qǐ róu zhào yǎn mào èr yuè, jǐn shàng zhāng shè tí gé shí èr yuè, fán wǔ nián.
起柔兆掩茂二月,盡上章攝提格十二月,凡五年。
zhì zhèng liù nián
◎至正六年
chūn, èr yuè, gēng xū shuò, rì yǒu shí zhī.
春,二月,庚戌朔,日有食之。
xīn wèi, xìng guó yǔ báo, dà zhě rú mǎ wěi shǒu.
辛未,興國雨雹,大者如馬尾首。
shì yuè, shān dōng dì zhèn, qī rì nǎi zhǐ.
是月,山東地震,七日乃止。
sī tiān jiān zòu: tiān gǒu xīng zhuì dì, xuè shí rén jiān wǔ qiān rì, shǐ yú chǔ, biàn jí qí zhào, zhōng yú wú, qí guāng bù jí liǎng guǎng. hòu tiān xià zhī luàn. jiē rú suǒ yán.
司天監奏:「天狗星墜地,血食人間五千日,始於楚,遍及齊、趙,終於吳,其光不及兩廣。」後天下之亂。皆如所言。
sān yuè, xīn wèi, dào è lǐ kāi wù zhī zhá hé, jié shāng lǚ chuán, liǎng huái yùn shǐ sòng wén zàn yán: shì huáng kāi huì tōng hé qiān yǒu yú lǐ, suì yùn mǐ zhì jīng zhě wǔ bǎi wàn shí. jīn qí zéi bù guò sì shí rén, jié chuán sān bǎi sōu ér mò néng bǔ, kǒng yùn dào zǔ sè, qǐng xuǎn néng chén lǜ zhuàng yǒng qiān qí bǔ zhī. bù tīng.
三月,辛未,盜扼李開務之閘河,劫商旅船,兩淮運使宋文瓚言:「世皇開會通河千有餘里,歲運米至京者五百萬石。今騎賊不過四十人,劫船三百艘而莫能捕,恐運道阻塞,請選能臣率壯勇千騎捕之。」不聽。
wù shēn, jīng jī dào qǐ, fàn yáng xiàn qǐng zēng shè xiàn wèi.
戊申,京畿盜起,范陽縣請增設縣尉。
shān dōng dào qǐ, zhào zhōng shū cān zhī zhèng shì suǒ nuò mù bā lēi zhì dōng píng zhèn è.
山東盜起,詔中書參知政事索諾木巴勒至東平鎮遏。
shì yuè, gāo yuàn xiàn dì zhèn, huài mín jū.
是月,高苑縣地震,壞民居。
xià, sì yuè, rén zǐ, liáo yáng wèi bǔ hǎi dōng qīng fán rǎo, wò jì yě rén jí shuò dá lēi dá jiē pàn wàn hù mài zhū děng tǎo zhī, yù hài, zhào xù qí jiā.
夏,四月,壬子,遼陽為捕海東青煩擾,沃濟野人及碩達勒達皆叛;萬戶邁珠等討之,遇害,詔恤其家。
guǐ chǒu, bān zhì zhèng tiáo gé yú tiān xià.
癸丑,頒《至正條格》於天下。
jiǎ yín, yǐ zhōng shū cān zhī zhèng shì lǚ sī chéng wèi zuǒ chéng.
甲寅,以中書參知政事呂思誠為左丞。
yǐ mǎo, xiǎng yú tài miào.
乙卯,享於太廟。
dīng mǎo, dì rú shàng dōu, zhōng shū píng zhāng zhèng shì tè mù ěr dá shí liú shǒu.
丁卯,帝如上都,中書平章政事特穆爾達實留守。
jiù fǎ, xì mín dí yú guān cāng, chū yìn quàn yuè gěi zhī zhě, qí zhí sān bǎi wén, wèi zhī hóng tiē mǐ, zéi chóu ér gěi zhī, jǐn sān yuè zhǐ zhě, qí zhí wǔ bǎi wén, wèi zhī sàn chóu mǐ tān mín mǎi qí chóu tiē yǐ wèi lì. tè mù ěr dá shí qǐng bié fā mǐ èr shí wàn shí, qiǎn guān zuò shì sì, shǐ rén chí wǔ shí wén jí dé mǐ yī dòu, jiān bì suì jué.
舊法,細民糴於官倉,出印券月給之者,其直三百文,謂之「紅帖米」,賊籌而給之,盡三月止者,其直五百文,謂之「散籌米」;貪民買其籌帖以為利。特穆爾達實請別發米二十萬石,遣官坐市肆,使人持五十文即得米一斗,奸弊遂絕。
yǐ zhōng shū zuǒ chéng lǚ sī chéng zhī jīng yán shì. mìng zuǒ yòu èr sī liù bù lì shǔ yú wǔ hòu jiǎng xí jīng shǐ.
以中書左丞呂思誠知經筵事。命左右二司、六部吏屬於午後講習經史。
wǔ yuè, rén wǔ, guǎng xī xiàng zhōu dào qǐ.
五月,壬午,廣西象州盜起。
jiāng xī tián fù tí jǔ sī rǎo mín, bà zhī.
江西田賦提舉司擾民,罷之。
dīng hài, dào qiè tài miào shén zhǔ.
丁亥,盜竊太廟神主。
qiǎn hé ěr hū dá tǎo wò jì yě rén.
遣和爾呼達討沃濟野人。
xīn mǎo, jiàng zhōu yǔ báo, dà zhě èr chǐ yú.
辛卯,絳州雨雹,大者二尺餘。
dīng yǒu, yǐ huáng hé jué, lì hé nán shān dōng dōu shuǐ jiān.
丁酉,以黃河決,立河南、山東都水監。
liù yuè, jǐ yǒu, tīng zhōu lián chéng xiàn mín luó tiān lín chén jī wàn pàn, xiàn zhǎng tīng xiàn fú jiàn yuán shuài fǔ jīng lì zhēn bǎo wàn hù lián hé shàng děng tǎo zhī.
六月,己酉,汀州連城縣民羅天麟、陳積萬叛,陷長汀縣;福建元帥府經歷真寶、萬戶廉和尚等討之。
dīng sì, zhào yǐ yún nán zéi sǐ kě fá dào jù yī fāng, qīn duó lù diān, mìng yī tú hún wèi yún nán xíng shěng píng zhāng zhèng shì, tǎo zhī xuán jiàng zhào zhāo yù.
丁巳,詔以雲南賊死可伐盜據一方,侵奪路甸,命伊圖琿為雲南行省平章政事,討之;旋降詔招諭。
shì yuè, luó fú shān bēng, shuǐ yǒng, nì sǐ bǎi yú rén.
是月,羅浮山崩,水涌,溺死百餘人。
qiū, qī yuè, jǐ mǎo, xiǎng yú tài miào.
秋,七月,己卯,享於太廟。
guǐ sì, zhào xuǎn jí sài guān wèi lù fǔ xiàn dá lǔ gá qí.
癸巳,詔選集賽官為路、府、縣達嚕噶齊。
bǐng shēn, yǐ cān zhī zhèng shì duō ěr jì bā lēi wèi zhōng shū zuǒ chéng.
丙申,以參知政事多爾濟巴勒為中書左丞。
shí yǒu shàn yīn lè de xìng zhě, dì mìng wèi chóng wén jiān chéng, duō ěr jì bā lēi tā nǐ yī rén yǐ jìn, dì nù yuē: xuǎn fǎ jǐn yóu zhōng shū xié? duō ěr jì bā lēi dùn shǒu yuē: yòng xìng chén jū qīng xuǎn, kǒng hòu shì yǐ cǐ yì bì xià. jīn xuǎn tā rén, chén shí yǒu zuì, shěng chén wú yǔ yān. dì yuè, zhuó wèi yòu chéng.
時有善音樂得幸者,帝命為崇文監丞,多爾濟巴勒他擬一人以進,帝怒曰:「選法盡由中書邪?」多爾濟巴勒頓首曰:「用幸臣居清選,恐後世以此議陛下。今選他人,臣實有罪,省臣無與焉。」帝悅,擢為右丞。
jiǎ chén, jīng jī fèng shǐ xuān fǔ dǐng dǐng zòu yù shǐ sà bā ěr děng zuì, zhàng chù zhī. shí zhū dào fèng shǐ, jiē yǔ tái xiàn hù xiāng yǎn bì, wéi dǐng dǐng yǔ hú guǎng dào bā shí jiū jǔ wú bì.
甲辰,京畿奉使宣撫鼎鼎奏御史薩巴爾等罪,杖黜之。時諸道奉使,皆與台憲互相掩蔽,惟鼎鼎與湖廣道巴實糾舉無避。
shì yuè, fū zhōu yǔ bái máo rú mǎ zōng.
是月,鄜州雨白毛如馬鬃。
bā yuè, bǐng wǔ, mìng jiāng zhè xíng shěng yòu chéng hū tú kè bù hā jiāng xī xíng shěng yòu chéng tú lǔ tǒng jūn hé tǎo luó tiān lín.
八月,丙午,命江浙行省右丞呼圖克布哈、江西行省右丞圖嚕統軍合討羅天麟。
shì yuè, dì zhì zì shàng dōu.
是月,帝至自上都。
yì dōu lín zī xiàn yǔ báo, dà rú bēi yú, yě wú qīng cǎo, chì dì rú zhě.
益都臨淄縣雨雹,大如杯盂,野無青草,赤地如赭。
jiǔ yuè, yǐ yǒu, kè fù zhǎng tīng.
九月,乙酉,克復長汀。
wù zǐ, shào wǔ dì zhèn, yǒu shēng rú gǔ, zhì yè fù míng.
戊子,邵武地震,有聲如鼓,至夜復鳴。
dōng, shí yuè, sī jìng yáo kòu wǔ gāng zhào hú guǎng shěng chén jí hú nán xuān wèi yuán shuài è lēi zhé tè mù ěr tǎo zhī, fú zhǎn shù bǎi jí, yáo zéi bài zǒu.
冬,十月,思靖猺寇武岡;詔湖廣省臣及湖南宣慰元帥鄂勒哲特穆爾討之,俘斬數百級,猺賊敗走。
rùn yuè, yǐ hài, zhào shè tiān xià, miǎn chà shuì sān fēn, shuǐ hàn zhī dì quán miǎn.
閏月,乙亥,詔赦天下,免差稅三分,水旱之地全免。
jìng zhōu yáo zéi wú tiān bǎo xiàn qián yáng.
靖州猺賊吳天保陷黔陽。
guǐ wèi, tīng zhōu zéi tú luó dé yòng shā yòng tiān lín chén jī wàn, yǐ shǒu jí sòng guān, yú dǎng xī píng.
癸未,汀州賊徒羅德用殺用天麟、陳積萬,以首級送官,餘黨悉平。
shí èr yuè, dīng chǒu, shěng chén gǎi nǐ míng zōng mǔ shòu zhāng huáng hòu huī hào yuē: zhuāng xiàn sì shèng huáng hòu.
十二月,丁丑,省臣改擬明宗母壽章皇后徽號曰:「莊獻嗣聖皇后。」
xīn mǎo, yǒu sī yǐ shǎng lài fàn làn, zòu qǐng ēn cì bì xiān jīng shěng tái, yuàn dìng nǐ.
辛卯,有司以賞賚泛濫,奏請恩賜必先經省、台,院定擬。
rén yín, shān dōng hé nán dào qǐ, qiǎn zuǒ yòu ā sū wèi zhǐ huī bù ěr guó děng tǎo zhī.
壬寅,山東、河南盜起,遣左右阿蘇衛指揮布爾國等討之。
shì suì, shàng shū lǐ sī jiōng yǐ hé zāi, qǐng gōng sì jiāo miào, jìn zhèng rén, yuǎn xié nìng, shì chóng yáng yì yīn, bù bào.
是歲,尚書李糹冋以河災,請躬祀郊廟,近正人,遠邪佞,是崇陽抑陰,不報。
yǐ shì yù shǐ gài miáo wèi zhōng shū cān zhī zhèng shì.
以侍御史蓋苗為中書參知政事。
shí dà chén yǐ liǎng jīng chí dào xiá ài, qǐng huǐ mín tián lú guǎng zhī, yǐ qiǎn shǐ dū yǒu sī zhì zhī yǐ, miáo yì yuē: chí dào chuàng zì zhì yuán chū, hé jīn rì dú wèi ài wèi? lì biàn, nǎi bà. shí yì yǐ sù wèi shì xī chū wèi jùn zhǎng guān, bǐ yǐ yǎng pín, miáo yì yuē: jùn zhǎng suǒ yǐ mù mín, qǐ yǎng pín zhī dì zāi! guǒ yǒu bù néng zì cún, cì zhī qián kě yě. ruò rèn jùn jì, bì zé xián cái ér hòu kě. yì suì qǐn. yòu yù yǐ chāo wàn guàn yǔ jiǎo dǐ zhě, miáo yuē: zhū chù gào jī, bù méng zhèn xù lì xì hé gōng, huò cǐ zhòng shǎng hū! yòu qiān sì chuān lián fǎng sī shì jiā rén wéi lì shōu zhí tián, fèng shǐ xuān fǔ zhí zuò qí zhǔ, zǎi xiàng mìng fèng shǐ jí xíng qiǎn, miáo qǐng fù sī xiáng yì, wù shǐ xiàn sī yǐ wèi kǒu shí. yú shì zǎi xiàng gù wèi liáo zuǒ yuē: suǒ yǐ yǐn gài jūn zhì shū jī zhě, yù qí xiāng zhù yě, nǎi měi shì xiāng kàng, hé yé? jīn hòu yǒu gōng wù, wú bái cān zhèng. miáo tàn yuē: wěi yǐ fēi cái, dài zuì zhí zhèng, zhōng shū zhī shì, jiē dāng yǔ wén. jīn zǎi xiàng yán ruò cǐ, bù qù hé qí! jiāng yǐn qù, shì zhào bài jiāng nán xíng tái yù shǐ zhōng chéng, zǎi xiàng nù miáo zhōng bù jiě, bǐ zhì, jí chú gān sù xíng shěng zuǒ chéng. shí miáo yǐ zhì shì guī tián lǐ, zǎi xiàng fù zòu, zhǐ qù fù rèn, miáo yú jí jiù dào. zhì zhèn, jí shàng yán: xī tǔ zhū wáng, wèi guó fān píng, cì lài suī yǒu cháng zhì, ér yǒu sī qiān yú wén fǎ, suì shǐ ēn zé bù yǐ shí jí, yǒu guì fá zhī yōu, dà fēi lóng qīn hòu běn zhī yì. yòu yán: gān sù měi suì zhōng liáng jiān bì bǎi duān, qǐng yǐ liáng chāo jiān gěi, zé jūn mín jiān lì yǐ. cóng zhī. qiān shǎn xī xíng tái zhōng chéng, dào guān shù rì, jí shàng shū qǐ hái gǔ, guī, yú nián ér zú. zhuī fēng wèi guó gōng, shì wén xiàn.
