qǐ shàng zhāng zhí xú zhēng yuè, jǐn xuán yì dūn zāng liù yuè, fán èr nián yǒu qí.
起上章执徐正月,尽玄黓敦牂六月,凡二年有奇。
shì zǔ shèng dé shén gōng wén wǔ huáng dì zhì yuán shí qī nián gēng chén, yī èr bā líng nián
○世祖圣德神功文武皇帝至元十七年(庚辰,一二八零年)
chūn, zhēng yuè, bǐng chén, lì qiān zhuǎn guān yuán fǎ: fán wú guò zhě shòu jiàn quē, wù gù jí guò fàn zhě xuǎn rén bǔ zhī, mǎn dài zhě lìng huán jiā yǐ qí. yòu dìng zhū lù chà shuì kè chéng, zēng yì zhě jí shàng bào, yǐn lòu zhě zuì zhī.
春,正月,丙辰,立迁转官员法:凡无过者授见阙,物故及过犯者选人补之,满代者令还家以俟。又定诸路差税课程,增益者即上报,隐漏者罪之。
zhào kuò jiāng huái tóng jí tóng qián tóng qì.
诏括江、淮铜及铜钱、铜器。
xīn yǒu, yǐ hǎi zéi hè wén dá suǒ lüè liáng fù bǎi sān shí yú rén hái qí jiā.
辛酉,以海贼贺文达所掠良妇百三十馀人还其家。
guǎng xī lián zhōu hǎi zéi huò gōng míng zhèng zhòng lóng děng fú zhū.
广西廉州海贼霍公明、郑仲龙等伏诛。
jiǎ zǐ, chì quán zhōu xíng shěng" shān zhài wèi jí guī fù zhě lǜ bīng bá zhī, yǐ bá fù pàn zhě tú zhī."
甲子,敕泉州行省;“山寨未即归附者率兵拔之,已拔复叛者屠之。”
lù shōu sòng èr wáng gōng, yǐ zǒng guǎn zhāng xuān wèi yán hǎi zhāo tǎo shǐ, qiān hù luó bì wèi guǎn jūn zǒng guǎn.
录收宋二王功,以总管张宣为沿海招讨使,千户罗璧为管军总管。
xiān shì ā ěr hā yǎ hū tú tè mù ěr děng xià jīng nán jiāng xī guǎng xī hǎi nán zhī dì, fán dé zhōu wǔ shí bā, dòng yí shān liáo bù kě shèng jì, suǒ fú sān wàn èr qiān yú rén, xī yì wèi nú, zì zhì lì zhì zhī, zé qí zū fù. xíng tái yù shǐ yǐ wéi yán, wù chén, chì yù shǐ dài fū jiāng wèi jiǎn hé zhī, bìng fàng wèi mín.
先是阿尔哈雅、呼图特穆尔等下荆南、江西、广西、海南之地,凡得州五十八,峒夷山獠不可胜计,所俘三万二千馀人,悉役为奴,自置吏治之,责其租赋。行台御史以为言,戊辰,敕御史大夫姜卫检核之,并放为民。
zhì xíng zhōng shū shěng yú fú zhōu.
置行中书省于福州。
méng gǔ hàn jūn dōu yuán shuài zhāng hóng fàn zú.
蒙古汉军都元帅张弘范卒。
hóng fàn zì yá shān rù cháo, cì yàn nèi diàn, wèi láo shén hòu. wèi jǐ, zhàng lì jí zuò, dì mìng shàng yī zhěn shì, qiǎn jìn chén lín yì yòng yào, wèi shì jiān mén zhǐ zá rén wú rǎo qí bìng. bìng shén, mù yù yì yì guān, fú yè zhì zhōng tíng, miàn quē zài bài, tuì zuò, mìng jiǔ zuò yuè, yǔ qīn gù yán bié, chū suǒ cì jiàn jiǎ fù zi guī yuē:" rǔ fù yǐ shì lì gōng, rǔ pèi fú wù wàng yě." duān zuò ér zú, nián sì shí sān.
弘范自厓山入朝,赐宴内殿,慰劳甚厚。未几,瘴疠疾作,帝命尚医诊视,遣近臣临议用药,卫士监门止杂人无扰其病。病甚,沐浴易衣冠,扶掖至中庭,面阙再拜,退坐,命酒作乐,与亲故言别,出所赐剑甲付子珪曰:“汝父以是立功,汝佩服勿忘也。”端坐而卒,年四十三。
hóng fàn hǎo dú shū, guò mù tōng dà yì, shàn yìng duì. chū cóng bā yán xià jiàn kāng, jūn zhōng huì zhū jiàng bān shǎng, hóng fàn hòu zhì, bā yán yuē:" jūn zhōng huì jí, hòu zhì zhě zuì, suī xūn jiù bù dài, rǔ hé gǎn ěr." hóng fàn yuē:" chū zhàn bù gǎn hòu, shòu shǎng chǐ jū xiān." bā yán wú yǐ nán. jū cháng yuē:" lǜ jǐ lián zé gōng míng zì shēng, shǎng fá xìn zé rén jiē xiào lì, bù huái bào yuàn zhī xīn zé yuàn yì zì shì." wén zhě wěi zhī. hòu zhuī fēng huái yáng jùn wáng, shì xiàn wǔ.
弘范好读书,过目通大义,善应对。初从巴延下建康,军中会诸将颁赏,弘范后至,巴延曰:“军中会集,后至者罪,虽勋旧不贷,汝何敢尔。”弘范曰:“出战不敢后,受赏耻居先。”巴延无以难。居常曰:“律己廉则公明自生,赏罚信则人皆效力,不怀报怨之心则怨亦自释。”闻者韪之。后追封淮阳郡王,谥献武。
èr yuè, yǐ hài, zhāng yì yán gāo hé shàng yǒu mì shù, néng yì guǐ wèi bīng, yáo zhì dí rén. mìng hé ěr guǒ sī jiāng bīng yǔ gāo hé shàng tóng fù běi biān.
二月,乙亥,张易言高和尚有秘术,能役鬼为兵,遥制敌人。命和尔果斯将兵与高和尚同赴北边。
dīng chǒu, dá ěr bù hǎn yǐ yún nán xíng shěng jūn gōng dìng chāng lù, qín zǒng guǎn gǔ nà, shā zhī. zhào dá ěr bù hǎn hái, yǐ ā dá dài zhī.
丁丑,达尔布罕以云南行省军攻定昌路,擒总管谷纳,杀之。诏达尔布罕还,以阿达代之。
yún nán xíng shěng yòu chéng ní yǎ sī lā dǐng děng shàng yán:" miǎn guó yú dì xíng shì, jiē yǐ zài chén mù zhōng. chén xiān fèng zhǐ, ruò chóng qìng zhū jùn píng, rán hòu yǒu shì miǎn guó. jīn sì chuān yǐ dǐ níng, qǐng yì bīng zhēng zhī." dì yǐ wèn chéng xiàng tuō lǐ tú hā, tuō lǐ tú hā yuē:" bì xià chū mìng fā shì zú liù wàn rén zhēng miǎn, jīn ní yǎ sī lā dǐng zhǐ yù de wàn rén." dì yuē:" zú yǐ." suì zhào ní yǎ sī lā dǐng jiāng jīng bīng wàn rén zhēng zhī.
云南行省右丞尼雅斯拉鼎等上言:“缅国舆地形势,皆已在臣目中。臣先奉旨,若重庆诸郡平,然后有事缅国。今四川已底宁,请益兵征之。”帝以问丞相托里图哈,托里图哈曰:“陛下初命发士卒六万人征缅,今尼雅斯拉鼎止欲得万人。”帝曰:“足矣。”遂诏尼雅斯拉鼎将精兵万人征之。
ní yǎ sī lā dǐng yòu jiàn yán sān shì qí yī wèi:" yún nán shěng guī cuò suǒ zào jīn bù, mào yì bìng mín, yí bà." yī wèi:" yún nán yǒu shěng, yǒu xuān wèi sī, yòu yǒu dōu yuán shuài fǔ. jìn xuān wèi sī yǐ zòu bà, ér yuán shuài fǔ shàng cún. chén wèi xíng shěng jì jiān lǐng jūn mín, zé yuán shuài fǔ yì zài suǒ dāng bà." yī wèi:" yún nán guān yuán zǐ dì rù zhì, chén wèi dá guān zǐ dì dāng qiǎn, yú yí bà." zòu kě. ní yǎ sī lā dǐng, sài yīn è dé qí zhī zhǎng zǐ yě.
