qǐ zhāo yáng zuò è èr yuè, jǐn zhe yōng shè tí gé shí èr yuè, fán liù nián.
起昭阳作噩二月,尽著雍摄提格十二月,凡六年。
huì tuō huān tè mù ěr, míng zōng zhī zhǎng zǐ, mǔ nán fù lǔ shì, yán yòu qī nián sì yuè bǐng yín, shēng dì yú běi fāng. tiān lì èr nián, míng zōng bēng. zhì shùn yuán nián sì yuè, xǐ dì yú gāo lí míng nián, yí yú guǎng xī zhī jìng jiāng.
讳托欢特穆尔,明宗之长子,母南富鲁氏,延祐七年四月丙寅,生帝于北方。天历二年,明宗崩。至顺元年四月,徙帝于高丽;明年,移于广西之静江。
yuán tǒng yuán nián
◎元统元年
chūn, èr yuè, tuō huān tè mù ěr běi xíng zhì liáng xiāng, jīng shī jù lǔ bù yíng zhī. yǎ kè tè mù ěr bìng mǎ ér xíng, yú mǎ shàng jǔ biān zhǐ huà, gào yǐ guó jiā duō nàn, qiǎn shǐ fèng yíng zhī gù, ér tuō huān tè mù ěr yī wú chóu dá. yǎ kè tè mù ěr yí qí yì bù kě cè, qiě kǒng zhuī lǐ míng zōng bào bēng zhī gù, xīn zhì rì yǐ mào luàn. huì tài shǐ yì yán tuō huān tè mù ěr bù kě lì, lì zé tiān xià luàn, yǐ gù yì wèi jué. qiān yán zhě shù yuè, guó shì jiē jué yú yǎ kè tè mù ěr, zòu huáng tài hòu ér xíng zhī.
春,二月,托欢特穆尔北行至良乡,京师具卤簿迎之。雅克特穆尔并马而行,于马上举鞭指画,告以国家多难,遣使奉迎之故,而托欢特穆尔一无酬答。雅克特穆尔疑其意不可测,且恐追理明宗暴崩之故,心志日以瞀乱。会太史亦言托欢特穆尔不可立,立则天下乱,以故议未决。迁延者数月,国事皆决于雅克特穆尔,奏皇太后而行之。
yǎ kè tè mù ěr zì wén zōng fù bì, suì bǐng dà quán, xié zhèn zhǔ zhī wēi, sì yì wú jì, yī yàn huò zǎi shí sān mǎ. qǔ tài dìng dì hòu wèi fū rén, qián hòu shàng zōng shì zhī nǚ sì shí rén, huò yǒu jiāo lǐ sān rì jù qiǎn guī zhě. hòu fáng chōng chì, bù néng jǐn shí, yī rì yàn zhào shì yán jiā, nán nǚ liè zuò, míng wéi yuān yāng huì, jiàn zuò yú yī fù sè shén lì, wèn yuē:" cǐ wèi shuí?" yì yù yǔ jù guī, zuǒ yòu yuē:" cǐ tài shī jiā rén yě." zhì shì huāng yín rì shén, tǐ léi, nì xuè ér sǐ.
雅克特穆尔自文宗复辟,遂秉大权,挟震主之威,肆意无忌,一宴或宰十三马。取泰定帝后为夫人,前后尚宗室之女四十人,或有交礼三日遽遣归者。后房充斥,不能尽识,一日宴赵世延家,男女列坐,名为鸳鸯会,见坐隅一妇色甚丽,问曰:“此为谁?”意欲与俱归,左右曰:“此太师家人也。”至是荒淫日甚,体羸,溺血而死。
tài hòu nǎi yǔ dà chén dìng yì lì tuō huān tè mù ěr, qiě yuē:" wàn suì zhī hòu, qí chuán wèi yú yǎ kè tè gǔ sī, ruò wǔ zōng rén zōng gù shì." zhū wáng zōng qī fèng shàng xǐ shòu quàn jìn. liù yuè, jǐ sì, tuō huān tè mù ěr jí huáng dì wèi yú shàng dōu. zhào shè tiān xià.
太后乃与大臣定议立托欢特穆尔,且曰:“万岁之后,其传位于雅克特古斯,若武宗、仁宗故事。”诸王、宗戚奉上玺绶劝进。六月,己巳,托欢特穆尔即皇帝位于上都。诏赦天下。
xīn wèi, mìng bā yán wèi tài shī zhōng shū yòu chéng xiàng jiān xiū guó shǐ, sà dūn wèi tài fù zuǒ chéng xiàng.
辛未,命巴延为太师、中书右丞相、监修国史,萨敦为太傅、左丞相。
shí yǒu ā lǔ huī tè mù ěr zhě, míng zōng qīn chén yě, yán yú dì yuē:" tiān xià shì zhòng, yí wěi zǎi xiàng jué zhī, shù kě zé qí chéng gōng. ruò gōng zì tīng duàn, zé bì fù è míng." dì xìn zhī, yóu shì shēn jū gōng zhōng, měi shì jué yú zǎi xiàng, ér jǐ wú suǒ zhuān yān.
时有阿鲁辉特穆尔者,明宗亲臣也,言于帝曰:“天下事重,宜委宰相决之,庶可责其成功。若躬自听断,则必负恶名。”帝信之,由是深居宫中,每事决于宰相,而己无所专焉。
shì yuè, dà lín yǔ, jīng jī shuǐ, píng dì zhàng yú. jīng shuǐ yì, guān zhōng shuǐ zāi. huáng hé dà yì, hé nán shuǐ zāi. liǎng huái hàn, mín dà jī.
是月,大霖雨,京畿水,平地丈馀。泾水溢,关中水灾。黄河大溢,河南水灾。两淮旱,民大饥。
dì chū shòu fú jiè shí, jiàn mǎ hā lǎ fú qián yǒu wù wèi gōng, yīn wèn xué shì shí lǎ bo yuē:" cǐ hé wù?" yuē:" yáng xīn." dì yuē:" céng wén yòng rén xīn gān zhě, yǒu zhū?" yuē:" wén zhī, ér wèi cháng mù dǔ. qǐng wèn lài ma." lài ma zhě, dì shī yě. dì suì mìng shí lǎ bǔ wèn zhī, dá yuē:" yǒu zhī, fán rén méng dǎi xīn hài rén zhě, shì jué, zé yǐ qí xīn gān zuò gōng ěr." yuē:" cǐ yáng céng hài rén hū?" dì shī bù néng dá.
帝初受佛戒时,见玛哈喇佛前有物为供,因问学士实喇卜曰:“此何物?”曰:“羊心。”帝曰:“曾闻用人心肝者,有诸?”曰:“闻之,而未尝目睹。请问赖嘛。”赖嘛者,帝师也。帝遂命实喇卜问之,答曰:“有之,凡人萌歹心害人者,事觉,则以其心肝作供耳。”曰:“此羊曾害人乎?”帝师不能答。
qián hàn lín xué shì wú chéng zú. chéng dá wèn wěi wěi, shǐ rén huàn ruò bīng shì. sì fāng zhī shì, lái xué zhě bù xià qiān shù bǎi rén, chēng wéi cǎo lú xiān shēng. zú nián bā shí wǔ. zèng jiāng xī xíng shěng zuǒ chéng, zhuī fēng jiān chuān jùn gōng, shì wén zhèng.
前翰林学士吴澄卒。澄答问亹亹,使人涣若冰释。四方之士,来学者不下千数百人,称为草庐先生。卒年八十五。赠江西行省左丞,追封监川郡公,谥文正。
qiū, qī yuè, lín yǔ.
秋,七月,霖雨。
bā yuè, rén shēn, gǒng chāng huī zhōu shān bēng.
八月,壬申,巩昌徽州山崩。
shì yuè, lì qí chè shì wèi huáng hòu. hòu, yǎ kè tè mù ěr zhī nǚ yě.
是月,立奇彻氏为皇后。后,雅克特穆尔之女也。
kuí zhāng gé shì shū xué shì yú jí xiè bìng guī.
奎章阁侍书学士虞集谢病归。
chū, yù shǐ zhōng chéng mǎ zǔ cháng, qiú jí jiàn yǐn qí kè gōng bó suì, jí yuē:" shì zi suī xiǎo yǒu cái, rán fēi yuǎn qì, kǒng bù de lìng zhōng." zǔ cháng gù qǐng, jí gù jù zhī, zǔ cháng bù yuè. níng zōng bēng, dà chén jiāng lì dì, yòng zhì dà gù shì, zhào zhū lǎo chén fù shàng dōu yì zhèng, jí zài zhào liè, zǔ cháng shǐ rén gào zhī yuē:" yù shǐ yǒu yán." nǎi xiè bìng guī lín chuān. chū, wén zōng chù dì jū jiāng nán, shǐ jí shū zhào bō gào zhōng wài. shí shěng tái chén jiē wén zōng sù suǒ xìn yòng, yù shǐ yì bù gǎn chì yán qí shì, yì zài fěng jí sù qù ér yǐ. bó suì hòu zuò shì jiàn shā, shì nǎi fú jí zhī rén.
初,御史中丞马祖常,求集荐引其客龚伯璲,集曰:“是子虽小有才,然非远器,恐不得令终。”祖常固请,集固拒之,祖常不悦。宁宗崩,大臣将立帝,用至大故事,召诸老臣赴上都议政,集在召列,祖常使人告之曰:“御史有言。”乃谢病归临川。初,文宗黜帝居江南,使集书诏播告中外。时省、台臣皆文宗素所信用,御史亦不敢斥言其事,意在讽集速去而已。伯璲后坐事见杀,世乃服集知人。
jiǔ yuè, jiǎ yín, zhōng shū shěng yán:" guān yuán dì shēng, zhì ài xuǎn fǎ, qǐng zì xǐng yuàn tái guān wài, qí yú bù xǔ dì shēng." cóng zhī.
九月,甲寅,中书省言:“官员递升,窒碍选法,请自省、院、台官外,其馀不许递升。”从之。
gēng shēn, zhào tài shī yòu chéng xiàng bā yán, tài fù zuǒ chéng xiàng sà dūn, zhuān lǐ guó jiā dà shì, yú jiē bù de jiān lǐng sān zhí.
庚申,诏太师、右丞相巴延,太傅、左丞相萨敦,专理国家大事,馀皆不得兼领三职。
zhào miǎn rú rén yì.
诏免儒人役。
qín zhōu shān bēng.
秦州山崩。
dōng, shí yuè, bǐng yín, fèng zhōu shān bēng.
冬,十月,丙寅,凤州山崩。
wù chén, zhào gǎi zhì shùn sì nián wèi yuán tǒng yuán nián.
戊辰,诏改至顺四年为元统元年。
zhōng shū shěng chén yán:" fán cháo hè yù yǔ, qǐng biàn fú xíng lǐ." cóng zhī.
中书省臣言:“凡朝贺遇雨,请便服行礼。”从之。
dīng chǒu, yī huáng tài hòu xíng nián zhī shù, shì fàng zuì qiú èr shí qī rén.
丁丑,依皇太后行年之数,释放罪囚二十七人。
wù zǐ, fēng sà dūn wèi róng wáng, téng jí sī xí fù fēng wèi tài píng wáng.
戊子,封萨敦为荣王,腾吉斯袭父封为太平王。
gēng yín, zhōng shū shěng chén qǐng jí yì wǔ zōng yīng zōng míng zōng sān cháo huáng hòu shēng fù. yǎn shèng gōng kǒng sī huì zú, zi kè jiān xí.
庚寅,中书省臣请集议武宗、英宗、明宗三朝皇后升祔。衍圣公孔思晦卒,子克坚袭。
shí yī yuè, bǐng shēn, kǒng chāng chéng jì xiàn dì liè shān bēng, lìng yǒu sī zhèn bèi zāi rén mín.
十一月,丙申,恐昌成纪县地裂山崩,令有司赈被灾人民。
xīn chǒu, qǐ zōng máo diàn.
辛丑,起棕毛殿。
xīn hài, zhuī shì jì yǎ ěr huáng dì wèi shèng míng yuán xiào huáng dì, miào hào wén zōng. shí qǐn miào wèi jiàn, yú yīng zōng shì cì quán jié cǎi diàn yǐ fèng ān shén zhǔ.
辛亥,追谥济雅尔皇帝为圣明元孝皇帝,庙号文宗。时寝庙未建,于英宗室次权结采殿以奉安神主。
fēng bā yán wèi qín wáng.
封巴延为秦王。
jiāng xī hú guǎng jiāng zhè hé nán fù lì què chá yùn sī.
江西、湖广、江浙、河南复立榷茶运司。
shì rì, qín zhōu shān bēng dì liè.
是日,秦州山崩地裂。
yǐ mǎo, yǐ yǎ kè tè mù ěr píng jiāng suǒ cì tián wǔ bǎi qǐng, fù cì qí zi téng jí sī.
乙卯,以雅克特穆尔平江所赐田五百顷,复赐其子腾吉斯。
zhào qín wáng yòu chéng xiàng bā yán, róng wáng zuǒ chéng xiàng sà dūn, zǒng bǎi guān, zǒng shù zhèng.
诏秦王、右丞相巴延,荣王、左丞相萨敦,总百官,总庶政。
shí èr yuè, yǐ chǒu, guǎng xī yáo kòu hú nán, xiàn dào zhōu, qiān hù guō zhèn zhàn sǐ, yáo fén lüè ér qù.
十二月,乙丑,广西猺寇湖南,陷道州,千户郭震战死,猺焚掠而去。
rén shēn, qiǎn shěng tái guān fēn lǐ tiān xià qiú, zuì zhuàng míng zhě chǔ jué, yuān zhě biàn zhī, yí zhě yàn zhī, yān zhì zhě zuì qí yǒu sī.
壬申,遣省台官分理天下囚,罪状明者处决,冤者辨之,疑者谳之,淹滞者罪其有司。
yǐ hài, wèi huáng tài hòu zhì huī zhèng yuàn, shè guān shǔ sān bǎi liù shí yǒu liù yuán.
