū. lín xíng, lì yóu yǐ è ěr gēn sà lǐ wèi wèn, sēng gé yuē: wǒ wéi bù yòng qí yán, gù zhì yú bài, bǐ hé yǔ yān! dì yì xìn qí wú zuì, zhào hái suǒ jí cái chǎn, réng qiǎn zhāng jiǔ sī cì yǐ jīn bó, cí bù shòu.
丁巳,僧格伏誅。臨刑,吏猶以鄂爾根薩里為問,僧格曰:「我惟不用其言,故致於敗,彼何與焉!」帝益信其無罪,詔還所籍財產,仍遣張九思賜以金帛,辭不受。
chū, hā dōu zuò luàn, qí mín lái guī zhě qī shí yú wàn, sǎn jū yún shuò jiān, sēng gé yì xǐ zhī nèi dì jiù shí. shàng shū zuǒ chéng mǎ shào chí bù kě, sēng gé nù yuē: mǎ zuǒ chéng ài xī hàn rén, yù lìng něi sǐ cǐ bèi yé? shào xú yuē: nán tǔ dì yù, běi rén jū zhī, lǜ shēng jí yì. ruò kǒng něi sǐ, hé ruò jì kǒu gěi yáng mǎ zhī zī, bǐ hái běn tǔ, zé wèi guī zhě shú bù xīn mù! yán yǒu yì tóng, chéng xiàng hé yǐ nù wèi! yí qǔ shèng cái. nǎi rú shào yán yǐ wén, dì yuē: mǎ xiù cái suǒ yán shì yě. sēng gé jí zhū lù zǒng guǎn sān shí rén, dǎo zhī rù jiàn, yù yǐ qù bàn cái fù zhī duō guǎ wèi diàn zuì, dì yuē: cái fù bàn jí, fēi mín lì kùn jié bì bù néng. rán zhèn zhī fǔ kù, qǐ shǎo cǐ zāi! sēng gé yì zēng yán kè, shào lì zhēng shān dōng kè bù kě zēng yòu yì zēng fù, shào yuē:: gǒu bù jié fú fèi, suī zhòng liǎn shù bèi, yì bù zú yě. shì suì qǐn.
初,哈都作亂,其民來歸者七十餘萬,散居雲、朔間,僧格議徙之內地就食。尚書左丞馬紹持不可,僧格怒曰:「馬左丞愛惜漢人,欲令餒死此輩耶?」紹徐曰:「南土地燠,北人居之,慮生疾疫。若恐餒死,曷若計口給羊馬之資,俾還本土,則未歸者孰不欣慕!言有異同,丞相何以怒為!宜取聖裁。」乃如紹言以聞,帝曰:「馬秀才所言是也。」僧格集諸路總管三十人,導之入見,欲以趣辦財賦之多寡為殿最,帝曰:「財賦辦集,非民力困竭必不能。然朕之府庫,豈少此哉!」僧格議增鹽課,紹力爭山東課不可增;又議增賦,紹曰::「苟不節浮費,雖重斂數倍,亦不足也。」事遂寢。
dū chéng zhǒng mù xu dì fēn gěi jū mín, quán shì yīn qǔ wèi jǐ yǒu. yǐ yī qū shòu shào, shào dú bù qǔ, sēng gé yù zòu qǐng cì shào, shào cí yuē: shào yǐ fēi cái jū zhèng fǔ, héng yōu bù néng sāi zé, jù gǎn yāo fēi fèn zhī fú yǐ sù zuì lì! sēng gé bài, jī qí suǒ cháng xíng lù zhě, suǒ jí yuè zhī, dú wú shào míng, dì yuē: mǎ zuǒ chéng zhōng jié kě shàng, qí fù jiù zhí. gǎi zhōng shū zuǒ chéng.
都城種苜蓿地分給居民,權勢因取為己有。以一區授紹,紹獨不取,僧格欲奏請賜紹,紹辭曰:「紹以非才居政府,恆憂不能塞責,詎敢邀非分之福以速罪戾!」僧格敗,跡其所嘗行賂者,索籍閱之,獨無紹名,帝曰:「馬左丞忠潔可尚,其復舊職。」改中書左丞。
mù mín gēng jiāng nán kuàng tǔ, hù bù guò wǔ qǐng, guān shòu zhī quàn, bǐ wèi yǒng yè, sān nián zhēng zū.
募民耕江南曠土,戶不過五頃,官授之券,俾為永業,三年征租。
qiǎn hàn sà zǒng bīng tǎo píng jiāng nán dào zéi.
遣翰薩總兵討平江南盜賊。
jǐ wèi, bà táo jīn tí jǔ sī. jiāng huái rén jiàng tí jǔ sī fán wǔ, yǐ qí shì bìng lì yǒu sī.
己未,罷淘金提舉司。江淮人匠提舉司凡五,以其事並隸有司。
yǔ huài dū chéng, fā bīng èr wàn rén zhú zhī.
雨壞都城,發兵二萬人築之。
bā yuè, yǐ chǒu shuò, píng yáng dì zhèn, huài mín lú shě wàn yú.
八月,乙丑朔,平陽地震,壞民廬舍萬餘。
jǐ sì, zhì zhōng shū shěng jiǎn xiào èr yuán, kǎo hé hù gōng bù wén àn shū huǎn zhě.
己巳,置中書省檢校二員,考核戶、工部文案疏緩者。
yǐ yǒu, má sū hū ā sà ěr chéng chuán yì yún nán bǔ hēi hǔ.
乙酉,麻蘇呼阿薩爾乘傳詣雲南捕黑虎。
wù zǐ, yǐ wù zhōu shuǐ, miǎn tián zū.
戊子,以婺州水,免田租。
jiǔ yuè, xīn chǒu, mìng píng zhāng zhèng shì mǐn zhū ěr bo dān shāng yì zhōng shū shěng shì, yǐ zán xī lǔ dǐng wèi píng zhāng zhèng shì.
九月,辛丑,命平章政事敏珠爾卜丹商議中書省事,以咱希魯鼎為平章政事。
yǐ sì, jǐng zhōu hé jiān děng xiàn lín yǔ hài jià, miǎn tián zū wǔ wàn liù qiān yú shí.
乙巳,景州、河間等縣霖雨害稼,免田租五萬六千餘石。
bǐng wǔ, lì xíng xuān zhèng yuàn, zhì háng zhōu.
丙午,立行宣政院,治杭州。
xīn hài, ān nán guó wáng chén rì xuǎn, qiǎn shǐ shàng biǎo gòng fāng wù, qiě xiè bù cháo zhī zuì.
辛亥,安南國王陳日烜,遣使上表貢方物,且謝不朝之罪。
rén zǐ, qiǎn shǐ zhào yù liú qiú.
壬子,遣使詔諭璢求。
liú qiú zài mǐn hǎi zhī dōng, dì xiǎo ér xiǎn, hàn táng yǐ lái bù tōng zhōng guó, hǎi chuán fù wàn hù yáng xiáng qǐng yǐ bīng wǎng fá zhī. jì ér mǐn rén wú zhì dòu, zì yán shú zhī hǎi dào, xiān zhāo yù zhī, bù cóng rán hòu yòng bīng wèi wǎn nǎi yǐ xiáng chōng xuān fǔ shǐ, ruǎn jiàn bīng bù yuán wài láng, zhì dòu lǐ bù yuán wài láng, wǎng zhāo yù zhī. míng nián, xiáng děng bù dé dá ér hái, zhì dòu zú yú xíng. chū, zhì dòu cháng chì xiáng dàn wàng yāo gōng, rén yí wèi xiáng suǒ shā, zhào fú jiàn háng shěng àn wèn, huì shè, bù jìng qí shì.
璢求在閩海之東,地小而險,漢、唐以來不通中國,海船副萬戶楊祥請以兵往伐之。既而閩人吳志斗,自言熟知海道,先招諭之,不從然後用兵未晚;乃以祥充宣撫使,阮鑒兵部員外郎,志斗禮部員外郎,往招諭之。明年,祥等不得達而還,志斗卒於行。初,志斗嘗斥祥誕妄要功,人疑為祥所殺,詔福建行省按問,會赦,不竟其事。
wù wǔ, xǐ sì chuān xíng shū mì yuàn zhì chéng dū.
戊午,徙四川行樞密院治成都。
xīn yǒu, miǎn dà dū jīn suì tián zū bǎo dìng hé jiān píng luán sān lù dà shuǐ, bèi zāi zhě quán miǎn, shōu chéng zhě bàn zhī.
辛酉,免大都今歲田租;保定、河間、平灤三路大水,被災者全免,收成者半之。
mìng shàng yī jú zhī wú fèng yī.
命尚衣局織無縫衣。
dōng, shí yuè, jǐ sì, xiū tài miào zài zhēn dìng qīng huài zhě.
冬,十月,己巳,修太廟在真定傾壞者。
rén shēn, yǐ qián miǎn zhōng xíng shěng píng zhāng shū sū dé jì wèi zhōng shū píng zhāng zhèng shì.
壬申,以前緬中行省平章舒蘇德濟為中書平章政事。
guǐ yǒu, jiāng huái xíng shěng yán yán kè bù zú, yóu sī yù zhě duō, qǐng fù bīng wǔ qiān xún bǔ, cóng zhī.