尼雅斯拉鼎又建言三事;其一谓:“云南省规措所造金簿,贸易病民,宜罢。”一谓:“云南有省,有宣慰司,又有都元帅府。近宣慰司已奏罢,而元帅府尚存。臣谓行省既兼领军民,则元帅府亦在所当罢。”一谓:“云南官员子弟入质,臣谓达官子弟当遣,馀宜罢。”奏可。尼雅斯拉鼎,赛音谔德齐之长子也。
jǐ chǒu, mìng méi guó bǎo xí qí fù yīng chūn lú zhōu ān fǔ shǐ zhí. chū, lú zhōu cháng jiàng sòng, yīng chūn wèi qián chóng qìng zhì zhì shǐ zhāng jué suǒ shā. guó bǎo yì quē sù yuān, zhào yǐ jué bì guó bǎo, shǐ fù qí fù chóu, shí jué zài jīng zhào, jiě gōng xián zì yì sǐ. guó bǎo qǐng shú hái lú zhōu jūn mín zhī wèi fú zhě, cóng zhī.
己丑,命梅国宝袭其父应春泸州安抚使职。初,泸州尝降宋,应春为前重庆制置使张珏所杀。国宝诣阙诉冤,诏以珏畀国宝,使复其父仇,时珏在京兆,解弓弦自缢死。国宝请赎还泸州军民之为俘者,从之。
rì běn shā guó shǐ dù shì zhōng děng, zhēng dōng yuán shuài shí dōu hóng jùn qí qǐng zì lǜ bīng wǎng tǎo tíng yì gū shǎo huǎn zhī.
日本杀国使杜世忠等,征东元帅实都、洪俊奇请自率兵往讨;廷议姑少缓之。
gēng zǐ, fā shì wèi jūn sān qiān jùn tōng zhōu yùn liáng hé.
庚子,发侍卫军三千浚通州运粮河。
jiāng huái xíng shěng zuǒ chéng xià guì qǐng lǎo, cóng zhī, réng guān qí zǐ sūn.
江淮行省左丞夏贵请老,从之,仍官其子孙。
xīn chǒu, yǐ guǎng zhōng mín bù liáo shēng, zhào yòu chéng dá chūn zuǒ chéng lǚ shī kuí, tíng jí huài mín zhī yóu, mìng yè dí mì shí jiǎ jū zhēn xíng xuān wèi sī wǎng fǔ zhī. shī kuí zhì, tíng biàn wú yàn, xià mìng hái shěng zhì shì.
辛丑,以广中民不聊生,召右丞达春、左丞吕师夔,廷诘坏民之由,命页迪密实、贾居贞行宣慰司往抚之。师夔至,廷辩无验,夏命还省治事。
sān yuè, guǐ mǎo, mìng wáng jī wēng rù lǐng shěng shì zhōng shū shěng chén yǐ wéi bù kě, gǎi hù bù shàng shū.
三月,癸卯,命王积翁入领省事;中书省臣以为不可,改户部尚书。
jiǎ chén, dì xìng shàng dōu. shí shàng dōu liú shǒu quē, zǎi xiàng jìn nǐ shí shù rén, jiē bù chēng zhǐ. dì gù hè rén jié yuē:" wú yǐ yì qīng zhě." suì shòu zhī. rén jié shàn yú qí zhí, měi suì chūn qiū xíng xìng, gōng yì wèi cháng quē.
甲辰,帝幸上都。时上都留守阙,宰相进拟十数人,皆不称旨。帝顾贺仁杰曰:“无以易卿者。”遂授之。仁杰善于其职,每岁春秋行幸,供亿未尝阙。
yǐ mǎo, lì dōu gōng dé shǐ sī, zhǎng dì shī suǒ tǒng sēng rén bìng tǔ fān jūn mín děng shì.
乙卯,立都功德使司,掌帝师所统僧人并吐番军民等事。
chū, ān xī wáng jì hōng, zhào qí xiāng zhào bǐng rù jiàn, yīn yán shǎn xī yùn shǐ guō cóng láng zhōng guō shū yún bù fǎ shì, dì nù, qiǎn shǐ xié bǐng wǎng àn qí zuì. zhì zé cóng děng jiǎo shì zǐ ā nán dá zhǐ, shōu bǐng jí qī zǐ qiú zhī píng liáng běi kōng tóng shān. bǐng zi rén róng shàng sù, zhào qiǎn shǐ chí wǎng tuō bǐng, qiě xiè cóng dǎng xié lái. cóng děng liú shǐ zhě, zuì yǐ jiǔ, xiān qiǎn rén dú bǐng yú yù zhōng, dì wén zhī, dà nù, cóng zhì, qīn jū zhī, fú gū, mìng rén róng shǒu rèn cóng jí shū yún yú shì, jí qí jiā bì zhī. rén róng yuē:" bù gòng dài tiān zhī rén suǒ yǒu, hé rěn shòu zhī!" dì chēng shàn, bié cì chāo èr wàn mín, wèi zhì sāng jù. xún zèng bǐng zhōng shū zuǒ chéng, shì zhōng mǐn.
初,安西王既薨,召其相赵炳入见,因言陕西运使郭琮、郎中郭叔云不法事,帝怒,遣使偕炳往按其罪。至则琮等矫世子阿南达旨,收炳及妻子囚之平凉北崆峒山。炳子仁荣上诉,诏遣使驰往脱炳,且械琮党偕来。琮等留使者,醉以酒,先遣人毒炳于狱中,帝闻之,大怒,琮至,亲鞫之,伏辜,命仁荣手刃琮及叔云于市,籍其家畀之。仁荣曰:“不共戴天之人所有,何忍受之!”帝称善,别赐钞二万缗,为治丧具。寻赠炳中书左丞,谥忠愍。
zhào bǐng zhī sǐ yě, yǔ wáng fǔ xiāng shāng tǐng wú yù huì wáng fǔ nǚ xī yǒu yù guō cóng zhī móu zhě, lín xíng, wàng yǐ qiú shēng, yǔ lián tǐng jí qí zi xiàn, dì nù, zhào tǐng, jū bǐng jiā, xiàn xià yù, mìng zhū rú yàn qí zuì. lì bù shàng shū qīng yáng mèng yán yuē:" chén sòng rén, bù zhī tǐng xiàng lái zhī gōng kě bǔ jīn zhī guò fǒu?" dì bù yuè yuē:" shì tóng lèi xiāng zhù zhī cí yě." fú bǎo láng dǒng wén zhōng yuē:" mèng yán bù zhī tǐng hé rú rén, chén yǐ nǎng shí tuī dài zhī gōng yǔ zhī yǐ." dì liáng jiǔ yuē:" qí shì guǒ hé rú?" wén zhōng yuē:" chén mù wèi dǔ, ěr gù wén zhī, shā rén zhī móu, tǐng bù yǔ yě!" dì mò rán, jiǔ zhī, shǐ dé shì.
赵炳之死也,与王府相商挺无预;会王府女奚有预郭琮之谋者,临刑,望以求生,语连挺及其子献,帝怒,召挺,拘炳家,献下狱,命诸儒谳其罪。吏部尚书青阳梦炎曰:“臣宋人,不知挺向来之功可补今之过否?”帝不悦曰:“是同类相助之词也。”符宝郎董文忠曰:“梦炎不知挺何如人,臣以曩时推戴之功语之矣。”帝良久曰:“其事果何如?”文忠曰:“臣目未睹,耳固闻之,杀人之谋,挺不与也!”帝默然,久之,始得释。
xiān shì, suǒ duō jūn shì rǎo mín, gù nán jiàn děng lù mín fù pàn, jí méng gǔ dài wǎng zhāo lái zhī, mín shǐ huò ān. xià, sì yuè, rén shēn shuò, zhào yǐ méng gǔ dài réng xíng shěng fú zhōu.
先是,索多军士扰民,故南剑等路民复叛,及蒙古岱往招徠之,民始获安。夏,四月,壬申朔,诏以蒙古岱仍行省福州。
guǐ yǒu, nán kāng dù kě yòng pàn, mìng shǐ bì tǎo qín zhī.