時大臣以兩京弛道狹隘,請毀民田廬廣之,已遣使督有司治之矣,苗議曰:「馳道創自至元初,何今日獨為隘為?」力辨,乃罷。時議以宿衛士悉出為郡長官,俾以養貧,苗議曰:「郡長所以牧民,豈養貧之地哉!果有不能自存,賜之錢可也。若任郡寄,必擇賢才而後可。」議遂寢。又欲以鈔萬貫與角牴者,苗曰:「諸處告飢,不蒙賑恤;力戲何功,獲此重賞乎!」又簽四川廉訪司事家人違例收職田,奉使宣撫直坐其主,宰相命奉使即行遣,苗請付司詳議,勿使憲司以為口實。於是宰相顧謂僚佐曰:「所以引蓋君至樞機者,欲其相助也,乃每事相抗,何耶?今後有公務,毋白參政。」苗嘆曰:「猥以非才,待罪執政,中書之事,皆當與聞。今宰相言若此,不去何俟!」將引去,適詔拜江南行台御史中丞,宰相怒苗終不解,比至,即除甘肅行省左丞。時苗已致仕歸田裡,宰相復奏,旨趣赴任,苗舁疾就道。至鎮,即上言:「西土諸王,為國籓屏,賜賚雖有常制,而有司牽於文法,遂使恩澤不以時及,有匱乏之憂,大非隆親厚本之意。」又言:「甘肅每歲中糧奸弊百端,請以糧鈔兼給,則軍民兼利矣。」從之。遷陝西行台中丞,到官數日,即上疏乞骸骨,歸,逾年而卒。追封魏國公,諡文獻。
miáo xué shù chún zhèng, xìng xiào yǒu, xǐ shī yǔ, zhì yì tián yǐ shàn zōng zú. píng jū xún xún qiān jǐn, jí zhì yù shì, zhāng mù gǎn yán, suī jīng cuò zhé, wú shǎo huí náo, yǒu gǔ yí zhí zhī fēng yān.
苗學術淳正,性孝友,喜施與,置義田以贍宗族。平居恂恂謙謹,及至遇事,張目敢言,雖經挫折,無少回撓,有古遺直之風焉。
zhì zhèng qī nián
◎至正七年
chūn, zhēng yuè, jiǎ chén shuò, rì yǒu shí zhī. dà hán ér fēng, cháo guān pū zhě shù rén.
春,正月,甲辰朔,日有食之。大寒而風,朝官仆者數人。
rén zǐ, yǐ zhōng shū zuǒ chéng xiàng bó ěr jì bù hā wèi yòu chéng xiàng.
壬子,以中書左丞相博爾濟布哈為右丞相。
xiān shì, bó ěr jì bù hā yǔ yòu chéng xiàng ā lǔ tú móu jǐ hài tuō kè tuō, ā lǔ tú yuē: wǒ děng qǐ néng jiǔ jū xiàng wèi, dāng yì yǒu tuì xiū zhī rì, rén jiāng wèi wǒ hé! bó ěr jì bù hā lǚ yǐ wèi yán, zhōng bù cóng. bó ěr jì bù hā suì fěng yù shǐ hé zòu ā lǔ tú bù yí jū xiàng wèi. ā lǔ tú jí bì chū chéng. qí yīn dǎng jiē wèi zhī bù píng, qǐng yuē: chéng xiàng suǒ xíng jiē shàn, ér yù shǐ yán zhě wú lǐ, chéng xiàng hé bù jiàn shàng zì chén? shàng bì biàn yān. ā lǔ tú yuē: wǒ, kāi guó sì jié bó ěr jì zhī shì yì, qǐ chéng xiàng wèi nán dé xié? dàn mìng wǒ, bù gǎn cí. jīn yù shǐ hé wǒ, wǒ yí jí qù. yù shǐ nǎi shì zǔ suǒ shè, wǒ ruò yǔ yù shǐ kàng, jí yǔ shì zǔ kàng yǐ. ěr děng wú fù yán. ā lǔ tú suì bà qù. bó ěr jì bù hā xún yì cí zhí ér bà.
先是,博爾濟布哈與右丞相阿嚕圖謀擠害托克托,阿嚕圖曰:「我等豈能久居相位,當亦有退休之日,人將謂我何!」博爾濟布哈屢以為言,終不從。博爾濟布哈遂諷御史劾奏阿嚕圖不宜居相位。阿嚕圖即避出城。其姻黨皆為之不平,請曰:「丞相所行皆善,而御史言者無理,丞相何不見上自陳?上必辨焉。」阿嚕圖曰:「我,開國四傑博爾濟之世裔,豈丞相為難得邪?但命我,不敢辭。今御史劾我,我宜即去。御史乃世祖所設,我若與御史抗,即與世祖抗矣。爾等無復言。」阿嚕圖遂罷去。博爾濟布哈尋亦辭職而罷。
èr yuè, jǐ mǎo, shān dōng dì zhèn, huài chéng guō, dì zhōu yǒu shēng rú léi. hé nán shān dōng dào màn yán jì níng téng pī xú zhōu děng chù.
二月,己卯,山東地震,壞城郭,棣州有聲如雷。河南、山東盜蔓延濟寧、滕、邳、徐州等處。
bǐng xū, yǐ huàn zhě bài tè mù ěr wèi sī tú.
丙戌,以宦者拜特穆爾為司徒。
shì yuè, yáo zéi wú tiān bǎo kòu yuán zhōu.
是月,猺賊吳天保寇沅州。
sān yuè, jiǎ chén, zhōng shū shěng chén yán: shì zǔ zhī cháo, shěng tái yuàn zòu shì, gěi shì zhōng zhuān zhǎng zhī, yǐ shòu guó shǐ zuǎn xiū. jìn nián fèi chí, kǒng wàn shì zhī hòu, yī dài chéng gōng wú cóng jī kǎo, qǐng fù jiù zhì. cóng zhī.
三月,甲辰,中書省臣言:「世祖之朝,省、台、院奏事,給事中專掌之,以授國史纂修。近年廢弛,恐萬世之後,一代成功無從稽考,請復舊制。」從之。
yǐ sì, qiǎn shǐ quán xuǎn yún nán guān yuán.
乙巳,遣使銓選雲南官員。
gēng xū, shì guó zi jiān, huì shí dì zǐ yuán, xuǎn bǔ lù fǔ jí gè wèi xué zhèng.
庚戌,試國子監,會食弟子員,選補路府及各衛學正。
wù wǔ, zhào biān liù tiáo zhèng lèi.
戊午,詔編《六條政類》。
gēng shēn, jiān chá yù shǐ wáng shì diǎn hé jí xián dà xué shì wú zhí fāng liè jìn guān jiē, duó qí xuān mìng.
庚申,監察御史王士點劾集賢大學士吳直方躐進官階,奪其宣命。
yǐ chǒu, yún nán wáng bó luō lái xiàn sǐ kě fá zhī jié.
乙丑,雲南王博囉來獻死可伐之捷。
xià, sì yuè, jǐ mǎo, xiǎng yú tài miào.
夏,四月,己卯,享於太廟。
xīn sì, yǐ tōng zhèng yuàn shǐ duō lēi qí ěr wèi liáo yáng xíng shěng cān zhī zhèng shì, tǎo wò jì yě rén.
辛巳,以通政院使多勒奇爾為遼陽行省參知政事,討沃濟野人。
gēng yín, fù yǐ bó ěr jì bù hā wèi zhōng shū yòu chéng xiàng, yǐ píng zhāng zhèng shì tè mù ěr dá shí wèi zuǒ chéng xiàng.
庚寅,復以博爾濟布哈為中書右丞相,以平章政事特穆爾達實為左丞相。
tè mù ěr dá shí tiān xìng zhōng liàng, xué shù zhèng dà. dì cháng wèn: wèi zhì hé xiān? duì yuē: fǎ zǔ zōng. yòu wèn: wáng wén tǒng, qí cái yě, hèn bù dé rú sī rén zhě yòng zhī! duì yuē: shì zǔ yǒu yáo shùn zhī zī, wén tǒng bù gào yǐ wáng dào, ér nǎi shàng bà shù, yào jìn lì, shì zǔ zhī zuì rén yě. shǐ jīn yǒu wén tǒng, zhèng dāng yuǎn zhī, yòu hé zú qǔ hū!
特穆爾達實天性忠亮,學術正大。帝嘗問:「為治何先?」對曰:「法祖宗。」又問:「王文統,奇才也,恨不得如斯人者用之!」對曰:「世祖有堯、舜之資,文統不告以王道,而乃尚霸術,要近利,世祖之罪人也。使今有文統,正當遠之,又何足取乎!」
lín qīng guǎng píng luán hé děng chù dào qǐ, qiǎn bīng bǔ zhī.
臨清、廣平、灤河等處盜起,遣兵捕之。
tōng zhōu dào qǐ, jiān chá yù shǐ yán: tōng zhōu mì ěr jīng chéng ér zéi dào fēng qǐ, yí zēng bīng tǎo zhī, shì dù qí yuán. bù bào.
通州盜起,監察御史言:「通州密邇京城而賊盜蜂起,宜增兵討之,是杜其源。」不報。
shì yuè, hé dōng dà hàn, mín duō jī sǐ, qiǎn shǐ zhèn zhī.
是月,河東大旱,民多飢死,遣使賑之。
dì rú shàng dōu.
帝如上都。
wǔ yuè, gēng xū, yáo zéi wú tiān bǎo xiàn wǔ gāng lù, zhào qiǎn hú guǎng xíng shěng yòu chéng shí bǎo tǒng jūn tǎo zhī. shí bǎo jiān bù yù wǎng, zuǒ yòu sī láng zhōng yú què yuē: yòu chéng shòu tiān zǐ mìng, wèi fāng yuè zhòng chén, bù sī zhí gōng shǐ tǎo zéi, nǎi yù zì yì xié? yòu chéng dāng wǎng. shí bǎo yuē: láng zhōng yǔ gù shì, rú chú xiǎng bù zú hé? què yuē: yòu chéng dì wǎng. cǐ bù nán zhì yě. què suì xià lìng qù zhī, sān rì jiē jí, shí bǎo nǎi xíng.
五月,庚戌,猺賊吳天保陷武岡路,詔遣湖廣行省右丞實保統軍討之。實保堅不欲往,左右司郎中余闕曰:「右丞受天子命,為方岳重臣,不思執弓矢討賊,乃欲自逸邪?右丞當往。」實保曰:「郎中語固是,如芻餉不足何?」闕曰:「右丞第往。此不難致也。」闕遂下令趣之,三日皆集,實保乃行。
yǐ chǒu, yòu chéng xiàng bó ěr jì bù hā yǐ diào xiè shī yí zāi yì dié jiàn bà, zhào yǐ tài bǎo jiù dì.
乙丑,右丞相博爾濟布哈以調燮失宜、災異迭見罷,詔以太保就第。
shì yuè, lín zī dì zhèn, qī rì nǎi zhǐ. hé dōng dì chè quán yǒng, bēng chéng xiàn wū, shāng rén mín.
是月,臨淄地震,七日乃止。河東地坼泉涌,崩城陷屋,傷人民。
liù yuè, zhào miǎn tài shī mǎn jì lēi gá tái guān, ān zhì xī ān zhōu. shí bó ěr jì bù hā yǐ sù hàn zèn mǎn jì lēi gá tái, gù yǒu shì zhào. qí zi tuō kè tuō lì qǐng yǔ fù jù xíng, shí xiāng yù qīng zhī, yīn yǒu gào biàn zhě, fù yí yú xī yù sà kè sū zhī dì. yù shǐ dài fū é lín qìn bā lēi yuē: tuō kè tuō fù zǐ wú dà guò, nài hé pò zhī yú xiǎn? nǎi zhào hái gān sù.
六月,詔免太師滿濟勒噶台官,安置西安州。時博爾濟布哈以宿憾譖滿濟勒噶台,故有是詔。其子托克托力請與父俱行,時相欲傾之,因有告變者,復移於西域薩克蘇之地。御史大夫額琳沁巴勒曰:「托克托父子無大過,奈何迫之於險?」乃召還甘肅。
fù yǐ yù shǐ dài fū tài fèi yīn wèi zhōng shū píng zhāng zhèng shì.
復以御史大夫泰費音為中書平章政事。
zhāng dé lù dà jī, mín xiāng shí.
彰德路大飢,民相食。
qiū, qī yuè, yáo zéi wú tiān bǎo fù kòu yuán zhōu, xiàn xù pǔ chén xī xiàn, suǒ zài fén lüè wú qiǎn.