癸酉,江淮行省言鹽課不足,由私鬻者多,請付兵五千巡捕,從之。
tǎ lǎ hǎi zhāng hū xùn děng, bìng zuò lǐ suàn qián gǔ shòu zāng, lùn zhū.
塔喇海、張呼遜等,並坐理算錢穀受贓,論誅。
guǐ wèi, gāo lì guó jī, gěi mǐ èr shí wàn hú.
癸未,高麗國飢,給米二十萬斛。
bà gè chù xíng shū mì yuàn shì rù xíng shěng.
罷各處行樞密院事入行省。
xíng yuàn jì zhì, fēn bīng mín wèi èr, jiān rén zhí dǎng zì bì. hú guǎng shěng píng zhāng hā lǎ hā sī rù jìn, jí chén qí bù biàn, dì wèi bà zhī. yīn wèn yuē: fēng xiàn zhī zhí, rén duō yán qí náo lì zhì, xìn hū? duì yuē: cháo tíng shè cǐ yǐ jiū jiān tè, tān lì jí zhī, wàng wèi bàng ěr. dì rán qí yán.
行院既置,分兵、民為二,奸人植黨自蔽。湖廣省平章哈喇哈斯入覲,極陳其不便,帝為罷之。因問曰:「風憲之職,人多言其撓吏治,信乎?」對曰:「朝廷設此以糾奸慝,貪吏疾之,妄為謗耳。」帝然其言。
jǐ chǒu, chì méi rù jiā mù yáng lǎ lēi zhì xī bù dǐng wū nà ěr qī, bìng qiǎn yì jīng shī.
己丑,敕沒入嘉木揚喇勒智、錫布鼎、烏納爾妻,並遣詣京師。
guǐ sì, yǐ wǔ píng lù zǒng guǎn zhāng lì dào wèi lǐ bù shàng shū, shǐ ān nán. dì nù ān nán bù yǐ, yù zài fá zhī, shì chén rì xuǎn sǐ, zi rì jùn xí wèi, bó guǒ mì yuē: bǐ shān hǎi xiǎo yí, yǐ tiān wēi lín zhī, níng bù zhèn jù! shòu qióng zé shì, shì shǐ zhī rán. jīn ruò qiǎn shǐ yù zhī, bǐ yí wú bù fèng mìng. dì cóng zhī, yǐ lì dào cháng shǐ ān nán yǒu gōng, fù shǐ wǎng, zhēng qí wáng rù cháo.
癸巳,以武平路總管張立道為禮部尚書,使安南。帝怒安南不已,欲再伐之,適陳日烜死,子日燇襲位,博果密曰:「彼山海小夷,以天威臨之,寧不震懼!獸窮則噬,勢使之然。今若遣使諭之,彼宜無不奉命。」帝從之,以立道嘗使安南有功,復使往,征其王入朝。
miǎn wèi huī zhǒng xiān máo hù yáo yì.
免衛輝種仙茅戶徭役。
cóng liáo yáng xíng shěng yán, yǐ nà yán hā tǎn xiāng jì pàn, gěi měng gǔ rén nèi fù zhě jí kāi yuán nán jīng shuò dá lēi dá děng sān wàn rén niú chù tián qì.
從遼陽行省言,以納顏、哈坦相繼叛,給蒙古人內附者及開元、南京、碩達勒達等三萬人牛畜、田器。
zhào yán yì dōu bān yáng tài ān níng hǎi dōng píng jì níng tián liè zhī jìn, fàn zhě méi qí jiā zī zhī bàn.
詔嚴益都、般陽、泰安、寧海、東平、濟寧畋獵之禁,犯者沒其家貲之半。
shí yī yuè, rén yín, zhào: huí huí yǐ dá nà zhū chōng xiàn jí qiú shòu zhě, hái zhī, liú qí zhí yǐ jì pín zhě.
十一月,壬寅,詔:「回回以答納珠充獻及求售者,還之,留其值以濟貧者。」
zhū qīng zhāng xuān qǐng bìng sì fǔ wèi dōu cáo yùn wàn hù fǔ èr, zhào jí yǐ qīng xuān èr rén zhǎng qí shì qí shǔ yǒu qiān hù bǎi hù děng guān, fēn wèi gè yì, yǐ dū suì yùn. bà hǎi dào yùn liáng zhèn fǔ sī.
硃清、張宣請並四府為都漕運萬戶府二,詔即以清、宣二人掌其事;其屬有千戶、百戶等官,分為各翼,以督歲運。罷海道運糧鎮撫司。
yǐ mǎo, jiān chá yù shǐ yán: xī bù dǐng nà sū lǎ dǐng mò liè wū nà ěr wáng jù jì jiā mù yáng lǎ lēi zhì xī dí jiā hún dí, jiē sēng gé dǎng yǔ, shòu zāng sì nüè, shǐ jiāng huái zhī mín chóu yuàn zài lù, jīn huò xì yù, huò shì zhī, chén xià suǒ wèi néng yù. dì yuē: sēng gé yǐ zhū, nà sū lǎ dǐng mò liè zài yù, wéi xī bù dǐng zhèn gū shì zhī ěr.
乙卯,監察御史言:「錫布鼎、納蘇喇鼎默埒、烏納爾、王巨濟、嘉木揚喇勒智、錫迪嘉琿迪,皆僧格黨與,受贓肆虐,使江淮之民愁怨載路,今或系獄,或釋之,臣下所未能喻。」帝曰:「僧格已誅,納蘇喇鼎默埒在獄,唯錫布鼎朕姑釋之耳。
yù zhōng shū yì zēng zhōng wài guān lì fèng.
諭中書議增中外官吏俸。
shí èr yuè, yǐ chǒu, fù dōu shuǐ jiān.
十二月,乙丑,復都水監。
shí yǒu yán luán hé zì yǒng píng wǎn zhōu, yú shān ér shàng kě zhì kāi píng, yǒu yán lú gōu zì má yù kě zhì xún má lín, cháo tíng qiǎn hé qú sī fù shǐ guō shǒu jìng xiāng shì, luán hé jì bù kě xíng, lú gōu zhōu yì bù tōng. shǒu jìng yīn chén shuǐ lì shí yǒu yī shì: qí yī, dà dū yùn liáng hé, bù yòng yī mǔ quán jiù yuán, bié yǐn běi shān bái fú quán. shuǐ zì chāng píng xī zhé ér nán, jīng wèng shān pō, zì xī shuǐ mén rù chéng, huán huì yú jī shuǐ tán, fù dōng zhé ér nán, chū nán shuǐ mén, hé rù jiù yùn liáng hé měi shí lǐ zhì yī zhá, bǐ zhì tōng zhōu, fán wèi zhá qī. jù zhá lǐ xǔ, shàng zhòng zhì dòu mén, hù wèi tí è, yǐ guò zhōu zhǐ shuǐ. dì lǎn zòu xǐ yuē: dāng sù xíng zhī. yú shì fù zhì dōu shuǐ jiān, bǐ shǒu jìng lǐng zhī, yǐ lái chūn xìng yì. dì mìng chéng xiàng yǐ xià jiē qīn bèi chā chàng gōng, dài shǒu jìng zhǐ shòu ér hòu xíng shì.
時有言灤河自永平挽舟,逾山而上可至開平,有言盧溝自麻峪可至尋麻林,朝廷遣河渠司副使郭守敬相視,灤河既不可行,盧溝舟亦不通。守敬因陳水利十有一事:其一,「大都運糧河,不用一畝泉舊源,別引北山白浮泉。水自昌平西折而南,經甕山泊,自西水門入城,環匯於積水潭,復東折而南,出南水門,合入舊運糧河;每十里置一閘,比至通州,凡為閘七。距閘里許,上重置斗門,互為提閼,以過舟止水。」帝覽奏喜曰:「當速行之。」於是復置都水監,俾守敬領之,以來春興役。帝命丞相以下皆親備鍤倡工,待守敬指授而後行事。
dīng mǎo, yǐ dà dū jī, xià qí jià tiào mǐ zhèn zhī.
丁卯,以大都飢,下其價糶米賑之。
jǐ sì, xuān zhèng yuàn yán: sòng quán tài hòu yíng guó gōng mǔ zǐ yǐ wèi sēng ní, yǒu dì sān bǎi liù shí qǐng, qǐ rú lì miǎn zhēng qí zū. cóng zhī.
己巳,宣政院言:「宋全太后、瀛國公母子已為僧、尼,有地三百六十頃,乞如例免徵其租。」從之。
xīn wèi, yù shǐ tái yán: gōu kǎo qián gǔ, zì zhōng tǒng chū zhì jīn, yú sān shí nián, gèng ā hā mǎ tè sēng gé dāng guó, shè fǎ yǐ jí, ér qí yú dǎng gōng qǔ huì lù, mín bù kān mìng, bù rú bà zhī. zhào nǐ yì yǐ wén.
辛未,御史台言:「鈎考錢穀,自中統初至今,逾三十年,更阿哈瑪特、僧格當國,設法已極,而其餘黨公取賄賂,民不堪命,不如罷之。」詔擬議以聞。
rén shēn, lì hé nán jiāng běi xíng zhōng shū shěng, zhì biàn liáng.