癸酉,南康杜可用叛,命史弼讨擒之。
yǐ yǒu, yǐ tài cháng lè fù tài cháng sì.
乙酉,以太常乐付太常寺。
dīng hài, lì háng zhōu lù jīn yù zǒng guǎn fǔ.
丁亥,立杭州路金玉总管府。
wǔ yuè, jiǎ chén, zuò xíng gōng yú chá hǎn nuò ěr.
五月,甲辰,作行宫于察罕诺尔。
guǐ chǒu, zhào yún nán xíng shěng fā sì chuān jūn wàn rén, mìng duó lǎ hā lǐng zhī, yǔ qián suǒ qiǎn jiàng tóng zhēng miǎn guó.
癸丑,诏云南行省发四川军万人,命鐸喇哈领之,与前所遣将同征缅国。
yí fú jiàn háng shěng yú quán zhōu.
移福建行省于泉州。
gāo lí guó wáng chūn, yǐ mín jī qǐ dài liáng wàn dàn, xǔ zhī.
高丽国王暙,以民饥乞贷粮万石,许之。
jiǎ yín, tīng zhāng pàn zéi liào dé shèng fú zhū.
甲寅,汀、漳叛贼廖得胜伏诛。
liù yuè, dīng chǒu, suǒ duō bù xià jù dǎng yú hǎi dào jié duó shāng dài, fàn wén hǔ zhāo xiáng zhī, fù yì zhì yú fǎ.
六月,丁丑,索多部下聚党于海道劫夺商贷,范文虎招降之,复议置于法。
ā tǎ hā děng qǐng bà jiāng nán suǒ lì shuì kè tí jǔ sī, ā hā mǎ tè lì zhēng, zhào yù shǐ tái xuǎn guān jiǎn hé, jù shí yǐ wén, suì qiǎn bù lū hǎ dá děng jiǎn hé jiāng huái xíng shěng qián gǔ.
阿塔哈等请罢江南所立税课提举司,阿哈玛特力争,诏御史台选官检核,具实以闻,遂遣布噜哈达等检核江淮行省钱谷。
rén chén, zhào fàn wén hǔ, yì zhēng rì běn.
壬辰,召范文虎,议征日本。
mìng jiāng huái děng chù bān xíng chāo fǎ, fèi sòng tóng qián.
命江淮等处颁行钞法,废宋铜钱。
qiū, qī yuè, jǐ yǒu, lì xíng shěng yú jīng zhào, yǐ qián ān xī wáng xiāng lǐ dé huī wèi cān zhī zhèng shì, jiān lǐng qián gǔ shì.
秋,七月,己酉,立行省于京兆,以前安西王相李德辉为参知政事,兼领钱谷事。
xǐ quán zhōu xíng shěng yú lóng xīng.
徙泉州行省于隆兴。
wù wǔ, yǐ cān zhī zhèng shì hǎo zhēn gěng rén bìng wèi zhōng shū zuǒ chéng.
戊午,以参知政事郝祯、耿仁并为中书左丞。
ā hā mǎ tè zài wèi rì jiǔ, yì sì tān héng, yuán yǐn èr rén zhòu shēng tóng liè, yīn móu jiāo tōng, zhuān shì méng bì, bū fù bù juān, zhòng shù liú yí, jīng zhào děng lù suì bàn kè zhì wǔ wàn sì qiān dìng, yóu yǐ wéi wèi shí. mín yǒu fù guō měi tián, zhé qǔ wèi jǐ yǒu. nèi tōng huò huì, wài shì wēi xíng, tíng zhōng xiāng shì, wú gǎn lùn liè. yǒu sù wèi shì luò yáng qín zhǎng qīng zhě, shàng shū fā qí jiān, shì xià zhōng shū, zhōng guì rén lì wèi jiù jiě, yì suì qǐn. ā hā mǎ tè dà hèn zhǎng qīng, yǐ tiě yě shì wū dǎi xià lì, jí qí jiā, shǐ yù shù shā zhī. qí hòu ā hā mǎ tè suī zhū, ér zhǎng qīng zhī yuān zhōng bù bái.
阿哈玛特在位日久,益肆贪横,援引二人骤升同列,阴谋交通,专事蒙蔽,逋赋不蠲,众庶流移,京兆等路岁办课至五万四千锭,犹以为未实。民有附郭美田,辄取为己有。内通货贿,外示威刑,廷中相视,无敢论列。有宿卫士洛阳秦长卿者,上书发其奸,事下中书,中贵人力为救解,议遂寝。阿哈玛特大恨长卿,以铁冶事诬逮下吏,籍其家,使狱束杀之。其后阿哈玛特虽诛,而长卿之冤终不白。
yòng yáo yǎn yán, kāi jiāo dōng hé, jí shōu jí táo mín tún tián lián hǎi.
用姚演言,开胶东河,及收集逃民屯田涟、海。
chū, zhōng shū yǐ lǐng dà nóng shì zhāng lì dào shú yú yún nán, zòu shòu dà lǐ děng chù xún xíng quàn nóng shǐ.
初,中书以领大农事张立道熟于云南,奏授大理等处巡行劝农使。
qí dì yǒu kūn míng chí, jiè bì jī jīn mǎ jiān, huán wǔ bǎi yú lǐ, xià lǎo bào zhì, bì mào chéng guō. lì dào qiú quán yuán suǒ zì chū, yì dīng fū èr qiān rén zhì zhī, xiè qí shuǐ, dé rǎng dì wàn yú qǐng, jiē wèi liáng tián. cuàn bó zhī rén, suī zhī cán sāng ér wèi dé qí fǎ, lì dào shǐ jiào zhī sì yǎng, shōu lì shí bèi yú jiù, yún nán yóu shì yì fù. shù luó zhū shān mán mù zhī, xiāng shuài lái jiàng, shōu qí dì, xī wèi jùn xiàn. chú lì dào zhōng qìng lù zǒng guǎn.
其地有昆明池,介碧鸡、金马间,环五百馀里,夏潦暴至,必冒城郭。立道求泉源所自出,役丁夫二千人治之,泄其水,得壤地万馀顷,皆为良田。爨、僰之人,虽知蚕桑而未得其法,立道始教之饲养,收利十倍于旧,云南由是益富。庶罗诸山蛮慕之,相率来降,收其地,悉为郡县。除立道忠庆路总管。
shí yún nán wèi zhī zūn kǒng zǐ, sì wáng xī zhī wèi xiān shī. lì dào shǒu jiàn kǒng zǐ miào, zhì xué shè, quàn tǔ rén zǐ dì yǐ xué, zé shǔ shì zhī xián zhě yíng yǐ wéi shī, suì shí lǜ zhū shēng xíng shì cài lǐ, rén xí lǐ ràng, fēng sú shāo biàn.
时云南未知尊孔子,祀王羲之为先师。立道首建孔子庙,置学舍,劝土人子弟以学,择蜀士之贤者迎以为师,岁时率诸生行释菜礼,人习礼让,风俗稍变。
zhì shì rù cháo, lì qǐng yú dì, yǐ yún nán wáng zǐ é sēn tè mù ěr xí wáng jué, dì cóng zhī. suì mìng lì dào wèi lín ān guǎng xī dào xuān fǔ shǐ jiān guǎn jūn zhāo tǎo shǐ. lì dào, dà míng rén yě.
至是入朝,力请于帝,以云南王子额森特穆尔袭王爵,帝从之。遂命立道为临安、广西道宣抚使兼管军招讨使。立道,大名人也。
yǐ chǒu, bà jiāng nán cái fù zǒng guǎn fǔ.
乙丑,罢江南财赋总管府。
gē jiàn kāng mín èr wàn hù zhǒng shú, suì shū niàng mǐ sān wàn dàn, guān wèi yùn zhì jīng shī.
割建康民二万户种秫,岁输酿米三万石,官为运至京师。
jǐ sì, qiǎn zhōng shǐ lì jiāng nán míng shān, fǎng qiú gāo shì. qiě mìng chí xiāng bì yì xìn zhōu lóng hǔ shān lín jiāng gé fù shān jiàn kāng sān máo shān, jiē shè jiào.