乙亥,为皇太后置徽政院,设官属三百六十有六员。
jiān chá yù shǐ duō ěr jì bā lēi, shàng shū chén shí zhèng wǔ shì:" qí yī yuē tài shǐ yán míng nián sān yuè guǐ mǎo wàng, rì shí jì, sì yuè wù wǔ shuò, rì yòu shí. huáng shàng yí fèn gān gāng, xiū xíng zhèng, shū yuǎn xié nìng, zhuān rèn zhōng liáng, shù kě xiāo mǐ zāi biàn yǐ wéi zhēn xiáng. èr yuē qīn sì jiāo miào. sān yuē bó xuǎn xūn jiù zhī zǐ duān jǐn zhèng zhí zhě, qián hòu fǔ dǎo, shǐ xī xì zhī shì bù jiē yú mù, lǐ sú zhī yán bù jí yú ěr, zé shèng dé rì xīn yǐ. sì yuē shū jī zhī chén gù yí zūn chǒng, rán bì shǎng fá gōng zé mín xīn fú. wǔ yuē mǐ ān dào zéi, zhèn jiù jī mín. duō ěr jì bā lēi, mù hū lī qī shì sūn yě.
监察御史多尔济巴勒,上疏陈时政五事:“其一曰太史言明年三月癸卯望,日食既,四月戊午朔,日又食。皇上宜奋乾纲,修刑政,疏远邪佞,专任忠良,庶可消弭灾变以为祯祥。二曰亲祀郊庙。三曰博选勋旧之子端谨正直者,前后辅导,使嬉戏之事不接于目,俚俗之言不及于耳,则圣德日新矣。四曰枢机之臣固宜尊宠,然必赏罚公则民心服。五曰弭安盗贼,赈救饥民。多尔济巴勒,穆呼哩七世孙也。
shì yuè, hé nán jiāng běi xíng shěng píng zhāng zhèng shì yuè zhù zú.
是月,河南、江北行省平章政事岳柱卒。
yuè zhù tiān zī xiào yǒu, shì jīng shǐ, zì tiān wén yī yào zhī shū, wú bù jiù jí. dù liàng hóng kuò, yǒu qī zhī zhě, tián bù wéi yì, huò wèn zhī, zé yuē" bǐ zì qī yě, wǒ hé yǔ yān!" mǔ gào shì yì cháng chēng zhī yuē:" wú zi, gǔ rén yě."
岳柱天资孝友,嗜经史,自天文、医药之书,无不究极。度量弘廓,有欺之者,恬不为意,或问之,则曰;“彼自欺也,我何与焉!”母郜氏亦尝称之曰:“吾子,古人也。”
tóng suì, yǐ xíng bù shàng shū dá ěr mǎ wèi liáo yáng xíng shěng cān zhī zhèng shì. gāo lí guó shǐ cháo jīng, dào guò liáo yáng, yè xíng shěng guān, gè fèng bù sì pǐ, shū yī fú, yòng zhēng dōng shěng yìn fēng zhī. dá ěr mǎ jí qí shǐ yuē:" guó jiā shè yìn, yǐ shǔ gōng dú, fáng jiān wěi, hé wéi fēng sī shū? kuàng rǔ chū guó shí, wǒ shàng zài jīng, wèi wèi liáo yáng shěng guān, jīn hé gù yǒu shū yí wǒ? rǔ jūn chén hé qī zhà rú shì yé?" shǐ cí qū, hái qí shū yǔ bù. dá ěr mǎ, gāo chāng rén yě.
同岁,以刑部尚书达尔玛为辽阳行省参知政事。高丽国使朝京,道过辽阳,谒行省官,各奉布四匹,书一幅,用征东省印封之。达尔玛诘其使曰:“国家设印,以署公牍,防奸伪,何为封私书?况汝出国时,我尚在京,未为辽阳省官,今何故有书遗我?汝君臣何欺诈如是耶?”使辞屈,还其书与布。达尔玛,高昌人也。
guó zhì, rì jìn yù shàn yòng wǔ yáng, ér dì zì jí wèi yǐ lái, rì jiǎn yī bàn, yǐ suì jì zhī, shěng yáng sān bǎi wǔ shí yǒu qí.
国制,日进御膳用五羊,而帝自即位以来,日减一半,以岁计之,省羊三百五十有奇。
qǐ qián lì bù shàng shū wáng kè jìng wèi jiāng zhè xíng shěng cān zhī zhèng shì.
起前吏部尚书王克敬为江浙行省参知政事。
kè jìng zhì, qǐng bà fù mín chéng diàn jiāng huái tián. sōng jiāng dà xìng yǒu suì cáo mǐ wàn dàn xiàn jīng shī zhě, qí rén jì sǐ, zǐ sūn pín qiě xíng qǐ, yǒu sī réng suì zhēng, fú zú zé zá zhì sōng jiāng tián fù zhōng, lìng mín bāo nà, kè jìng yuē:" pǐ fū wàng xiàn mǐ, jiǎo míng jué yǐ róng yī shēn, jīn shēn sǐ jiā pò, yòu yǐ duó qí jué, bù kě shǐ yī jùn zhī rén jūn shòu qí hài. guó yòng níng fá cǐ yé!" jù lùn miǎn zhī. lǐng hǎi yáo zéi qiè fā, cháo tíng diào bīng shù zhī zài háng shěng zhě wǎng tǎo zhī. huì tí diào bīng mǎ guān quē, gù shì, hàn rén bù dé yǔ jūn zhèng, zhòng mò zhī suǒ wéi, kè jìng kàng yán:" xíng shěng rèn fāng miàn zhī jì, jiǎ lìng wàn yī yǒu zhòng yú cǐ zhě, yì jiāng jū fǎ zuò shì yé!" nǎi diào bīng wǎng bǔ zhī. jūn xíng, gěi liáng yǒu chà. shì wén yú cháo, jí lìng jiāng xī hú guǎng èr shěng gěi liáng yì rú zhī.
克敬至,请罢富民承佃江、淮田。松江大姓有岁漕米万石献京师者,其人既死,子孙贫且行乞,有司仍岁征,弗足则杂置松江田赋中,令民包纳,克敬曰:“匹夫妄献米,侥名爵以荣一身,今身死家破,又已夺其爵,不可使一郡之人均受其害。国用宁乏此耶!”具论免之。岭海猺贼窃发,朝廷调兵戍之在行省者往讨之。会提调兵马官缺,故事,汉人不得与军政,众莫知所为,克敬抗言:“行省任方面之寄,假令万一有重于此者,亦将拘法坐视耶!”乃调兵往捕之。军行,给粮有差。事闻于朝,即令江西、湖广二省给粮亦如之。
shì shì wǔ yuè, qǐng lǎo, nián fǔ wǔ shí jiǔ, wèi rén yuē:" xué zhǐ ér jùn yōng bì wēi, zài shí zhī mù, bì shāng qí gēn. wú gōng dé ér tiǎn fù guì, hé yǐ yì cǐ! gù cháng huái zhǐ zú zhī fēn yě." yòu yuē:" shì sú xǐ yán wù rèn zhēn, cǐ fēi míng yán, lín shì bù rèn zhēn, qǐ jìn zhōng zhī dào hū?" gù qí lì guān suǒ zhì, jù yǒu zhèng jī kě jì.
视事五月,请老,年甫五十九,谓人曰:“穴趾而峻墉必危,再实之木,必伤其根。无功德而忝富贵,何以异此!故常怀止足之分也。”又曰:“世俗喜言勿认真,此非名言,临事不认真,岂尽忠之道乎?”故其历官所至,俱有政绩可纪。
shùn dì yuán tǒng èr nián jiǎ xū, yī sān sān sì nián
○顺帝元统二年(甲戌,一三三四年)
chūn, zhēng yuè, gēng yín shuò, cháo hè dà míng diàn. jiān chá yù shǐ duō ěr jì bā lēi shàng yán:" bǎi guān yú yuè bān cì zhě, dāng tóng shī yí lùn, yǐ chéng bù jìng."
春,正月,庚寅朔,朝贺大明殿。监察御史多尔济巴勒上言:“百官逾越班次者,当同失仪论,以惩不敬。”
xiān shì jiào fāng bān wèi zài bǎi guān hòu, yù shǐ dài fū sà dí chuán zhǐ, bǐ rù bān. duō ěr jì bā lēi zhí bù kě. sà dí yuē" yù shǐ bù fèng zhào yé!" duō ěr jì bā lēi yuē:" shì bù kě xíng, dài fū fù zòu kě yě."
先是教坊班位在百官后,御史大夫萨迪传旨,俾入班。多尔济巴勒执不可。萨迪曰;“御史不奉诏耶!”多尔济巴勒曰:“事不可行,大夫复奏可也。”
shì rì, yǔ xuè yú biàn liáng, zhe yī jiē chì.
是日,雨血于汴梁,著衣皆赤。
yǐ yù shǐ dài fū tuō lēi dài wèi zhōng shū píng zhāng zhèng shì, ā ěr hā yǎ wèi hé nán xíng shěng zuǒ chéng xiàng.
以御史大夫托勒岱为中书平章政事,阿尔哈雅为河南行省左丞相。
dīng yǒu, xiǎng yú tài miào.
丁酉,享于太庙。
jiǎ yín, lì xíng xuān zhèng yuàn yú háng zhōu.
甲寅,立行宣政院于杭州。
èr yuè, jǐ wèi shuò, zhào nèi wài xìng jǔ xué xiào.
二月,己未朔,诏内外兴举学校。
guǐ hài, guǎng xī yáo kòu biān, shā guān lì. guǎng hǎi guān yǐ chú ér wèi shàng zhě zuì zhī.
癸亥,广西猺寇边,杀官吏。广海官已除而未上者罪之。
jiǎ shēn, tài miào mù bì huài, qiǎn guān gào jì.
甲申,太庙木陛坏,遣官告祭。
shì yuè, luán hé qī hé yì, yǒng píng zhū xiàn shuǐ zāi.
是月,滦河、漆河溢,永平诸县水灾。
sān yuè, jǐ chǒu shuò, zhào:" kē jǔ qǔ shì, guó zǐ jiàn jī fēn shàn xué qián liáng, rú rén miǎn yì, xī yī lèi cháo jiù zhì. xué xiào guān xuǎn yǒu dé xíng xué wèn zhī rén yǐ chōng."
三月,己丑朔,诏:“科举取士,国子监积分、膳学钱粮,儒人免役,悉依累朝旧制。学校官选有德行学问之人以充。”
xīn mǎo, yǐ yīn yáng jiā yán, bà zào zuò sì nián.
辛卯,以阴阳家言,罢造作四年。
guǐ sì, guǎng xī yáo zéi fù qǐ, shā tóng zhī yuán shuài jí lài sī, lüè kù wù. qiǎn yòu chéng tú lū mì shí jiāng bīng tǎo zhī.
癸巳,广西猺贼复起,杀同知元帅吉赖斯,掠库物。遣右丞图噜密实将兵讨之。
guǐ mǎo, rì shí jì.
癸卯,日食既。
yǐ sì, zhōng shū shěng yán:" yì dōu zhēn dìng dào qǐ, qǐng xuǎn shěng yuàn guān wǎng dū bǔ zhī, réng mù néng qín huò zhě bèi qí shǎng, huò sān rén zhě yǔ yī guān." cóng zhī.
乙巳,中书省言:“益都、真定盗起,请选省、院官往督捕之,仍募能擒获者倍其赏,获三人者与一官。”从之。
rén zǐ, guǎng xī qìng yuǎn fǔ yáo kòu quán zhōu, zhào píng zhāng zhèng shì tè mò qí tǒng bīng èr wàn rén jī zhī.
壬子,广西庆远府猺寇全州,诏平章政事特默齐统兵二万人击之。
dīng sì, zhào:" méng gǔ sè mù fàn jiān dào fàng wěi zhī zuì zhě, lì zōng zhèng fǔ hàn rén nán rén fàn zhě, shǔ yǒu sī."
丁巳,诏:“蒙古、色目犯奸盗放伪之罪者,隶宗正府;汉人、南人犯者,属有司。”
hú guǎng hàn, zì shì yuè bù yǔ zhì yú bā yuè.
湖广旱,自是月不雨至于八月。
xià, sì yuè, wù wǔ shuò, rì yǒu shí zhī.
夏,四月,戊午朔,日有食之。
rén shēn, mìng téng jí sī wèi zǒng guǎn gāo lí nǚ zhēn hàn jūn wàn hù fǔ dá lǔ huā chì, yǔ mǎn jì lēi gá tái, bìng wèi yù shǐ dài fū.
壬申,命腾吉斯为总管高丽、女真、汉军万户府达鲁花赤,与满济勒噶台,并为御史大夫。
dīng chǒu, tài bái jīng tiān.
丁丑,太白经天。
jǐ mǎo, fèng wén zōng shén zhǔ fù yú tài miào, gōng xíng gào jì zhī lǐ, lè yòng gōng xuán, lǐ sān xiàn. xiān shì yù shǐ tái yán:" jiāo miào, guó zhī dà diǎn, wáng zhě bì xíng qīn sì zhī lǐ, suǒ yǐ jǐn zūn zūn qīn qīn zhī chéng, yí yīn shēng fù yǒu shì yú tài miào." dì cóng zhī.
己卯,奉文宗神主祔于太庙,躬行告祭之礼,乐用宫悬,礼三献。先是御史台言:“郊庙,国之大典,王者必行亲祀之礼,所以尽尊尊、亲亲之诚,宜因升祔有事于太庙。”帝从之。
shì rì, bà xià jì shí xiǎng.
是日,罢夏季时享。
rén wǔ, dì mìng lù xǔ héng sūn cóng zōng wèi zhāng pèi jiān yì zhēn kù tí diǎn.
壬午,帝命录许衡孙从宗为章佩监异珍库提点。
guǐ wèi, lì yán jú yú jīng shī nán běi chéng, guān zì mài yán, yǐ gé zhuān lì zhī bì.
癸未,立盐局于京师南北城,官自卖盐,以革专利之弊。
yǐ yǒu, zhōng shū shěng yán fó shì bù shī fèi yòng tài guǎng, qǐng chú lèi cháo qī nián jì rì zhī wài, yú jiē bà, cóng zhī.
乙酉,中书省言佛事布施费用太广,请除累朝期年忌日之外,馀皆罢,从之。
shì yuè, dì rú shàng dōu.
是月,帝如上都。
jí xián dà xué shì chén hào hù cóng zhì lóng hǔ tái, dì mìng hào zào xī qián, wò qí shǒu yuē:" qīng lèi cháo lǎo chén, gèng shì duō yǐ, fán zhèng shì yí jí yán wú yǐn." hào dùn shǒu xiè. hào měi jí yì, qí yán wú bù kǎi qiē.
集贤大学士陈颢扈从至龙虎台,帝命颢造膝前,握其手曰:“卿累朝老臣,更事多矣,凡政事宜极言无隐。”颢顿首谢。颢每集议,其言无不剀切。
hé nán hàn, zì shì yuè bù yǔ zhì yú bā yuè.