壬申,立河南江北行中書省,治汴梁。
zhōng shū shěng yán: jiāng nán zài sòng shí, qí yáo yì zhī míng qī shí yǒu yú, guī fù hòu yī qiè wèi zhēng. jīn zhū wáng suì cì guān lì fèng lù duō bù gěi, yí lìng jiāng nán yī sòng shí zhū míng zhēng fù jǐn shū zhī. hé róng zǔ yán: yí zhào gè shěng guān rèn qián gǔ zhě yì jīng shī, jí yì kē qǔ zhī fǎ yǐ wén. cóng zhī.
中書省言:「江南在宋時,其徭役之名七十有餘,歸附後一切未征。今諸王歲賜、官吏俸祿多不給,宜令江南依宋時諸名征賦盡輸之。」何榮祖言:「宜召各省官任錢穀者詣京師,集議科取之法以聞。」從之。
jiǎ xū, bà gōu kǎo qián gǔ. chì: yīng xī nián bū qiàn qián gǔ wén juàn, jù zhì yī shì, fēi zhèn mìng ér shì zhī zhě yǒu zuì. réng bù gào zhōng wài.
甲戌,罷鈎考錢穀。敕:「應昔年逋欠錢穀文卷,聚置一室,非朕命而視之者有罪。仍布告中外。」
gēng chén, jiāng běi zhōu jùn gē lì hé nán jiāng běi xíng zhōng shū shěng, gǎi jiāng huái xíng shěng wèi jiāng zhè děng chù xíng zhōng shū shěng, zhì háng zhōu.
庚辰,江北州郡割隸河南江北行中書省,改江淮行省為江浙等處行中書省,治杭州。
bǐng xū, bā fān dòng guān wú jīn shū děng yǐ suǒ bù èr bǎi wǔ shí zhài nèi fù, yì què gòng fāng wù.
丙戌,八番洞官吳金叔等以所部二百五十寨內附,詣闕貢方物。
wù zǐ, zhào shì tiān xià qiú fēi shā rén dǐ zuì zhě.
戊子,詔釋天下囚非殺人抵罪者。
xīn mǎo, jùn yùn liáng hé, zhú dī fáng.
辛卯,浚運糧河,築堤防。
shì suì, xuān zhèng yuàn shàng tiān xià sì yǔ sì wàn èr qiān sān bǎi yī shí bā qū, sēng ní èr shí yī wàn sān qiān yī bǎi sì shí bā rén.
是歲,宣政院上天下寺宇四萬二千三百一十八區,僧尼二十一萬三千一百四十八人。
liáo yáng jī, hàn lín xué shì chéng zhǐ táng rén zǔ, fèng zhào xié jìn shì sū gé zuǒ chéng shí dōu wǎng zhèn. shí dōu yù rú hù jí kǒu shù dà xiǎo gěi zhī, rén zǔ yuē: bù kě, xī jí zhī xiǎo kǒu, jīn yǐ dà yǐ, kě jūn yǐ dà kǒu gěi zhī. shí dōu yuē: ruò yào shàn míng ér xiàn wǒ yú è yé? rén zǔ xiào yuē: wú èr rén shàn è, zhòng yǐ de zhī, qǐ zhì shì ér shǐ yào míng zāi! wǒ zhī wèi guó xù mín ér yǐ. zú yǐ dà kǒu gěi zhī.
遼陽飢,翰林學士承旨唐仁祖,奉詔偕近侍蘇格、左丞實都往賑。實都欲如戶籍口數大小給之,仁祖曰:「不可,昔籍之小口,今已大矣,可均以大口給之。」實都曰:』若要善名而陷我於惡耶?」仁祖笑曰:「吾二人善惡,眾已的知,豈至是而始要名哉!我知為國恤民而已。」卒以大口給之。
zhì yuán èr shí jiǔ nián
◎至元二十九年
chūn, zhēng yuè, jiǎ wǔ shuò, rì shí. yǒu wù jiàn qīn rù qí zhōng, bù néng jì, rì xiū rú jīn huán rán, zuǒ yòu yǒu ěr. miǎn cháo hè.
春,正月,甲午朔,日食。有物漸侵入其中,不能既,日休如金環然,左右有珥。免朝賀。
wù xū, yǐ qīng zhōu jī, jiù líng zhōu fā sù zhèn zhī.
戊戌,以青州飢,就陵州發粟賑之。
gēng zǐ, jiāng xī xíng shěng zuǒ chéng gāo xìng yán: jiāng xī fú jiàn tīng zhāng zhū chù, lián nián dào qǐ, bǎi xìng rù shān yǐ bì, jīn cì dì jiù píng, yí jiàng zhǐ zhāo yù fù yè. yòu, fú jiàn yán kè jiǔ shuì yín tiě gè lì tí jǔ sī, shí wèi rǒng làn, qǐng bà qù. zhào jiē cóng zhī.
庚子,江西行省左丞高興言:「江西、福建汀、漳諸處,連年盜起,百姓入山以避,今次第就平,宜降旨招諭復業。又,福建鹽課、酒稅、銀、鐵各立提舉司,實為冗濫,請罷去。」詔皆從之。
jìn shāng jiǎ sī yǐ jīn yín háng hǎi.
禁商賈私以金銀航海。
jiǎ chén, zhào: jiāng nán zhōu xiàn xué tián, qí suì rù tīng qí zì zhǎng, chūn qiū shì diàn wài, yǐ lǐn shī shēng jí shì zhī wú gào zhě. gòng shì zhuāng tián, zé lìng hé shù rù guān.
甲辰,詔:「江南州縣學田,其歲入聽其自掌,春秋釋奠外,以廩師生及士之無告者。貢士莊田,則令核數入官。」
bǐng wǔ, hé nán fú jiàn háng shěng shàng yán, qǐng zhào yòng hàn yǔ, zhào yǐ méng gǔ yǔ yù hé nán, hàn yǔ yù fú jiàn.
丙午,河南、福建行省上言,請詔用漢語,詔以蒙古語諭河南,漢語諭福建。
guǐ chǒu, jiāng xī xíng shěng bā yán ā lǎ bo dān yán: měng shān kè suì yín èr wàn wǔ qiān liǎng, chū zhì, liàn yín yī liǎng miǎn yì fū tián kē wǔ dǒu, jīn mín lì rì kùn, měi liǎng nǐ miǎn yī shí. dì yuē: zhòng kùn wú mín, mín hé yǐ shēng! cóng zhī.
癸丑,江西行省巴延、阿喇卜丹言:「蒙山課歲銀二萬五千兩,初制,煉銀一兩免役夫田科五斗,今民力日困,每兩擬免一石。」帝曰:「重困吾民,民何以生!」從之。
èr yuè, jǐ sì, shēn jìn biān bèi guó fǎ, bù yòng tú liú qíng jiǎo zhī xíng, wéi zhàng tún, zì shí qī fēn děng jiā zhì bǎi dān qī ér zhǐ. rán zhǎn guǎ zhī xíng, zé yòu wǎng wǎng làn yòng zhī, zhì qí kù yě, huò shēng bō rén pí yòu yǒu sān duàn chǎn shā fǎ, wèi zhī chú yě.
二月,己巳,申禁鞭背國法,不用徒、流、黥、絞之刑,惟杖臀,自十七分等加至百單七而止。然斬剮之刑,則又往往濫用之,至其酷也,或生剝人皮;又有三段鏟殺法,未之除也。
gēng wǔ, è luó sī zhāo fù sāng zhōu shēng miáo luó diān guó gǔ zhōu děng dòng qiú zhǎng sān shí yī, suǒ bù mín shí èr wàn jiǔ qiān yú hù, yì què gòng xiàn.
庚午,鄂羅斯招附桑州生苗、羅甸國古州等峒酋長三十一,所部民十二萬九千餘戶,詣闕貢獻。
rén shēn, qiǎn shǐ fēn háng zhū lù, shì sǐ zuì yǐ xià qīng qiú.
壬申,遣使分行諸路,釋死罪以下輕囚。
yǐ hài, yǐ quán fǔ tài qīng yī kè mù sū dèng zhōu jiù jūn wàn hù shǐ bì fú jiàn háng shěng zuǒ chéng gāo xìng bìng wèi fú jiàn háng shěng píng zhāng zhèng shì, jiāng bīng zhēng zhǎo wā, yòng hǎi chuán dà xiǎo wǔ bǎi sōu jūn shì èr wàn rén.
乙亥,以泉府太卿伊克穆蘇、鄧州舊軍萬戶史弼、福建行省左丞高興並為福建行省平章政事,將兵征爪哇,用海船大小五百艘、軍士二萬人。
wù yín, zhào jiā gāo lì wáng wáng chūn tài bǎo, réng xī gōng chén zhī hào.
戊寅,詔加高麗王王暙太保,仍錫功臣之號。
gēng chén, yù shǐ dài fū yī shí tè mù ěr zhōng chéng cuī yù děng yán: nà sū lǎ dǐng mò liè shí dōu wáng chén jì, dǎng bǐ sēng gé, zì wèi bù fǎ, chǔ bì quán xuǎn yán kè jiǔ shuì, wú bù gēng zhāng biàn luàn. xián mìng jiāng nán lǐ suàn zhě, jiē yán jí shū qī, mín zhì jià qī mài nǚ, huò jí qīn lín. wéi yáng qián táng, shòu hài zuì cǎn, wú gù ér yǔn shēng zhě wǔ bǎi yú rén. qí chū yóu yí shì chū guó jiā, jìn àn wèn shǒu shí, nǎi zhī jiē sēng gé jí qí xiōng dǎng zhī wèi, mò bù yuàn shí qí ròu. cǐ sān rén jì yǐ fú gū, yí yī tiáo lùn zuò yǐ xiè tiān xià. cóng zhī.