己巳,遣中使历江南名山,访求高士。且命持香币诣信州龙虎山、临江阁阜山、建康三茅山,皆设醮。
bā yuè, gēng wǔ shuò, xiāo jiǎn děng shí rén lì hé nán wǔ lù, shàn zhāo lán yí hù, shì jué, zhé qí wéi shǒu zhě cóng jūn zì xiào, yú jiē zhàng zhī.
八月,庚午朔,萧简等十人历河南五路,擅招阑遗户,事觉,谪其为首者从军自效,馀皆杖之。
yǐ hài, gǎi méng gǔ shì wèi zǒng guǎn wèi méng gǔ dài wèi qīn jūn dōu zhǐ huī shǐ sī.
乙亥,改蒙古侍卫总管为蒙古待卫亲军都指挥使司。
wù yín, zhàn chéng mǎ bā ér guó jiē qiǎn shǐ fèng biǎo chēng chén, gòng bǎo wù xī xiàng. zhàn chéng jìn qióng zhōu, shùn fēng zhōu xíng yī rì kě dǐ. hǎi wài zhū fān guó wéi mǎ bā ér yǔ jù lán wèi zhī gāng lǐng. shàng nián dōng, qiǎn bīng bù shì láng jiā huī dí děng yǔ suǒ duō shǐ zhàn chéng, yù qí wáng rù cháo, jí shì nǎi qiǎn shǐ nèi fù.
戊寅,占城、马八儿国皆遣使奉表称臣,贡宝物犀象。占城近琼州,顺风舟行一日可抵。海外诸蕃国唯马八儿与俱蓝为之纲领。上年冬,遣兵部侍郎嘉珲迪等与索多使占城,谕其王入朝,及是乃遣使内附。
dīng hài, jí xián yuàn dà xué shì jiān guó zǐ jì jiǔ xǔ héng zhì shì, huáng tài zǐ qǐng yǐ qí zi shī kě wèi huái mèng lù zǒng guǎn, yǐ biàn shì yǎng, qiě qiǎn shǐ yù zhī yuē:" gōng wú yǐ dào bù xíng wéi yōu yě, gōng ān, zé dào héng yǒu shí yǐ."
丁亥,集贤院大学士兼国子祭酒许衡致仕,皇太子请以其子师可为怀孟路总管,以便侍养,且遣使谕之曰:“公毋以道不行为忧也,公安,则道行有时矣。”
hàn lín xué shì chéng zhǐ yáo shū zú, shì wén xiàn. shū hán hóng rén shù, wèi cháng yí rén qī jǐ yǒu fù qí dé, yì bù liú yuàn yōu huàn zhī lín, bú jiàn yán sè yǒu lái jí móu zhě, bì fǎn fù gào zhī.
翰林学士承旨姚枢卒,谥文献。枢含弘仁恕,未尝疑人欺己;有负其德,亦不留怨;忧患之临,不见言色;有来即谋者,必反复告之。
wù xū, gāo lí wáng wáng chūn lái zhāo, qiě yán jiāng yì bīng sān wàn zhēng rì běn. yú shì yǐ fàn wén hǔ shí dōu hóng jùn qí wèi zhōng shū yòu chéng, lǐ tíng zhāng bā tú wèi cān zhī zhèng shì, bìng xíng zhōng shū shěng shì. shuǐ jūn wàn hù dōu yuán shuài zhāng xǐ qǐng xíng, jí rì bài xíng shěng píng zhāng zhèng shì, yǔ wén hǔ tíng děng lǜ zhōu shī fàn hǎi dōng zhēng. zhì rì běn, xǐ jí shě zhōu, zhù lěi píng hú dǎo, yuē shù zhàn jiàn, gè xiāng qù wǔ shí bù zhǐ pō, yǐ bì fēng tāo chù jī. yǐ ér jù fēng dà zuò, wén hǔ tíng zhàn jiàn xī huài, xǐ suǒ bù dú wán.
戊戌,高丽王王暙来朝,且言将益兵三万征日本。于是以范文虎、实都、洪俊奇为中书右丞,李庭、张巴图为参知政事,并行中书省事。水军万户都元帅张禧请行,即日拜行省平章政事,与文虎、庭等率舟师泛海东征。至日本,禧即舍舟,筑垒平湖岛,约束战舰,各相去五十步止泊,以避风涛触击。已而飓风大作,文虎、庭战舰悉坏,禧所部独完。
zhāng zhōu chén diào yǎn, jù dǎng shù wàn, jié lüè tīng zhāng. shì yuè, jiā è lēi zhé tú zhèn guó shàng jiàng jūn fú jiàn děng chù zhēng mán dōu yuán shuài, lǜ bīng wǔ qiān wǎng tǎo, cì líng gēn jiǎ, miàn yù qiǎn zhī, qiě yuē:" zéi gǒu jiù qín, tīng rǔ shī xíng."
漳州陈吊眼,聚党数万,劫掠汀、漳。是月,加鄂勒哲图镇国上将军、福建等处征蛮都元帅,率兵五千往讨,赐翎根甲,面谕遣之,且曰:“贼苟就擒,听汝施行。”
shí huáng huá jù dǎng sān wàn rén rǎo jiàn níng, hào" tóu tuó jūn". è lēi zhé tú xiān yǐn bīng gǔ xíng yā qí jìng, jūn shēng dà zhèn, zéi jīng jù nà kuǎn. è lēi zhé tú xǔ yǐ wéi fù yuán shuài, fán zhēng mán zhī shì yī yǐ wèn zhī, qiě lǜ qí jiān zhà mò cè, yīn dà liè yǐ yào wǔ. shì yǒu yī zhōu xiáng kōng, è lēi zhé tú yǎng shè zhī, yīng xián ér luò, suì dà liè, suǒ huò shān jī, huá dà yuè fú, è lēi zhé tú nǎi wén yú cháo, qǐng yǔ zhī jù tǎo zéi, cháo tíng cóng zhī, shòu huá zhēng mán fù yuán shuài, yǔ è lēi zhé tú tóng shǔ. huá suì wèi qián qū, pò qí wǔ zhài.
时黄华聚党三万人扰建宁,号“头陀军”。鄂勒哲图先引兵鼓行压其境,军声大震,贼惊惧纳款。鄂勒哲图许以为副元帅,凡征蛮之事一以问之,且虑其奸诈莫测,因大猎以耀武。适有一周翔空,鄂勒哲图仰射之,应弦而落,遂大猎,所获山积,华大悦服,鄂勒哲图乃闻于朝,请与之俱讨贼,朝廷从之,授华征蛮副元帅,与鄂勒哲图同署。华遂为前驱,破其五寨。
jiǔ yuè, rén zǐ, dì zhì zì shàng dōu. zì shì xià wǎng bì shǔ, qiū hái jīng shī, suì yǐ wéi cháng.
九月,壬子,帝至自上都。自是夏往避暑,秋还京师,岁以为常。
dōng, shí yuè, rén wǔ, zhào lì shǎn xī sì chuān děng chù xíng zhōng shū shěng, yǐ bù hā wèi yòu chéng, lǐ dé huī wāng wéi zhèng bìng zuǒ chéng.
冬,十月,壬午,诏立陕西、四川等处行中书省,以布哈为右丞,李德辉、汪惟正并左丞。
chū, luó shī guǐ guó jì jiàng fù pàn, zhào yún nán hú guǎng sì chuān hé bīng sān wàn rén tǎo zhī. bīng qiě yā jìng, shì lǐ dé huī zài bō zhōu, nǎi qiǎn ān guī chí yì zhǐ sān dào bīng wù jìn, fù qiǎn zhāng xiào sī yù guǐ guó qù jiàng. qí qiú ā chá, shú dé huī míng, yuē:" shì huó hé zhōu lǐ gōng yé! qí yán míng xìn kě shì." jí shēn zhì bō nà kuǎn. dé huī yǐ qí shì shàng wén, nǎi gǎi guǐ guó wèi shùn yuán lù, yǐ ā chá wèi xuān fǔ shǐ.