秋,七月,猺賊吳天保復寇沅州,陷漵浦、辰谿縣,所在焚掠無遣。
bā yuè, rén wǔ, háng zhōu shàng hǎi pǔ zhōng wǔ cháo tuì ér fù zhì.
八月,壬午,杭州、上海浦中午潮退而復至。
jiǔ yuè, guǐ mǎo, bā lián nèi hā lǎ nuò hǎi tú lǔ hé bó zéi qǐ, duàn lǐng běi yì dào.
九月,癸卯,八憐內哈喇諾海、圖嚕和伯賊起,斷嶺北驛道。
wù shēn, dì zhì zì shàng dōu.
戊申,帝至自上都。
jiǎ yín, zhào jǔ cái néng xué yè zhī rén, yǐ bèi shì wèi.
甲寅,詔舉才能學業之人,以備侍衛。
dīng sì, zhōng shū zuǒ chéng xiàng tè mù ěr dá shí hōng. tè mù ěr dá shí zhī wèi xiāng yě, xiū chì gāng jì, lì nèi wài tōng diào zhī fǎ, cháo guān wài bǔ, xǔ dé bì cí, qīn shòu dì xùn, zé yǐ chéng xiào, jùn yì xián néng lì, cì dì zhēn bá, rù bǔ cháo què. fēn hǎi cáo mǐ sì shí wàn shí, zhì yán hé zhū cāng, yǐ bèi xiōng huāng xiān shì sēng rén yǔ qí mín jūn shòu yì yú guān, qí fǎ zhōng biàn, zhì shì zòu fù qí jiù kǒng zǐ hòu xí fēng yǎn shèng gōng, jiē zhǐ sì pǐn, zòu shēng wèi sān pǐn suì yī zài yì guó xué, jìn zhū shēng ér jiǎng lì zhī. zhōng shū gù shì, yòng lǎo chén yù yì dà zhèng, jiǔ fèi bù shè, tè mù ěr dá ěr zòu fù qí guī, qǐ tiǎn hé zhāng yuán pǔ děng sì rén wèi yì shì píng zhāng, céng wèi bàn nián, bǔ piān jiù bì zhī zhèng, yǐ cì xìng jǔ. cóng xìng shàng dōu hái, rù zhèng shì táng fǔ yī rì, gǎn bào jí ér zú, nián sì shí liù, zèng tài shī, zhuī fēng jì níng wáng, shì wén zhōng.
丁巳,中書左丞相特穆爾達實薨。特穆爾達實之為相也,修飭綱紀,立內外通調之法,朝官外補,許得陛辭,親受帝訓,責以成效,郡邑賢能吏,次第甄拔,入補朝闕。分海漕米四十萬石,置沿河諸倉,以備凶荒;先是僧人與齊民均受役於官,其法中變,至是奏復其舊;孔子後襲封衍聖公,階止四品,奏升為三品;歲一再詣國學,進諸生而獎勵之。中書故事,用老臣豫議大政,久廢不設,特穆爾達爾奏復其規,起腆合、張元朴等四人為議事平章,曾未半年,補偏救弊之政,以次興舉。從幸上都還,入政事堂甫一日,感暴疾而卒,年四十六,贈太師,追封冀寧王,諡文忠。
xīn yǒu, yǐ yù shǐ dài fū duō ěr jì wèi zhōng shū zuǒ chéng xiàng.
辛酉,以御史大夫多爾濟為中書左丞相。
jiǎ zǐ, jí qìng lù dào qǐ, zhèn nán wáng bó luō bù hā tǎo píng zhī.
甲子,集慶路盜起,鎮南王博囉布哈討平之。
dīng mǎo, yáo zéi wú tiān bǎo fù xiàn wǔ gāng, yán jí bǎo qìng, shā hú guǎng xíng shěng yòu chéng shí bǎo yú jūn zhōng.
丁卯,猺賊吳天保復陷武岡,延及寶慶,殺湖廣行省右丞實保於軍中。
dōng, shí yuè, gēng chén, zhào jiàn mù hū lǐ bā yán cí táng yú dōng píng.
冬,十月,庚辰,詔建穆呼里、巴延祠堂於東平。
bǐng xū, é lín qìn jì dá lēi fǎn, qiǎn bīng tǎo zhī.
丙戌,額琳沁濟達勒反,遣兵討之。
xīn mǎo, kāi dōng huá shè pǔ.
辛卯,開東華射圃。
wù xū, xī fān dào qǐ, fán èr bǎi yú suǒ, xiàn hā lá huǒ zhōu, jié gōng yù pú táo jiǔ, shā shǐ chén.
戊戌,西蕃盜起,凡二百餘所,陷哈剌火州,劫供御蒲萄酒,殺使臣。
shì yuè, yáo zéi wú tiān bǎo fù kòu yuán zhōu, zhōu bīng jī zǒu zhī.
是月,猺賊吳天保復寇沅州,州兵擊走之。
shí yī yuè, xīn chǒu, jiān chá yù shǐ kù kù, yǐ huàn zhě lǒng pǔ píng jí chǒng xìng, zhòu shēng róng lù dài fū, zhuī fēng sān dài, tián zhái yú zhì, shàng shū hé zhī.
十一月,辛丑,監察御史庫庫,以宦者隴普憑藉寵幸,驟升榮祿大夫,追封三代,田宅逾制,上疏劾之。
jiǎ chén, yán jiāng dào qǐ, piāo lüè yuán jì, yǒu sī mò néng jìn. liǎng huái yùn shǐ sòng wén zàn shàng yán: jiāng yīn tōng tài, jiāng hǎi zhī mén hù, ér zhèn jiāng zhēn zhōu cì zhī, guó chū shè wàn hù fǔ yǐ zhèn qí dì. jīn shù jiāng fēi rén, zhì zéi jiàn wǎng lái wú cháng jí qìng huā shān jié zéi cái sān shí liù rén, guān jūn wàn shù, bù néng jìn tǎo, fǎn wèi suǒ bài, hòu jìng jiǎ shǒu yán tú, suī néng chéng gōng, qǐ bù yí xiào! yí jí xuǎn zhì yǒng, rèn bīng bǐng, yǐ tú hòu gōng bù rán, dōng nán wǔ shěng zū shuì zhī dì, kǒng fēi guó jiā yǒu yǐ. bù bào.
甲辰,沿江盜起,剽掠元忌,有司莫能禁。兩淮運使宋文瓚上言:「江陰、通、泰,江海之門戶,而鎮江、真州次之,國初設萬戶府以鎮其地。今戍將非人,致賊艦往來無常;集慶花山劫賊才三十六人,官軍萬數,不能進討,反為所敗,後竟假手鹽徒,雖能成功,豈不貽笑!宜亟選智勇,任兵柄,以圖後功;不然,東南五省租稅之地,恐非國家有矣。」不報。
bō shān dōng shí liù wàn èr qiān yú qǐng dì, shǔ dà chéng tiān hù shèng sì.
撥山東十六萬二千餘頃地,屬大承天護聖寺。
yǐ sì, zhōng shū hù bù yán: gè chù shuǐ hàn, tián hé bù shōu, hú guǎng yún nán, dào zéi fēng qǐ, bīng fèi bù gěi, ér gè wèi jí sài rǒng shí shèn duō, qǐng jiā fēn jiǎn. dì qiān yú zhòng qǐng, lìng sān nián hòu jiǎn zhī.
乙巳,中書戶部言:「各處水旱,田禾不收,湖廣、雲南,盜賊蜂起,兵費不給,而各位集賽冗食甚多,請加分揀。」帝牽於眾請,令三年後減之。
gēng xū, yáo zéi wú tiān bǎo fù xiàn wǔ gāng, mìng hú guǎng xíng shěng píng zhāng zhèng shì niǔ lēi lǐng bīng tǎo zhī.
庚戌,猺賊吳天保復陷武岡,命湖廣行省平章政事紐勒領兵討之。
yǐ hé jué, mìng gōng bù shàng shū mì lēi mǎ hā mó xíng shì jīn dī.
以河決,命工部尚書密勒瑪哈謨行視金堤。
jiǎ yín, yáo zéi wú tiān bǎo xiàn jìng zhōu, mìng wēi shùn wáng kù chūn bù hā zhèn nán wáng bó luō bù hā jí hú guǎng jiāng xī èr shěng yǐ bīng tǎo zhī.
甲寅,猺賊吳天保陷靖州,命威順王庫春布哈、鎮南王博囉布哈及湖廣、江西二省以兵討之。
wù wǔ, mìng hé nán shān dōng dōu fǔ fā bīng tǎo hú guǎng dòng mán.
戊午,命河南、山東都府發兵討湖廣洞蠻。
dīng mǎo, hǎi běi hú nán yáo zéi qiè fā liǎng yuè yú, yǒu sī bù yǐ wén, zhào zuì zhī, bìng jiàng sàn guān yī děng.
丁卯,海北、湖南猺賊竊發兩月餘,有司不以聞,詔罪之,並降散官一等。
shì yuè, mǎn jì lēi gá tái zú. mǎn jì lēi gá tái suǒ zhì, bù yǐ chá chá wèi míng, hè hè wèi wēi, liáo shǔ gè xiào qí qín, zhì yú shì gōng jì chéng, wèi cháng yǐ wèi jǐ chū yě. yǐ rén zōng chǒng yù zhī shēn, jì rì bì xiān bǎi guān yì yuán miào zhì jìng, huò yī shí yī guǒ zhī měi, bì chí xiàn miào zhōng. zhì shì zú yú gān sù. dì niàn tuō kè tuō xūn láo, zhào hái jīng shī.
是月,滿濟勒噶台卒。滿濟勒噶台所至,不以察察為明,赫赫為威,僚屬各效其勤,至於事功既成,未嘗以為己出也。以仁宗寵遇之深,忌日必先百官詣原廟致敬,或一食一果之美,必持獻廟中。至是卒於甘肅。帝念托克托勳勞,召還京師。
shí èr yuè, gēng wǔ, yǐ zhōng shū zuǒ chéng xiàng duō ěr jì wèi yòu chéng xiàng, píng zhāng zhèng shì tài fèi yīn wèi zuǒ chéng xiàng. xiān shì duō ěr jì qǐng yú dì yuē: chén jí xiān chén zhī yìn, zǎo xí guó wáng, mèi yú guó jiā zhī lǐ. jīn bèi wèi zǎi xiàng, fēi děi tài fèi yīn bù zú yǔ gòng shì. zhì shì suì bài tài fèi yīn zuǒ chéng xiàng, duō ěr jì wèi yòu chéng xiàng.
十二月,庚午,以中書左丞相多爾濟為右丞相,平章政事泰費音為左丞相。先是多爾濟請於帝曰:「臣藉先臣之廕,早襲國王,昧於國家之理。今備位宰相,非得泰費音不足與共事。」至是遂拜泰費音左丞相,多爾濟為右丞相。
duō ěr jì wèi rén, kuān hóng yǒu dù. liú shǒu sī xíng zhì hè lǐ, qí wù xiān chén hóng xǐ guān, jiāng kuì èr xiāng, duō ěr jì jiā chén chá zhī wù yǒu fēng shā, qí zhì zuǒ xiāng zhě tè fēng, jiā chén jù bái qí shì, qǐng què zhī, duō ěr jì yuē: bǐ zòng bù sòng wǒ, yì yòu hé guài! jí mìng shòu zhī.
多爾濟為人,寬洪有度。留守司行致賀禮,其物先陳鴻禧觀,將饋二相,多爾濟家臣察知物有豐殺,其致左相者特豐,家臣具白其事,請卻之,多爾濟曰:「彼縱不送我,亦又何怪!」即命受之。
shí shùn jiāng qiú zhǎng lè sūn qiú nèi fù, qǐng lì xuān fǔ sī jí zhì jùn xiàn yī shí sān chù, shěng chén jiāng xǔ zhī, yòu sī dōu shì guī yáng yuē: gǔ rén yǒu yán yuē: biān suī zhǎng, bù jí mǎ fù. shǐ jùn xiàn guǒ shè, yǒu shì bù jiù, zé gū lái fù zhī yì, jiù zhī, zé pí zhōng guó yǐ shì wài yí, suǒ wèi huò xū míng ér shòu shí huò yě. yǔ zuǒ chéng lǚ sī chéng kàng biàn shén lì. tài fèi yīn wèn: qí cè ān chū? yáng yuē: qí qiú zhǎng kě shòu xuān fǔ, wù zé qí gòng fù, shǐ zhě cì yǐ jīn bó qiǎn guī zú yǐ. zú cóng yáng yán. jīng shī kǔ hán, yǒu gài sù xiāng chéng mǎ qián zhě, chéng xiàng suǒ pí fú yǔ zhī, réng hé zài guān suǒ cáng pí fú zhī shù. jiāng xī gěi pín mín, yáng yuē: zǎi xiàng dāng yǐ guǎng jì tiān xià wèi xīn, pí fú néng jǐ hé, ér yù gěi zhī yé? mò ruò lù jī hán zhě zhèn zhī. chéng xiàng wù ér zhǐ.
時順江酋長樂孫求內附,請立宣撫司及置郡縣一十三處,省臣將許之,右司都事歸暘曰:「古人有言曰:『鞭雖長,不及馬腹。』使郡縣果設,有事不救,則孤來附之意,救之,則疲中國以事外夷,所謂獲虛名而受實禍也。」與左丞呂思誠抗辨甚力。泰費音問:「其策安出?」暘曰:「其酋長可授宣撫,勿責其貢賦,使者賜以金帛遣歸足矣。」卒從暘言。京師苦寒,有丐訴相丞馬前者,丞相索皮服予之,仍核在官所藏皮服之數。將悉給貧民,暘曰:「宰相當以廣濟天下為心,皮服能幾何,而欲給之耶?莫若錄饑寒者賑之。」丞相悟而止。
duō ěr jì wèi xiāng, wù cún dà tǐ, ér tài fèi yīn zé jiān lǐ shù wù. yī shí zhèng quán pō chū yú tài fèi yīn, qū fù zhě zhòng, duō ěr jì chù zhī níng rán, bù yǔ jiào, rán tài fèi yīn yì néng tuī ràng jǐn lǐ, zhōng wài jiē hào wèi xián xiāng yún.