庚辰,御史大夫伊實特穆爾、中丞崔彧等言:「納蘇喇鼎默埒、實都、王臣濟,黨比僧格,恣為不法,楮幣、銓選、鹽課、酒稅,無不更張變亂。銜命江南理算者,皆嚴急輸期,民至嫁妻賣女,禍及親鄰。維揚、錢塘,受害最慘,無故而隕生者五百餘人。其初猶疑事出國家,近按問首實,乃知皆僧格及其凶黨之為,莫不願食其肉。此三人既已伏辜,宜依條論坐以謝天下。」從之。
yòu yán: hé xī rén xī dòng hǎn, lǐng bīng wèi xuān wèi, qí lì yì lián fǎng sī gào qí sān shí liù shì, xí qiān shì bù wèn shì, ér xī dòng hǎn lǜ jūn rén qín wèn zhě rǔ zhī, qiě duó gào zhě yǐ qù. chén yì cóng xíng tái xuǎn yù shǐ wǎng àn wèn xī dòng hǎn, réng xiān duó qí zhí. yòu yán: xíng tái guān yán, qù suì sēng gé jì bài, shǐ chén zhì zì shàng suǒ zhě, huò bù chí xǐ shū, kǒu chuán shèng zhǐ, zòng shì yǒu zuì, shàn jí rén jiā, zhēn wěi mò biàn. zì jīn fán shǐ chén bì jiàng xǐ shū, shěng tái yuàn zhū sī bì gěi yìn xìn wén shū, yǐ dù jiān qī. dì yuē: hé rén nǎi gǎn ěr yé? duì yuē: yào lēi tè tú bā yán chè ěr bǐ cháng chuán zhǐ zòng zuì rén. dì xī kě qí zòu.
又言:「河西人錫棟罕,領兵為宣慰,其吏詣廉訪司告其三十六事,檄僉事簿問事,而錫棟罕率軍人禽問者辱之,且奪告者以去。臣議從行台選御史往按問錫棟罕,仍先奪其職。」又言:「行台官言,去歲僧格既敗,使臣至自上所者,或不持璽書,口傳聖旨,縱釋有罪,擅籍人家,真偽莫辨。自今凡使臣必降璽書,省、台、院、諸司必給印信文書,以杜奸欺。」帝曰:「何人乃敢爾耶?」對曰:「耀勒特圖、巴延徹爾比嘗傳旨縱罪人。」帝悉可其奏。
yòu yán féng zi zhèn liú dào yuán zhǐ chén sēng gé tóng liè zuì è, zhào shěng tái chén jí dǒng wén yòng liú mèng yán děng yì. qí yī, yán: hàn lín zhū chén zhuàn sēng gé fǔ zhèng bēi zhě, lián fǎng shǐ yán fù jìn yǐ miǎn guān, yú qǐng shèng cái. dì yuē: sǐ zhě wù lùn, qí cún zhě fá bù kě shù yě.
又言馮子振、劉道元指陳僧格同列罪惡,詔省台臣及董文用、留夢炎等議。其一,言:「翰林諸臣撰《僧格輔政碑》者,廉訪使閻復近已免官,餘請聖裁。」帝曰:「死者勿論,其存者罰不可恕也。」
wù zǐ, jìn háng zhōu fàng yīng.
戊子,禁杭州放鷹。
shì yuè, yè lǐ nán hái, zhì lín qīng, dì qiǎn shǐ zhào zhī, bǐ wèi píng zhāng zhèng shì. lǐ shàng biǎo lì cí, wèi jǐ zú, ér lǐ gàn zhì, zhào chú gàn jiāng yīn lù jiào shòu yǐ jīng zhí yán, cóng zhōng chéng cuī yù qǐng yě.
是月,葉李南還,至臨清,帝遣使召之,俾為平章政事。李上表力辭,未幾卒,而李淦至,詔除淦江陰路教授以旌直言,從中丞崔彧請也。
lǐ qián hòu bèi cì zhī wù shén duō, ér zì fèng shén jiǎn, cháng jiè qí zǐ yuē: wú shì yè rú gān pín yuē, wéi yǐ zhōng yì jié zhǔ zhī, rǔ cáo qí qīng shèn zì shì, wù zēng wú guò. zhǐ suǒ cì wù yuē: cǐ zhōng dāng hái guān yě. bǐ zú, xī biǎo sòng guān, yī háo bù yǐ zì sī.
李前後被賜之物甚多,而自奉甚儉,嘗戒其子曰:「吾世業儒甘貧約,惟以忠義結主知,汝曹其清慎自恃,勿增吾過。」指所賜物曰:「此終當還官也。」比卒,悉表送官,一毫不以自私。
zhōng chéng cuī yù yán: è zhōu yī dào, jiù yǒu àn chá sī, yuē sū mù ěr è qí hài jǐ, jīn sēng gé zòu bà zhī. chén guān è zhōu děng jiǔ zhōu lì nán jīng, ér xíng tái yí zhì jiàn kāng, qí huái dōng lián fǎng shǐ jiù zhì huái ān, jīn yí yí zhì yáng zhōu. yòu yán: zhū guān lì shòu qiú, zài cháo zé yì yù shǐ tái shǒu gào, zài wài zé yì àn chá sī shǒu gào, yǐ yǒu chéng xiàn. zì sēng gé chí guó, shòu qiú zhě bù fù tái xiàn sī ér yì zhū sī shǒu, gù ěr fǎn fù qiān yán, shì jiǔ bù jìng. chén wèi yí rú qián zhì, wéi yú běn tái xíng tái jí zhū dào lián fǎng sī shǒu gào, zhū sī wú dé zhé shòu. yòu, jiān chá yù shǐ tǎ dí shí, yán nǚ zhēn rén jiā hún dí qù suì dōng zhēng, wàng yán yǐ mǐ qiān dàn xiǎng dòng ěr tè mù ěr jūn wàn rén, zòu zhī chāo sì bǎi dìng, yí lìng běn chù lián fǎng sī jiū wèn, yǔ xíng shěng zhuī cháng yì zuì. jiē cóng zhī. yǐ ér zhōng shū shěng qǐng yǐ yù wèi yòu chéng. dì yuē: cuī yù wéi kě shǐ rèn yán zé. bù yǔn.
中丞崔彧言:「鄂州一道,舊有按察司,約蘇穆爾惡其害己,今僧格奏罷之。臣觀鄂州等九州隸南京,而行台移治建康,其淮東廉訪使舊治淮安,今宜移治揚州。」又言:「諸官吏受賕,在朝則詣御史台首告,在外則詣按察司首告,已有成憲。自僧格持國,受賕者不赴台憲司而詣諸司首,故爾反覆牽延,事久不竟。臣謂宜如前制,惟於本台、行台及諸道廉訪司首告,諸司無得輒受。又,監察御史塔迪實,言女真人嘉琿迪去歲東征,妄言以米千石餉棟爾特穆爾軍萬人,奏支鈔四百錠,宜令本處廉訪司究問,與行省追償議罪。」皆從之。已而中書省請以彧為右丞。帝曰:「崔彧惟可使任言責。」不允。
sān yuè, rén yín, yù shǐ dài fū yī luō lēi děng yán: bǐ jiān chá yù shǐ shāng hǔ, jǔ xī rèn cí yuán fēng xiàn shí wàng suǒ shǔ ér zài wài zhě, rú hú zhī yù yáo suì wáng yùn léi yīng chén tiān xiáng yáng gōng yì gāo dào chéng wén hǎi chén yǎn zhào jū xìn shí rén, yí zhào zhì hàn lín bèi gù wèn. dì yuē: zhèn wèi shēn zhì. qí zhào zhì yǐ wén.
三月,壬寅,御史大夫伊囉勒等言:「比監察御史商琥,舉昔任詞垣風憲、時望所屬而在外者,如胡祗遹、姚燧、王惲、雷膺、陳天祥、楊恭懿、高道、程文海、陳儼、趙居信十人,宜召置翰林備顧問。」帝曰:』朕未深知。俟召至以聞。」
dīng wèi, zhū sēng gé dǎng mò liè shí dōu wáng jù jì. chū, dì yǐ shí dōu zhǎng yú lǐ cái, yù shì zhī. bó guǒ mì lì zhēng, bù kě, yī rì zhōng fán qī zòu, zú bìng zhū zhī.
丁未,誅僧格黨默埒、實都、王巨濟。初,帝以實都長於理財,欲釋之。博果密力爭,不可,一日中凡七奏,卒並誅之。
jǐ yǒu, zhōng shū shěng yòu chéng hé róng zǔ píng zhāng zhèng shì mǐn zhū ěr bo dān bìng bà, yǐ dà sī nóng tè ěr gé hàn lín xué shì chéng zhǐ lín qìn bìng wèi píng zhāng zhèng shì, jiān lǐng jiù zhí.
己酉,中書省右丞何榮祖、平章政事敏珠爾卜丹並罷,以大司農特爾格、翰林學士承旨琳沁並為平章政事,兼領舊職。
mǐn zhū ěr bo dān cháng qǐng fù lì shàng shū shěng, bó guǒ mì yuē: ā hā mǎ tè sēng gé xiāng jì wù guó, shēn zhū jiā miè, qián jiàn wèi yuǎn, nài hé yòu yù xiào zhī! shì suì qǐn. zhì shì róng zǔ yǐ jí, mǐn zhū ěr bo dān yǐ jiǔ jū qí rèn, lìng miǎn shǔ, wéi shí qí lù, yǔ yì zhōng shū shěng shì.