初,罗施鬼国既降复叛,诏云南、湖广、四川合兵三万人讨之。兵且压境,适李德辉在播州,乃遣安珪驰驿止三道兵勿进,复遣张孝思谕鬼国趣降。其酋阿察,熟德辉名,曰:“是活合州李公耶!其言明信可恃。”即身至播纳款。德辉以其事上闻,乃改鬼国为顺元路,以阿察为宣抚使。
shí yǒu yǐ shòu guǐ guó mǎ qiān shù zèn dé huī yú cháo zhě, dì yuē:" shì rén zhèn suǒ sù zhī, suī yī yáng bù wàng shòu, níng yǒu shì yé!" jí zuǒ chéng zhī mìng xià, ér dé huī yǐ zú. mán yí kū zhī, āi rú sī qīn, wèi wèi ér jì zhě dòng zhé qiān bǎi rén. hé zhōu ān fǔ shǐ wáng lì, shuāi dié lǜ lì mín bài kū, shēng zhèn shān gǔ, wèi fā bǎi rén hù sàng. xìng yuán bō zhōu ān fǔ shǐ hé yàn qīng lǜ qí mín lì miào sì zhī.
时有以受鬼国马千数谮德辉于朝者,帝曰:“是人朕所素知,虽一羊不妄受,宁有是耶!”及左丞之命下,而德辉已卒。蛮夷哭之,哀如私亲,为位而祭者动辄千百人。合州安抚使王立,衰绖率吏民拜哭,声震山谷,为发百人护丧。兴元、播州安抚使何彦清率其民立庙祀之。
jiǎ shēn, zhào lóng hǔ shān tiān shī zhāng zōng yǎn fù quē.
甲申,诏龙虎山天师张宗演赴阙。
jǐ chǒu, mìng dá shí wèi zhāo tǎo shǐ, pèi jīn hǔ fú, wǎng qiú hé yuán. dá shí shòu mìng ér xíng, sì yuè yuè shǐ dǐ qí dì. hái, tú qí xíng rè lái shàng, yán:" hé chū tǔ bō duǒ gān sī xī bǐ, yǒu quán bǎi yú hóng, jù rù sàn huàn, fú kě bī shì, fāng kě qī bā shí lǐ, lǚ gāo shān xià kàn, càn ruò liè xīng, yǐ gù míng è duān nuò ěr, è duān, yì yán xīng xiù yě. qún liú bēn còu, jìn wǔ qī lǐ, huì wèi èr jù zé, míng è bó nuò ěr. zì xī ér dōng, lián shǔ tūn shì, xíng yī rì, yǐ lǐ dōng wù chéng chuān, hào qí bì lēi hé. yòu èr sān rì, shuǐ xī nán lái, míng yī ěr qí, yǔ qí bì lēi hé hé. yòu sān sì rì, shuǐ nán lái, míng hū lán. yòu shuǐ dōng nán lái, míng yī lā qí, hé liú rù qí bì lēi. qí liú jìn dà, shǐ míng huáng hé, rán shuǐ yóu qīng, rén kě shè. yòu yī èr rì, qí wèi bā jiǔ gǔ, míng yě sūn wò lún, yì yán jiǔ dù, tōng guǎng wǔ qī lǐ, kě dù mǎ. yòu sì wǔ rì, shuǐ hún zhuó, tǔ rén bào gé náng qí guò zhī. zì shì liǎng shān xiá shù, guǎng kě yī lǐ èr lǐ huò bàn lǐ, qí shēn pǒ cè. duǒ gān sī dōng běi yǒu dà xuě shān, míng yī ěr mǎ bù mó lǎ, qí shān zuì gāo, yì yán téng gé ěr hǎ dá, jí kūn dǎn yě. zì bā jiǔ gǔ shuǐ zhì kūn dǎn, xíng èr shí rì. kūn lún yǐ xī, shān jiē bù qióng jùn. qí dōng, shān yì gāo, dì yì jiàn xià, àn xiá ài, yǒu gū kě yī yuè ér yuè zhī wài. xíng wǔ liù rì, yǒu shuǐ xī nán lái, míng nà lín hā lǎ, yì yán xì huáng hé yě. yòu liǎng rì, shuǐ nán lái, míng qí ěr mù sū. èr shuǐ hé liú rù hé, hé shuǐ běi xíng, zhuǎn xī, liú guò kūn dǎn běi, xiàng dōng běi liú, yuē xíng bàn yuè, zhì guì dé zhōu, dì míng bǐ qí lǐ, shǐ yǒu zhōu zhì guān fǔ. yòu sì wǔ rì, zhì jī shí, jí yǔ gòng zhī jī shí yě. zì fā yuán zhì hàn dì, nán běi jiàn xī, xì liú bàng guàn, mò zhī jì jí. shān jiē cǎo shí, zhì jī shí fāng lín mù chàng mào. shì yán hé jiǔ zhé, gài bǐ dì yǒu èr zhé yān."
己丑,命达实为招讨使,佩金虎符,往求河源。达实受命而行,四阅月始抵其地。还,图其形热来上,言:“河出吐蕃朵甘思西鄙,有泉百馀泓,沮洳散涣,弗可逼视,方可七八十里,履高山下瞰,灿若列星,以故名鄂端诺尔,鄂端,译言星宿也。群流奔凑,近五七里,汇为二巨泽,名鄂博诺尔。自西而东,连属吞噬,行一日,迤逦东鹜成川,号齐必勒河。又二三日,水西南来,名伊尔齐,与齐必勒河合。又三四日,水南来,名呼兰。又水东南来,名伊拉齐,合流入齐必勒。其流浸大,始名黄河,然水犹清,人可涉。又一二日,岐为八九股,名也孙斡伦,译言九渡,通广五七里,可度马。又四五日,水浑浊,土人抱革囊骑过之。自是两山峡束,广可一里、二里或半里,其深叵测。朵甘思东北有大雪山,名伊尔玛布谟喇,其山最高,译言腾格尔哈达,即昆亶也。自八九股水至昆亶,行二十日。昆仑以西,山皆不穹峻。其东,山益高,地益渐下,岸狭隘,有孤可一跃而越之外。行五六日,有水西南来,名纳邻哈喇,译言细黄河也。又两日,水南来,名奇尔穆苏。二水合流入河,河水北行,转西,流过昆亶北,向东北流,约行半月,至贵德州,地名笔齐里,始有州治、官府。又四五日,至积石,即《禹贡》之积石也。自发源至汉地,南北涧溪,细流傍贯,莫知纪极。山皆草石,至积石方林木畅茂。世言河九折,盖彼地有二折焉。”
bǐng shēn, shǐ zhì xiàng jiào. lì bù shàng shū liú hǎo lǐ yán:" xiàng lì shèn jù, shàng wǎng huán liǎng dū, shèng yú jià xiàng, wàn yī yǒu biàn, cóng zhě suī duō, hé lì néng jí!" wèi jǐ, xiàng jīng, jǐ shāng cóng zhě, hǎo lǐ, xiáng fú rén yě.
丙申,始制象轿。吏部尚书刘好礼言:“象力甚巨,上往还两都,乘舆驾象,万一有变,从者虽多,何力能及!”未几,象惊,几伤从者,好礼,祥符人也。
shí yī yuè, yǐ sì, zhì quán fǔ sī, zhǎng lǐng yù wèi xià jí huáng tài zǐ huáng tài hòu zhū wáng chū nà jīn yín shì.
十一月,乙巳,置泉府司,掌领御位下及皇太子、皇太后、诸王出纳金银事。
wù shēn, zhōng shū shěng yì liú tōng chāo fǎ, fán shǎng cì yí duō gěi bì bó, kè chéng yí duō shōu chāo, zhì kě zhī.
戊申,中书省议流通钞法,凡赏赐宜多给币帛,课程宜多收钞,制可之。
dīng sì, běi jīng xíng shěng píng zhāng zhèng shì lián xī xiàn hōng, nián wǔ shí.
丁巳,北京行省平章政事廉希宪薨,年五十。
xī xiàn cháng jiè qí zǐ yuē:" zhàng fū jiàn yì yǒng wéi, huò fú wú yù yú jǐ. wèi gāo kuí jì qì yī fù zhōu zhào wèi bù kě jí, shì zì qì yě. tiān xià shì gǒu wú qiān zhì, sān dài kě fù yě." yòu yuē:" rǔ dú dí liáng gōng chuán hū? liáng gōng yǒu dà jié, wèi bù xiào zi suǒ duò, rǔ bèi yí shèn zhī." hòu zhuī fēng wèi guó gōng, shì wén zhèng, yòu zhuī fēng héng yáng wáng.