河南旱,自是月不雨至于八月。
wǔ yuè, jǐ chǒu, huàn zhě bó luō tè mù ěr chuán huáng hòu zhǐ, qǔ yán shí wàn yǐn rù zhōng zhèng yuàn.
五月,己丑,宦者博啰特穆尔传皇后旨,取盐十万引入中政院。
xīn mǎo, yǐ téng jí sī dài sà dūn wèi zhōng shū zuǒ chéng xiàng, sà dūn réng shāng liáng zhōng shū shěng shì.
辛卯,以腾吉斯代萨敦为中书左丞相,萨敦仍商量中书省事。
wù shēn, zhào wén jì wáng màn jì zhèn dà míng, yún nán wáng ā lū zhèn yún nán.
戊申,诏文济王曼济镇大名,云南王阿噜镇云南。
shì yuè, zèng gù zhōng shū píng zhāng zhèng shì wáng tài hēng shì qīng xiàn.
是月,赠故中书平章政事王泰亨谥清宪。
jiù lìng, sān pǐn yǐ shàng guān, lì cháo yǒu dà jié jí yǒu dà gōng xūn yú wáng shì zhě, dé cì gōng chén hào jí shì. shí qǐn rǒng làn shī shí, wéi tài hēng zài zhōng shū shí, ān nán qǐng fó shū, qǐng yǐ jiǔ jīng cì zhī, shǐ gāo lí bù shòu lǐ yí, wèi shàng shū pín bù néng zì jǐ, gù tè cì shì shì.
旧令,三品以上官,立朝有大节及有大功勋于王室者,得赐功臣号及谥。时寝冗滥失实,惟泰亨在中书时,安南请佛书,请以《九经》赐之,使高丽不受礼遗,为尚书贫不能自给,故特赐是谥。
zèng zhāng zhōu wàn hù fǔ zhī shì hǎn wén xìng yīng yì hóu, qī wáng shì zhēn liè fū rén, miào hào shuāng jié.
赠漳州万户府知事阚文兴英毅侯,妻王氏贞烈夫人,庙号双节。
liù yuè, wù wǔ, huái shuǐ zhǎng, shān yáng xiàn mǎn pǔ qīng gāng děng chù mín chù fáng shè duō piào nì.
六月,戊午,淮水涨,山阳县满浦、清冈等处民畜房舍多漂溺。
yǐ hài, téng jí sī cí zuǒ chéng xiàng bù bài, fù mìng sà dūn wèi zuǒ chéng xiàng.
乙亥,腾吉斯辞左丞相不拜,复命萨敦为左丞相。
xīn sì, zhào méng gǔ sè mù rén xíng fù mǔ sāng.
辛巳,诏蒙古、色目人行父母丧。
guǐ wèi, fù lì shàn gōng sī, zào zēng bó.
癸未,复立缮工司,造缯帛。
yǐ yǒu, zhuī fēng yǎ kè tè mù ěr wèi dé wáng, shì zhōng wǔ.
乙酉,追封雅克特穆尔为德王,谥忠武。
shì yuè, zhāng dé yǔ bái máo. mín yáo yún" tiān yù xiàn, mín qǐ yuàn, zhōng yuán dì, shì bì biàn."
是月,彰德雨白毛。民谣云“天雨线,民起怨,中原地,事必变。”
qiū, qī yuè, dīng hài, jiè yīn yáng rén wú dé yú guì qī zhī jiā wàng yán huò fú.
秋,七月,丁亥,戒阴阳人毋得于贵戚之家妄言祸福。
xīn mǎo, jì tài zǔ tài zōng ruì zōng sān cháo yù róng, bà qiū jì shí xiǎng.
辛卯,祭太祖、太宗、睿宗三朝御容,罢秋季时享。
rén chén, dì xìng dà ān gé. shì rì, yàn shì chén yú kuí zhāng gé.
壬辰,帝幸大安阁。是日,宴侍臣于奎章阁。
rén yín, zhào:" méng gǔ sè mù rén fàn dào zhě miǎn cì."
壬寅,诏:“蒙古、色目人犯盗者免刺。”
shì rì zhì jiǔ yuè, tài bái lǚ jīng tiān.
是日至九月,太白屡经天。
jiān chá yù shǐ duō ěr jì bā lēi tiáo chén jiǔ shì:" yī yuē bǐ rì xìng mén jiàn qǐ, xíng fá jiàn chà, wú gōng zhě jì yú xī shǎng, yǒu zuì zhě jiǎo xìng qiú miǎn. kǒng xíng zhèng jiàn chí, jì gāng jiàn wěn, láo chén hé yǐ shì quàn, jiān chén hé yǐ jǐng jù! èr yuē tiān xià zhī cái jiē chū yú mín, mín jié qí lì yǐ zuǒ gōng shàng, ér yòng yóu bù zú, zé jiē yuàn zhī qì, shàng gàn yīn yáng zhī hé, shuǐ hàn zāi biàn suǒ yóu shēng yě. yí zhuān mìng zhòng shū shěng guān èr yuán, dū zé hù bù, yì dìng jiǎn shěng, bà bù jí zhī gōng yì, zhǐ wú míng zhī shǎng cì. sān yuē jìn zhōng cháng zuò fó shì, quán yí tíng zhǐ. sì yuē guān fǔ rì zēng, xuǎn fǎ yù bì, yí shěng rǒng yuán. wǔ yuē jūn gōng tián. liù yuē zhù qián bì. qī yuē bà shān dōng tián fù zǒng guǎn fǔ. bā yuē juān hé nán zì shí tián liáng. jiǔ yuē jìn qǔ jī qiè yú hǎi wài."
监察御史多尔济巴勒条陈九事:“一曰比日幸门渐启,刑罚渐差,无功者觊觎希赏,有罪者侥幸求免。恐刑政渐弛,纪纲渐紊,劳臣何以示劝,奸臣何以警惧!二曰天下之财皆出于民,民竭其力以佐公上,而用犹不足,则嗟怨之气,上干阴阳之和,水旱灾变所由生也。宜专命中书省官二员,督责户部,议定减省,罢不急之工役,止无名之赏赐。三曰禁中常作佛事,权宜停止。四曰官府日增,选法愈敝,宜省冗员。五曰均公田。六曰铸钱币。七曰罢山东田赋总管府。八曰蠲河南自实田粮。九曰禁取姬妾于海外。”
bā yuè, xīn wèi, shè tiān xià.
八月,辛未,赦天下。
jīng shī dì zhèn, jī míng shān bēng, xiàn wèi chí, fāng bǎi lǐ, rén sǐ zhě shén zhòng.
京师地震,鸡鸣山崩,陷为池,方百里,人死者甚众。
guǐ wèi, zhōng shū píng zhāng zhèng shì ā ěr hā yǎ bà.
癸未,中书平章政事阿尔哈雅罢。
shì yuè, nán kāng lù hàn huáng, zhèn zhī.
是月,南康路旱蝗,赈之。
jiǔ yuè, xīn mǎo, dì zhì zì shàng dōu.
九月,辛卯,帝至自上都。
jiǎ wǔ, yáo zéi xiàn hè zhōu, fā hé nán jiāng zhè jiāng xī hú guǎng zhū jūn jí bā fān yì cóng jūn, mìng guǎng xī yín wèi shǐ dōu yuán shuài zhāng bā yán jiāng yǐ jī zhī.
甲午,猺贼陷贺州,发河南、江浙、江西、湖广诸军及八番义从军,命广西寅慰使都元帅章巴延将以击之。
rén zǐ, zhèn jí ān lù shuǐ zāi.
壬子,赈吉安路水灾。
dōng, shí yuè, yǐ mǎo shuò, zhèng nèi wài guān cháo huì yí bān cì, yī yī pǐn cóng.
冬,十月,乙卯朔,正内外官朝会仪班次,一依品从。
wù wǔ, xiǎng yú tài miào.
戊午,享于太庙。
xīn yǒu, yǐ shì yù shǐ xǔ yǒu rén wèi cān zhī zhèng shì, zhī jīng yán shì.
辛酉,以侍御史许有壬为参知政事,知经筵事。
dīng mǎo, lì hú guǎng lí bīng tún tián wàn hù fǔ.
丁卯,立湖广黎兵屯田万户府。
jǐ mǎo, shàng huáng tài hòu zūn hào yuē:" zàn tiān kāi shèng rén shòu huī yì zhāo xuān huáng tài hòu." shè tiān xià, miǎn jīn nián mín zū zhī bàn, nèi wài guān sì pǐn yǐ xià jiǎn yī zī.
己卯,上皇太后尊号曰:“赞天开圣仁寿徽懿昭宣皇太后。”赦天下,免今年民租之半,内外官四品以下减一资。
xiān shì jiān chá yù shǐ tái bù hā lǜ tóng liè shàng zhāng, yán shěn mǔ bù yí jiā huī chēng, tài hòu nù, yù shā yán zhě, tái bù hā yǔ zhòng yuē:" cǐ shì zì wǒ fā zhī, gān shòu zhū lù, jué bù gǎn lèi zhū gōng yě." yǐ ér tài hòu nù jiě, yuē:" fēng xiàn yǒu chén rú cǐ, qǐ bù néng shǒu zǔ zōng zhī fǎ hū!" cì jīn bì èr pǐ yǐ jīng qí zhí, rán qí yán zhōng bù yòng yě.
先是监察御史台布哈率同列上章,言婶母不宜加徽称,太后怒,欲杀言者,台布哈语众曰:“此事自我发之,甘受诛戮,决不敢累诸公也。”已而太后怒解,曰:“风宪有臣如此,岂不能守祖宗之法乎!”赐金币二匹以旌其直,然其言终不用也。
què xiàn tiān é.
却献天鹅。
shí yī yuè, wù zǐ, zhōng shū shěng chén qǐng fā liǎng zōng chuán xià fān, wèi huáng hòu yíng lì.
十一月,戊子,中书省臣请发两宗船下番,为皇后营利。
shì yuè, jí xián zhí xué shì jiān guó zǐ jì jiǔ sòng běn zú. běn zhì xíng chún bái, bù kě gàn yǐ sī, ér dǔ péng yǒu zhī yì, rén yǒu piàn shàn, chēng dào bù shǎo zhì. yóu yǐ zhí lì sī wén zì rèn, zhī gòng jǔ, qǔ jìn shì mǎn bǎi rén é wèi dú juǎn guān, zēng dì yī jiǎ wèi sān rén. fù guān nán zhōng, pín mài zhái yǐ qù jū guān qīng shèn, zhān zhōu zhì bù gěi. běn wèi ruò guàn, jù tú yǐ yǎng qīn, dài èr shí nián, lì shì tōng xiǎn, yóu jiù wū yǐ jū.
是月,集贤直学士兼国子祭酒宋本卒。本制行纯白,不可干以私,而笃朋友之义,人有片善,称道不少置。尤以植立斯文自任,知贡举,取进士满百人额;为读卷官,增第一甲为三人。父官南中,贫卖宅以去;居官清慎,饘粥至不给。本未弱冠,聚徒以养亲,殆二十年,历仕通显,犹僦屋以居。
shí èr yuè, jiǎ xū, zhào zhěng zhì xué xiào.
十二月,甲戌,诏整治学校。
shì suì, shǐ yǐ zhēn gé huáng hòu pèi xiǎng wǔ zōng. shí yì sān cháo huáng hòu shēng fù wèi jué, bā yán yǐ wèn tài cháng bó shì lù lǔ céng yuē:" xiān cháo jì yǐ zhēn gé huáng hòu wú zi, bù wéi lì zhǔ, jīn suǒ dāng lì zhě, míng zōng mǔ yé, wén zōng mǔ yé?" duì yuē:" zhēn gé huáng hòu zài wǔ zōng cháo, yǐ yīng bǎo cè, zé míng wén èr mǔ jiē wèi qiè. jīn yǐ wú zi zhī gù bù dé lì zhǔ, ér yǐ qiè mǔ wèi zhèng, shì wèi chén ér fèi xiān jūn zhī hòu, wèi zi ér fēng xiān fù zǐ qiè, yú lǐ bù kě. xī yàn wáng mù róng chuí jí wèi, zhuī fèi qí mǔ hòu, ér lì qí shēng mǔ wèi hòu yǐ pèi xiǎng xiān huáng, wèi wàn shì xiào. qǐ kě fù dǎo qí shī hū?" jí xián xué shì chén hào sù jí lǔ céng, nǎi yuē:" táng tài zōng cè cáo wáng míng zhī mǔ wèi hòu, shì yì èr hòu yě, xī wèi bù kě?" lǔ céng yuē:" yáo zhī mǔ wèi dì kù shù fēi, yáo lì wèi dì, wèi wén cè yǐ wéi hòu ér pèi kù. huáng shàng wèi dà yuán tiān zǐ, bù fǎ yáo shùn ér fǎ táng tài zōng yé?" zhòng fú qí yì, ér bā yán yì shì zhī, suì yǐ zhēn gé huáng hòu pèi xiǎng wǔ zōng, zhuó lǔ céng wèi jiān chá yù shǐ.
是岁,始以珍格皇后配享武宗。时议三朝皇后升祔未决,巴延以问太常博士逯鲁曾曰:“先朝既以珍格皇后无子,不为立主,今所当立者,明宗母耶,文宗母耶?”对曰:“珍格皇后在武宗朝,已膺宝册,则明、文二母皆为妾。今以无子之故不得立主,而以妾母为正,是为臣而废先君之后,为子而封先父子妾,于礼不可。昔燕王慕容垂即位,追废其母后,而立其生母为后以配享先皇,为万世笑。岂可复蹈其失乎?”集贤学士陈颢素嫉鲁曾,乃曰:“唐太宗册曹王明之母为后,是亦二后也,奚为不可?”鲁曾曰:“尧之母为帝喾庶妃,尧立为帝,未闻册以为后而配喾。皇上为大元天子,不法尧、舜而法唐太宗耶?”众服其议,而巴延亦是之,遂以珍格皇后配享武宗,擢鲁曾为监察御史。
jìn sī chuàng sì guàn ān yuàn. sēng dào rù qián wǔ shí guàn, gěi dù dié, fāng tīng chū jiā.
禁私创寺观庵院。僧道入钱五十贯,给度牒,方听出家。
shùn dì zhì yuán yuán nián yǐ hài, yī sān sān wǔ nián
○顺帝至元元年(乙亥,一三三五年)
chūn, zhēng yuè, guǐ sì, shēn mìng lián fǎng sī chá jùn xiàn quàn nóng qín duò, dá dà sī nóng sī yǐ píng chù zhì.
春,正月,癸巳,申命廉访司察郡县劝农勤惰,达大司农司以凭黜陟。
èr yuè, jiǎ yín shuò, gé rǒng guān.