敏珠爾卜丹嘗請復立尚書省,博果密曰:「阿哈瑪特、僧格相繼誤國,身誅家滅,前鑒未遠,奈何又欲效之!」事遂寢。至是榮祖以疾,敏珠爾卜丹以久居其任,令免署,惟食其祿,與議中書省事。
tè ěr gé chū wèi sī nóng sì dá lǔ gá qí, cóng liè bā yǎ ěr zhī dì, liè zhě shè tù, wù zhōng luò tuó, dì nù, mìng zhū zhī, tè ěr gé yuē: shā rén cháng chù, xíng tài zhòng. dì yuē: wù yé? shǐ guān bì shū, jí shì zhī! yǔ rén yǒu dào jīng, zuì yīng sǐ, tè ěr gé yuē: chén jū zhī, qí rén mǔ bìng, dào yǐ yǎng mǔ ěr, qǐng dài qí sǐ. zhì shì jìn píng zhāng, yǐ bìng zú, tīng jiān yú shàng diàn.
特爾格初為司農寺達嚕噶齊,從獵巴雅爾之地,獵者射兔,誤中駱駝,帝怒,命誅之,特爾格曰:「殺人償畜,刑太重。」帝曰:「誤耶?史官必書,亟釋之!」庾人有盜粳,罪應死,特爾格曰:「臣鞠之,其人母病,盜以養母耳,請貸其死。」至是進平章,以病足,聽肩輿上殿。
yǐ ā ěr wèi zhōng shū yòu chéng, liáng dé guī wèi cān zhī zhèng shì.
以阿爾為中書右丞,梁德珪為參知政事。
gēng xū, dì rú shàng dōu.
庚戌,帝如上都。
rén zǐ, chì dōu shuǐ jiān fēn shì huáng hé dī yàn. bà hé dù sī.
壬子,敕都水監分視黃河堤堰。罷河渡司。
rén xū, gěi hái jiā mù yáng lǎ lēi zhì tǔ tián rén kǒu zhī lì zēng fāng zhě. shí shěng tái zhū chén qǐ zhèng diǎn xíng yǐ xiè tiān xià, ér dì yóu dài zhī sǐ, gěi hái qí suǒ jí.
壬戌,給還嘉木揚喇勒智土田、人口之隸增坊者。時省台諸臣乞正典刑以謝天下,而帝猶貸之死,給還其所籍。
xià, sì yuè, bǐng zǐ, chí gān sù tài yuán jiǔ jìn, réng què qí gū.
夏,四月,丙子,弛甘肅、太原酒禁,仍榷其酤。
xīn mǎo, shè yún nán zhū lù xué xiào, qí jiào guān yǐ shǔ shì chōng.
辛卯,設雲南諸路學校,其教官以蜀士充。
wǔ yuè, dīng wèi, zhōng shū shěng chén yán: nìng rén féng zi zhèn, cháng wèi shī yù sēng gé, jí sēng gé bài, jí gào cí chén zhuàn bēi yǐn yù shī dāng, guó shǐ biān xiū chén fú fā qí jiān zhuàng, qǐ miǎn suǒ zuò qiǎn hái jiā. dì yuē: cí chén hé zuì! shǐ yǐ yù sēng gé wèi zuì, zé zài tíng zhū chén, shuí bù yù zhī! zhèn yì cháng yù zhī yǐ.
五月,丁未,中書省臣言:「佞人馮子振,嘗為詩譽僧格,及僧格敗,即告詞臣撰碑引喻失當,國史編修陳孚發其奸狀,乞免所坐遣還家。」帝曰:「詞臣何罪!使以譽僧格為罪,則在廷諸臣,誰不譽之!朕亦嘗譽之矣。」
zhào yǐ guō yòu yáng jū kuān sǐ fēi qí zuì, gěi hái qí jiā zī.
詔以郭佑、楊居寬死非其罪,給還其家貲。
liù yuè, wù chén, zhào tīng sēng shí yán bù shū kè.
六月,戊辰,詔聽僧食鹽不輸課。
rén shēn, jiāng xī shěng yán: zhào qìng dé qìng èr lù, fēng lián èr zhōu, sòng shí lì guǎng dōng jīn lì guǎng xī, bù biàn, qǐng fù lì guǎng dōng. cóng zhī.
壬申,江西省言:「肇慶、德慶二路,封、連二州,宋時隸廣東;今隸廣西,不便,請復隸廣東。」從之。
guǐ wèi, yǐ zhēng zhǎo wā, zàn jìn liǎng zhè guǎng dōng fú jiàn shāng jiǎ háng hǎi zhě, qí zhōu shī fā hòu cóng qí biàn.
癸未,以征爪哇,暫禁兩浙、廣東、福建商賈航海者,俟舟師發後從其便。
hú zhōu píng jiāng jiā xìng zhèn jiāng yáng zhōu níng guó tài píng qī lù dà shuǐ. dīng hài, zhào miǎn tián zū yī bǎi èr shí wǔ wàn qī qiān bā bǎi yú shí.
湖州、平江、嘉興、鎮江、揚州、寧國、太平七路大水。丁亥,詔免田租一百二十五萬七千八百餘石。
rùn yuè, rén yín, bà fú jiàn suì zào xiàng yá chǐ pán dài.
閏月,壬寅,罷福建歲造象牙齒鞶帶。
gēng xū, huí huí rén hū bù mù sī shòu dà zhū, dì què zhī.
庚戌,回回人呼布穆斯售大珠,帝卻之。
zhī shàng sī zhōu huáng shèng xǔ, shì qí xiǎn yuǎn, yǔ jiāo zhǐ wèi biǎo lǐ, jù zhòng èr wàn jù zhōng zhōu. xīn hài, zhào qiǎn hú guǎng shěng zuǒ chéng liú guó jié tǎo zhī. zéi zhòng jìn hàn, chū rù yán dòng huáng zhú zhōng rú fēi niǎo, fā dú shǐ, zhōng rén wú yù zhě. guó jié shēn lǜ shì fèn zhàn, zéi bù néng dí, zǒu xiàng shān. shān jìn jiāo zhǐ, jiē shēn lín, bù kě rù, nǎi dù qí chū rù, liè shān wéi zhī, xú fá shān tōng dào, qiě zhàn qiě jìn.
知上思州黃勝許,恃其險遠,與交趾為表里,聚眾二萬據忠州。辛亥,詔遣湖廣省左丞劉國傑討之。賊眾勁悍,出入岩洞篁竹中如飛鳥,發毒矢,中人無愈者。國傑身率士奮戰,賊不能敵,走象山。山近交趾,皆深林,不可入,乃度其出入,列柵圍之,徐伐山通道,且戰且進。
jiǎ yín, yòu jiāng cén cóng yì jiàng. cóng yì lǎo jí, zhào yǐ qí zi dòu róng xí pèi hǔ fú, wèi zhèn nán lù jūn mín zǒng guǎn.
甲寅,右江岑從毅降。從毅老疾,詔以其子斗榮襲佩虎符,為鎮南路軍民總管。
guǎng dōng xī lù ān fǔ fù shǐ è tú dǐng děng fěi bàng cháo zhèng, xī bù dǐng fù zī gěi zhī, yǐ fēng wén sān shí yú shì, wàng gào shěng guān, dì yǐ yǒu shāng zhèng tǐ, bǔ è dǎng xià lì rú fǎ.
廣東西路安撫副使諤圖鼎等誹謗朝政,錫布鼎復資給之,以風聞三十餘事,妄告省官,帝以有傷政體,捕惡黨下吏如法。
shì yuè, zhào lián fǎng sī xún xíng, quàn kè nóng sāng.
是月,詔廉訪司巡行,勸課農桑。
lǐ bù shàng shū zhāng lì dào shǐ zhì ān nán, wèi qí wáng chén rì jùn yuē: xī zhèn nán wáng bù yòng xiàng dǎo, lǜ zhòng shēn rù, bù zhàn zì kuì, tiān zǐ yì jì zhī zhī. rǔ suǒ shì zhě, shān hǎi zhī xiǎn, zhàng lì zhī è, ér yún nán lǐng nán zhī rén, yǔ rǔ xí sú tóng ér jì lì děng, jīn fā ér yòng zhī, jì yǐ běi fāng zhī jìn zú, rǔ néng fù kàng zāi? qiě qián nián zhī shī, shū fēi shàng yì, biān jiāng chán rǔ ěr. rǔ céng bù wù, chēng bīng kàng jù, zhú wǒ shǐ rén, jīn huò qiě zhì yǐ. rì jùn qì xiè, chū qí bǎo wèi huì, lì dào què zhī, yīn yào qí rù cháo, rì jùn yuē: tān shēng wèi sǐ, rén zhī cháng qíng, chéng yǒu zhào dài yǐ bù sǐ, chén jiāng hé cí! nǎi xiān qiǎn qí chén ruǎn dài zhī hé wéi yán suí lì dào shàng biǎo xiè zuì, xiū suì gòng zhī lǐ rú chū, qiě yán suǒ yǐ yuàn cháo zhī yì. shí yǒu jì lì dào zhī gōng zhě, yán bì xiān cháo ér hòu kě shè, rì jùn jù, zú bù zhì.