希宪尝戒其子曰:“丈夫见义勇为,祸福无预于己。谓皋、夔、稷、契、伊、傅、周、召为不可及,是自弃也。天下事苟无牵制,三代可复也。”又曰:“汝读《狄梁公传》乎?梁公有大节,为不肖子所堕,汝辈宜慎之。”后追封魏国公,谥文正,又追封恒阳王。
rén xū, zhào jiāng huái xíng zhōng shū shěng kuò qiǎo jiàng wèi jǐ, cì jiāng zuò yuàn gōng jiàng yín chāo bì bó xuán chì táo yì zhī mín cuàn míng jiàng hù zhě, fù wèi mín.
壬戌,诏江淮行中书省括巧匠;未几,赐将作院工匠银钞、币帛;旋敕逃役之民窜名匠户者,复为民。
jiǎ zǐ, zhào bān shòu shí lì.
甲子,诏颁《授时历》。
chū, dì mìng wáng xún xǔ héng yáng gōng yì jí tóng zhī tài shǐ yuàn shì guō shǒu jìng biàn kǎo lì shū, zhòu yè cè yàn, chuàng lì xīn fǎ, cān yǐ gǔ zhì tuī suàn, jí wéi jīng mì, zhì shì lì chéng. shǒu jìng yǔ xún děng tóng zòu yán:" zì hàn yǐ hòu, lì jīng qī shí gǎi, chuàng fǎ zhě shí yǒu sān jiā. jīn suǒ kǎo zhèng fán qī shì: yī yuē dōng zhì, èr yuē suì yú, sān yuē rì chán, sì yuē yuè lí, wǔ yuē rù jiāo, liù yuē èr shí bā xiù jù dù, qī yuē rì chū rù zhòu yè kè. suǒ chuàng fǎ fán wǔ shì: yī yuē tài yáng yíng suō, èr yuē yuè xíng chí jí, sān yuē huáng chì dào chà, sì yuē huáng chì dào nèi wài dù, wǔ yuē bái dào jiāo zhōu. qí yú zhèng é bǔ quē, gài fēi yī shì." zòu shàng, cì míng shòu shí lì, bān zhī tiān xià. zì shì bā shí nián jiān, sī tiān zhī guān zūn ér yòng zhī, mí yǒu chà tè. fán rì yuè báo shí, wǔ wěi líng fàn, huì bèi fēi liú, yūn ěr hóng ní, jīng jìn yún qì, zhū xì zhàn hòu zhě, jù zài jiǎn cè.
初,帝命王恂、许衡、杨恭懿及同知太史院事郭守敬遍考历书,昼夜测验,创立新法,参以古制推算,极为精密,至是历成。守敬与恂等同奏言:“自汉以后,历经七十改,创法者十有三家。今所考正凡七事:一曰冬至,二曰岁馀,三曰日躔,四曰月离,五曰入交,六曰二十八宿距度,七曰日出入昼夜刻。所创法凡五事:一曰太阳盈缩,二曰月行迟疾,三曰黄赤道差,四曰黄赤道内外度,五曰白道交周。其馀正讹补阙,盖非一事。”奏上,赐名《授时历》,颁之天下。自是八十年间,司天之官遵而用之,靡有差忒。凡日月薄食,五纬陵犯,彗孛飞流,晕珥虹蜺,精祲云气,诸系占候者,俱在简册。
dīng mǎo, yí xuān wèi shǐ jiā huī dí mèng qìng yuán děng chí zhào yù zhàn chéng guó zhǔ, lìng qí zǐ dì huò dà chén rù cháo.
丁卯,遗宣慰使嘉珲迪、孟庆元等持诏谕占城国主,令其子弟或大臣入朝。
zhāo wén guǎn dà xué shì dòu mò zú. mò měi lùn guó jiā dà jì, miàn zhé tíng zhēng, rén wèi kě fāng jí àn. dì cháng yuē:" zhèn qiú xián sān shí nián, dé yī dòu hàn qīng jí lǐ jùn mín." yòu yuē:" rú dòu hàn qīng zhī xīn, yáo gōng mào zhī cái, hé ér wéi yī, kě wèi quán rén yǐ." gōng mào, shū zì yě. mò hòu lèi zèng tài shī, zhuī fēng wèi guó gōng, shì wén zhèng. jùn mín, zé zhōu rén. jīng yú shào yōng huáng jí shù. shí zhī shù zhě wú rú liú bǐng zhōng, yì zì yǐ wéi fú jí. dì zài qián dǐ, cháng wèn yǐ zhēn xiáng, jí jí wèi, qí yán jiē yàn, ér jùn mín yǐ zú, cì shì zhuāng jìng xiān shēng.
昭文馆大学士窦默卒。默每论国家大计,面折廷诤,人谓可方汲黯。帝尝曰:“朕求贤三十年,得一窦汉卿及李俊民。”又曰:“如窦汉卿之心,姚公茂之才,合而为一,可谓全人矣。”公茂,枢字也。默后累赠太师,追封魏国公,谥文正。俊民,泽州人。精于邵雍皇极数。时知数者无如刘秉忠,亦自以为弗及。帝在潜邸,尝问以祯祥,及即位,其言皆验,而俊民已卒,赐谥庄静先生。
shí èr yuè, gēng wǔ, shā jiāng huái xíng shěng píng zhāng zhèng shì a lǐ bù yòu chéng yǎ kè tè mù ěr zuǒ chéng cuī bīn. bīn jì fā ā hā mǎ tè jiān dù, hǎi nèi chēng kuài. wèi jǐ, bīn qiān jiāng huái xíng shěng zuǒ chéng, ā hā mǎ tè lǜ qí hài jǐ, nǎi zòu qiǎn bù lā gá dá ěr liú sī yù jiǎn hé jiāng nán xíng shěng qián gǔ, wū gòu bīn yǔ a lǐ bù děng dào guān liáng sì shí qī wàn dàn, yīn zòu bà xuān kè tí jǔ sī jí shàn yì mìng guān bā bǎi yú yuán, zì fēn zuǒ yòu sī guān, zhù yín tóng yìn. mìng dōu shì liú zhèng děng wǎng àn, yù fú jù, fù qiǎn cān zhèng zhāng shù děng zá zhì zhī, jìng zhì sān rén yú sǐ. bīn yǒu wén xué, dá zhèng shù, fù ā ěr hā yǎ qǔ jīng hú guǎng hǎi, lǚ jiàn dà gōng, duō suǒ quán huó. tài zǐ wén shā bīn, fāng shí, tóu zhù cè rán, qiǎn shǐ zhǐ zhī bù jí. tiān xià wén ér yuān zhī.
十二月,庚午,杀江淮行省平章政事阿里布、右丞雅克特穆尔、左丞崔斌。斌既发阿哈玛特奸蠹,海内称快。未几,斌迁江淮行省左丞,阿哈玛特虑其害己,乃奏遣布拉噶达尔、刘思愈检核江南行省钱谷,诬构斌与阿里布等盗官粮四十七万石,因奏罢宣课提举司及擅易命官八百馀员,自分左右司官,铸银铜印。命都事刘正等往案,狱弗具,复遣参政张澍等杂治之,竟置三人于死。斌有文学,达政术,副阿尔哈雅取荆湖、广海,屡建大功,多所全活。太子闻杀斌,方食,投箸恻然,遣使止之不及。天下闻而冤之。
xīn wèi, gāo lí guó wáng wáng chūn, lǐng bīng wàn rén, shuǐ shǒu wàn wǔ qiān rén, zhàn chuán jiǔ bǎi sōu, liáng shí wàn dàn, chū zhēng rì běn, gěi yòu chéng hóng jùn qí děng zhàn jù, gāo lí guó kǎi jiǎ zhàn ǎo. yù zhū dào:" zhēng rì běn bīng qǔ dào gāo lí, wú rǎo qí mín."
辛未,高丽国王王暙,领兵万人,水手万五千人,战船九百艘,粮十万石,出征日本,给右丞洪俊奇等战具,高丽国铠甲战袄。谕诸道:“征日本兵取道高丽,毋扰其民。”
guǐ yǒu, yǐ gāo lí guó wáng wáng chūn wèi zhōng shū yòu chéng xiàng.
癸酉,以高丽国王王暙为中书右丞相。
yǐ yǒu, huái xī xuān wèi shǐ áng jí ěr qǐng yǐ jūn shì tún tián, ā dá hā děng yǐ fā mín bīng fēi biàn, yí mù mín yuàn gēng zhě gēng zhī, qiě miǎn qí zū sān nián, cóng zhī.