二月,甲寅朔,革冗官。
yǐ mǎo, dì jiāng tián yú liǔ lín, yù shǐ tái chén jiàn yuē:" bì xià chūn qiū dǐng shèng, yí sī wén huáng fù tuō zhī zhòng, zhì tiān xià yú lóng píng. kuàng jīn chì xiàn zhī mín, gōng jǐ mǐn láo, nóng wù fāng xìng ér chí zhòu bīng xuě zhī dì, tuō yǒu xián jué zhī biàn, rú zōng miào shè jì hé!" suì zhǐ.
乙卯,帝将畋于柳林,御史台臣谏曰:“陛下春秋鼎盛,宜思文皇付托之重,致天下于隆平。况今赤县之民,供给敏劳,农务方兴而驰骤冰雪之地,脱有衔橛之变,如宗庙社稷何!”遂止。
sān yuè, rén chén, hé zhōu lù dà xuě shí rì, shēn bā chǐ, niú yáng tuó mǎ dòng sǐ zhě shí jiǔ, mín dà jī.
三月,壬辰,河州路大雪十日,深八尺,牛羊驼马冻死者十九,民大饥。
gēng zǐ, yù shǐ tái yán:" gāo lí wèi guó shǒu xiào chén jié, ér jìn nián lǚ qiǎn shǐ wǎng xuǎn qǔ yìng qiè, zhì shǐ shēng nǚ bù jǔ, nǚ zhǎng bù jià, yí cì jìn zhǐ." cóng zhī.
庚子,御史台言:“高丽为国首效臣节,而近年屡遣使往选取媵妾,至使生女不举,女长不嫁,宜赐禁止。”从之。
zhōng shū shěng chén yán dì shēng mǔ tài hòu shén zhǔ yí yú tài miào ān fèng, mìng jí yì qí lǐ.
中书省臣言帝生母太后神主宜于太庙安奉,命集议其礼。
yǐ sì, yǐ zhōng shū zuǒ chéng wáng jié cān zhī zhèng shì. zhōng gōng mìng sēng ní yú cí fú diàn zuò fó shì, yǐ ér diàn zāi, jié yán sēng ní xiè dú, dāng zuò zuì. zuǒ chéng xiàng sà dūn jí gé, jiā rén qǐng shì zhòng qiú ráng zhī, jié jí chén qí bù kě. xiān shì yǒu zuì zhě, běi rén zé tú guǎng hǎi, nán rén zé tú liáo dōng, qù jiā wàn lǐ, wǎng wǎng dào sǐ jié qǐng yí xiāng zhě zhǐ qiān lǐ wài, gǎi guò tīng hái qí xiāng, yīn zhe wèi lìng. zhí guān zuò zuì zhě duō cóng zhòng kē, jié yuē:" gǔ zhě xíng bù shàng dài fū. jīn tān mò suī duō, rán shì zhī lián chǐ bù kě yǐ bù yǎng yě." wén zhě wèi qí dé tǐ.
乙巳,以中书左丞王结参知政事。中宫命僧尼于慈福殿作佛事,已而殿灾,结言僧尼亵渎,当坐罪。左丞相萨敦疾革,家人请释重囚禳之,结极陈其不可。先是有罪者,北人则徒广海,南人则徒辽东,去家万里,往往道死;结请移乡者止千里外,改过听还其乡,因著为令。职官坐罪者多从重科,结曰:“古者刑不上大夫。今贪墨虽多,然士之廉耻不可以不养也。”闻者谓其得体。
fēng ān nán shì zǐ chén duān wǔ wèi ān nán guó wáng.
封安南世子陈端午为安南国王。
xià, sì yuè, guǐ chǒu shuò, zhào:" zhū guān fēi jié zhì jūn mǎ zhě, bù dé pèi jīn hǔ fú."
夏,四月,癸丑朔,诏:“诸官非节制军马者,不得佩金虎符。”
jǐ mǎo, zhào hàn lín guó shǐ yuàn zuǎn xiū lèi cháo shí lù jí hòu fēi gōng chén liè zhuàn.
己卯,诏翰林国史院纂修累朝《实录》及后妃、功臣《列传》。
gēng chén, jìn fàn yù míng.
庚辰,禁犯御名。
wǔ yuè, wù zǐ, dì rú shàng dōu.
五月,戊子,帝如上都。
qiǎn shǐ zhě yì qū fù kǒng zǐ miào zhì jì.
遣使者诣曲阜孔子庙致祭。
rén chén, mìng yán shì fǎ yǐ jué mào làn.
壬辰,命严谥法以绝冒滥。
jiǎ chén, bā yán qǐng yǐ yòu chéng xiàng ràng téng jí sī, zhào bù yǔn, mìng téng jí sī wèi zuǒ chéng xiàng.
甲辰,巴延请以右丞相让腾吉斯,诏不允,命腾吉斯为左丞相。
liù yuè, xīn yǒu, yǒu sī yán gān sù sā lǐ wèi chǎn jīn yín, qǐng qiǎn guān shuì zhī.
六月,辛酉,有司言甘肃撒里畏产金银,请遣官税之。
guǐ yǒu, jìn fú sè bù dé jiàn shàng.
癸酉,禁服色不得僭上。
yǐ hài, bà jiāng huái cái fù zǒng guǎn fǔ suǒ guǎn háng zhōu píng jiāng jí qìng sān chù tí jǔ sī, yǐ qí shì guī yǒu sī.
乙亥,罢江淮财赋总管府所管杭州、平江、集庆三处提举司,以其事归有司。
gēng chén, bā yán zòu zuǒ chéng xiàng téng jí sī jí qí dì tǎ lǎ hǎi móu nì, zhū zhī.
庚辰,巴延奏左丞相腾吉斯及其弟塔喇海谋逆,诛之。
chū, sà nì yǐ sǐ, bā yán dú bǐng zhèng, téng jí sī fèn rán yuē:" tiān xià, wú jiā zhī tiān xià, bā yán hé rén ér wèi wú shàng!" suì yǔ qí shū fù jù róng jùn wáng dá lǎng dá lài qián xù yì xīn, móu lì zhū wáng hóng hé tè mù ěr. dì shù zhào dá lài bù zhì, tán wáng qí qí kè tú fā qí móu. téng jí sī fú bīng dōng jiāo, lǜ yǒng shì tū rù gōng què, bā yán jí è lēi zhé tè mù ěr dìng zhū qí ěr jì sū děng bǔ huò zhī. téng jí sī tǎ lǎ hǎi bìng fú zhū, ér qí dǎng běi bēn dá lài suǒ, dá lài jí yīng yǐ bīng. dì qiǎn shǐ yù zhī, dá lài shā shǐ zhě ér lǜ qí dǎng nì zhàn, wèi chuò sī jiǎn děng suǒ bài, suì bēn hóng hé tè mù ěr. dì mìng zhuī xí zhī, zhí dá lài děng sòng shàng dōu, hóng hé tè mù ěr zì shā.
初,萨逆已死,巴延独秉政,腾吉斯忿然曰:“天下,吾家之天下,巴延何人而位吾上!”遂与其叔父句容郡王达朗达赉潜蓄异心,谋立诸王鸿和特穆尔。帝数召达赉不至,郯王齐齐克图发其谋。腾吉斯伏兵东郊,率勇士突入宫阙,巴延及鄂勒哲特穆尔、定珠、奇尔济苏等捕获之。腾吉斯、塔喇海并伏诛,而其党北奔达赉所,达赉即应以兵。帝遣使谕之,达赉杀使者而率其党逆战,为绰斯戬等所败,遂奔鸿和特穆尔。帝命追袭之,执达赉等送上都,鸿和特穆尔自杀。
xiān shì bā yán téng jí sī èr jiā zhī nú, hù shì wèi mín hài, duō ěr jì bā lēi xún lì huǒ zhōu, xī bǔ qí rén zhì yú fǎ. jí hái, téng jí sī nù yuē:" yù shǐ bù lǐ wǒ yǐ shèn, rǔ wǒ jiā rén, wǒ hé miàn mù jiàn rén yé!" dá yuē:" duō ěr jì bā lēi zhī fèng fǎ ér yǐ, tā bù zhī yě." téng jí sī cóng zǐ mǎ kè xī wèi qí chè qīn jūn zhǐ huī shǐ, zì héng bù fǎ, duō ěr jì bā lēi hé zòu zhī. mǎ kè xī yīn jí wú lài zǐ yù jiā hài, huì téng jí sī bèi zhū, nǎi bà.
先是巴延、腾吉斯二家之奴,怙势为民害,多尔济巴勒巡历漷州,悉捕其人置于法。及还,腾吉斯怒曰:“御史不礼我已甚,辱我家人,我何面目见人耶!”答曰:“多尔济巴勒知奉法而已,它不知也。”腾吉斯从子玛克锡为奇彻亲军指挥使,恣横不法,多尔济巴勒劾奏之。玛克锡因集无赖子欲加害,会腾吉斯被诛,乃罢。
shì yuè, dà lín yǔ.
是月,大霖雨。
zhōng shū shěng yuán wài láng chén sī qiān shàng yán:" qiáng dào dàn shāng shì zhǔ zhě, jiē de sǐ zuì. ér gù shā cóng ér jiā gōng zhī rén yǔ dòu ér shā rén zhě, lì zhàng yī bǎi qī, dé bù sǐ, yǔ sī zǎi niú mǎ zhī zuì wú yì, shì shì rén yǔ niú mǎ děng yě. fǎ yǒu jiā zhòng, yīn jiān shā fū, suǒ jiān qī qiè tóng zuì, lǜ yǒu míng wén. jīn zuò suǒ fàn, shì shī tuī míng." suì jīn fǎ cáo yì, zhe wèi dìng zhì.
中书省员外郎陈思谦上言:“强盗但伤事主者,皆得死罪。而故杀从而加功之人与斗而杀人者,例杖一百七,得不死,与私宰牛马之罪无异,是视人与牛马等也。法有加重,因奸杀夫,所奸妻妾同罪,律有明文。今坐所犯,似失推明。”遂今法曹议,著为定制。
chū, téng jí sī shì bài bèi qín, pān zhé diàn kǎn bù kěn chū. tǎ lǎ hǎi zǒu nì huáng hòu zuò xià, hòu nì bì zhī yǐ yī, zuǒ yòu zhuāi chū zhǎn zhī, xuè jiàn hòu yī. bā yán shǐ rén bìng zhí hòu, hòu hū dì yuē:" bì xià jiù wǒ!" dì yuē:" rǔ xiōng dì wèi nì, qǐ néng xiāng jiù!" nǎi qiān chū hòu gōng. qiū, qī yuè, rén wǔ, bā yán zhèn shā zhī yú kāi píng mín shě.
初,腾吉斯事败被擒,攀折殿槛不肯出。塔喇海走匿皇后座下,后匿蔽之以衣,左右拽出斩之,血溅后衣。巴延使人并执后,后呼帝曰:“陛下救我!”帝曰:“汝兄弟为逆,岂能相救!”乃迁出后宫。秋,七月,壬午,巴延鸩杀之于开平民舍。
rén yín, zhuān mìng bā yán wèi zhōng shū yòu chéng xiàng, bà zuǒ chéng xiàng bù zhì.
壬寅,专命巴延为中书右丞相,罢左丞相不置。
yǐ sì, bà yǎ kè tè mù ěr téng jí sī jǔ yòng zhī rén.
乙巳,罢雅克特穆尔、腾吉斯举用之人。
wù shēn, zhū dá lǎng dá lài děng yú shì.
戊申,诛达朗达赉等于市。
zhào yuē:" nǎng xī wén zōng huáng dì, yǐ yǎ kè tè mù ěr cháng yǒu láo fá, fù zǐ xiōng dì, xiǎn lì cháo tíng, ér zhé zào shì xìn, chū zhèn yuǎn fāng. wén huáng xún wù qí wàng, yǒu zhǐ chuán cì yú yǔ. yǎ kè tè mù ěr tān lì yòu ruò, fù lì zhèn dì yī lēi zhé bó, bù xìng bēng cú. jīn chéng xiàng bā yán, zhuī fèng yí zhào, yíng zhèn yú nán, jì zhì dà dū, yǎ kè tè mù ěr yóu huái liǎng duān, qiān yán shù yuè, tiān yǔn jué gōng. bā yán děng tóng shí yì dài, nǎi zhèng chén jí. hòu sà dūn dá lài téng jí sī xiāng xí yòng shì, jiāo tōng zōng wáng hóng hé tè mù ěr, tú wēi shè jì, ā lǎ chǔ yì cháng yǔ móu, lài bā yán děng yǐ cì yǎn bǔ, míng zhèng qí zuì. yuán xiōng gòu nán, yí wǒ tài huáng hòu zhèn jīng, zhèn yòng jīng tì. yǒng wéi huáng tài hòu hòu qí suǒ shēng zhī zǐ, yī yǐ zhì gōng wèi xīn, qīn qiè dà bǎo, bì zi xiōng dì, jī qí dìng cè liǎng cháo, gōng dé lóng shèng, jìn gǔ hǎn bǐ. suī cháng fèng shàng zūn hào, kuí zi zhèn xīn, yóu wèi wèi jǐn, yǐ mìng dà chén tè yì jiā lǐ. bā yán wèi wǔ zōng hàn yù běi biān, yì dài wén huáng, zī yòu kè qīng dà duì, míng chì guó xiàn, yuán cì dá ěr hǎn zhī hào, zhì yú zǐ sūn, shì shì yǒng lài. kě shè tiān xià."
诏曰:“曩昔文宗皇帝,以雅克特穆尔尝有劳伐,父子兄弟,显立朝廷,而辄造事衅,出朕远方。文皇寻悟其妄,有旨传次于予。雅克特穆尔贪利幼弱,复立朕弟伊勒哲伯,不幸崩殂。今丞相巴延,追奉遗诏,迎朕于南,既至大都,雅克特穆尔犹怀两端,迁延数月,天陨厥躬。巴延等同时翊戴,乃正宸极。后萨敦、达赉、腾吉斯相袭用事,交通宗王鸿和特穆尔,图危社稷,阿喇楚亦尝与谋,赖巴延等以次掩捕,明正其罪。元凶构难,贻我太皇后震惊,朕用兢惕。永惟皇太后後其所生之子,一以至公为心,亲挈大宝,畀子兄弟,迹其定策两朝,功德隆盛,近古罕比。虽尝奉上尊号,揆子朕心,犹为未尽,已命大臣特议加礼。巴延为武宗捍御北边,翼戴文皇,兹又克清大憝,明饬国宪,爰赐达尔罕之号,至于子孙,世世永赖。可赦天下。”
bā yuè, yǐ mǎo, yì zūn huáng tài hòu wèi tài huáng tài hòu, xǔ yǒu rén yuē:" huáng shàng yú tài hòu, mǔ zǐ yě, ruò jiā tài huáng tài hòu, zé wèi sūn yǐ. qiě jīn zhì, fēng zèng zǔ fù mǔ, jiàng fù mǔ yī děng, gài tuī ēn zhī fǎ, jìn zhòng ér yuǎn qīng. jīn zūn huáng tài hòu wèi tài huáng tài hòu, shì tuī ér yuǎn zhī, nǎi fǎn qīng yǐ." bù cóng.