多爾濟為相,務存大體,而泰費音則兼理庶務。一時政權頗出於泰費音,趨附者眾,多爾濟處之凝然,不與較,然泰費音亦能推讓盡禮,中外皆號為賢相雲。
bǐng zǐ, yǐ lián nián shuǐ hàn, mín duō shī yè, xuǎn tái gé míng chén èr shí liù rén chū wèi shǒu lìng, xǔ yǐ mín jiān lì hài shí fēng chéng shěng. cān zhī zhèng shì wèi zhōng lì yán yú dì yuē: bì yù de xián shǒu, wú rú cān yì hán yōng zhě. dì nǎi tè shū yōng xìng míng, shòu ráo zhōu lù zǒng guǎn. ráo sú shàng guǐ, yǒu jué shān miào zhě, néng huò fú rén, dào jiāng xíng jié, bì wǎng bo zhī. yōng zhì, jí chè qí cí yǔ, shěn tǔ ǒu rén yú jiāng, fán jìng nèi yín cí jiē huǐ zhī rén chū dà hài, yǐ ér jiē tàn fú. yōng nǎi xuǎn mín jùn xiù rù xué, qiú zūn sù yǒu xué xíng wèi wǔ jīng shī, shuò wàng, fú jīn shēn yī yè xiān shèng, měi yuè kè shì, yǐ shì quàn miǎn, yóu shì rén rén zì lì yú xué. yōng jū guān, zì fèng dàn bó, liáo shǔ huà zhī. xiān shì cháo shǐ zhì wài jùn zhě, suǒ fèng yī bù yàn qí yù, hái jí téng bàng yú cháo. qí shǐ ráo zhě, yōng yán jiàn jùn shě zhōng, gōng yǐ lì fàn, tuì, zhōng wú hòu yán. xún yǒu zhǐ, yǐ zhī bì cuì báo, qiǎn shǐ chī xíng shěng chén jí zhū jùn zhǎng lì, dú yōng wú yù yān.
丙子,以連年水旱,民多失業,選台閣名臣二十六人出為守令,許以民間利害實封呈省。參知政事魏中立言於帝曰:「必欲得賢守,無如參議韓鏞者。」帝乃特書鏞姓名,授饒州路總管。饒俗尚鬼,有覺山廟者,能禍福人,盜將行劫,必往卜之。鏞至,即撤其祠宇,沈土偶人於江,凡境內淫祠皆毀之;人初大駭,已而皆嘆服。鏞乃選民俊秀入學,求尊宿有學行為《五經》師,朔望,幅巾深衣謁先聖,每月課試,以示勸勉,由是人人自勵於學。鏞居官,自奉澹泊,僚屬化之。先是朝使至外郡者,所奉一不厭其欲,還即騰謗於朝。其使饒者,鏞延見郡舍中,供以糲飯,退,終無後言。尋有旨,以織幣脆薄,遣使笞行省臣及諸郡長吏,獨鏞無預焉。
bǐng xū, zhōng shū shěng jiàn yì: yǐ hé nán dào zéi chū rù wú cháng, yí fēn bō dá lēi dá jūn yǔ yáng zhōu jiù jūn yú hé nán shuǐ lù guān ài shù shǒu, dōng zhì xú pī, běi zhì jiā mǎ yíng, yù zéi yǎn bǔ. cóng zhī.
丙戌,中書省建議:「以河南盜賊出入無常,宜分撥達勒達軍與揚州舊軍於河南水陸關隘戍守,東至徐、邳,北至夾馬營,遇賊掩捕。」從之。
hú guǎng xíng shěng yòu chéng shí bǎo, jì wèi yáo zéi suǒ hài, qí zi shí dí fāng wèi zhōng shū yuàn, qǐng bēn sàng. chéng xiàng yǐ shí dí yǒu xiōng dì, bù xǔ, guī yáng yuē: xiào zhě, rén zǐ zhī tóng qíng, yǐ qí yǒu xiōng dì ér jǔ qí qǐng, fēi suǒ yǐ xiào zhì tiān xià yě. nǎi xǔ zhī.
湖廣行省右丞實保,既為猺賊所害,其子實迪方為中書掾,請奔喪。丞相以實迪有兄弟,不許,歸暘曰:「孝者,人子之同情,以其有兄弟而沮其請,非所以孝治天下也。」乃許之。
shì yuè, shǎn xī xíng yù shǐ tái chén, hé zòu bó ěr jì bù hā nǎi nì chén zhī qīn zi, bù kě jū tài bǎo zhī zhí, bù bào.
是月,陝西行御史台臣,劾奏博爾濟布哈乃逆臣之親子,不可居太保之職,不報。
shì dōng, wèi huī lù tiān gǔ míng.
是冬,衛輝路天鼓鳴。
shì suì, lóng fú gōng sān huáng hòu hóng jí lī shì hōng.
是歲,隆福宮三皇后鴻吉哩氏薨。
pó yáng zhū gōng qiān, yǐ qiǎn yì zhēng zhì jīng shī, shòu hàn lín zhí xué shì, měi quàn dì qīn xián yuǎn jiān, yì háo qiáng, shěng rǒng fèi, xiū dé xù mín, shù tiān yì kě huí, mín zhì kě dìng, bù rán, kǒng guó jiā zhī yōu, jìn zài dàn xī, dì jiā nà zhī. dāng guó zhě è qí qiè zhí, bù néng róng, gōng qiān yì lì cí zhāng qī shàng, nǎi chū wèi jīn huá lù xué zhèng.
鄱陽硃公遷,以遣逸征至京師,授翰林直學士,每勸帝親賢遠奸,抑豪強,省冗費,修德恤民,庶天意可回,民志可定,不然,恐國家之憂,近在旦夕,帝嘉納之。當國者惡其切直,不能容,公遷亦力辭;章七上,乃出為金華路學正。
zhì zhèng bā nián
◎至正八年
chūn, zhēng yuè, wù xū shuò, mìng é lín tè mù ěr zhī shū mì yuàn shì.
春,正月,戊戌朔,命額林特穆爾知樞密院事。
dīng wèi, xiǎng yú tài miào.
丁未,享於太廟。
xīn hài, huáng hé jué, qiān jì níng lù yú jì zhōu.
辛亥,黃河決,遷濟寧路於濟州。
zhào: gè guān fǔ ān liàn shì wù zhī rén, wú dé qiān diào.
詔:「各官府諳練事務之人,毋得遷調。」
zhào hàn lín guó shǐ yuàn zuǎn xiū hòu fēi gōng chén liè chuán, xué shì chéng zhǐ zhāng qǐ yán xué shì yáng zōng ruì shì jiǎng xué shì huáng jìn wèi zǒng cái guān, zuǒ chéng xiàng tài fèi yīn, zuǒ chéng lǚ sī chéng lǐng qí shì.
詔翰林國史院纂修后妃、功臣列傳,學士承旨張起岩、學士楊宗瑞、侍講學士黃溍為總裁官,左丞相泰費音,左丞呂思誠領其事。
shì yuè, zhào gěi tóng hǔ fú, yǐ gōng wèi è lēi zhé bù hā guì chì wèi fù zhǐ huī shǐ shòu shān jiān hú guǎng jūn. mìng hú guǎng xíng shěng yòu chéng tú qí hú guǎng xuān wèi dōu wú shuài è lēi zhé tè mù ěr, tǎo mò pán dòng zhū mán, zhǎn shǒu shù bǎi jí, qí yú èr shí yú dòng, fù qí dòng qiú yáng lù wǔ fù jīng shī.
是月,詔給銅虎符,以宮尉鄂勒哲布哈、貴赤衛副指揮使壽山監湖廣軍。命湖廣行省右丞圖齊、湖廣宣慰都無帥鄂勒哲特穆爾,討莫磐洞諸蠻,斬首數百級,其餘二十餘洞,縛其洞酋楊鹿五赴京師。
èr yuè, bǐng zǐ, mìng huáng zǐ ā yù shí lī dá lǎ xí dú huī hé ěr wén zì.
二月,丙子,命皇子阿裕實哩達喇習讀輝和爾文字。
jiǎ shēn, yǐ xuān zhèng yuàn shǐ sāng jié wèi jiāng nán xíng tái yù shǐ dài fū.
甲申,以宣政院使桑節為江南行台御史大夫。
shí chéng píng rì jiǔ, nèi wài fāng yǐ guān wàng wèi zhèng, sāng jié dú chí fēng cái, yù shǐ xíng bù, bì chì lì ér qiǎn zhī. hú guǎng qiān shì sān bǎo zhū, xìng lián jiè, suǒ zhì bó tān huá wú suǒ dài yù shǐ yǒu yǐ sī qǐng zhě, jù bù nà, zé wū yǐ shì hé zhī. zhāng zhì, sāng jié nù yuē: ruò rén zhī lián, shuí bù zhī zhī, nǎi gǎn wèi shì yán yé? jí zòu zhàng yù shǐ ér bái qí wū. zhí zhèng zhě è zhī, yí hú guǎng xíng shěng píng zhāng zhèng shì.
時承平日久,內外方以觀望為政,桑節獨持風裁,御史行部,必飭厲而遣之。湖廣簽事三寶珠,性廉介,所至搏貪猾無所貸;御史有以私請者,拒不納,則誣以事劾之。章至,桑節怒曰:「若人之廉,誰不知之,乃敢為是言耶?」即奏杖御史而白其誣。執政者惡之,移湖廣行省平章政事。
hú guǎng dì lián jiāng běi, wēi shùn wáng suì cháng chū liè, mín bìng zhī yòu qǐ guǎng lè yuán, duō cuì míng chàng jù jiǎ yǐ wǎng dà lì, yǒu sī mò gǎn wǔ. sāng jié zhì, yè wáng, wáng hé zhōng mén, qǐ zuǒ fēi, zhào yǐ rù. sāng jié yǐn shéng qìng zuò wáng zhōng mén ér yán yuē: wú shòu tiān zǐ mìng lái zuò mù, fēi wáng sī chén yě, yān dé yóu bù zhèng zhī dào rù hū? hūn zhě rù gào wáng, wáng mìng qǐ zhōng mén. sāng jié rù, zé wáng yuē: wáng, dì shì zhī yì qīn, gǔ zhī suǒ wèi bó fù shū fù zhě yě. jīn dé yīn bù wén, ér chěng liè xuān yín, jiǎ yuàn yú xià, kǒng fēi suǒ yǐ zì yí duō fú yě. wáng jí wò sāng jié shǒu xiè zhī, wèi xī bà qí suǒ wèi. yǒu hú sēng yuē xiǎo zhù chí zhě, fú sān pǐn fú, shì páng héng shén, shù yǐ shì líng lì guān fǔ, sāng jié yǎn bǔ zhī, dé qī qiè nǚ lè fù nǚ shí yǒu bā rén, yù jù, zuì ér jí zhī, yóu shì háo qiáng liǎn shǒu. sāng jié, hé xī rén yě.
湖廣地連江北,威順王歲嘗出獵,民病之;又起廣樂園,多萃名倡巨賈以網大利,有司莫敢忤。桑節至,謁王,王闔中門,啟左扉,召以入。桑節引繩慶坐王中門而言曰:「吾受天子命來作牧,非王私臣也,焉得由不正之道入乎?」閽者入告王,王命啟中門。桑節入,責王曰:「王,帝室之懿親,古之所謂伯父、叔父者也。今德音不聞,而騁獵、宣淫,賈怨於下,恐非所以自貽多福也。」王急握桑節手謝之,為悉罷其所為。有胡僧曰小住持者,服三品服,恃龐橫甚,數以事陵轢官府,桑節掩捕之,得妻、妾、女樂、婦女十有八人,獄具,罪而籍之,由是豪強斂手。桑節,河西人也。
shì yuè, yǐ qián fèng shǐ xuān fǔ jiǎ wéi zhēn chēng zhí, tè shòu yǒng píng lù zǒng guǎn. huì suì jī, wéi zhēn qǐng jiàng chāo sì wàn yú dìng zhèn zhī.
是月,以前奉使宣撫賈惟貞稱職,特授永平路總管。會歲飢,惟貞請降鈔四萬餘錠賑之。
zhào jì níng yùn chéng lì xíng dū shuǐ jiān, yǐ gōng bù láng zhōng jiǎ lǔ wèi zhī. lǔ, gāo píng rén yě.
詔濟寧鄆城立行都水監,以工部郎中賈魯為之。魯,高平人也。
sān yuè, dīng yǒu, zhào yǐ shù bó jīng shǒu lìng zhī lián qín zhě.
三月,丁酉,詔以束帛旌守令之廉勤者。
liáo dōng suǒ hé nǔ fǎn, zhà chēng dà jīn zi sūn, mìng jiāng tǎo qín zhī.
遼東索和努反,詐稱大金子孫,命將討擒之。
rén yín, tǔ fān dào qǐ, yǒu sī qǐng bù jū zī jí, wěi yuán tǎo zhī.
壬寅,土番盜起,有司請不拘資級,委員討之。
fú jiàn dào qǐ, dì yuǎn, nán yú tǎo bǔ, zhào tīng zhāng èr zhōu lì fēn yuán shuài fǔ xiá zhī.