乙酉,淮西宣慰使昂吉尔请以军士屯田,阿达哈等以发民兵非便,宜慕民愿耕者耕之,且免其租三年,从之。
è lēi zhé tú jì pò chén diào yǎn, fù yǔ fù shuài gāo xìng tǎo chén guì lóng děng, zhí dǐ qí bì. zéi chéng gāo kàn xià, rén mò gǎn jìn, xìng mìng rén xié shù xīn bì shēn, jìn zhì shān bàn, qì xīn ér tuì, rú shì liù rì, yòu qí shǐ shí dài jìn, nǎi ruò xīn fén zhà, zhǎn shǒu èr wàn jí. guì lóng dùn zǒu rù shē dòng.
鄂勒哲图既破陈吊眼,复与副帅高兴讨陈桂龙等,直抵其壁。贼乘高瞰下,人莫敢进,兴命人挟束薪蔽身,进至山半,弃薪而退,如是六日,诱其矢石殆尽,乃爇薪焚栅,斩首二万级。桂龙遁走入畲洞。
jiǎ wǔ, dà dū chóng jiàn tài miào chéng, zì jiù miào fèng qiān shén zhǔ yú shí shì, suì xíng dà xiǎng zhī lǐ.
甲午,大都重建太庙成,自旧庙奉迁神主于祏室,遂行大享之礼。
bǐng shēn, chì lòu bǎn yìn zào dì shī pà kè sī bā xīn yì jiè běn wǔ bǎi bù, bān jiàng zhū lù sēng rén.
丙申,敕镂板印造帝师帕克斯巴新译《戒本》五百部,颁降诸路僧人。
chì:" shàn jù jiāng nán táo wáng mín tián zhě, zuì zhī."
敕:“擅据江南逃亡民田者,罪之。”
shì suì, gǎi jiàn níng léi zhōu lián zhōu huà zhōu gāo zhōu wèi lù, yǐ zhào qìng lù lì guǎng nán xī dào.
是岁,改建宁、雷州、廉州、化州、高州为路,以肇庆路隶广南西道。
zhèn gǒng chāng cháng dé lù jī mín, réng miǎn qí yáo yì.
赈巩昌、常德路饥民,仍免其徭役。
shì zǔ shèng dé shén gōng wén wǔ huáng dì zhì yuán shí bā nián xīn sì, yī èr bā yī nián
○世祖圣德神功文武皇帝至元十八年(辛巳,一二八一年)
chūn, zhēng yuè, xīn chǒu, zhào ā lǎ hǎn náng jiā tè fù quē shòu xùn, yù yǐ bā tú, zhāng guī lǐ tíng liú hòu, mìng shí dōu hóng jùn qí jūn lù xíng dǐ rì běn, bīng jiǎ zé zhōu yùn zhī, suǒ guò zhōu xiàn gěi qí liáng shí. yòng fàn wén hǔ yán, yì yǐ hàn jūn wàn rén. wén hǔ yòu qǐng mǎ èr qiān jí huí huí bāo jiàng, dì yuē:" zhàn chuán ān yòng cǐ!" jiē bù cóng.
春,正月,辛丑,召阿喇罕、囊嘉特赴阙受训,谕以巴图,张珪、李庭留后,命实都、洪俊奇军陆行抵日本,兵甲则舟运之,所过州县给其粮食。用范文虎言,益以汉军万人。文虎又请马二千及回回包匠,帝曰:“战船安用此!”皆不从。
guǐ mǎo, fā chāo jí jīn yín fù bó luō, yǐ gěi pín mín.
癸卯,发钞及金银付博啰,以给贫民。
dīng wèi, chì:" jiāng nán zhōu jùn jiān yòng méng gǔ huí huí rén, fán zhū wáng wèi xià hé shè dá lū gá qí, bìng fù quē."
丁未,敕:“江南州郡兼用蒙古、回回人,凡诸王位下合设达噜噶齐,并赴阙。”
bǐng chén, dì xìng huǒ zhōu.
丙辰,帝幸漷州。
guǐ hài, shào wǔ mín gāo rì xīn jù lóng lóu zhài wèi luàn, qín zhī.
癸亥,邵武民高日新据龙楼寨为乱,擒之。
èr yuè, xīn wèi, dì xìng liǔ lín.
二月,辛未,帝幸柳林。
yǐ hài, lì shàng dōu liú shǒu sī.
乙亥,立上都留守司。
shēng xù zhōu wèi lù, lì ān xī shěng.
升叙州为路,隶安西省。
yí tán zhōu shěng zhì è zhōu, xǐ hú nán xuān wèi sī yú tán zhōu, cóng hú guǎng píng zhāng zhèng shì ā ěr hā yǎ qǐng yě.
移潭州省治鄂州,徙湖南宣慰司于潭州,从湖广平章政事阿尔哈雅请也。
ā ěr hā yǎ suǒ dìng jīng nán huái xī jiāng xī hǎi nán guǎng xī zhī dì, fán dé zhōu wǔ shí bā, dòng yí shān liáo bù kě shèng jì, dà shuài yǐ kǒu shé jiàng zhī, wèi cháng zhuān shì shā lù. yòu qí qǔ mín, xī dìng cóng qīng fù, mín suǒ zài lì cí sì zhī.
阿尔哈雅所定荆南、淮西、江西、海南、广西之地,凡得州五十八,峒夷山獠不可胜计,大率以口舌降之,未尝专事杀戮。又其取民,悉定从轻赋,民所在立祠祀之。
yǐ yǒu, gǎi huī hé ěr duàn shì guān wèi běi tíng dū hù fǔ.
乙酉,改辉和尔断事官为北庭都护府。
bǐng xū, zhēng rì běn jūn qǐ xíng, zhū jiàng bì cí, dì yuē:" yǒu yī shì zhèn yōu zhī, kǒng qīng bèi bù hé ěr. fàn wén hǔ, xīn jiàng zhě yě, rǔ děng bì qīng zhī."
丙戌,征日本军启行,诸将陛辞,帝曰:“有一事朕忧之,恐卿辈不和耳。范文虎,新降者也,汝等必轻之。”
xiān shì hàn lín xué shì wáng pán, wén shī xíng yǒu qī, rù jiàn yuē:" rì běn xiǎo yí, hǎi dào xiǎn yuǎn, shèng zhī bù wǔ, bù shèng zé sǔn wēi, chén yǐ wéi wù fá biàn." dì zhèn nù, wèi fēi suǒ yí yán, qiě yuē:" cǐ zài wú guó fǎ, yán zhě bù chì, rǔ qǐ yǒu tā xīn ér rán yé?" pán duì yuē:" chén chì xīn wèi guó, gù gǎn yǐ yán, gǒu yǒu tā xīn, hé wéi cóng pàn luàn zhī dì mào wàn sǐ ér lái guī hū! jīn chén nián yǐ bā shí, qiě wú zǐ sì, tā xīn yù hé wéi yé?" míng rì, dì qiǎn shì chén yǐ wēn yán wèi fǔ, shǐ wú yōu jù. hòu yuè nèi fǔ zhēn wán, yǒu bì yù bǎo zhěn, yīn chū cì zhī.
先是翰林学士王磐,闻师行有期,入谏曰:“日本小夷,海道险远,胜之不武,不胜则损威,臣以为勿伐便。”帝震怒,谓非所宜言,且曰:“此在吾国法,言者不敕,汝岂有他心而然耶?”磐对曰:“臣赤心为国,故敢以言,苟有他心,何为从叛乱之地冒万死而来归乎!今臣年已八十,且无子嗣,他心欲何为耶?”明日,帝遣侍臣以温言慰抚,使无忧惧。后阅内府珍玩,有碧玉宝枕,因出赐之。
zhè dōng jī, fā sù zhèn zhī.
浙东饥,发粟赈之。
jǐ chǒu, fā sù zhōu jūn mín záo qú gài tián.
己丑,发肃州军民凿渠溉田。
fú jiàn shěng zuǒ chéng pú shòu gēng yán:" zhào zào hǎi chuán èr bǎi sōu, jīn chéng zhě wǔ shí, mín shí jiān kǔ." zhào zhǐ zhī.