八月,乙卯,议尊皇太后为太皇太后,许有壬曰:“皇上于太后,母子也,若加太皇太后,则为孙矣。且今制,封赠祖父母,降父母一等,盖推恩之法,近重而远轻。今尊皇太后为太皇太后,是推而远之,乃反轻矣。”不从。
shì yuè, guǎng xī yáo fǎn, mìng hú guǎng xíng shěng zuǒ chéng è lēi zhé tǎo zhī.
是月,广西猺反,命湖广行省左丞鄂勒哲讨之。
jiǔ yuè, gēng chén shuò, chē jià zhù è hú lǐng.
九月,庚辰朔,车驾驻扼胡岭。
bǐng xū, shè tiān xià.
丙戌,赦天下。
gēng zǐ, yù shǐ tái yán:" guó cháo chū yòng chén guān, bù guò shù rén, jīn nèi fǔ zhí shì bù xià qiān yú. qǐng yī jiù zhì, cái jiǎn rǒng làn, guǎng rén ài zhī xīn, shěng mí fèi zhī yì." cóng zhī.
庚子,御史台言:“国朝初用臣官,不过数人,今内府执事不下千馀。请依旧制,裁减冗滥,广仁爱之心,省糜费之意。”从之。
bǐng wǔ, zhào yǐ wū sā wū méng zhī dì lì sì chuān xíng shěng.
丙午,诏以乌撒、乌蒙之地隶四川行省。
shì yuè, dì zhì zì shàng dōu.
是月,帝至自上都。
dōng, shí yuè, dīng sì, liú hóng hé tè mù ěr dá lǎng dá lài jí téng jí sī zǐ sūn yú biān dì.
冬,十月,丁巳,流鸿和特穆尔、达朗达赉及腾吉斯子孙于边地。
dì jì chú quán jiān, sī gèng zhì huà, hàn lín xué shì chéng zhǐ zhī jīng yán shì kù kù, rì quàn dì wù xué, dì zhé jiù zhī xí shòu, yù chǒng yǐ shī lǐ, kù kù lì cí bù kě, fán sì shū wǔ jīng suǒ zài zhì dào, wèi dì sī yóu yì ér yán, bì shǐ cí dá, gǎn dòng dì zhōng ér hòu yǐ. ruò liǔ zōng yuán zǐ rén chuán, zhāng shāng yīng qī chén lùn, yóu cháng suǒ sòng shuō, cháng yú jīng yán, lì chén shāng yīng suǒ yán qī chén zhī zhuàng, zuǒ yòu cuò è. dì xiá rì yù guān gǔ míng huà, kù kù jí qǔ guō zhōng shù bǐ gàn tú yǐ jìn, yīn yán shāng wáng shòu bù tīng zhōng chén zhī jiàn, suì wáng qí guó. dì yī rì lǎn sòng huī zōng huà chēng shàn, kù kù jìn yán:" huī zōng duō néng, wéi yī shì bù néng." dì wèn:" hé yī shì?" duì yuē:" dú bù néng wéi jūn ěr. shēn rǔ guó pò, jiē yóu bù néng wéi jūn suǒ zhì. rén jūn guì néng wéi jūn, tā fēi suǒ shàng yě." huò yù tiān biàn mín zāi, bì yōu jiàn yú sè, chéng jiàn zé jìn gào yú dì yuē:" tiān xīn rén ài rén jūn, gù yǐ biàn shì jǐng. pì rú cí fù yú zi, ài zé jiào zhī jiè zhī, zi néng qǐ jìng qǐ xiào, zé fù nù bì shì rén jūn cè shēn xiū xíng, zé tiān yì bì huí." dì chá qí zhēn chéng, xū jǐ yǐ tīng, tè cì jì xùn yàn fú jiǔ xí jí yù dài chǔ bì. kù kù cháng yán:" tiān xià shì zài zǎi xiàng dāng yán zǎi xiàng bù dé yán, zé tái jiàn yán zhī tái jiàn bù gǎn yán, zé jīng yán yán zhī. bèi wèi jīng yán, dāng yán rén suǒ bù gǎn yán yú tiān zǐ zhī qián, zhì yuàn zú yǐ." gù yú shí zhèng dé shī yǒu dāng kuāng jiù zhě, wèi cháng jiān mò.
帝既除权奸,思更治化,翰林学士承旨知经筵事库库,日劝帝务学,帝辄就之习授,欲宠以师礼,库库力辞不可,凡《四书》、《五经》所载治道,为帝纟由绎而言,必使辞达,感动帝衷而后已。若柳宗元《梓人传》,张商英《七臣论》,尤常所诵说,尝于经筵,力陈商英所言七臣之状,左右错愕。帝暇日欲观古名画,库库即取郭忠恕《比干图》以进,因言商王受不听忠臣之谏,遂亡其国。帝一日览宋徽宗画称善,库库进言:“徽宗多能,惟一事不能。”帝问:“何一事?”对曰:“独不能为君尔。身辱国破,皆由不能为君所致。人君贵能为君,它非所尚也。”或遇天变民灾,必忧见于色,乘间则进告于帝曰:“天心仁爱人君,故以变示儆。譬如慈父于子,爱则教之戒之,子能起敬起孝,则父怒必释;人君侧身修行,则天意必回。”帝察其真诚,虚己以听,特赐济逊燕服九袭及玉带、楮币。库库尝言:“天下事在宰相当言;宰相不得言,则台谏言之;台谏不敢言,则经筵言之。备位经筵,当言人所不敢言于天子之前,志愿足矣。”故于时政得失有当匡救者,未尝缄默。
guǐ hài, liú yù shǐ dài fū è lēi zhé tè mù ěr yú guǎng hǎi. è lēi zhé tè mù ěr, é sēn tè mù ěr gǔ ròu zhī qīn yě, jiān chá yù shǐ yǐ wéi yán, gù chì zhī.
癸亥,流御史大夫鄂勒哲特穆尔于广海。鄂勒哲特穆尔,额森特穆尔骨肉之亲也,监察御史以为言,故斥之。
xuǎn shěng yuàn tái zōng zhèng fǔ tōng liàn xíng yù zhī guān, fēn háng gè dào, yǔ lián sī shěn jué tiān xià qiú.
选省、院、台、宗正府通练刑狱之官,分行各道,与廉司审决天下囚。
shí yī yuè, gēng chén, chì yǐ suǒ zài rú xué gòng shì zhuāng tián zū gěi sù wèi liáng.
十一月,庚辰,敕以所在儒学贡士庄田租给宿卫粮。
zhào bà kē jǔ. chū, chè ěr tè mù ěr wèi jiāng zhè píng zhāng, huì kē jǔ, yì qǐng kǎo guān, gōng zhāng shén shèng, xīn bù néng píng. jí fù rù zhōng shū, shǒu yì bà kē jǔ, nǎi lùn xué tián zū kě gěi wèi shì yī liáng, dòng dāng guó zhě yǐ fā qí jī, yòu yù sǔn tài miào sì jì wèi yī. lǚ sī chéng děng hé zhī, bù bào, chè ěr tè mù ěr chí yì yì jiān.
诏罢科举。初,彻尔特穆尔为江浙平章,会科举,驿请考官,供张甚盛,心不能平。及复入中书,首议罢科举,乃论学田租可给卫士衣粮,动当国者以发其机,又欲损太庙四祭为一。吕思诚等劾之,不报,彻尔特穆尔持议益坚。
míng bà kē jǔ zhào yǐ shū ér wèi yòng xǐ, cān zhèng xǔ yǒu rén lì zhēng zhī, bā yán nù yuē:" rǔ fēng tái yán chén chè ěr tè mù ěr yé?" yǒu rén yuē:" tài shī zhuó chè ěr tè mù ěr zài zhōng shū, yù shǐ sān shí rén, bù wèi tài shī ér tīng yǒu rén, qǐ yǒu rén quán zhòng yú tài shī yé?" bā yán yì shāo jiě. yǒu rén nǎi yuē:" kē jǔ ruò bà, tiān xià cái rén jué wàng." bā yán yuē:" jǔ zǐ duō yǐ zāng bài." yǒu rén yuē:" kē jǔ wèi xíng shí, tái zhōng zāng wú suàn, qǐ jǐn chū yú jǔ zǐ?" bā yán yuē:" jǔ zǐ zhōng kě rèn yòng zhě wéi cān zhèng ěr." yǒu rén yuē" ruò zhāng qǐ yán mǎ zǔ cháng bèi, jiē kě rèn dà shì, jí ōu yáng yuán gōng zhī wén zhāng, yì qǐ yì jí!" bā yán yuē:" kē jǔ suī bà, shì zhī yù qiú měi yī shí zhě, zì néng xiàng xué, qǐ yǒu bù zhì dà guān zhě yé?" yǒu rén yuē:" wèi shì zhě chū bù shì yī shí, qí shì zài zhì guó píng tiān xià ěr." bā yán yuē:" kē jǔ qǔ rén, shí fáng xuǎn fǎ." yǒu rén yuē:" jīn tōng shì zhī yìn děng, tiān xià fán sān qiān sān bǎi yú míng. jīn suì zì sì yuè zhì jiǔ yuè, bái shēn bǔ guān shòu xuān zhě yì qiě qī shí sān rén, ér kē jǔ yī suì jǐn sān shí yú rén, xuǎn fǎ guǒ xiāng fáng hū?" bā yán xīn rán qí yán, ér qí yì yǐ dìng, bù kě zhōng chuò, nǎi wēn yán wèi jiě zhī. yì rì, xuān zhào, tè lìng yǒu rén wèi bān shǒu yǐ shé rǔ zhī, yǒu rén jù huò bù gǎn cí. zhì shū shì yù shǐ bù hā qiào yǒu rén yuē:" cān zhèng kě wèi guò qiáo chāi qiáo zhě yǐ! yǒu rén yǐ wéi dà chǐ, yí jí bù chū.
明罢科举诏已书而未用玺,参政许有壬力争之,巴延怒曰:“汝风台言臣彻尔特穆尔耶?”有壬曰:“太师擢彻尔特穆尔在中书,御史三十人,不畏太师而听有壬,岂有壬权重于太师耶?”巴延意稍解。有壬乃曰:“科举若罢,天下才人觖望。”巴延曰:“举子多以赃败。”有壬曰:“科举未行时,台中赃无算,岂尽出于举子?”巴延曰:“举子中可任用者惟参政耳。”有壬曰;“若张起岩、马祖常辈,皆可任大事,即欧阳原功之文章,亦岂易及!”巴延曰:“科举虽罢,士之欲求美衣食者,自能向学,岂有不至大官者耶?”有壬曰:“为士者初不事衣食,其事在治国平天下耳。”巴延曰:“科举取人,实妨选法。”有壬曰:“今通事、知印等,天下凡三千三百馀名。今岁自四月至九月,白身补官受宣者亦且七十三人,而科举一岁仅三十馀人,选法果相妨乎?”巴延心然其言,而其议已定,不可中辍,乃温言慰解之。翊日,宣诏,特令有壬为班首以折辱之,有壬惧祸不敢辞。治书侍御史布哈诮有壬曰:“参政可谓过桥拆桥者矣!有壬以为大耻,移疾不出。
jiǎ shēn, tài bái jīng tiān.
甲申,太白经天。
yǐ yǒu, bā yán qǐng nèi wài guān xī xún zī quán zhù, jīn hòu wú de bǎo jǔ, sè zhì xuǎn fǎ, cóng zhī.
乙酉,巴延请内外官悉循资铨注,今后无得保举,涩滞选法,从之。
bǐng xū, tài bái jīng tiān.
丙戌,太白经天。
jiǎ wǔ, yǐ yǎ kè tè mù ěr téng jí sī dá lǎng dá lài suǒ duó gāo lí tián zhái hái qí wáng lǎ tè nà shí lǐ.
甲午,以雅克特穆尔、腾吉斯、达朗达赉所夺高丽田宅还其王喇特纳实里。
wù xū, zhào qián zhī shū mì yuàn shì fú dǐng shí lǎ bù hā sà ěr dí gé hái jīng shī. chū, èr rén yǐ dì wèi lì, móu zhū yǎ kè tè mù ěr, wèi suǒ wū biǎn, gù zhèng zhī.
戊戌,召前知枢密院事福鼎实喇布哈、萨尔迪格还京师。初,二人以帝未立,谋诛雅克特穆尔,为所诬贬,故正之。
tài shǐ lǚ yán xīng wén shì jǐng, dì yǐ shì zǔ zài wèi jiǔ, yù zǔ shù zhī, xīn chǒu, xià zhào gǎi yuán. zhào lüè yuē:" wéi shì zǔ huáng dì, zài wèi cháng jiǔ, tiān rén xié hé, zhū fú xián zhì, zǔ shù zhī yì, liáng qiè zhèn huái. jīn tè gǎi yuán tǒng sān nián wèi zhì yuán yuán nián."
太史屡言星文示儆,帝以世祖在位久,欲祖述之,辛丑,下诏改元。诏略曰:“惟世祖皇帝,在位长久,天人协和,诸福咸至,祖述之意,良切朕怀。今特改元统三年为至元元年。”
jiān chá yù shǐ lǐ hǎo wén yán:" nián hào xí jiù, yú gǔ wèi wén xí qí míng ér bù dǎo qí shí, wèi jiàn qí yì yě." yīn yán shí bì bù rú zhì yuán zhě shí yú shì, bù bào.
监察御史李好文言:“年号袭旧,于古未闻;袭其名而不蹈其实,未见其益也。”因言时弊不如至元者十馀事,不报。
hǎo wén lù qiú hé dōng, yǒu lǐ bài bài zhě shā rén, ér xíng xiōng zhī zhuàng bù míng, fán shí sì nián bù jué, hǎo wén yuē:" qǐ yǒu bù jué zhī yù rú shì qí jiǔ hū?" lì chū zhī. wáng fù sà dōu lǎ yǐ zú tà rén ér sǐ, zhòng jiē yuē:" shā rén fēi rèn, dāng zhàng zhī." hǎo wén yuē:" hù shì shā rén, shèn yú yòng rèn. kuàng yīn yǒu suǒ qiú ér shā zhī, qí qíng wèi yóu zhòng." nǎi zhì zhī sǐ, hé dōng wèi zhī zhèn sù.