福建盜起,地遠,難於討捕,詔汀、漳二州立分元帥府轄之。
guǐ mǎo, dì qīn shì jìn shì èr shí yǒu bā rén, cì ā lǔ huī tè mù ěr wáng zōng zhé děng jí dì chū shēn.
癸卯,帝親試進士二十有八人,賜阿嚕輝特穆爾、王宗哲等及第、出身。
jǐ yǒu, hú guǎng xíng shěng qiǎn shǐ xiàn shí bì dòng mán jié.
己酉,湖廣行省遣使獻石壁洞蠻捷。
xīn yǒu, liáo yáng wū yán dá lǔ huān, wàng chēng dà jīn zi sūn, shòu yù dì fú wén, zuò luàn guān jūn tǎo zhǎn zhī.
辛酉,遼陽烏延達嚕歡,妄稱大金子孫,受玉帝符文,作亂;官軍討斬之。
rén xū, liù tiáo zhèng lèi shū chéng.
壬戌,《六條政類》書成。
shì yuè, yáo zéi wú tiān bǎo fù kòu yuán zhōu.
是月,猺賊吳天保復寇沅州。
xià, sì yuè, xīn wèi, hé jiān děng lù yǐ lián nián hé jué, shuǐ hàn xiāng réng, hù kǒu xiāo hào, qǐ jiǎn yán é, zhào cóng zhī.
夏,四月,辛未,河間等路以連年河決,水旱相仍,戶口消耗,乞減鹽額,詔從之。
yǐ hài, dì xìng guó zi xué, cì yǎn shèng gōng yín yìn, shēng zhì cóng èr pǐn.
乙亥,帝幸國子學,賜衍聖公銀印,升秩從二品。
dìng dì zǐ yuán chū shēn jí bēn sàng shěng qīn děng fǎ.
定弟子員出身及奔喪、省親等法。
zhào: shǒu lìng xuǎn lì shè zhǎng, zhuān yī quàn kè nóng sāng.
詔:「守令選立社長,專一勸課農桑。」
zhào: jīng guān sān pǐn yǐ shàng, suì jǔ shǒu lìng yī rén, shǒu lìng dào rèn sān yuè, yì jǔ yī rén zì dài.
詔:「京官三品以上,歲舉守令一人,守令到任三月,亦舉一人自代。」
píng jiāng sōng jiāng shuǐ zāi, gěi hǎi yùn liáng shí wàn shí zhèn zhī.
平江、松江水災,給海運糧十萬石賑之。
dīng chǒu, liáo yáng dǒng hā lǎ zuò luàn, zhèn fǔ qí chè tǎo qín zhī.
丁丑,遼陽董哈喇作亂,鎮撫奇徹討擒之。
jǐ mǎo, hǎi níng zhōu mù yáng xiàn děng chù dào qǐ, qiǎn hàn lín xué shì tú qìn bù hā tǎo zhī.
己卯,海寧州、沐陽縣等處盜起,遣翰林學士圖沁布哈討之。
shì yuè, dì rú shàng dōu.
是月,帝如上都。
mìng tuō kè tuō wèi tài fù, tí diào gōng fù, zōng lǐ dōng gōng zhī shì.
命托克托為太傅,提調宮傅,綜理東宮之事。
hú guǎng píng zhāng bā yán yǐn bīng bǔ tǔ kòu mò wàn wǔ mán léi děng. yǐ ér guǎng xī dòng zéi chéng xì rù kòu, bā yán tuì zǒu.
湖廣平章巴延引兵捕土寇莫萬五、蠻雷等。已而廣西峒賊乘隙入寇,巴延退走。
wǔ yuè, dīng yǒu shuò, dà lín yǔ, jīng chéng bēng.
五月,丁酉朔,大霖雨,京城崩。
gēng zǐ, guǎng xī shān bēng, shuǐ yǒng, lí jiāng yì, píng dì bù shēn èr zhàng yú, wū yǔ rén chù piào méi.
庚子,廣西山崩,水涌,灕江溢,平地不深二丈餘,屋宇、人畜漂沒。
yǐ mǎo, qián táng jiāng cháo bǐ zhī bā yuè zhōng gāo shù zhàng, yán jiāng mín jiē qiān jū yǐ bì zhī.
乙卯,錢塘江潮比之八月中高數丈,沿江民皆遷居以避之。
jǐ wèi, kuí zhāng gé shì shū xué shì zhì shì yú jí zú. jí cóng wú chéng yóu, shòu shòu jù yǒu yuán wěi. xìng xiào yǒu, fǔ shù dì, jià gū mèi, ēn yì bèi zhì. dāng quán mén hè yì, wèi cháng yǒu suǒ fù lì jí yì zhōng shū, zhèng yán dǎng lùn, duō jiàn róng shòu. lǚ yǐ piàn yán jiě yí wù, chū rén yú bīn sǐ, yì bù yǐ wèi dé yě.
己未,奎章閣侍書學士致仕虞集卒。集從吳澄游,授受具有原委。性孝友,撫庶弟,嫁孤妹,恩義備至。當權門赫奕,未嘗有所附麗;集議中書,正言讜論,多見容受。屢以片言解疑誤,出人於濱死,亦不以為德也。
shì yuè, yǒng jiā dà fēng, hǎi zhōu chuī shàng píng lù èr sān shí lǐ, sǐ zhě qiān shù.
是月,永嘉大風,海舟吹上平陸二三十里,死者千數。
liù yuè, bǐng xū, lì sī tiān tāi yú shàng dōu.
六月,丙戌,立司天台於上都。
jǐ chǒu, zhōng xìng lù sōng zī xiàn zhòu yǔ, shuǐ bào zhǎng, píng dì shēn zhàng yǒu wǔ chǐ, piào méi liù shí yú lǐ, sǐ zhě yī qiān wǔ bǎi rén.
己丑,中興路松滋縣驟雨,水暴漲,平地深丈有五尺,漂沒六十餘里,死者一千五百人。
shì yuè, shān dōng dà shuǐ, mín jī, zhèn zhī.
是月,山東大水,民飢,賑之。
qiū, qī yuè, bǐng shēn shuò, rì yǒu shí zhī.
秋,七月,丙申朔,日有食之。
yǐ sì, xiǎng yú tài miào.
乙巳,享於太廟。
rén zǐ, liàng yí cuàn xǐ guān yú jìn dì ān zhì, sǐ zhě tīng guī zàng.
壬子,量移竄徙官於近地安置,死者聽歸葬。
yǐ mǎo, qiǎn shǐ jì qū fù kǒng zǐ miào.
乙卯,遣使祭曲阜孔子廟。
yǐ jiāng zhōu zǒng guǎn liú héng yǒu zhèng jī, zhuó shān dōng xuān wèi shǐ.
以江州總管劉恆有政績,擢山東宣慰使。
bā yuè, dì zhì zì shàng dōu.
八月,帝至自上都。
dōng, shí yuè, dīng hài, guǎng xī mán lüè dào zhōu.
冬,十月,丁亥,廣西蠻掠道州。
shí yī yuè, xīn hài, yáo zéi wú tiān bǎo lǜ zhòng liù wàn lüè quán zhōu.
十一月,辛亥,猺賊吳天保率眾六萬掠全州。
shì suì, shè fēn yuán shuài fǔ yú yí zhōu, yǐ mài bó qí wèi yuán shuài, bèi shān dōng kòu.
是歲,設分元帥府於沂州,以邁博齊為元帥,備山東寇。
lǐ bù láng zhōng chéng zūn, fèng shǐ shān dōng huái běi, chá shǒu lìng xián fǒu, dé xún liáng zhě jiǔ rén, tān nuò zhě èr shí yī rén, zòu zhī. jiǔ rén zhě cì shàng zūn bì bó, réng jiā xiǎn zhuó qí èr shí yī rén xī chù zhī.
禮部郎中成遵,奉使山東、淮北,察守令賢否,得循良者九人,貪懦者二十一人,奏之。九人者賜上尊、幣帛,仍加顯擢;其二十一人悉黜之。
tái zhōu huáng yán mín fāng guó zhēn, rù hǎi wèi luàn.
台州黃岩民方國珍,入海為亂。
guó zhēn shì yǐ fàn yán fú hǎi wèi yè, shí yǒu cài luàn tóu zhě, xíng piāo hǎi shàng, yǒu sī fā bīng bǔ zhī. guó zhēn yuàn jiā gào qí tōng kòu, guó zhēn shā yuàn jiā, suì yǔ shǐ guó zhāng dì guó yīng guó mín wáng rù hǎi, jù zhòng shù qiān rén. jié lüè cáo yùn, zhí hǎi dào qiān hù dé líu gān shí. shì wén, zhào jiāng zhè cān zhèng duō ěr jì bā lēi zǒng zhōu shī bǔ zhī. zhuī zhì fú zhōu wǔ hǔ mén, guó zhēn zhī shì wēi, fén zhōu jiāng dùn, guān jūn zì xiāng jīng kuì, duō ěr jì bā lēi suì bèi zhí guó zhēn pò qí shàng zhāo xiáng zhī zhuàng. cháo yì shòu guó zhēn dìng guó wèi, jiāng zhì duō ěr jì bā lēi zhī zuì, shū mì cān yì guī yáng yuē: jiāng chén shī lì, zuì zhī gù dāng rán suǒ bù jiē běi fāng bù qí, bù xí shuǐ zhàn, shì qū zhī sǐ dì ěr, yí mù hǎi bīn zhī mín xí shuǐ lì zhě qín zhī. jīn guó zhēn qiǎn rén qǐng jiàng, jué bù kě xǔ guó zhēn yǐ bài wǒ wáng shī, yòu jū wǒ wáng chén, lì qū ér lái, fēi zhēn jiàng yě, bì tǎo zhī yǐ shì sì fāng. cháo tíng fāng shì gū xī, zú cóng qí qǐng. guó zhēn jìng bù kěn fù, shì yì chāng jué. dì qiǎn lǐ bù shàng shū tái hā bù hā chá shí yǐ wén. tái hā bù hā jì dé qí zhuàng, suì shàng zhāo bǔ zhī cè, bù tīng.
國珍世以販鹽浮海為業,時有蔡亂頭者,行剽海上,有司發兵捕之。國珍怨家告其通寇,國珍殺怨家,遂與史國璋、弟國瑛、國珉亡入海,聚眾數千人。劫掠漕運,執海道千戶德流干實。事聞,詔江浙參政多爾濟巴勒總舟師捕之。追至福州五虎門,國珍知事危,焚舟將遁,官軍自相驚潰,多爾濟巴勒遂被執;國珍迫其上招降之狀。朝議授國珍定國尉,將治多爾濟巴勒之罪,樞密參議歸暘曰:「將臣失利,罪之固當;然所部皆北方步騎,不習水戰,是驅之死地耳,宜募海濱之民習水利者擒之。今國珍遣人請降,決不可許;國珍已敗我王師,又拘我王臣,力屈而來,非真降也,必討之以示四方。」朝廷方事姑息,卒從其請。國珍竟不肯赴,勢益猖獗。帝遣禮部尚書台哈布哈察實以聞。台哈布哈既得其狀,遂上招捕之策,不聽。
jiān chá yù shǐ zhāng zhēn yán: míng liè dòng ā é ěr jiā yī lǔ bù hā, jiē bì xià bù gòng dài tiān zhī chóu bā yán zéi shā zōng shì jiā wáng tán wáng yī shí liù kǒu, fǎ dāng zú zhū, ér qí zi sūn xiōng dì shàng jiē shì yú cháo, yí jí xíng zhū cuàn. yòu chéng xiàng bó ěr jì bù hā, ē fù quán jiān, yì yí yuǎn biǎn. jīn zāi yì dié jiàn, dào zéi fēng qǐ, hǎi kòu gǎn yú yào jūn, kǔn shuài gǎn yú wán kòu, ruò bù zhèn jǔ, kǒng yǒu táng mò fān zhèn shì qí zhī huò. zòu shàng, huī zhèng yuàn shǐ gāo lǒng bù lì wèi bó ěr jì bù hā jiě, dì nǎi chū yù shǐ dài fū é lín qìn bā lēi wèi jiāng zhè zuǒ chéng xiàng zhōng chéng, yú jiē cí zhí. zhào fù jiā bó ěr jì bù hā tài bǎo, yú shì liǎng tái gè dào yán zhāng jiāo zhì, bó ěr jì bù hā yì bù zì ān, xún zhé jū bó hǎi xiàn.
監察御史張楨言:「明埒棟阿、額爾佳、伊嚕布哈,皆陛下不共戴天之仇;巴延賊殺宗室嘉王、郯王一十六口,法當族誅,而其子孫兄弟尚皆仕於朝,宜急行誅竄。右丞相博爾濟布哈,阿附權奸,亦宜遠貶。今災異迭見,盜賊蜂起,海寇敢於要君,閫帥敢於玩寇,若不振舉,恐有唐末籓鎮噬臍之禍。」奏上,徽政院使高隴布力為博爾濟布哈解,帝乃出御史大夫額琳沁巴勒為江浙左丞相中丞,餘皆辭職。詔復加博爾濟布哈太保,於是兩台各道言章交至,博爾濟布哈益不自安,尋謫居渤海縣。
jiān chá yù shǐ lǐ mì shàng yán: shì zǔ shì bù yǔ gāo lì gòng shì, bì xià jiàn shì zǔ zhī wèi, hé rěn wàng shì zǔ zhī yán, nǎi yǐ gāo lì qí shì wèi huáng hòu? jīn hé jué dì zhèn, dào zéi zī màn, jiē yīn shèng yáng wēi zhī xiàng, qǐng réng jiàng wèi fēi, shù jǐ sān chén diàn wèi, zāi yì kě xī. bù tīng.