禮部尚書張立道使至安南,謂其王陳日燇曰:「昔鎮南王不用嚮導,率眾深入,不戰自潰,天子亦既知之。汝所恃者,山海之險,瘴癘之惡,而雲南、嶺南之人,與汝習俗同而技力等,今發而用之,繼以北方之勁卒,汝能復抗哉?且前年之師,殊非上意,邊將讒汝耳。汝曾不悟,稱兵抗拒,逐我使人,今禍且至矣。」日燇泣謝,出奇寶為賄,立道卻之,因要其入朝,日燇曰:「貪生畏死,人之常情,誠有詔貸以不死,臣將何辭!」乃先遣其臣阮代之、何維岩隨立道上表謝罪,修歲貢之禮如初,且言所以願朝之意。時有忌立道之功者,言必先朝而後可赦,日燇懼,卒不至。
qiū, qī yuè, gēng shēn shuò, zhào yǐ shǐ bì dài yī kè mù sū gāo xìng, jiāng wàn rén zhēng zhǎo wā, réng zhào sān rén zhě zhì què.
秋,七月,庚申朔,詔以史弼代伊克穆蘇、高興,將萬人征爪哇,仍召三人者至闕。
xīn yǒu, hé běi hé nán dào lián fǎng sī hái zhì biàn liáng.
辛酉,河北河南道廉訪司還治汴梁。
rén shēn, jiàn shè jì hé yì mén nèi, tán gè fāng wǔ zhàng, gāo wǔ chǐ, bái shí wèi zhǔ, shì yǐ wǔ fāng sè tǔ. tán nán zhí sōng yī zhū, běi yōng yì kǎn yí yuán, xī fǎng gǔ zhì, bié wèi zhāi lú, mén wǔ sān shí sān yíng.
壬申,建社稷和義門內,壇各方五丈,高五尺,白石為主,飾以五方色土。壇南植松一株,北墉瘞坎遺垣,悉仿古制,別為齋廬,門廡三十三楹。
wù yín, lí bīng bǎi hù dèng zhì yuàn móu pàn, fú zhū.
戊寅,黎兵百戶鄧志願謀叛,伏誅。
bā yuè, jǐ chǒu shuò, è tú dǐng yǐ zuì sǐ, yú dǎng zhàng ér xǐ zhī, réng jí qí jiā.
八月,己丑朔,諤圖鼎以罪死,餘黨杖而徙之,仍籍其家。
jiǎ chén, dì zhì zì shàng dōu.
甲辰,帝至自上都。
bǐng wǔ, jùn tōng zhōu zhì dà dū cáo hé.
丙午,浚通州至大都漕河。
dīng wèi, yī kè mù sū qǐng yǔ gāo xìng děng tóng zhēng zhǎo wā, dì yuē: yī kè mù sū wéi shú hǎi dào, hǎi zhōng shì dāng fù zhī, qí bīng shì zé wěi shǐ bì kě yě. nǎi yǐ bì wèi fú jiàn háng shěng píng zhāng zhèng shì, tǒng lǐng chū zhēng jūn mǎ.
丁未,伊克穆蘇請與高興等同征爪哇,帝曰:「伊克穆蘇惟熟海道,海中事當付之,其兵事則委史弼可也。」乃以弼為福建行省平章政事,統領出征軍馬。
gēng xū, gāo yuàn rén gāo xī yǔn, yǐ fēi suǒ yí yán fú zhū.
庚戌,高苑人高希允,以非所宜言伏誅。
rén zǐ, zhào dá chūn chéng péng fēi tǎo huáng shèng xǔ, liú guó jié zhù mǎ jūn shù shǒu.
壬子,詔達春、程鵬飛討黃勝許,劉國傑駐馬軍戍守。
wù wǔ, fú jiàn háng shěng cān zhèng wèi tiān yòu xiàn jì, fā mín yī wàn, záo shān liàn yín, suì dé wàn wǔ qiān liǎng. tiān yòu fù mín chāo shì yín shū guān, ér sī qí yī bǎi qī shí dìng. tái chén qǐng zhuī qí zāng ér bà liàn yín shì, cóng zhī.
戊午,福建行省參政魏天祐獻計,發民一萬,鑿山煉銀,歲得萬五千兩。天祐賦民鈔市銀輸官,而私其一百七十錠。台臣請追其贓而罷煉銀事,從之。
gǎi yàn nán hé běi lián fǎng shǐ hái zhì zhēn dìng.
改燕南河北廉訪使還治真定。
zhào zhēng bā bǎi xí fù guó.
詔征八百媳婦國。
jiǔ yuè, xīn yǒu, hú nán dào xuān wèi fù shǐ liáng céng shòu lì bù shàng shū, guó shǐ yuàn biān xiū guān chén fú shòu lǐ bù láng zhōng, tóng shǐ ān nán, zhào yù chén rì jùn, shǐ qīn rù cháo.
九月,辛酉,湖南道宣慰副使梁曾授吏部尚書,國史院編修官陳孚授禮部郎中,同使安南,詔諭陳日燇,使親入朝。
guǐ yǒu, shā guā èr zhōu mín xǐ gān zhōu, zhào yú gān sù liǎng jiè huà dì shǐ gēng, wú lì zhě zé gěi yǐ niú jù nóng qì. níng xià hù kǒu fán duō, ér tǔ tián bàn yì hóng huā, zhào jǐn zhǒng gǔ mài yǐ bǔ mín shí.
癸酉,沙、瓜二州民徙甘州,詔於甘、肅兩界畫地使耕,無力者則給以牛具、農器。寧夏戶口煩多,而土田半藝紅花,詔盡種穀麥以補民食。
è ěr gēn sà lǐ qǐ bà zhèng shì, bìng miǎn tài shǐ yuàn shǐ, zhào yǐ wèi jí xián dà xué shì. sī tiān jiān chéng liú mǒu yán: è ěr gēn sà lǐ zài tài shǐ yuàn shí, shù yán guó jiā zāi xiáng shì, dà bù jìng, qǐng xià lì zhì. dì dà nù, yǐ wèi fěi bàng dà chén, dāng dǐ zuì. è ěr gēn sà lǐ dùn shǒu xiè yuē: chén bù nìng, lài bì xià tiān dì hán róng zhī dé, suī wàn sǐ mò bào. rán yù zhì yán zhě zuì, chén kǒng zì shì wú wèi bì xià yán shì zhě. lì jí zhī, nǎi dé shì, dì yuē: qīng zhēn zhǎng zhě! shí suī bà zhèng, huò tōng xī zhào rù lùn shì, zhī wú bù yán.
鄂爾根薩理乞罷政事,並免太史院使,詔以為集賢大學士。司天監丞劉某言:「鄂爾根薩理在太史院時,數言國家災祥事,大不敬,請下吏治。」帝大怒,以為誹謗大臣,當抵罪。鄂爾根薩理頓首謝曰:「臣不佞,賴陛下天地含容之德,雖萬死莫報。然欲致言者罪,臣恐自是無為陛下言事者。」力急之,乃得釋,帝曰:「卿真長者!」時雖罷政,或通夕召入論事,知無不言。
zhū wáng míng lǐ tè mù ěr fù hā zhě yǐ pàn, zhào bā yán tǎo zhī. bā yán bīng zhì ā sà hū tú lǐng, míng lǐ tè mù ěr yǐ jù zhī, shǐ xià rú yǔ. bā yán xiān dēng xiàn zhèn, zhū jūn zhēng fèn, dà pò zhī. míng lǐ tè mù ěr jǐn yǐ shēn miǎn. bā yán qīng qí zhuī zhī, jūn hái, yù fú bīng, fù jī bài zhī, zhǎn shǒu èr qiān jí, fú qí yú zhòng yǐ guī.
諸王明理特穆爾附哈者以叛,詔巴延討之。巴延兵至阿薩呼圖嶺,明理特穆爾已據之,矢下如雨。巴延先登陷陣,諸軍爭奮,大破之。明理特穆爾僅以身免。巴延輕騎追之,軍還,遇伏兵,復擊敗之,斬首二千級,俘其餘眾以歸。
dōng, shí yuè, wù zǐ shuò, zhào fú jiàn lián fǎng sī zhī shì zhāng shī dào fù què. shī dào zhì, qǐng tài nèi wài guān fǔ zhī rǒng làn zhě, zhào mǐn zhū ěr bo dān hé róng zǔ mǎ shào yàn gōng nán děng yǔ shī dào tóng qū bié zhī. shù yuè, shòu shī dào hàn lín zhí xué shì.
冬,十月,戊子朔,詔福建廉訪司知事張師道赴闕。師道至,請汰內外官府之冗濫者,詔敏珠爾卜丹、何榮祖、馬紹、燕公楠等與師道同區別之。數月,授師道翰林直學士。
rì běn zhōu zhì sì míng, qiú hù shì, zhōu zhōng jiǎ zhàng jiē jù, rén kǒng qí yǒu yì tú. zhào lì dōu yuán shuài fǔ, lìng ā lǎ dài jiāng zhī, yǐ fáng hǎi dào.
日本舟至四明,求互市,舟中甲仗皆具,人恐其有異圖。詔立都元帥府,令阿喇貸將之,以防海道。
zhào jùn zhè xī hé dào, dǎo shuǐ rù hǎi.