好文录囚河东,有李拜拜者杀人,而行凶之状不明,凡十四年不决,好文曰:“岂有不决之狱如是其久乎?”立出之。王傅萨都喇以足蹋人而死,众皆曰:“杀人非刃,当杖之。”好文曰:“怙势杀人,甚于用刃。况因有所求而杀之,其情为尤重。”乃置之死,河东为之震肃。
lì cháng píng cāng.
立常平仓。
zhào shì yán zì zhì shùn zhōng yí jí guī, xuán yǒu zhào zhēng hái cháo, bù néng xíng, réng xú kuí zhāng gé dà xué shì hàn lín xué shì chéng zhǐ zhōng shū píng zhāng zhèng shì.
赵世延自至顺中移疾归,旋有诏征还朝,不能行,仍徐奎章阁大学士、翰林学士承旨、中书平章政事。
shí èr yuè, wù wǔ, rì sè rú zhě.
十二月,戊午,日色如赭。
yǐ chǒu, shàng tài huáng tài hòu zūn hào yuē:" zàn tiān kāi shèng huī yì xuān zhāo zhēn wén cí yòu chǔ shàn yǎn qìng fú yuán tài huáng tài hòu."
乙丑,上太皇太后尊号曰:“赞天开圣徽懿宣昭贞文慈佑储善衍庆福元太皇太后。”
bǐng zǐ, ān qìng qí huáng dì zhèn.
丙子,安庆、蕲、黄地震。
dīng chǒu, xī fān zéi qǐ, qiǎn bīng jī zhī.
丁丑,西番贼起,遣兵击之。
wù yín, méng gǔ guó zǐ jiàn chéng.
戊寅,蒙古国子监成。
rùn yuè, dīng hài, rì chì rú zhě, fán èr rì.
闰月,丁亥,日赤如赭,凡二日。
zhōng shū píng zhāng zhèng shì chè ěr tè mù ěr cháng zhǐ chì wǔ zōng, yú shì tái chén fù hé zhī, ér bā yán yì è qí wǔ jǐ, rén yín, liú zhī yú ān nán, rén jiē kuài zhī, xún zú.
中书平章政事彻尔特穆尔尝指斥武宗,于是台臣复劾之,而巴延亦恶其忤己,壬寅,流之于安南,人皆快之,寻卒。
shì suì, cì tiān xià tián zū zhī bàn.
是岁,赐天下田租之半。
zhào:" fán yǒu qī shì zhī sēng, huán sú wèi mín." jì ér fù tīng wèi sēng.
诏:“凡有妻室之僧,还俗为民。”既而复听为僧。
shān dōng dào qǐ. chén mǎ luó jí xīn lǐ bái zhòu shā lüě, shān dōng lián fǎng shǐ dá ěr mǎ yǐ wéi lì tān wū suǒ zhì, xiān hé qù zhī, ér hòu shàng qín zéi fāng lüè, cháo tíng jiā nà zhī. jí qiǎn bīng qín huò, jì lǔ yǐ ān.
山东盗起。陈马骡及新李白昼杀掠,山东廉访使达尔玛以为吏贪污所致,先劾去之,而后上擒贼方略,朝廷嘉纳之。即遣兵擒获,济、鲁以安。
shùn dì zhì yuán èr nián bǐng zǐ, yī sān sān liù nián
○顺帝至元二年(丙子,一三三六年)
chūn, zhēng yuè, yǐ chǒu, sù sōng xiàn dì zhèn, shān liè.
春,正月,乙丑,宿松县地震,山裂。
shì yuè, zhì dōu shuǐ yōng tián shǐ sī tiān píng jiāng.
是月,置都水庸田使司天平江。
qián zhōng shū zuǒ chéng wáng jié zú, zhuī fēng tài yuán jùn gōng, shì wén zhōng. jié lì yán zhì xíng, jiē fǎ gǔ rén. gù xiāng zhāng guī yuē:" wáng jié fēi shèng xián zhī shū bù dú, fēi rén yì zhī yán bù tán." shí zhě yǐ wéi míng yán.
前中书左丞王结卒,追封太原郡公,谥文忠。结立言制行,皆法古人。故相张珪曰:“王结非圣贤之书不读,非仁义之言不谈。”识者以为名言。
èr yuè, jiǎ shēn, tài bái jīng tiān.
二月,甲申,太白经天。
wù zǐ, zhào yǐ shì zǔ suǒ cì wáng jī wēng tián bā shí qǐng, hái qí zǐ dōu zhōng. chū, jī wēng jī zhào yù rì běn, sǐ yú wáng shì, cháng shòu cì, hòu shōu rù guān, gù fù cì zhī.
戊子,诏以世祖所赐王积翁田八十顷,还其子都中。初,积翁赍诏谕日本,死于王事,尝受赐,后收入官,故复赐之。
jǐ chǒu, lì mù líng guān xún jiǎn sī.
己丑,立穆陵关巡检司。
dīng yǒu, zhuī zūn dì shēng mǔ mǎ lēi dài wèi zhēn yù huī shèng huáng hòu.
丁酉,追尊帝生母玛勒岱为贞裕徽圣皇后。
sān yuè, dīng sì, yǐ lèi cháo zhū yī qī bǎo xiàng pái cì bā yán.
三月,丁巳,以累朝珠衣、七宝项牌赐巴延。
gēng shēn, rì chì rú zhě rén xū, fù rú zhī.
庚申,日赤如赭;壬戌,复如之。
yǐ chǒu, yǐ sà dūn shàng dōu jū dì cì tài bǎo dìng zhū, réng shù yǒu sī jí sà dūn jiā cái.
乙丑,以萨敦上都居第赐太保定珠,仍束有司籍萨敦家财。
jiǎ xū, fù sì chuān yán chá zhī jìn.
甲戌,复四川盐茶之禁。
xià, sì yuè, dīng chǒu shuò, rì chì rú zhě.
夏,四月,丁丑朔,日赤如赭。
dīng hài, jìn fú qí lín yīng fèng bái tù líng zhī shuāng jiǎo wǔ zhǎo lóng bā lóng jiǔ lóng wàn shòu fú shòu zhě huáng děng fú.
丁亥,禁服麒麟、莺凤、白兔、灵芝、双角五爪龙、八龙、九龙、万寿、福寿、赭黄等服。
wù xū, dì rú shàng dōu.
戊戌,帝如上都。
wǔ yuè, bǐng wǔ shuò, huáng hé fù yú gù dào.
五月,丙午朔,黄河复于故道。
yǐ mǎo, nán yáng dèng zhōu dà lín yǔ, zì shì rì zhì liù yuè jiǎ shēn, tuān hé bái hé dà yì, dà wéi zāi.
乙卯,南阳、邓州大霖雨,自是日至六月甲申,湍河、白河大溢,大为灾。
rén shēn, qín zhōu shān bēng.
壬申,秦州山崩。
liù yuè, dīng chǒu, jìn zhū wáng fù mǎ cóng wèi fú jì xùn yī, xì tāo huán.
六月,丁丑,禁诸王、驸马从卫服济逊衣,系绦环。
xīn mǎo, yǐ biàn liáng dà míng zhū lù tú bo tái dì tǔ cì bā yán.
辛卯,以汴梁、大名诸路图卜台地土赐巴延。
lǐ bù shì láng hū lēi dài qǐng fù kē jǔ qǔ shì zhī zhì, bù tīng.
礼部侍郎呼勒岱请复科举取士之制,不听。
gēng zǐ, jīng shuǐ yì.
庚子,泾水溢。
qiū, qī yuè, gēng shēn, jìn gé yuè zhōng shū kǒu chuán chì zhǐ, mào zhī qián liáng.
秋,七月,庚申,禁隔越中书口传敕旨,冒支钱粮。
gēng wǔ, chì cì shàng dōu kǒng zǐ miào bēi, zài lèi cháo zūn chóng zhī yì.
庚午,敕赐上都孔子庙碑,载累朝尊崇之意。
shì yuè, huáng zhōu huáng, dū mín bǔ zhī, rì yǒu wǔ dǒu.
是月,黄州蝗,督民捕之,日有五斗。
bā yuè, jiǎ xū shuò, rì yǒu shí zhī.
八月,甲戌朔,日有食之。
zhào:" yún nán guǎng hǎi bā fān jí gān sù sì chuān biān yuǎn guān, sǐ ér bù néng guī zàng zhě, yǒu sī gěi liáng shí zhōu chē hù sòng huán xiāng wú qīn shǔ zhě, guān wèi yì zhī."
诏:“云南、广海、八番及甘肃、四川边远官,死而不能归葬者,有司给粮食舟车护送还乡;无亲属者,官为瘗之。”
gēng zǐ, zhào:" qiáng dào zuì jiē sǐ dào niú mǎ zhě yì dào lǘ luó zhě qíng é, zài fàn yì dào yáng shǐ zhě mò xiàng, zài fàn qíng, sān fàn yì bí hòu zài fàn zhě sǐ. dào zhū wù zhě, zhào qí shù gū jià. shěng yuàn tái wǔ fǔ guān sān nián yī cì shěn jué. zhe wèi lìng."
庚子,诏:“强盗罪皆死;盗牛马者劓;盗驴骡者黥额,再犯劓;盗羊豕者墨项,再犯黥,三犯劓;鼻后再犯者死。盗诸物者,照其数估价。省、院、台、五府官三年一次审决。著为令。”
jiǔ yuè, wù chén, dì zhì zì shàng dōu.
九月,戊辰,帝至自上都。
dōng, shí yuè, jǐ hài, zhào:" měi rì, yòu chéng xiàng bā yán tài bǎo dìng zhū zhōng shū píng zhāng zhèng shì áng jí ěr jù yì yú nèi tíng. píng zhāng shì zhèng tǎ sī hā yǎ yòu chéng xiàng gǔn bā bù lēi cān zhī zhèng shì nà lín xǔ yǒu rén děng jù yì yú zhōng shū."
冬,十月,己亥,诏:“每日,右丞相巴延、太保定珠、中书平章政事昂吉尔聚议于内廷。平章事政塔斯哈雅、右丞相衮巴布勒、参知政事纳琳、许有壬等聚议于中书。”
shí yī yuè, rén zǐ, wǔ zōng yīng zōng míng zōng sān cháo huáng hòu shēng fù rù miào, mìng guān zhì jì.
十一月,壬子,武宗、英宗、明宗三朝皇后升祔入庙,命官致祭。
dīng sì, qiǎn hé nán xíng shěng píng zhāng zhèng shì lēi gé bù hā yú xī fān wèi sēng.
丁巳,遣河南行省平章政事勒格布哈于西番为僧。
shì yuè, zhōng shū píng zhāng zhèng shì zhào shì yán zú, nián qī shí qī, zhuī fēng lǔ guó gōng, shì wén zhōng. shì yán lì guān shěng tái wǔ shí yú nián, fán jūn guó lì bìng, shēng mín xiū qī, zhī wú bù yán, ér yú rú zhě míng jiào yóu quán quán yān.
是月,中书平章政事赵世延卒,年七十七,追封鲁国公,谥文忠。世延历官省、台五十馀年,凡军国利病,生民休戚,知无不言,而于儒者名教尤拳拳焉。
shí èr yuè, jiāng zhōu zhū xiàn jī, zǒng guǎn wáng dà zhōng dài fù rén sù yǐ zhèn pín mín, miǎn fù rén zá yáo yǐ wéi xī, yuē nián fēng hái zhī, mín bù bìng jī.
十二月,江州诸县饥,总管王大中贷富人粟以赈贫民,免富人杂徭以为息,约年丰还之,民不病机。
shǎn xī xíng tái jiān chá yù shǐ zhá shí shàng fēng shì shí tiáo, yuē fǎ zǔ zōng, lǎn quán gāng, dūn zōng shì, lǐ xūn jiù, xī míng qì, kāi yán lù, fù kē jǔ, bà shù jūn, yī xíng zhāng, kuān jìn wǎng. shí bā yán děng biàn luàn chéng xiàn, dì fāng xū jǐ yǐ tīng, zhá shí suǒ yán, jiē yī shí qún chén suǒ bù gǎn yán zhě. shì yù shǐ zhào chéng qìng jiàn zhī, tàn yuē:" yù shǐ yán jí cǐ, tiān xià fú yě!" wēi lǐ yǒu zhí zhèng shǎn xī xíng shěng zhě, zì wèi bù dào, zhá shí fā qí zuì ér àn zhī qì zhí yè dùn, yǒu zhào wù dǎi wèn, rán yóu zhàng qí sī rén.
陕西行台监察御史札实上封事十条,曰法祖宗,揽权纲,敦宗室,礼勋旧,惜名器,开言路,复科举,罢数军,一刑章,宽禁网。时巴延等变乱成宪,帝方虚己以听,札实所言,皆一时群臣所不敢言者。侍御史赵承庆见之,叹曰:“御史言及此,天下福也!”威里有执政陕西行省者,恣为不道,札实发其罪而按之;弃职夜遁,有诏勿逮问,然犹杖其私人。
shì suì, jiāng zhè hàn, zì chūn zhì yú bā yuè bù yǔ, mín dà jī.
是岁,江浙旱,自春至于八月不雨,民大饥。
shùn dì zhì yuán sān nián dīng chǒu, yī sān sān qī nián
○顺帝至元三年(丁丑,一三三七年)
chūn, zhēng yuè, guǐ mǎo, guǎng zhōu zēng chéng xiàn mín zhū guāng qīng fǎn, qí dǎng shí kūn shān zhōng dà míng lǜ zhòng cóng zhī, wěi chēng dà jīn guó, gǎi yuán chì fú mìng zhǐ huī niǔ sà ěr jiāng xī xíng shěng zuǒ chéng xī bàng tǎo zhī.
春,正月,癸卯,广州增城县民硃光卿反,其党石昆山、钟大明率众从之,伪称大金国,改元赤符;命指挥纽萨尔、江西行省左丞锡谤讨之。
xīn hài, shēng fù yī lēi zhé bó huáng dì yú tài miào, shì yuē chōng shèng sì xiào, miào hào níng zōng.