監察御史李泌上言:「世祖誓不與高麗共事,陛下踐世祖之位,何忍忘世祖之言,乃以高麗奇氏為皇后?今河決、地震,盜賊滋蔓,皆陰盛陽微之象,請仍降為妃,庶幾三辰奠位,災異可息。」不聽。
zhì zhèng jiǔ nián
◎至正九年
chūn, zhēng yuè, dīng yǒu, xiǎng yú tài miào.
春,正月,丁酉,享於太廟。
guǐ mǎo, lì shān dōng hé nán děng chù xíng dū shuǐ jiān, zhuān zhì hé huàn.
癸卯,立山東、河南等處行都水監,專治河患。
yǐ sì, guǎng xī yáo zéi fù xiàn dào zhōu, wàn hù zhèng jūn jī zǒu zhī.
乙巳,廣西猺賊復陷道州,萬戶鄭均擊走之。
sān yuè, dīng yǒu, bà hé qiǎn sè, yǐ jūn shì mín fū gè yī wàn jùn zhī.
三月,丁酉,壩河淺澀,以軍士、民夫各一萬浚之。
shì yuè, huáng hé běi kuì.
是月,黃河北潰。
jiāo zhōu dà jī, rén xiāng shí.
膠州大飢,人相食。
yáo zéi wú tiān bǎo fù kòu yuán zhōu.
猺賊吳天保復寇沅州。
xià, sì yuè, dīng mǎo, xiǎng yú tài miào.
夏,四月,丁卯,享於太廟。
dīng chǒu, zhī shū mì yuàn shì qí chè tái, wèi zhōng shū píng zhāng zhèng shì.
丁丑,知樞密院事奇徹台,為中書平章政事。
jǐ mǎo, yǐ yàn nán lián fǎng shǐ hán yuán shàn wèi zhōng shū zuǒ chéng.
己卯,以燕南廉訪使韓元善為中書左丞。
shì yuè, dì rú shàng dōu.
是月,帝如上都。
wǔ yuè, bǐng chén, dìng shǒu lìng dū shè zhī fǎ: lù dū shè fǔ, fǔ dū shè zhōu, zhōu dū shè xiàn.
五月,丙辰,定守令督攝之法:路督攝府,府督攝州,州督攝縣。
shì yuè, bái máo hé dōng zhù pèi xiàn, suì chéng jù jìn, zhào xiū jīn dī, mín fū rì gěi chāo sān guàn.
是月,白茅河東注沛縣,遂成巨浸,詔修金堤,民夫日給鈔三貫。
shǔ jiāng dà yì, jìn hàn yáng chéng, mín dà jī.
蜀江大溢,浸漢陽城,民大飢。
liù yuè, bǐng yǔ, kè xiǎo yù yìn, yǐ zhì zhèng zhēn mì wèi wén, fán mì shū jiān suǒ zhǎng shū, jǐn yǐ shí zhī.
六月,丙予,刻小玉印,以「至正珍秘」為文,凡秘書監所掌書,盡以識之。
qiū, qī yuè, gēng yín, jiān chá yù shǐ wò lēi hǎi shòu, hé zòu diàn zhōng shì yù shǐ hā mǎ ěr jí qí dì shū sū zuì è, yù shǐ dài fū hán jí nà yǐ wén. hā mǎ ěr zhě, níng zōng rǔ mǔ zhī zǐ yě, yǔ shū sū zǎo bèi sù wèi, dì shēn juàn chǒng zhī. ér hā mǎ ěr yǒu kǒu cái, yóu wèi dì xiè xìng, lèi guān diàn zhōng shì yù shǐ, shū sū yì lèi guān jí xián xué shì, dì měi jí nèi diàn, yǔ hā mǎ ěr yǐ shuāng lù wèi xì. yī rì, hā mǎ ěr fú xīn yī shì cè, dì fāng chuài chá, xùn chá yú qí yī, hā mǎ ěr shì dì yuē: tiān zǐ gù dāng rú shì yé? dì yī xiào ér yǐ. qí bèi ài xìng, wú yǔ wèi bǐ. yóu shì hā mǎ ěr shēng shì rì shèng, zì fān wáng qī lǐ jiē lù yí zhī.
秋,七月,庚寅,監察御史沃勒海壽,劾奏殿中侍御史哈瑪爾及其弟舒蘇罪惡,御史大夫韓吉納以聞。哈瑪爾者,寧宗乳母之子也,與舒蘇早備宿衛,帝深眷寵之。而哈瑪爾有口才,尤為帝褻幸,累官殿中侍御史,舒蘇亦累官集賢學士,帝每即內殿,與哈瑪爾以雙陸為戲。一日,哈瑪爾服新衣侍側,帝方啜茶,噀茶於其衣,哈瑪爾視帝曰:「天子固當如是耶?」帝一笑而已。其被愛幸,無與為比。由是哈瑪爾聲勢日盛,自籓王、戚里皆賂遺之。
zhì zhèng chū, tuō kè tuō wèi chéng xiàng, qí dì é sēn tè mù ěr wèi yù shǐ dài fū, hā mǎ ěr rì qū fù qí xiōng dì zhī mén. huì tuō kè tuō qù xiàng wèi, ér bó ěr jì bù hā wèi chéng xiàng, yǔ tuō kè tuō yǒu jiù yuàn, yù zhōng shāng zhī, hā mǎ ěr měi yú dì qián yíng hù, gù dé miǎn.
至正初,托克托為丞相,其弟額森特穆爾為御史大夫,哈瑪爾日趨附其兄弟之門。會托克托去相位,而博爾濟布哈為丞相,與托克托有舊怨,欲中傷之,哈瑪爾每於帝前營護,故得免。
chū, bó ěr jì bù hā yǔ tài fèi yīn hán jí nà tú men dài ěr děng qíng hǎo shén mì, jí bó ěr jì bù hā bà, tài fèi yīn hán jí nà nǎi móu chù hā mǎ ěr, fěng yù shǐ hé zòu zhī. qí xiǎo zuì zé shòu xuān ràng wáng děng tuó mǎ zhū wù, qí dà zhě zé shè zhàng fáng yú yù wò zhī hòu, wú jūn chén zhī fēn yòu shì yǐ tí diào níng huī sì wèi míng, chū rù tuō guǒ sī huáng hòu gōng, fàn fēn zhī zuì yóu dà. níng huī sì zhě, zhǎng tuō guǒ sī huáng hòu qián liáng tuō guǒ sī huáng hòu, dì shù mǔ yě. hā mǎ ěr gè yù shǐ yǒu suǒ yán, xiān yú dì qián xī qí fēi zuì, shì jiē tài fèi yīn hán jí nà suǒ zhí shí. jí hán jí nà yǐ yù shǐ suǒ yán zòu, dì dà nù, chì fú nà. míng rì, zhāng zài shàng, dì bù dé yǐ, jǐn duó hā mǎ ěr shū sū guān, jū zhī cǎo dì, ér wò liè hǎi shòu chū wèi shǎn xī lián fǎng fù shǐ. yú shì tài fèi yīn bà wèi hàn lín xué shì chéng zhǐ, hán jí nà wèi xuān zhèng yuàn shǐ.
初,博爾濟布哈與泰費音、韓吉納、圖們岱爾等情好甚密,及博爾濟布哈罷,泰費音、韓吉納乃謀黜哈瑪爾,諷御史劾奏之。其小罪則受宣讓王等駝馬諸物,其大者則設帳房於御幄之後,無君臣之分;又恃以提調寧徽寺為名,出入托果斯皇后宮,犯分之罪尤大。寧徽寺者,掌托果斯皇后錢糧;托果斯皇后,帝庶母也。哈瑪爾各御史有所言,先於帝前析其非罪,事皆泰費音、韓吉納所摭拾。及韓吉納以御史所言奏,帝大怒,斥弗納。明日,章再上,帝不得已,僅奪哈瑪爾、舒蘇官,居之草地,而沃埒海壽出為陝西廉訪副使。於是泰費音罷為翰林學士承旨,韓吉納為宣政院使。
rén chén, zhào huáng tài zǐ ā yù shí lī dá lǎ xí xué hàn rén wén zì, yǐ hàn lín xué shì lǐ hǎo wén jiān yù dé, guī yáng wèi zàn shàn.
壬辰,詔皇太子阿裕實哩達喇習學漢人文字,以翰林學士李好文兼諭德,歸暘為贊善。
hǎo wén lì cí, shàng shū zǎi xiàng yuē: sān dài dì wáng, mò bù yǐ jiào shì zǐ wèi xiān wù, gài dì wáng zhī zhì běn yú dào, shèng xián zhī dào cún yú jīng, ér chuán jīng qī yú míng dào, chū zhì zài yú wèi xué, guān xì zhì zhòng, yào zài dé rén. zì fēi dé kān fàn mó, zé bù zú yǐ fǔ chéng dé xìng fēi xué zhēn kǔn ào, zé bù zú yǐ qǐ dí cōng míng yí qiú dào dé zhī hóng rú, yǎng chéng guó jiā zhī shèng shì. hǎo wén tiān zī běn xià, rén wàng sù qīng, cǎo yě zhī xí, jiǔ yǔ xìng chéng, zhāng jù zhī xué, jìn yǐ shì fèi, zhòu yǐ zhòng tuō, fù hé chéng nán. bì bié jiā xuǎn lūn, shù jǐ guó jiā yǒu de rén zhī zhù, ér hǎo wén miǎn fáng xián zhī jī. chéng xiàng yǐ qí shū wén, dì jiā tàn zhī, ér bù yǔn qí cí. hǎo wén yán: yù qiú èr dì sān wáng zhī dào, bì yóu yú kǒng shì, qí shū zé xiào jīng dà xué lùn yǔ mèng zǐ zhōng yōng. nǎi zhāi qí yào lüè, shì yǐ jīng yì, yòu qǔ shǐ chuán jí xiān rú lùn shuō yǒu guān zhì tǐ ér xié jīng zhǐ zhě, jiā yǐ jǐ jiàn, fǎng zhēn dé xiù dà xué yǎn yì zhī lì, wèi shū shí yī juàn, míng yuē duān běn táng jīng xùn yào yì, fèng biǎo yǐ jìn.
好文力辭,上書宰相曰:「三代帝王,莫不以教世子為先務,蓋帝王之治本於道,聖賢之道存於經,而傳經期於明道,出治在於為學,關係至重,要在得人。自非德堪范模,則不足以輔成德性;非學臻閫奧,則不足以啟迪聰明;宜求道德之鴻儒,仰成國家之盛事。好文天資本下,人望素輕,草野之習,久與性成,章句之學,浸以事廢,驟以重託,負荷誠難。必別加選掄,庶幾國家有得人之助,而好文免妨賢之飢。」丞相以其書聞,帝嘉嘆之,而不允其辭。好文言:「欲求二帝、三王之道,必由於孔氏,其書則《孝經》、《大學》、《論語》、《孟子》、《中庸》。」乃摘其要略,釋以經義,又取史傳及先儒論說有關治體而協經旨者,加以己見,仿真德秀《大學衍義》之例,為書十一卷,名曰《端本堂經訓要義》,奉表以進。
dì shī wén zhī, yán yú qí huáng hòu yuē: xiàng zhě tài zǐ xué fó fǎ, dùn jué kāi wù, jīn nǎi shǐ xí kǒng zǐ zhī jiào, kǒng huài tài zǐ zhēn xìng. hòu yuē: wú suī jū shēn gōng, bù míng dào dé, cháng wén zì gǔ jí jīn zhì tiān xià zhě, xū yòng kǒng zǐ zhī dào, shě zhī tā qiú, jí wèi yì duān. fó fǎ suī hǎo, nǎi yú shì ěr, bù kě yǐ zhì tiān xià. ān de shǐ tài zǐ bù dú shū yé?
帝師聞之,言於奇皇后曰:「向者太子學佛法,頓覺開悟,今乃使習孔子之教,恐壞太子真性。」後曰:「吾雖居深宮,不明道德,嘗聞自古及今治天下者,須用孔子之道,舍之他求,即為異端。佛法雖好,乃餘事耳,不可以治天下。安得使太子不讀書耶?」
jiǎ wǔ, yǐ é sēn tè mù ěr wèi yù shǐ dài fū.
甲午,以額森特穆爾為御史大夫。
yǐ wèi, yǐ hú guǎng xíng shěng zuǒ chéng xiàng é lín qìn bā lēi zhī shū mì yuàn shì.
乙未,以湖廣行省左丞相額琳沁巴勒知樞密院事。
jiǎ yín, yǐ bā yán wèi jí xián dà xué shì.
甲寅,以巴延為集賢大學士。
yǐ mǎo, yòu chéng xiàng duō ěr jì bà, yī qián wèi guó wáng.
乙卯,右丞相多爾濟罷,依前為國王。
shì yuè, dà lín yǔ, shuǐ méi gāo táng zhōu chéng, jiāng hàn yì, piào méi mín jū hé jià. guī dé fǔ lín yǔ jiā shí xún.
是月,大霖雨,水沒高唐州城,江、漢溢,漂沒民居、禾稼。歸德府霖雨浹十旬。
rùn yuè, xīn yǒu, yǐ tài fù tuō kè tuō fù wèi zhōng shū yòu chéng xiàng, chū hán jí nà wèi jiāng zhè xíng shěng píng zhāng zhèng shì.
閏月,辛酉,以太傅托克托復為中書右丞相,出韓吉納為江浙行省平章政事。
chū, tuō kè tuō zì gān zhōu hái shàng dōu, jiāng fù xiāng, zhōng shū cān yì zhào qī yí, yuán wài láng lǐ jì, yè hàn lín zhí xué shì jiān zàn shàn guī yáng sī dì, zhì tuō kè tuō zhī mìng, shǔ cǎo zhào, yáng cí yuē: chéng xiàng jiāng wèi yī zhōu shì yè, rù xiàng zhī zhào, dāng mìng cí chén shì zhāng. jīn shǔ bǐ yú yáng, kǒng lèi chéng xiàng zhī xián yě. qī yí yuē: ruò shàng mìng wèi zhī, nài hé? yáng yuē: shì lǐ fēi shùn, yì dāng gù cí. qī yí zhī bù kě qū, nǎi yǐ.