詔浚浙西河道,導水入海。
guǐ sì, yàn gōng nán yán: suì zhōng gè xíng shěng chén fù què zòu shì, yì yí lìng xíng tái chén fù què, zòu yī suì jǔ cì zhī shù. cóng zhī.
癸巳,燕公楠言:「歲終各行省臣赴闕奏事,亦宜令行台臣赴闕,奏一歲舉刺之數。」從之。
shí yī yuè, guǐ wèi, jìn suǒ zài sī dù, mìng guān jīn jī chá jiān guǐ.
十一月,癸未,禁所在私渡,命關津譏察奸宄。
shí èr yuè, gēng yín, gǎi fēng huáng sūn liáng wáng gá mǎ lā wèi jìn wáng, zhèn běi biān. zhì yuán chū, wáng yǐ cháng chū zhèn běi biān, xún fù fēng liáng wáng, yí zhèn yún nán, zhì shì yòu gǎi fēng jìn wáng, zhèn mò běi, tǒng lǐng sì dà è ěr duō zhī dì. è ěr duō, yóu yán gōng shì yě. wáng tiān xìng rén hòu, yù xià yǐ ēn, mín lài yǐ ān.
十二月,庚寅,改封皇孫梁王噶瑪拉為晉王,鎮北邊。至元初,王已嘗出鎮北邊,尋復封梁王,移鎮雲南,至是又改封晉王,鎮漠北,統領四大鄂爾多之地。鄂爾多,猶言宮室也。王天性仁厚,御下以恩,民賴以安。
guǐ sì, zhōng shū shěng yán: níng guó lù mín liù bǎi hù, záo shān yě yín, suì é èr qiān sì bǎi liǎng, jiē shì yín yǐ shū guān, wèi cháng cǎi zhī shān, qǐng bà zhī. cóng zhī.
癸巳,中書省言:「寧國路民六百戶,鑿山冶銀,歲額二千四百兩,皆市銀以輸官,未嘗采之山,請罷之。」從之。
jǐ yǒu, shū mì yuàn yán: liù wèi nèi lǐng hàn jūn wàn hù, jiàn cún zhě liù qiān hù, bō fēn wèi sān, lì zú yǐ bèi chē mǎ zhě èr qiān wǔ hù, měi jiǎ lìng bèi mǎ shí wǔ pǐ, niú chē èr liǎng. qí sān qiān hù wéi xí zhàn dòu, bù tā yì zhī, liù qiān hù wài zé gōng tā yì, shù néng gè qín nǎi shì ér bīng yì jīng ruì. zhào shī xíng zhī.
己酉,樞密院言:「六衛內領漢軍萬戶,見存者六千戶,撥分為三,力足以備車馬者二千五戶,每甲令備馬十五匹,牛車二兩。其三千戶惟習戰鬥,不它役之,六千戶外則供它役,庶能各勤乃事而兵亦精銳。」詔施行之。
guǐ chǒu, yòu chéng xiàng è lēi zhé děng yán: yī suì tiān xià suǒ rù, fán èr bǎi jiǔ shí qī wàn bā qiān sān bǎi wǔ dìng, qí zhōng yǒu wèi zhì jīng shī ér zài dào zhě, yǒu jiù gěi jūn lǚ jí zhī zào wù liào guǎn chuán fèng lù zhě, zì chūn jí dōng, fán chū sān bǎi liù shí sān wàn bā qiān wǔ bǎi sì shí sān dìng, shù yǐ yú zhī. jīn hòu cì zhū jìn shì, yì yí yǒu jié. dì jiā nà zhī.
癸丑,右丞相鄂勒哲等言:「一歲天下所入,凡二百九十七萬八千三百五錠,其中有未至京師而在道者,有就給軍旅及織造物料、館傳俸祿者,自春及冬,凡出三百六十三萬八千五百四十三錠,數已逾之。今後賜諸近侍,亦宜有節。」帝嘉納之。
yǐ zhāng guī wèi jiāng huái xíng shū mì fù shǐ. guī shí wèi guǎn jūn wàn hù, rù cháo, dì yù yòng wèi shū mì. zhī shū mì yuàn shì yī shí tè mù ěr yuē: guī shàng shǎo, guǒ yù dà yòng, kě qí tā rì. dì yuē: bù rán, qí jiā wèi guó miè jīn miè sòng, jǐn sǐ lì zhě sān shì yǐ, ér kě lìn cǐ hū? suì yǒu shì mìng. xiān shì yán zhě wèi tiān xià shì dìng, xíng shū mì yuàn kě bà, jiāng zhè xíng shěng cān zhī zhèng shì zhāng xuān lǐng hǎi dào, yì yǐ wèi yán, bǐ guī rù duì, dì yǔ jí zhī, guī yuē: zòng shǐ xíng yuàn kě bà, yì fēi xuān suǒ yí yán. suì dé bù bà, guī, hóng fàn zi yě.
以張珪為江淮行樞密副使。珪時為管軍萬戶,入朝,帝欲用為樞密。知樞密院事伊實特穆爾曰:「珪尚少,果欲大用,可俟它日。」帝曰:「不然,其家為國滅金、滅宋,盡死力者三世矣,而可吝此乎?」遂有是命。先是言者謂天下事定,行樞密院可罷,江浙行省參知政事張宣領海道,亦以為言,比珪入對,帝語及之,珪曰:「縱使行院可罷,亦非宣所宜言。」遂得不罷,珪,弘范子也。
zhào xíng tái shì yù shǐ chéng wén hǎi jí hú zhī yù děng shí rén fù què, cì duì. yǐ wén hǎi wèi jiāng nán hú běi dào lián fǎng shǐ, xìng xué míng jiào, lì mín wèi ài zhī.
召行台侍御史程文海及胡祗遹等十人赴闕,賜對。以文海為江南湖北道廉訪使,興學明教,吏民畏愛之。
tīng zhāng jù dào ōu gǒu, jiǔ bù píng, fú jiàn háng shěng píng zhāng chè ěr yǐn bīng zhēng zhī. hào lìng yán sù, suǒ guò qiū háo wú fàn, yǒu jiàng zhě, zé láo yǐ jiǔ shí ér wèi qiǎn zhī, yuē: wú yì rǔ qǐ fǎn zhě yé! liáng yóu guān lì wū bào suǒ zhì. jīn jì lái guī, jí wèi píng mín, wú ān rěn zuì rǔ! qí fǎn rǔ gēng sāng, ān rǔ tián lǐ, wú kǒng. tā shān wén zhī, xī kuǎn fù. wèi jǐ, ōu gǒu wèi qí dǎng fù zhì, xiāo shǒu yǐ xùn, xié cóng zhě bù lù yī rén. tīng zhāng xī píng.
汀、漳劇盜歐狗,久不平,福建行省平章徹爾引兵征之。號令嚴肅,所過秋毫無犯,有降者,則勞以酒食而慰遣之,曰:「吾意汝豈反者耶!良由官吏污暴所致。今既來歸,即為平民,吾安忍罪汝!其返汝耕桑,安汝田裡,毋恐。」它柵聞之,悉款附。未幾,歐狗為其黨縛致,梟首以徇,脅從者不戮一人。汀、漳悉平。
hú guǎng chén zhōu mán pàn, xíng yuàn fù shǐ liú guó jié qiān shū yuàn shì suǒ nuò mù dá lǎn wǎng tǎo zhī, bù lì. yí wén suǒ chén lǐ yuán mín jiān nǔ shì sān qiān, xíng shěng píng zhāng hā lǎ hā sī yǐ mín fú xí zhàn, qiáng zhī tú shāng wú mín, wù xǔ. yòu chéng tú hū lǔ yuē: bīng guì xùn liàn, nǎi kě yòng yě. hàn jūn bù xí nǔ, yīn mán gōng mán, gǔ rén suǒ lì. suì yǔ zhī. guǒ yǐ cǐ huò shèng.
湖廣辰州蠻叛,行院副使劉國傑、簽書院事索諾木達覽往討之,不利。移文索辰、澧、沅民間弩士三千,行省平章哈喇哈斯以民弗習戰,強之徒傷吾民,勿許。右丞圖呼魯曰:「兵貴訓練,乃可用也。漢軍不習弩,因蠻攻蠻,古人所利。」遂與之。果以此獲勝。
hú guǎng píng zhāng zhèng shì kù ěr jì sī, jiàn qián yǒng zhōu pàn guān wū kè xùn zé cái kān jiāng shuài, yǐ xíng shěng yuán wài láng cóng zhēng hǎi nán lí. lí rén píng, jūn hái, shàng gōng, shòu guǎng xī liǎng jiāng dào xuān wèi sī fù shǐ qiān dōu yuán shuài fǔ shì. liǎng jiāng huāng yuǎn zhàng lì, yǔ bǎi yí jiē, bù zhī lǐ fǎ, zé zuò sī guī sān shí yǒu èr zhāng, yǐ jiàn wèi jiào, qí mín zūn shǒu zhī. yòu shěng jiù zhì èr shí èr suǒ yǐ shū mín lì. suì jī, shàng yán juān qí tián zū, fā xiàng zhōu hè zhōu guān sù sān qiān wǔ bǎi shí yǐ zhèn jī zhě jì fā, nǎi shàng qí shì. shí xíng shěng píng zhāng hā lǎ hā sī chá qí xīn chéng ài mín, bù yǐ zhuān shàn zuì zhī.