辛亥,升祔伊勒哲伯皇帝于太庙,谥曰冲圣嗣孝,庙号宁宗。
yù wáng lǎ tè nà shí lǐ mǎi chí zhōu tóng líng chǎn yín dì yī suǒ, qǐng yòng sī cái duàn liàn, shū nà guān kè, cóng zhī.
豫王喇特纳实里买池州铜陵产银地一所,请用私财锻炼,输纳官课,从之。
wù wǔ, dì liè yú liǔ lín, fán sān shí wǔ rì. jiān chá yù shǐ chuò dí sòng shào míng jìn jiàn, dì jiā nà zhī, cì jīn bì. chuò dí děng gù cí, dì yuē:" xī wèi zhēng jìn jiàn, táng tài zōng wèi cháng bù shǎng, rǔ qí shòu zhī."
戊午,帝猎于柳林,凡三十五日。监察御史绰迪、宋绍明进谏,帝嘉纳之,赐金币。绰迪等固辞,帝曰:“昔魏征进谏,唐太宗未尝不赏,汝其受之。”
èr yuè, rén shēn shuò, rì yǒu shí zhī.
二月,壬申朔,日有食之。
bàng hú fǎn yú rǔ níng xìn yáng zhōu. bàng hú běn chén zhōu rén, míng rùn ér, hǎo shǐ bàng, bàng zhǎng liù qī chǐ, jìn tuì jì jī rú shén, gù chēng" bàng hú". zhì shì yǐ shāo xiāng huò zhòng, wàng zào yāo yán zuò luàn, pò guī dé fǔ lù yì, fén chén zhōu, tún yíng yú xìng gāng, mìng hé nán xíng shěng zuǒ chéng qìng tú yǐ bīng tǎo zhī.
棒胡反于汝宁、信阳州。棒胡本陈州人,名闰儿,好使棒,棒长六七尺,进退技击如神,故称“棒胡”。至是以烧香惑众,妄造妖言作乱,破归德府、鹿邑,焚陈州,屯营于杏冈,命河南行省左丞庆图以兵讨之。
bǐng zǐ, lì chuán hù tí jǔ sī shí chù, tí lǐng èr shí chù. dìng chuán hù kē chà chuán yī qiān, liào zhī shàng zhě suì nà chāo liù dìng, yǐ xià dì jiǎn.
丙子,立船户提举司十处,提领二十处。定船户科差船一千,料之上者岁纳钞六锭,以下递减。
jiǎ shēn, dìng fú sè qì mǐn yú mǎ zhī zhì.
甲申,定服色、器皿、舆马之制。
jǐ chǒu, rǔ níng xiàn suǒ huò bàng hú mí lè fó xiǎo qí wěi xuān chì bìng zǐ jīn yìn liàng tiān chǐ. shí dà chén yǒu jì hàn guān zhě, qǔ suǒ xiàn bān dì shàng, wèn yuē:" cǐ yù hé wéi yé?" yì hàn guān huì yán fǎn, jiāng yǐ zuì zhōng zhī. shì yù shǐ xǔ yǒu rén yuē:" cǐ cáo jiàn nián hào, chēng lǐ lǎo jūn tài zǐ, bù shǔ shì zú yǐ dí guān jūn, fǎn zhuàng shén míng, shàng hé yán!" qí yǔ suì sāi.
己丑,汝宁献所获棒胡弥勒佛、小旗、伪宣敕并紫金印、量天尺。时大臣有忌汉官者,取所献班地上,问曰:“此欲何为耶?”意汉官讳言反,将以罪中之。侍御史许有壬曰:“此曹建年号,称李老君太子,部署士卒以敌官军,反状甚明,尚何言!”其语遂塞。
xīn mǎo, fā chāo sì shí wàn dìng, zhèn jiāng zhè děng chù jī mín sì shí wàn hù, kāi suǒ zài shān chǎng hé pō zhī jìn, tīng mín qiáo cǎi.
辛卯,发钞四十万锭,赈江浙等处饥民四十万户,开所在山场、河泊之禁,听民樵采。
guǎng xī yáo zéi fù fǎn, mìng hú guǎng xíng shěng píng zhāng nuò hǎi jiāng xī xíng shěng píng zhāng tú ěr mì shí hā yǎ zǒng bīng bǔ zhī.
广西猺贼复反,命湖广行省平章诺海、江西行省平章图尔密实哈雅总兵捕之。
gēng zǐ, zhōng shū cān zhī zhèng shì nà lín děng qǐng lì cǎi zhū tí jǔ sī. xiān shì cháng lì tí jǔ sī, tài dìng jiān yǐ qí fán rǎo bà zhī, zhì shì fù lì zhī, qiě yǐ dàn hù sì wàn cì bā yán.
庚子,中书参知政事纳琳等请立采珠提举司。先是尝立提举司,泰定间以其烦扰罢之,至是复立之,且以蜑户四万赐巴延。
sān yuè, wù wǔ, lì hóng jí lī shì wèi huáng hòu. yīn yǔ chuò hè. hòu, wǔ zōng xuān cí huì shèng huáng hòu zhī zhí, yù dé wáng fù luō tè mù ěr zhī nǚ yě.
三月,戊午,立鸿吉哩氏为皇后。因雨辍贺。后,武宗宣慈惠圣皇后之侄,毓德王傅啰特穆尔之女也。
xià, sì yuè, guǐ yǒu, jìn hàn rén nán rén gāo lí rén bù dé zhí chí jūn qì, yǒu mǎ zhě jū rù guān.
夏,四月,癸酉,禁汉人、南人、高丽人不得执持军器,有马者拘入官。
jǐ mǎo, dì rú shàng dōu.
己卯,帝如上都。
xīn mǎo, hé zhōu dà zú xiàn mín hán fǎ shī fǎn, zì chēng nán cháo zhào wáng.
辛卯,合州大足县民韩法师反,自称南朝赵王。
jǐ hài, huì zhōu guī shàn xiàn mín niè xiù qīng tán jǐng shān děng zào jūn qì, bài dài jiǎ wèi dìng guāng fú, yǔ zhū guāng qīng xiàng jié wèi luàn, mìng jiāng xī xíng shěng zuǒ chéng xī dí bǔ zhī.
己亥,惠州归善县民聂秀卿、谭景山等造军器,拜戴甲为定光佛,与硃光卿相结为乱,命江西行省左丞锡迪捕之。
shì yuè, zhào:" shěng yuàn tái bù xuān wèi sī lián fǎng sī jí bù fǔ mù guān zhī zhǎng, bìng yòng xuān gǔ sè mù rén. jìn hàn rén nán rén bù dé xí xué méng gǔ sè mù wén zì."
是月,诏:“省、院、台、部、宣慰司、廉访司及部府幕官之长,并用萱古、色目人。禁汉人、南人不得习学蒙古、色目文字。”
wǔ yuè, xīn chǒu, mín jiān é yán cháo tíng jū shuā tóng nán tóng nǚ, yī shí jià qǔ dài jìn.
五月,辛丑,民间讹言朝廷拘刷童男、童女,一时嫁娶殆尽。
wù shēn, zhào:" rǔ níng bàng hú, guǎng dōng zhū guāng qīng niè xiù qīng děng, jiē xì hàn rén, hàn rén yǒu guān yú shěng tái yuàn jí hàn lín jí xián zhě, kě jiǎng qiú zhū bǔ zhī fǎ yǐ wén."
戊申,诏:“汝宁棒胡,广东硃光卿、聂秀卿等,皆系汉人,汉人有官于省、台、院及翰林、集贤者,可讲求诛捕之法以闻。”
jiǎ yín, xī fān zéi qǐ, shā zhèn xī wáng zǐ dān bā. lì xíng xuān zhèng yuàn, yǐ é sēn tè mù ěr wèi yuàn shǐ, wǎng tǎo zhī.
甲寅,西番贼起,杀镇西王子丹巴。立行宣政院,以额森特穆尔为院使,往讨之。
rén xū, mìng sì chuān xíng shěng cān zhèng jǔ lǐ děng bǔ fǎn zéi hán fǎ shī.
壬戌,命四川行省参政举理等捕反贼韩法师。
dīng mǎo, huì jiàn yú dōng běi, dà rú tiān chuán xīng, sè bái, yuē zhǎng chǐ yú, huì zhǐ xī nán, zhì bā yuè gēng wǔ shǐ miè, fán liù shí sān rì, zì mǎo zhì fáng, fán lì shí wǔ sù.
丁卯,彗见于东北,大如天船星,色白,约长尺馀,彗指西南,至八月庚午始灭,凡六十三日,自昴至房,凡历十五宿。
liù yuè, chéng yín, zèng chéng xiàng ān tú tuī zhōng zuǒ yùn kāi guó yuán xūn dōng píng zhōng xiàn wáng, yú suǒ fēng chéng nèi jiàn lì cí miào, guān wèi zhì jì.
六月,成寅,赠丞相安图推忠佐运开国元勋、东平忠宪王,于所封城内建立祠庙,官为致祭。
xīn sì, dà lín yǔ, zì shì rì zhì guǐ yǐ bù zhǐ. yù hé huáng hé qìn hé hún hé shuǐ jiē yì, méi rén chù lú shè shén zhòng.
辛巳,大霖雨,自是日至癸已不止。御河、黄河、沁河、浑河水皆溢,没人畜、庐舍甚众。
wù zǐ, jiā fēng yǐn zi gēng sāng zi xú jiǎ liè zǐ zhuāng zi gè wéi zhēn jūn.
戊子,加封尹子、庚桑子、徐甲、列子、庄子各为真君。
rén chén, zhāng dé fǔ dà shuǐ, píng dì shēn yī zhàng.
壬辰,彰德府大水,平地深一丈。
qiū, qī yuè, guǐ mǎo, dì chū liè. bǐng wǔ, xìng shí lǎ è ěr duō. dīng wèi, xìng lóng gāng, sǎ mǎ rǔ yǐ jì.
秋,七月,癸卯,帝出猎。丙午,幸实喇鄂尔多。丁未,幸龙冈,洒马乳以祭。
gēng xū, hé nán wǔ zhì xiàn hé jiāng shú, yǒu huáng zì dōng lái, xiàn yǐn zhāng kuān yǎng tiān zhù yuē:" níng shā xiàn yǐn, wú shāng bǎi xìng." é yǒu yú yīng qún fēi zhuó shí zhī.
庚戌,河南武陟县禾将熟,有蝗自东来,县尹张宽仰天祝曰:“宁杀县尹,毋伤百姓。”俄有鱼鹰群飞啄食之。
gēng shēn, zhào:" chú rén mìng zhòng shì zhī wài, fán dào zéi zhū zuì, bù xū hòu wǔ fǔ guān shěn lù, yǒu sī yī lì jué zhī."
庚申,诏:“除人命重事之外,凡盗贼诸罪,不须候五府官审录,有司依例决之。”
shì yuè, niǔ sà ěr xī dì qín zhū guāng qīng, xún zhuī qín shí kūn shān zhōng dà míng.
是月,纽萨尔、锡谛擒硃光卿,寻追擒石昆山、钟大明。
wèi huī fǔ zì liù yuè yín yǔ zhì shì yuè, píng dì shuǐ shēn èr zhàng yú, piào méi rén mín fáng shè, mín jiē qī yú shù mù. jùn shǒu sēng jiā nǔ yǐ zhōu zài fàn shí zhī, yí lǎo ruò jū chéng tóu, rì gěi liáng xiǎng. yuè yú, shuǐ fāng tuì.
卫辉府自六月淫雨至是月,平地水深二丈馀,漂没人民房舍,民皆栖于树木。郡守僧嘉努以舟载饭食之,移老弱居城头,日给粮饷。月馀,水方退。
bā yuè, xīn sì, jīng jī zéi qǐ. rén wǔ, jīng shī dì dà zhèn, tài miào liáng zhù liè, gè shì qiáng bì jiē huài, yā sǔn yí wù, wén zōng shén zhǔ jí yù chuáng jǐn suì xī hú sì shén yù diàn bì pū, yā sǔn jì qì. zì shì lèi zhèn, zhì dīng hài fāng zhǐ, suǒ sǔn rén mín shén zhòng.
八月,辛巳,京畿贼起。壬午,京师地大震,太庙梁柱裂,各室墙壁皆坏,压损仪物,文宗神主及御床尽碎;西湖寺神御殿壁仆,压损祭器。自是累震,至丁亥方止,所损人民甚众。
guǐ wèi, hé nán dì zhèn.
癸未,河南地震。
chí gāo lí zhí chí jūn qì zhī jìn.
弛高丽执持军器之禁。
shì yuè, dì zhì zì shàng dōu.
是月,帝至自上都。
jiǔ yuè, jǐ yǒu, lì pí huò suǒ yú níng xià, shè tí lǐng shǐ fù zhǔ zhī.
九月,己酉,立皮货所于宁夏,设提领使、副主之。
lì sì chuān hú guǎng jiāng zhè xíng shū mì yuàn.
立四川、湖广、江浙行枢密院。
dōng, shí yuè, guǐ yǒu, rì chì rú zhě.
冬,十月,癸酉,日赤如赭。
yǐ hài, mìng jiāng zhè xíng shěng chéng xiàng chuò sī jiǎn tí diào hǎi yùn. guó yòng suǒ yǐ, hǎi yùn wéi zhòng. chuò sī jiǎn cuò zhì yǒu fāng, suǒ cáo mǐ sān bǎi yú wàn dàn, xī dá jīng shī, wú hào zhé zhě.
乙亥,命江浙行省丞相绰斯戬提调海运。国用所倚,海运为重。绰斯戬措置有方,所漕米三百馀万石,悉达京师,无耗折者。
shì yuè, jīn huá chǔ shì xǔ qiān zú. dāng shí xué zhě, chēng hé jī wáng bǎi jīn lǚ xiáng jí qiān wèi jīn huá sì zǐ.
是月,金华处士许谦卒。当时学者,称何基、王柏、金履详及谦为金华四子。
shí yī yuè, bǐng wǔ, lì tún tián yú xióng zhōu.
十一月,丙午,立屯田于雄州。
shì yuè, tài bái lǚ jīng tiān.
是月,太白屡经天。
shí èr yuè, yǐ mǎn jì lēi gá tái wèi tài bǎo fēn shū mì yuàn, zhèn běi biān. mǎn jì lēi gá tái, bā yán dì yě, shí yì jìn jué wèi wáng, cí yuē:" xiōng fēng qín wáng, dì bù yí bìng shòu wáng jué." gù yǒu shì mìng.