初,托克托自甘州還上都,將復相,中書參議趙期頤,員外郎李稷,謁翰林直學士兼贊善歸暘私第,致托克托之命,屬草詔,暘辭曰:「丞相將為伊、周事業,入相之詔,當命詞臣視章。今屬筆於暘,恐累丞相之賢也。」期頤曰:「若上命為之,奈何?」暘曰:「事理非順,亦當固辭。」期頤知不可屈,乃已。
gēng wǔ, yǐ é ěr kè dá lǔ gá qí chuò sī jiǎn wèi zhōng shū yòu chéng.
庚午,以額爾克達嚕噶齊綽斯戩為中書右丞。
xīn sì, zhào shè hú nán yáo zéi guà wù zhě.
辛巳,詔赦湖南猺賊詿誤者。
chū, mǎn jì lēi gá tái zú, tài fèi yīn qǐng lìng tuō kè tuō guī zàng, zuǒ yòu yǐ wèi nán, tài fèi yīn wèi zhī gù qǐng, tuō kè tuō dé hái, qiě bài tài fù, rán bù zhī tài fèi yīn zhī yǒu dé yú jǐ yě, yīn rǔ zhōng bǎi chán jiān chéng xì, yù zhōng shāng zhī. shì shí zhōng shū cān zhī zhèng shì kǒng sī lì děng, jiē yī shí míng rén, tài fèi yīn suǒ bá yòng zhě, xī wū yǐ zuì chù qù. tài fèi yīn jì bà, yòu wū hé zhī, ér bìng lùn qí zi é sēn hū tú bù yí jiàn qǔ zōng shì nǚ. tuō kè tuō zhī mǔ wén zhī, wèi tuō kè tuō xiōng dì yuē: tài fèi yīn, hǎo rén yě, hé hài yú rǔ ér yù qù zhī? rǔ xiōng dì ruò wéi wú yán, fēi wú zi yě. shì yù shǐ sà mǎ tè yáng yán yú cháo yuē: yù shǐ yù hài zhèng rén, huài tái gāng, rú tiān xià hòu shì hé! jí wò bìng bù qǐ. gù lì tián fù quàn tài fèi yīn zì cái, tài fèi yīn yuē: wú wú zuì, dāng tīng yú tiān. ruò zì shā, zé chéng yǒu qiàn yǐ! suì hái fèng yuán, dù mén xiè kè, yǐ shū shǐ zì yú.
初,滿濟勒噶台卒,泰費音請令托克托歸葬,左右以為難,泰費音為之固請,托克托得還,且拜太傅,然不知泰費音之有德於己也,因汝中柏讒間成隙,欲中傷之。是時中書參知政事孔思立等,皆一時名人,泰費音所拔用者,悉誣以罪黜去。泰費音既罷,又誣劾之,而並論其子額森呼圖不宜僭娶宗室女。托克托之母聞之,謂托克托兄弟曰:「泰費音,好人也,何害於汝而欲去之?汝兄弟若違吾言,非吾子也。」侍御史薩瑪特揚言於朝曰:「御史欲害正人,壞台綱,如天下後世何!」即臥病不起。故吏田復勸泰費音自裁,泰費音曰:「吾無罪,當聽於天。若自殺,則誠有慊矣!」遂還奉元,杜門謝客,以書史自娛。
tuō kè tuō yǐ hā mǎ ěr cháng wèi jǐ yíng hù, shēn dé zhī, suì yuán yǐn hā mǎ ěr fù wèi tóng zhī shū mì yuàn shì.
托克托以哈瑪爾嘗為己營護,深德之,遂援引哈瑪爾復為同知樞密院事。
bā yuè, jiǎ chén, yǐ bā yán wèi zhōng shū píng zhāng zhèng shì.
八月,甲辰,以巴延為中書平章政事。
shì yuè, dì zhì zì shàng dōu.
是月,帝至自上都。
jiǔ yuè, jiǎ zǐ, zhào: fán jiàn yán zhōng wài lì hài zhě, wěi guān xuǎn qí kě xíng zhī shì yǐ wén.
九月,甲子,詔:「凡建言中外利害者,委官選其可行之事以聞。」
bǐng zǐ, zhōng shū píng zhāng zhèng shì dìng zhū yǐ bìng cí zhí, bù kě.
丙子,中書平章政事定珠以病辭職,不可。
shì yuè, qiǎn yù shǐ zhōng chéng lǐ xiàn dài sì hé dú.
是月,遣御史中丞李獻代祀河瀆。
dōng, shí yuè, xīn mǎo, xiǎng yú tài miào.
冬,十月,辛卯,享於太廟。
dīng yǒu, huáng tài zǐ rù duān běn táng yì yè. mìng tuō kè tuō yǎ kè bù hā lǐng qí shì. duān běn táng xū zhōng zuò yǐ qí zhì zūn lín xìng, tài zǐ yǔ shī fù fēn dōng xī xiàng zuò shòu shū, qí xià liáo shǔ yǐ cì liè zuò, cóng guī yáng yì yě.
丁酉,皇太子入端本堂肄業。命托克托、雅克布哈領其事。端本堂虛中坐以俟至尊臨幸,太子與師傅分東西向坐授書,其下僚屬以次列坐,從歸暘議也。
zhào yǐ lǐ hǎo wén suǒ jìn jīng xùn yào yì fù duān běn táng, lìng tài zǐ xí yān. hǎo wén yòu jí lì dài dì wáng gù shì, zǒng bǎi yǒu liù piān: yī yuē shèng huì, rú hàn xiào zhāo hòu hàn míng dì yòu mǐn zhī lèi èr yuē xiào yǒu, rú shùn wén wáng táng xuán zōng yǒu ài zhī lèi sān yuē gōng jiǎn, rú hàn wén dì què qiān lǐ mǎ bà lù tái zhī lèi sì yuē shèng xué, rú yīn zōng jī xué jí chén suí zhū jūn bù shàn xué zhī lèi yǐ wèi tài zǐ wèn ān yú xiá zhī zhù, yòu qǔ gǔ shǐ zì sān huáng qì jīn sòng, lì dài shòu shòu, guó zuò jiǔ sù, zhì luàn xìng fèi wèi shū, míng yuē dà bǎo lù yòu qǔ qián dài dì wáng shì fēi shàn è zhī suǒ dāng fǎ jiè zhě wèi shū, míng yuē dà bǎo guī jiàn, jiē lù yǐ jìn. fù shàng shū yuē: diàn xià yǐ chén suǒ jìn zhū shū, cān zhī zhēn guān zhèng yào dà xué yǎn yì děng piān, guǒ néng yī yī tuī ér xíng zhī, zé tài píng zhī zhì, bù nán zhì yǐ.
詔以李好文所進《經訓要義》付端本堂,令太子習焉。好文又集《歷代帝王故事》,總百有六篇:一曰聖慧,如漢孝昭、後漢明帝幼敏之類;二曰孝友,如舜、文王、唐玄宗友愛之類;三曰恭儉,如漢文帝卻千里馬、罷露台之類;四曰聖學,如殷宗緝學及陳、隋諸君不善學之類;以為太子問安餘暇之助,又取古史自三皇迄金、宋,歷代授受,國祚久速,治亂興廢為書,名曰《大寶錄》;又取前代帝王是非善惡之所當法戒者為書,名曰《大寶龜鑑》,皆錄以進。復上書曰:「殿下以臣所進諸書,參之《貞觀政要》、《大學衍義》等篇,果能一一推而行之,則太平之治,不難致矣。」
shí yī yuè, wù wǔ shuò, rì yǒu shí zhī.
十一月,戊午朔,日有食之。
tuō guǒ sī huáng hòu yǐ wò liè hǎi shòu zhī yán qīn jǐ, qì sù yú dì. dì nù, nǎi duó wò liè hǎi shòu guān, píng guī tián lǐ, jìn gù zhī, bìng wū hán jí nà zāng zuì, zhàng liú niǔ ěr gàn yǐ sǐ ér tú men dài ěr zì zhōng shū yòu chéng chū wèi sì chuān yòu chéng, yì wū yǐ zuì, zhuī zhì zhōng dào shā zhī.
托果斯皇后以沃埒海壽之言侵己,泣訴於帝。帝怒,乃奪沃埒海壽官,屏歸田裡,禁錮之,並誣韓吉納贓罪,杖流紐爾干以死;而圖們岱爾自中書右丞出為四川右丞,亦誣以罪,追至中道殺之。
shí èr yuè, dīng wèi, yáo zéi wú tiān bǎo xiàn chén zhōu.
十二月,丁未,猺賊吳天保陷辰州。
shì suì, zhào tài rǒng guān, jūn fèng lù, cì zhì shì guān jí gāo nián bó.
是歲,詔汰冗官,均俸祿,賜致仕官及高年帛。
cáo yùn shǐ jiǎ lǔ jiàn yán biàn yì èr shí yú shì, cóng qí bā shì: qí yī yuē jīng jī hé dí, èr yuē yōu xù cáo sī jiù lǐng cáo hù, sān yuē jiē yùn wěi guān, sì yuē tōng zhōu zǒng zhì yù dìng wěi guān, wǔ yuē chuán hù kùn yú bà fū, hǎi liáng huài yú bà hù, liù yuē shū jùn yùn hé, qī yuē lín qīng yùn liáng wàn hù fǔ dāng lì cáo sī, bā yuē yí yǐ xuān zhōng chuán hù fù běn sī jié zhì.
漕運使賈魯建言便益二十餘事,從其八事:其一曰京畿和糴,二曰優恤漕司舊領漕戶,三曰接運委官,四曰通州總治預定委官,五曰船戶困於壩夫,海糧壞於壩戶,六曰疏浚運河,七曰臨清運糧萬戶府當隸漕司,八曰宜以宣中船戶付本司節制。
jì níng píng yáo děng xiàn cáo qī qī fǎn, mìng xíng bù láng zhōng bā kè shén bīng mǎ zhǐ huī xī bù hǎn tǎo píng zhī.
冀寧平遙等縣曹七七反,命刑部郎中巴克什、兵馬指揮錫布罕討平之。
yuán jìng liǔ guì děng lù yáo liáo qiè fā, cháo tíng yǐ xī dòng xiǎn zǔ, xià zhào zhāo yù zhī. hú guǎng xíng shěng píng zhāng dá shí tè mù ěr wèi kòu qíng bù kě liào, qǐng zhì sān fēn shěng: yī zhì jìng jiāng, yī zhì yuán jìng, yī zhì liǔ guì, yǐ zuǒ yòu chéng cān zhèng bīng zhèn qí dì bà jìng zhōu lù zǒng guǎn fǔ, gǎi lì jìng zhōu jūn mín ān fǔ sī, shè wàn hù fǔ, yì yǐ shù bīng. cóng zhī. dá shí tè mù ěr, tè mù ěr dá shí zhī dì yě.
沅、靖、柳、桂等路猺獠竊發,朝廷以溪洞險阻,下詔招諭之。湖廣行省平章達實特穆爾謂「寇情不可料,請置三分省:一治靜江,一治沅、靖,一治柳、桂,以左、右丞、參政兵鎮其地;罷靖州路總管府,改立靖州軍民安撫司,設萬戶府,益以戍兵。」從之。達實特穆爾,特穆爾達實之弟也。
zhì zhèng shí nián
◎至正十年
chūn, zhēng yuè, bǐng chén shuò, yǐ zhōng shū yòu chéng chuò sī jiǎn wèi píng zhāng zhèng shì.
春,正月,丙辰朔,以中書右丞綽斯戩為平章政事。
jiǎ xū, yǔn shí lì zhōu, sè hēi, zhōng wēi yǒu jīn xīng, xiān yǒu shēng zì xī běi lái, zhì zhōu běi èr shí lǐ nǎi yǔn.
甲戌,隕石隸州,色黑,中微有金星,先有聲自西北來,至州北二十里乃隕。
shì yuè, qián tài bǎo zhōng shū yòu chéng xiàng bó ěr jì bù hā zú yú bó hǎi xiàn.
是月,前太保、中書右丞相博爾濟布哈卒於渤海縣。
sān yuè, fèng huà zhōu shān shí liè, yǒu qín niǎo shān chuān rén wù zhī xíng.
三月,奉化州山石裂,有禽鳥、山川、人物之形。
shì chūn, zhāng dé dà hán, jìn qīng míng jié, yǔ xuě sān chǐ, mín duō dòng něi sǐ.
是春,彰德大寒,近清明節,雨雪三尺,民多凍餒死。
xià, sì yuè, dīng yǒu, shè tiān xià.
夏,四月,丁酉,赦天下。
shì yuè, dì rú shàng dōu.
是月,帝如上都。
wǔ yuè, yòu chéng xiàng tuō kè tuō jū mǔ yōu, dì qiǎn jìn chén yù zhī, bǐ chū lǐ shù wù. yú shì tuō kè tuō yòng wū kù xùn liáng zhēn gōng bó suì rǔ zhōng bǎi bài tè mù ěr děng wèi liáo shǔ, jiē wěi yǐ fù xīn zhī jì, xiǎo dà zhī shì jiē yǔ zhī móu, shì xíng ér qún chén bù zhī yě.
五月,右丞相托克托居母憂,帝遣近臣諭之,俾出理庶務。於是托克托用烏庫遜良楨、龔伯璲、汝中柏、拜特穆爾等為僚屬,皆委以腹心之寄,小大之事皆與之謀,事行而群臣不知也。
liù yuè, rén zǐ, yǒu xīng dà rú yuè, rù běi dǒu, zhèn shēng ruò léi, sān rì fù hái.