湖廣平章政事庫爾濟斯,薦前永州判官烏克遜澤才堪將帥,以行省員外郎從征海南黎。黎人平,軍還,上功,授廣西兩江道宣慰司副使、僉都元帥府事。兩江荒遠瘴癘,與百夷接,不知禮法,澤作司規三十有二章,以漸為教,其民遵守之。又省廄置二十二所以紓民力。歲飢,上言蠲其田租,發象州、賀州官粟三千五百石以賑饑者;既發,乃上其事。時行省平章哈喇哈斯察其心誠愛民,不以專擅罪之。
yōng guǎn jiǎo wài mán shù wèi kòu, zé xún xíng bìng jiǎo, dé jī sāi chù, bù huà yuǎn ěr, mù mín kàng jiàn zhě sì qiān liù bǎi yú hù, zhì léi liú nà fú shí tún, liè yíng bǎo yǐ shǒu zhī, bēi shuǐ kěn tián, zhú bā yè yǐ jié zhū xiè, dé dào tián ruò gān qǐng, suì shōu gǔ wèi jūn chǔ, biān mín lài zhī.
邕管徼外蠻數為寇,澤循行並徼,得擊塞處,布畫遠邇,募民伉健者四千六百餘戶,置雷留、那扶十屯,列營堡以守之,陂水墾田,築八堨以節瀦泄,得稻田若干頃,歲收谷為軍儲,邊民賴之。
liú guó jié bá xiàng shān zhài, huáng shèng xǔ tǐng shēn zǒu jiāo zhǐ, qín qí qī zǐ, shā zhī. guó jié sān yǐ shū zé jiāo zhǐ, jìng nì bù yǔ. shī hái, jǐn qǔ zéi cháo dì wèi tún tián, mù dù yùn zhū zhǒng rén gēng zhī, yǐ wèi liǎng jiāng bì zhàng. hòu mán rén wèi tún wèi shěng dì, mò gǎn fàn zhě, zhào qiǎn shǐ jí jūn zhōng yǐ yù dài cì zhī. yīn jié rù cháo, dì wèi cháo chén yuē: hú guǎng zhòng dì, wéi liú èr bā tú zú yǐ zhèn cǐ, tā rén bù néng yě. mìng wú qiān tā guān.
劉國傑拔象山寨,黃勝許挺身走交趾,擒其妻子,殺之。國傑三以書責交趾,竟匿不與。師還,盡取賊巢地為屯田,募度運諸種人耕之,以為兩江蔽障。後蠻人謂屯為省地,莫敢犯者,詔遣使即軍中以玉帶賜之。因傑入朝,帝謂朝臣曰:「湖廣重地,惟劉二巴圖足以鎮此,它人不能也。」命無遷它官。
xī sēng qǐng yǐ jīn yín bì bó cí qí shén, dì nán zhī. píng zhāng zhèng shì bó guǒ mì yuē: bǐ fú yǐ qù tān wèi bǎo, nài hé wèi cǐ! suì fú yǔ. huò yán jīng shī měng gǔ rén yí yǔ hàn rén jiān chù yǐ zhì bù yú, bó guǒ mì yuē: xīn mín zhà qiān, yóu wèi níng jū, ruò fù fēn gèng, bì zhì shī yè. cǐ gài jiān rén yù shàn huò yì zhī lì, jiāo gěi jìn xìng, jiè wèi nà zhōng zhī shuō ěr! nǎi tú xiě guó zhōng guì rén dì zhái jí mín jū quǎn yá xiāng zhì zhī zhuàng shàng zhī ér zhǐ.
西僧請以金銀幣帛祠其神,帝難之。平章政事博果密曰:「彼佛以去貪為寶,奈何為此!」遂弗與。或言京師蒙古人宜與漢人間處以制不虞,博果密曰:「新民乍遷,猶未寧居,若復紛更,必致失業。此蓋奸人慾擅貨易之利,交給近幸,借為納忠之說耳!」乃圖寫國中貴人第宅及民居犬牙相制之狀上之而止。
yǒu zèn è lēi zhé xùn sī zhě, dì yǐ wèn bó guǒ mì, duì yuē: è lēi zhé yǔ chén jù dài zuì zhōng shū, qǐ dé zhuān xíng! qiě bèi wèi zǎi fǔ, rén huò fā qí yīn sī, yí shǐ miàn zhì, míng shì zé jiàng. ruò nèi huái cāi yí, fēi rén zhǔ zhì gōng zhī dào yě. yán zhě guǒ qū, dì nù, mìng zuǒ yòu pī qí jiá ér chū zhī. shì rì, kǔ hán, jiě suǒ yù hēi diāo qiú yǐ cì. dì měi gù shì chén chēng sāi xì zhān zhī néng, bó guǒ mì cóng róng wèn qí gù, dì yuē: bǐ shì xiàn zōng, cháng yīn zī zhèn cái yòng. bó guǒ mì yuē: shì suǒ wèi wèi rén chén huái èr xīn zhě. jīn yǒu yǐ nèi fǔ cái wù sī jié qīn wáng, bì xià yǐ wèi kǔ hé? dì jí huī yǐ shǒu yuē: qīng zhǐ, zhèn shī yán.
有譖鄂勒哲徇私者,帝以問博果密,對曰:「鄂勒哲與臣俱待罪中書,豈得專行!且備位宰輔,人或發其陰私,宜使面質,明示責降。若內懷猜疑,非人主至公之道也。」言者果屈,帝怒,命左右批其頰而出之。是日,苦寒,解所御黑貂裘以賜。帝每顧侍臣稱塞咥旃之能,博果密從容問其故,帝曰:「彼事憲宗,嘗陰資朕財用。」博果密曰:「是所謂為人臣懷二心者。今有以內府財物私結親王,陛下以為苦何?」帝急揮以手曰:「卿止,朕失言。」
hǎi běi yuán shuài xī qí hǎn zāng lì shì jué, xíng shěng xí wū kè xùn zé yàn zhì. zé chí zhì léi zhōu, jǐn fā qí jiān zāng, zòng suǒ lüè nán nǚ sì bǎi yú kǒu. yù shǐ tái yán: wū kè xùn zé, fèng shǐ zhī dà tǐ rú jí zhǎng rú, wèi jiāng jì wàn quán rú zhào chōng guó, kě shǔ dà rèn. zhào zhuó wèi hǎi běi hǎi nán lián fǎng shǐ.
海北元帥錫齊罕贓利事覺,行省檄烏克遜澤驗治。澤馳至雷州,盡發其奸贓,縱所掠男女四百餘口。御史台言:「烏克遜澤,奉使知大體如汲長孺,為將計萬全如趙充國,可屬大任。」詔擢為海北、海南廉訪使。
gù lì, guī tián zhì qiū nǎi rù zū, hòu suì jì yuè shòu zhī. zé shì shì sān yuè, mín shū zū jì mǐ wǔ bǎi shí, zé yuē: fū zǐ yǒu yán: shì jūn zhě xiān qí shì, hòu qí shí, wú lì zhèng rì qiǎn ér shòu lù sì bèi, fēi qíng suǒ ān. liàng shí ér rù, yú xī wěi xué guān, gěi zhū shēng yǐ quàn yè. cháng yuē: shì fēi jiǎn wú yǐ yǎng lián, fēi lián wú yǐ yǎng dé. shēn yī bù páo shù nián, qī zǐ pǔ sù wú huá, rén jiē yán zhī, zé bù yǐ wèi yì yě.
故例,圭田至秋乃入租,後遂計月受之。澤視事三月,民輸租計米五百石,澤曰:「夫子有言:「事君者先其事,後其食,吾蒞政日淺而受祿四倍,非情所安。」量食而入,餘悉委學官,給諸生以勸業。常曰:「士非儉無以養廉,非廉無以養德。」身一布袍數年,妻子樸素無華,人皆言之,澤不以為意也。
léi zhōu dì jìn hǎi, cháo xī niè qí dōng nán, bēi táng jiǎn, nóng bìng zhī, ér xī běi guǎng yǎn píng mào, yí wèi bēi táng. zé xíng shì chéng yīn yuē: sān xī shǐ zǒu hǎi ér bù néng guàn gài, cǐ shǐ qǐ suǒ yǐ báo xī mén bào yě. nǎi jiào mín jùn gù hú, zhú dà dī, yè sān xī zhū zhī, wèi dòu mén zhě qī, dī yè liù, yǐ zhì qí yíng hào, shāi wèi qú èr shí yǒu sì, yǐ dá qí zhuǎn shū. qú jiē zhī bié wèi zhá, shè shǒu shì zhě, shí qí qǐ bì, dé liáng tián shù qiān qǐng. bīn hǎi guǎng xiè, bìng wèi gāo tǔ.
雷州地近海,潮汐齧其東南,陂塘鹼,農病之,而西北廣衍平袤,宜為陂塘。澤行視城陰曰:「三溪使走海而不能灌溉,此史起所以薄西門豹也。」乃教民浚故湖,築大堤,堨三溪瀦之,為斗門者七,堤堨六,以制其贏耗,釃為渠二十有四,以達其轉輸。渠皆支別為閘,設守視者,時其啟閉,得良田數千頃。瀕海廣瀉,並為膏土。