十二月,以满济勒噶台为太保、分枢密院,镇北边。满济勒噶台,巴延弟也,时议进爵为王,辞曰:“兄封秦王,弟不宜并受王爵。”故有是命。
shì suì, bā yán qǐng shā zhāng wáng liú lǐ zhào wǔ xìng hàn rén, dì bù cóng.
是岁,巴延请杀张、王、刘、李、赵五姓汉人,帝不从。
zhào cì xiào zǐ jìn bǐng bēi. bǐng, jiàng zhōu qǔ wò rén, xiōng róng, wèi kuí zhāng gé chéng zhì xué shì, fèng mǔ wáng shì guān yú cháo, mǔ mò, bǐng yǔ róng hù sàng huán jiā. zhì píng dìng, dà léi yǔ, liú shuǐ zhòu zhì, bǐng fú jiù shàng, róng hū zhī bì shuǐ, bǐng bù rěn shě qù, suì wèi shuǐ suǒ piào méi. hòu dé wáng shì jiù yú sān lǐ wài, dé bǐng shī yú wǔ lǐ wài, gù tè cì bēi yǐ jīng zhī.
诏赐孝子靳昺碑。昺,绛州曲沃人,兄荣,为奎章阁承制学士,奉母王氏官于朝,母殁,昺与荣护丧还家。至平定,大雷雨,流水骤至,昺伏柩上,荣呼之避水,昺不忍舍去,遂为水所漂没。后得王氏柩于三里外,得昺尸于五里外,故特赐碑以旌之。
zhá shí chú qiān zhè xī lián fǎng sī shì. zhì, jí àn wèn dōu zhuǎn yùn yán shǐ hǎi dào dōu wàn hù xíng xuān zhèng yuàn děng guān zāng zuì, yóu shì jùn xiàn wú gǎn wéi tān mò zhě. yòu yǐ zhū sēng sì sī pí huá mín, yǒu suǒ wèi dào rén dào mín xíng tóng dé, lèi jiē dú lún cháng, yǐn yáo yì, shǐ mín lì rì hào, qì kān jiā xīng yí lù, wéi shù yǐ èr qiān qī bǎi. jiàn yì qǐng lēi guī běn zú, bǐ gōng huáng fù, shù shǎo kuān mín lì, cháo tíng shì zhī, jí zhe wèi lìng.
札实除佥浙西廉访司事。至,即按问都转运盐使、海道都万户、行宣政院等官赃罪,由是郡县无敢为贪墨者。又以诸僧寺私芘猾民,有所谓道人、道民、行童得,类皆渎伦常,隐徭役,使民力日耗,契勘嘉兴一路,为数已二千七百。建议请勒归本族,俾供皇赋,庶少宽民力,朝廷是之,即著为令。
zhào zhī lǐng běi xíng shū mì yuàn shì nài màn tái xí guó wáng, shòu yǐ jīn yìn. jì yòu yǐ ān biān mù lín zhī gōng, cì zhū luò bàn bì bìng hǎi dōng míng yīng xī yù wén bào, guó zhì yǐ cǐ wéi jí ēn yún.
诏知岭北行枢密院事奈曼台袭国王,授以金印。继又以安边睦邻之功,赐珠络半臂并海东名鹰、西域文豹,国制以此为极恩云。
shùn dì zhì yuán sì nián wù yín, yī sān sān bā nián
○顺帝至元四年(戊寅,一三三八年)
chūn, zhēng yuè, bǐng shēn, yǐ dì zhèn, shè tiān xià.
春,正月,丙申,以地震,赦天下。
zhào:" nèi wài lián néng guān, fù mǔ nián qī shí wú shì dīng zhě, fù jìn quán zhù, yǐ biàn jiù yǎng."
诏:“内外廉能官,父母年七十无侍丁者,附近铨注,以便就养。”
xuān zhèng yuàn shǐ bù liè qí yǐ nián qī shí zhì shì, shòu dà sī tú, gěi quán fèng zhōng shēn.
宣政院使布埒齐以年七十致仕,授大司徒,给全俸终身。
shì yuè, zhào xiū qū fù kǒng zǐ miào.
是月,诏修曲阜孔子庙。
èr yuè, dīng mǎo, bà hé nán děng wǔ shěng xíng shū mì yuàn.
二月,丁卯,罢河南等五省行枢密院。
gēng wǔ, dì tián yú liǔ lín.
庚午,帝畋于柳林。
yǐ yǒu, fèng shèng zhōu dì zhèn.
乙酉,奉圣州地震。
sān yuè, xīn yǒu, mìng zhòng shū píng zhāng zhèng shì áng jí ěr jiān xiū zhì zhèng tiáo gé.
三月,辛酉,命中书平章政事昂吉尔监修《至正条格》。
xià, sì yuè, xīn wèi, jīng shī tiān yù hóng shā, zhòu huì.
夏,四月,辛未,京师天雨红沙,昼晦。
guǐ yǒu, yǐ yù shǐ zhōng chéng tuō kè tuō wèi yù shǐ dài fū. tuō kè tuō, mǎn jì lēi gá tái zhī zǐ yě, zǎo wéi wén zōng suǒ qì, yuē:" cǐ zi kě dà yòng." zhì shì zhǎng fēng xiàn, dà zhèn gāng jì, zhōng wài sù rán.
癸酉,以御史中丞托克托为御史大夫。托克托,满济勒噶台之子也,早为文宗所器,曰:“此子可大用。”至是掌风宪,大振纲纪,中外肃然。
yǐ mǎo, dì rú shàng dōu.
乙卯,帝如上都。
hé nán zhí bàng hú zhì jīng shī, zhū zhī.
河南执棒胡至京师,诛之。
guǐ sì, dì bó mù zhì bā lǐ táng, yǔ báo, dà rú quán, qí zhuàng yǒu xiǎo ér guī jué shī xiàng yú luǎn zhī xíng.
癸巳,帝薄暮至八里塘,雨雹,大如拳,其状有小儿、瑰玦、狮、象、鱼卵之形。
wǔ yuè, mìng fú jiā lǜ wèi kǎo gōng láng zhōng, qiáo lín wèi kǎo gōng yuán wài láng, wèi zōng dào wèi kǎo gōng zhǔ shì, kǎo xiào tiān xià jùn xiàn guān shǔ gōng guò.
五月,命佛嘉律为考功郎中,乔林为考功员外郎,魏宗道为考功主事,考校天下郡县官属功过。
liù yuè, xīn sì, yuán zhōu mín zhōu zi wàng fǎn, jiàn chēng zhōu wáng, gǎi nián hào. xún qín huò, fú zhū.
六月,辛巳,袁州民周子旺反,僭称周王,改年号。寻擒获,伏诛。
jǐ chǒu, shào wǔ lù dà yǔ, shuǐ rù chéng guō, píng dì èr zhàng, piào mín jū dài jìn.
己丑,邵武路大雨,水入城郭,平地二丈,漂民居殆尽。
shì yuè, xìn zhōu lù líng shān liè.
是月,信州路灵山裂。
zhāng zhōu lù nán shèng xiàn mín lǐ zhì fǔ, jù zhòng wéi zhāng zhōu chéng, shǒu jiāng chuò sī jiǎn yǔ zhàn, shī lì. zéi zhuǎn lüè lóng xī, xiàn mín xiāo jǐng mào jié xiāng bīng jù zhī, zhàn bài, bèi zhí, zéi xié shǐ cóng jǐ, jǐng mào mà yuē:" gǒu dào, wǒ shēng wèi dà yuán mín, sǐ zuò gé zhōu guǐ, qǐ cóng rǔ wèi nì yé!" gé zhōu, qí jū lǐ suǒ yě. zéi nù, fù jǐng mào yú shù, luán qí ròu, shǐ zì dàn, jǐng mào yì fèn mà, zéi yǐ dāo jué qí kǒu zhì ěr bàng, jǐng mào mà bù jué shēng ér sǐ. yǒu sī shàng qí shì, cháo tíng mìng bāo biǎo zhī, réng gěi qián yǐ zàng. shí zéi shì yì shèng, zhào jiāng zhè píng zhāng bài bù hā fā mǐn zhè jiāng xī guǎng dōng sì shěng bīng tǎo zhī, bù kè. lóng yán wèi huáng zuǒ cái yǔ zéi zhàn, qī zǐ sì shí yú kǒu jiē bèi hài shì wén, shòu zuǒ cái lóng yán xiàn yǐn.
漳州路南胜县民李志甫,聚众围漳州城,守将绰斯戬与战,失利。贼转掠龙溪,县民萧景茂结乡兵拒之,战败,被执,贼胁使从己,景茂骂曰:“狗盗,我生为大元民,死作隔州鬼,岂从汝为逆耶!”隔州,其居里所也。贼怒,缚景茂于树,脔其肉,使自啖,景茂益愤骂,贼以刀抉其口至耳傍,景茂骂不绝声而死。有司上其事,朝廷命褒表之,仍给钱以葬。时贼势益盛,诏江浙平章拜布哈发闽、浙、江西、广东四省兵讨之,不克。龙岩尉黄佐才与贼战,妻子四十馀口皆被害;事闻,授佐才龙岩县尹。
qiū, qī yuè, rén yín, zhào yǐ bā yán yǒu gōng, lì shēng cí yú zhuō zhōu biàn liáng.
秋,七月,壬寅,诏以巴延有功,立生祠于涿州、汴梁。
jǐ yǒu, fèng shèng zhōu dì dà zhèn, sǔn huài rén mín lú shè.
己酉,奉圣州地大震,损坏人民庐舍。
bǐng chén, gǒng chāng fǔ shān liè, yā sǐ rén mín.
丙辰,巩昌府山裂,压死人民。
bā yuè, guǐ hài shuò, rì yǒu shí zhī.
八月,癸亥朔,日有食之。
jǐ sì, shēn qǔ gāo lí nǚ zǐ jí yān rén zhī jìn.
己巳,申取高丽女子及阉人之禁。
xīn wèi, xuān dé fǔ dì dà zhèn. bǐng zǐ, jīng shī dì zhèn, rì èr sān cì, zhì yǐ yǒu nǎi zhǐ.
辛未,宣德府地大震。丙子,京师地震,日二三次,至乙酉乃止。
guǐ wèi, gǎi xuān dé fǔ wèi shùn níng fǔ, fèng shèng zhōu wèi bǎo ān zhōu, yǐ qí dì shù zhèn gù yě.
癸未,改宣德府为顺宁府,奉圣州为保安州,以其地数震故也。
shì yuè, dì zhì zì shàng dōu.
是月,帝至自上都。
rùn yuè, wù xū, rì chì rú zhě jǐ hài rén yín fù rú zhī.
闰月,戊戌,日赤如赭;己亥、壬寅复如之。
jiǔ yuè, guǐ yǒu, bēn xīng rú bēi dà, sè bái, qǐ zì yòu qí zhī xià, xī nán xíng, méi yú jìn zhuó.
九月,癸酉,奔星如杯大,色白,起自右旂之下,西南行,没于近浊。
dōng, shí yuè, xīn mǎo, xiǎng yú tài miào.
冬,十月,辛卯,享于太庙。
shí yī yuè, dīng mǎo, lì shào xī fǔ jūn mín xuān fǔ dōu zǒng shǐ sī. shào xī fǔ běn lǐng liù zhōu èr shí xiàn yī bǎi wǔ shí èr zhèn. guó chū, yǐ qí dì huāng ér fèi zhī, zhì shì jū mín èr shí yú wàn, gù lì fǔ zhì zhī. mìng yù shǐ dài fū tuō kè tuō jiān dōu zǒng shǐ, zhì shū shì yù shǐ jí dāng pǔ wèi fù dōu zǒng shǐ.
十一月,丁卯,立绍熙府军民宣抚都总使司。绍熙府本领六州、二十县、一百五十二镇。国初,以其地荒而废之,至是居民二十馀万,故立府治之。命御史大夫托克托兼都总使,治书侍御史吉当普为副都总使。
chū, dì fā shàng dōu, zhì jī míng shān zhī hún hé, jiāng tián yú bǎo ān zhōu, mǎ jué. tuō kè tuō jiàn yuē:" gǔ zhě dì wáng duān jū jiǔ zhòng zhī shàng, rì yǔ dà chén sù rú jiǎng qiú zhì dào, zhì yú fēi yīng zǒu gǒu, fēi qí shì yě." dì nà qí yán.
初,帝发上都,至鸡鸣山之浑河,将畋于保安州,马蹶。托克托谏曰:“古者帝王端居九重之上,日与大臣、宿儒讲求治道,至于飞鹰、走狗,非其事也。”帝纳其言。
rén wǔ, sì chuān sàn máo dòng mán fǎn, qiǎn shǐ zhèn bèi kòu rén mín.
壬午,四川散毛峒蛮反,遣使赈被寇人民。
shí èr yuè, wù xū, lì bāng yá děng chù xuān wèi sī dōu yuán shuài fǔ bìng zǒng guǎn fǔ. xiān shì shì zǔ jì dìng miǎn dì, yǐ qí chù yún nán jí biān, jiù lì qí qiú zhǎng wèi shuài, lìng sān nián yī rù gòng zhì shì lái gòng, gù lì guān fǔ.
十二月,戊戌,立邦牙等处宣慰司都元帅府并总管府。先是世祖既定缅地,以其处云南极边,就立其酋长为帅,令三年一入贡;至是来贡,故立官府。
shì yuè, tài bái lǚ jīng tiān.
是月,太白屡经天。
shì suì, jí xián dà xué shì chén hào zhì shì, mìng shí quán fèng yú jiā.
是岁,集贤大学士陈颢致仕,命食全俸于家。
qián shū mì fù shǐ mǎ zǔ cháng zú, zhuī fēng wèi jùn gōng, shì wén zhēn.
前枢密副使马祖常卒,追封魏郡公,谥文贞。
zǔ cháng lì cháo jì jiǔ, duō suǒ jiàn míng, huì yì:" jīn guó zú jí zhū bù, jì sòng shèng xián zhī shū, dāng zhī zūn zhū mǔ yǐ hòu yí lún." yòu yì:" jiāng jiā zǐ dì jiāo cuì, yǒu gū rèn shǐ, ér shù mín yǒu wǎn qiáng jué zhāng, lǎo sǐ cǎo yě zhě, dāng jiàn wǔ xué wǔ jǔ, chǔ cái yǐ bèi fēi cháng." shí suī fú yòng, shí zhě wěi zhī.
祖常立朝既久,多所建明,会议:“今国族及诸部,既诵圣贤之书,当知尊诸母以厚彝伦。”又议:“将家子弟骄脆,有孤任使,而庶民有挽强蹶张,老死草野者,当建武学、武举,储材以备非常。”时虽弗用,识者韪之。