六月,壬子,有星大如月,入北斗,震聲若雷,三日復還。
jiǎ zǐ, níng zhōu dà yǔ, shān bēng.
甲子,寧州大雨,山崩。
bǐng yín, shàng gāo xiàn měng shān bēng.
丙寅,上高縣蒙山崩。
bā yuè, rén yín, dì zhì zì shàng dōu.
八月,壬寅,帝至自上都。
jiǔ yuè, xīn yǒu, jì sān huáng rú jì kǒng zǐ lǐ. xiān shì suì sì yǐ yī guān xíng shì, jiāng xī lián fǎng shǐ wén shū nè jiàn yán, lǐ yǒu wèi bèi, nǎi chì gōng bù jù jì qì, jiāng zhè xíng shěng zào yǎ lè, tài cháng dìng yí shì, hàn lín zhuàn lè zhāng, zhì shì yòng zhī.
九月,辛酉,祭三皇如祭孔子禮。先是歲祀以醫官行事,江西廉訪使文殊訥建言,禮有未備,乃敕工部具祭器,江浙行省造雅樂,太常定儀式,翰林撰樂章,至是用之。
gēng wǔ, mìng shū mì yuàn yǐ jūn shì wǔ bǎi xiū zhú bái hé tí.
庚午,命樞密院以軍士五百修築白河提。
rén wǔ, yòu chéng xiàng tuō kè tuō yǐ lì bù xuǎn gé tiáo mù fán duō, mò shì jù yī, quán xuǎn zhě dé yǐ gāo xià zhī, qǐng biān lèi wèi chéng shū, cóng zhī.
壬午,右丞相托克托以吏部選格條目繁多,莫適據依,銓選者得以高下之,請編類為成書,從之。
dōng, shí yuè, yǐ yǒu, ān xī xiàn hòu shān míng.
冬,十月,乙酉,安溪縣後山鳴。
yǐ wèi, tuō kè tuō yù gèng chāo fǎ, nǎi jí shěng tái liǎng yuàn gòng yì zhī.
乙未,托克托欲更鈔法,乃集省、台、兩院共議之。
xiān shì, zuǒ sī dōu shì wǔ qí, yǐ chāo fǎ bù xíng, qǐng rú jiù, fán hé zhī míng mù, yú zǒng kù zhuǎn zhī, cóng zhī. zhì shì yǔ lì bù shàng shū xiè zhé dǔ jù yù yíng hé chéng xiàng yì, qǐng yǐ chǔ bì chāo yī guàn wén shěng quán tóng qián yī qiān wén, chāo wèi mǔ ér qián wèi zi, zhòng jiē wěi wěi, bù gǎn chū yī yǔ. zhōng shū zuǒ chéng jiān guó zi jì jiǔ lǚ sī chéng yuē: zhōng tǒng zhì yuán, zì yǒu mǔ zǐ, shàng liào wèi mǔ, xià liào wèi zi, pì rú dá lēi dá rén qǐ yǎng hàn rén wèi zi, shì zhōng wèi hàn rén zhī zǐ ér yǐ, qǐ yǒu yǐ gù zhǐ wèi mǔ ér yǐ tóng qián wèi guò fáng ér zi zhě hū! sī chéng yòu yuē: qián chāo yòng fǎ, yǐ xū huàn shí, qí zhì yī yě. jīn lì dài qián yǔ zhì zhèng qián zhōng tǒng chāo zhì yuán chāo jiāo chāo fēn wèi wǔ xiàng, lǜ xià mín zhī zhī, cáng qí shí ér qì qí xū, kǒng bù wèi guó jiā lì. xiè zhé dǔ yuē: zhì yuán chāo duō wěi, gù gèng zhī. sī chéng yuē: zhì yuán chāo fēi wěi, rén wèi wěi ěr, jiāo chāo ruò chū, yì yǒu wèi wěi zhě yǐ. qiě zhì yuán chāo rén yóu shí zhī, jiāo chāo rén wèi zhī shí, wěi jiāng zī duō. xiè zhé dǔ yuē: qián chāo jiān xíng hé rú? sī chéng yuē: qián chāo jiān xíng, qīng zhòng bù lún, hé zhě wèi mǔ, hé zhě wèi zi? rǔ bù tōng gǔ jīn, tú yǐ kǒu shé qǔ mèi dà chén, kě hū? xiè zhé dǔ nù yuē: wǒ děng cè jì bù kě xíng, gōng yǒu hé cè? sī chéng yuē: wǒ yǒu sān zì cè, yuē xíng bù dé, xíng bù dé! yòu yuē: chéng xiàng wù tīng cǐ yán, rú xiàng rì kāi jīn kǒu hé, chéng zé guī gōng rǔ děng, bù chéng zé guī zuì chéng xiàng yǐ. tuō kè tuō jiàn sī chéng zhī yán zhí, hú yí wèi jué. yù shǐ dài fū é sēn tè mù ěr yuē: lǚ jì jiǔ zhī yán yì yǒu shì zhě, dàn bù dāng zài láng miào shàng dà shēng lì sè ěr. yù shǐ hé sī chéng kuáng wàng, zuǒ qiān hú guǎng xíng shěng zuǒ chéng.
先是,左司都事武祺,以鈔法不行,請如舊,凡合支名目,於總庫轉支,從之。至是與吏部尚書偰哲篤俱欲迎合丞相意,請以楮幣鈔一貫文省權銅錢一千文,鈔為母而錢為子,眾皆唯唯,不敢出一語。中書左丞兼國子祭酒呂思誠曰:「中統、至元,自有母子,上料為母,下料為子,譬如達勒達人乞養漢人為子,是終為漢人之子而已,豈有以故紙為母而以銅錢為過房兒子者乎!」思誠又曰:「錢鈔用法,以虛換實,其致一也。今歷代錢與至正錢、中統鈔、至元鈔、交鈔分為五項,慮下民知之,藏其實而棄其虛,恐不為國家利。」偰哲篤曰:「至元鈔多偽,故更之。」思誠曰:「至元鈔非偽,人為偽爾,交鈔若出,亦有為偽者矣。且至元鈔人猶識之,交鈔人未之識,偽將滋多。」偰哲篤曰:「錢鈔兼行何如?」思誠曰:「錢鈔兼行,輕重不倫,何者為母,何者為子?汝不通古今,徒以口舌取媚大臣,可乎?」偰哲篤怒曰:「我等策既不可行,公有何策?」思誠曰:「我有三字策,曰行不得,行不得!」又曰:「丞相勿聽此言,如向日開金口河,成則歸功汝等,不成則歸罪丞相矣。」托克托見思誠之言直,狐疑未決。御史大夫額森特穆爾曰:「呂祭酒之言亦有是者,但不當在廊廟上大聲厲色耳。」御史劾思誠狂妄,左遷湖廣行省左丞。
suì dìng gēng chāo zhī yì, yǐ zhōng tǒng jiāo chāo yī guàn shěng quán tóng qián yī qiān wén, zhǔn zhì yuán bǎo chāo èr guàn, réng zhù zhì yuán tōng bǎo qián yǔ lì dài qián bìng yòng, yǐ shí chāo fǎ. xíng zhī wèi jiǔ, wù jià téng yǒng zhì yú shí bèi. jí bīng xìng, suǒ zài jùn xiàn jiē yǐ wù dài xiāng mào yì, gōng sī suǒ jī zhě jiē bù xíng, guó yòng yóu shì dà fá.
遂定更鈔之議,以中統、交鈔一貫省權銅錢一千文,准至元寶鈔二貫,仍鑄至元通寶錢與歷代錢並用,以實鈔法。行之未久,物價騰踴至逾十倍。及兵興,所在郡縣皆以物貸相貿易,公私所積者皆不行,國用由是大乏。
shì yuè, nán yáng dà míng dōng píng jì nán xú zhōu, gè lì bīng mǎ zhǐ huī sī, yǐ bǔ shàng mǎ zéi. shí nán yáng lù zǒng guǎn zhuāng wén zhāo yán: běn jùn yā lù yǒu shàng mǎ zéi bǎi shí wèi qún, tū rù fù jiā, jì qí jiā zī, yāo qiú jīn yín wèi sǎ huā. huò jié zhōu xiàn guān kù, qǔ qīng zī, yuē shù zhuāng zài bì, jū jì nǚ, zhì jiǔ gāo huì, sān rì nǎi shàng mǎ qù. zhōu jùn wú wǔ bèi, wú rú zhī hé. yú shì shǐ mìng lì bīng mǎ fēn sī wǔ chù, rán zhōng bù néng jìn.
是月,南陽、大名、東平、濟南、徐州,各立兵馬指揮司,以捕上馬賊。時南陽路總管莊文昭言:「本郡鴉路有上馬賊百十為群,突入富家,計其家貲,邀求金銀為撒花。或劫州縣官庫,取輕資,約束裝載畢,拘妓女,置酒高會,三日乃上馬去。州郡無武備,無如之何。」於是始命立兵馬分司五處,然終不能禁。
shí yī yuè, rén zǐ shuò, rì yǒu shí zhī.
十一月,壬子朔,日有食之。
xīn yǒu, bà liáo yáng bīn hǎi mín jiān áo yě yán.
辛酉,罷遼陽濱海民煎熬野鹽。
shì yuè, sān xīng yǔn yú yào zhōu, huà wèi shí, rú fǔ xíng, xuē zhī yǒu xiè, jī zhī yǒu shēng.
是月,三星隕於耀州,化為石,如斧形,削之有屑,擊之有聲。
shí èr yuè, rén wǔ shuò, xiū dà dū chéng.
十二月,壬午朔,修大都城。
yòu chéng xiàng tuō kè tuō kǎi rán yǒu zhì yú shì gōng, shí hé jué wǔ nián bù néng sāi, fāng shù qiān lǐ, mín bèi qí huàn, tuō kè tuō qǐng gōng rèn qí shì, dì jiā nà zhī. xīn mǎo, yǐ dà sī nóng tú lǔ děng jiān lǐng dōu shuǐ jiān.
右丞相托克托慨然有志於事功,時河決五年不能塞,方數千里,民被其患,托克托請躬任其事,帝嘉納之。辛卯,以大司農圖嚕等兼領都水監。
jí qún chén yì huáng hé biàn yì shì, yán rén rén shū, wéi dōu cáo yùn shǐ jiǎ lǔ chāng yán bì dāng zhì. xiān shì lǔ cháng wèi shān dōng dào fèng shǐ xuān fǔ shǒu lǐng guān, xún xíng bèi shuǐ jùn yì, jù dé xiū hàn chéng cè. hòu yòu wèi dōu shuǐ shǐ zhě, fèng zhǐ yì hé shàng xiàng shì, yàn zhuàng wèi tú, yǐ èr cè jìn xiàn: yī yì xiū zhù běi dī yǐ zhì héng kuì, qí yòng gōng shěng yī yì shū sāi bìng jǔ, wǎn hé dōng xíng, shǐ fù gù dào, qí gōng fèi shén dà. zhì shì fù yǐ èr cè jìn, qǔ qí hòu cè, qiě yǐ qí shì shǔ lǔ, lǔ gù cí, tuō kè tuō yuē: cǐ shì fēi zi bù kě. nǎi rù zòu, dà chēng zhǐ. tuō kè tuō chū gào qún chén yuē: huáng dì fāng yōu xià mín, wèi dà chén zhě, zhí dāng fēn yōu. rán shì yǒu nán wèi. yóu jí yǒu nán zhì. zì gǔ hé huàn, jí nán zhì zhī jí yě. jīn wǒ bì yù qù qí jí, ér rén rén yì lùn, hé yě? rán tíng yì zhōng mò néng jué. dì nǎi mìng gōng bù shàng shū chéng zūn xié dà sī nóng tú lǔ xíng shì hé, yì jù shū sāi zhī fāng yǐ wén.
集群臣議黃河便益事,言人人殊,唯都漕運使賈魯昌言必當治。先是魯嘗為山東道奉使宣撫首領官,循行被水郡邑,具得修捍成策。後又為都水使者,奉旨詣河上相視,驗狀為圖,以二策進獻:一議修筑北堤以治橫潰,其用功省;一議疏塞並舉,挽河東行,使復故道,其功費甚大。至是復以二策進,取其後策,且以其事屬魯,魯固辭,托克托曰:「此事非子不可。」乃入奏,大稱旨。托克托出告群臣曰:「皇帝方憂下民,為大臣者,職當分憂。然事有難為。猶疾有難治。自古河患,即難治之疾也。今我必欲去其疾,而人人異論,何也?」然廷議終莫能決。帝乃命工部尚書成遵偕大司農圖嚕行視河,議具疏塞之方以聞。
mìng qián tóng zhī shū mì yuàn shì bù yán bù hā děng tǎo guǎng xī yáo zéi.
命前同知樞密院事布延布哈等討廣西猺賊。
fāng guó zhēn fù pàn, jǐ yǒu, kòu wēn zhōu.
方國珍復叛,己酉,寇溫州。
shì dōng, wēn nuǎn, pī lì bào yǔ shí xíng, qú ráo chù děng chù yǔ hēi shǔ, nèi bái rú fěn, cǎo mù jiē méng yá tǔ huā, dà xuě ér léi diàn.
是冬,溫暖,霹靂暴雨時行,衢、饒、處等處雨黑黍,內白如粉,草木皆萌芽吐花,大雪而雷電。
shì suì, jīng shī lì zhèng mén lóu shàng, hū yǒu rén wàng yán zāi huò, jū wèn zhī, zì chēng jì zhōu rén, yǐ ér bù zhī suǒ wǎng.
是歲,京師麗正門樓上,忽有人妄言災禍,鞫問之,自稱薊州人,已而不知所往。