福建省左丞蒲寿庚言:“诏造海船二百艘,今成者五十,民实艰苦。”诏止之。
yǐ wèi, huáng hòu hóng jí lī shì bēng. hòu xìng míng mǐn, dá yú shì jī, guó jiā chū zhèng, zuǒ yòu kuāng zhèng, yǔ yǒu lì yān. sì jí sài zòu gē jīng chéng wài jìn dì mù mǎ, dì xǔ zhī. hòu jiāng jiàn, xiān yáng zé liú bǐng zhōng yuē:" rǔ hé bù jiàn? ruò chū dìng dū shí, yǐ qí dì mù mǎ zé kě, jīn jūn mín fēn yè yǐ dìng, duó zhī, kě hū?" shì suì zhǐ.
乙未,皇后鸿吉哩氏崩。后性明敏,达于事机,国家初政,左右匡正,与有力焉。四集赛奏割京城外近地牧马,帝许之。后将谏,先阳责刘秉忠曰:“汝何不谏?若初定都时,以其地牧马则可,今军民分业已定,夺之,可乎?”事遂止。
hòu cháng yú tài fǔ jiān zhī zēng bó biǎo lǐ gè yī, dì wèi hòu yuē:" cǐ jūn guó suǒ xū, fēi sī jiā wù, hòu hé kě dé zhī!" hòu zì shì lǜ gōng rén qīn zhí nǚ gōng, jū zhū jiù gōng xián liàn zhī, jī wèi yǐ zhì yī. xuān huī zì yáng nào pí zhì bù yòng, hòu qǔ zhī, hé fèng wèi dì tǎn. qí lēi jiǎn yǒu jié ér wú qì wù lèi rú cǐ.
后尝于太府监支缯帛表里各一,帝谓后曰:“此军国所需,非私家物,后何可得支!”后自是率宫人亲执女工,拘诸旧弓弦练之,缉为以制衣。宣徽字羊臑皮置不用,后取之,合缝为地毯。其勒俭有节而无弃物类如此。
sòng wáng, yòu zhǔ rù cháo, hòu bù lè. dì yuē:" jiāng nán píng, zì cǐ bù yòng bīng jiǎ, rén jiē xǐ zhī, ěr hé dú bù lè?" hòu yuē:" zì gǔ wú qiān suì zhī guó, wú shǐ wú zǐ sūn jí cǐ zé xìng yǐ!" dì yǐ sòng fǔ kù wù zhì diàn tíng, zhào hòu shì zhī, hòu yī shì ér fǎn. dì qiǎn huàn zhě zhuī wèn hòu hé yù, hòu yuē:" sòng rén zhù xù yǐ yí zǐ sūn, zǐ sūn bù néng shǒu ér guī yú wǒ, wǒ yòu hé rěn qǔ zhī!"
宋亡,幼主入朝,后不乐。帝曰:“江南平,自此不用兵甲,人皆喜之,尔何独不乐?”后曰:“自古无千岁之国,毋使吾子孙及此则幸矣!”帝以宋府库物置殿庭,召后视之,后一视而反。帝遣宦者追问后何欲,后曰:“宋人贮蓄以贻子孙,子孙不能守而归于我,我又何忍取之!”
sòng tài hòu quán shì zhì jīng, bù xí fēng tǔ, hòu zòu qǐng lìng huí jiāng nán, dì bù yǔn. zhì sān zòu, dì nǎi dá yuē:" ěr fù rén, wú yuǎn lǜ, ruò shǐ zhī nán hái, huò fú yán yī dòng, jí fèi qí jiā, fēi suǒ yǐ ài zhī yě. jí ài zhī, dàn shí jiā cún xù kě yǐ." hòu tuì, yì hòu dài zhī.
宋太后全氏至京,不习风土,后奏请令回江南,帝不允。至三奏,帝乃答曰:“尔妇人,无远虑,若使之南还,或浮言一动,即废其家,非所以爱之也。即爱之,但时加存恤可矣。”后退,益厚待之。
bǐng shēn, dì hái gōng. yǐ zhōng shū yòu chéng xíng jiāng dōng dào xuān wèi shǐ ā lǎ hǎn wèi zhōng shū zuǒ chéng xiàng, xíng zhōng shū shěng shì jiāng xī dào xuān wèi shǐ jiān zhāo tǎo shǐ yè tè mì shí cān zhī zhèng shì, xíng zhōng shū shěng shì.
丙申,帝还宫。以中书右丞、行江东道宣慰使阿喇罕为中书左丞相,行中书省事;江西道宣慰使兼招讨使页特密实参知政事,行中书省事。
yǐ liáo yáng yì gài běi jīng dà dìng zhū zhōu hàn, miǎn jīn nián zū shuì zhī bàn.
以辽阳、懿、盖、北京、大定诸州旱,免今年租税之半。
qiǎn huáng tài zǐ xíng biān, fù yǐ bā yán zuǒ zhī. dì yù tài zǐ yuē:" bā yán cái jiān jiàng xiàng, zhōng yú suǒ shì, gù bǐ cóng rǔ, wú yǐ cháng rén yù zhī yě."
遣皇太子行边,复以巴延佐之。帝谕太子曰:“巴延才兼将相,忠于所事,故俾从汝,毋以常人遇之也。”
sān yuè, wù xū, guó zǐ jì jiǔ zhì shì xǔ héng bìng gé. huì jiā rén sì xiān, héng yuē:" wú yī rì wèi sǐ, nìng kě bù yǒu shì yú zǔ kǎo!" qǐ, diàn xiàn rú yí, jì chè ér zú, nián qī shí sān. héng shàn jiào, qí yán xù xù, suī yǔ tóng zǐ yán, rú kǒng shāng zhī, gù suǒ zhì wú guì jiàn xián bù xiào jiē lè zhī. fú qí jiào zhě, rú jīn kē yù tiáo, zhōng shēn bù gǎn wàng. huò wèi cháng jí mén, chuán qí xù yú ér zhé jié lì xíng zhě, wǎng wǎng yǒu zhī. hòu zèng sī tú, zhuī fēng wèi guó gōng, shì wén zhèng.
三月,戊戌,国子祭酒致仕许衡病革。会家人祀先,衡曰:“吾一日未死,宁可不有事于祖考!”起,奠献如仪,既彻而卒,年七十三。衡善教,其言煦煦,虽与童子言,如恐伤之,故所至无贵贱、贤不肖皆乐之。服其教者,如金科玉条,终身不敢忘。或未尝及门,传其绪馀而折节力行者,往往有之。后赠司徒,追封魏国公,谥文正。
xīn yǒu, lì dēng wén gǔ yuàn, xǔ yǒu yuān zhě wō gǔ yǐ wén.
辛酉,立登闻鼓院,许有冤者挝鼓以闻。
xià, sì yuè, guǐ yǒu, fù bān zhōng wài guān lì fèng.
夏,四月,癸酉,复颁中外官吏俸。
xīn sì, tōng tài èr zhōu jī, fā sù èr wàn yú shí zhèn zhī.
辛巳,通、泰二州饥,发粟二万馀石赈之。
wǔ yuè, jiǎ chén, qiǎn shǐ zhèn guā shā zhōu jī. jǐ yǒu, jìn guā shā zhōu wèi jiǔ.
五月,甲辰,遣使赈瓜、沙州饥。己酉,禁瓜、沙州为酒。
gēng shēn, yán yù rén zhī jìn, fá shí zhě liàng jiā zhèn dài.
庚申,严鬻人之禁,乏食者量加赈贷。
liù yuè, bǐng yín, chì:" qiān zhōu zhī gōng pín shén, yǐ sù gěi zhī, qí suǒ yù qī zǐ, guān yǔ shú hái."
六月,丙寅,敕:“谦州织工贫甚,以粟给之,其所鬻妻子,官与赎还。”
jǐ mǎo, yǐ shùn qìng lù sù sì chuān dōng dào lǐ wèi shǐ.
己卯,以顺庆路肃四川东道理慰使。
rì běn háng shěng chén qiǎn shǐ yán:" dà jūn zhù jù jì dǎo zhì duì mǎ dǎo, huò dǎo rén, yán tài zǎi fǔ xī liù shí lǐ jiù yǒu shù jūn, yǐ dǎo qí xū." zhào yuē:" jūn shì qīng děng dāng zì quán héng zhī."
日本行省臣遣使言:“大军驻巨济岛至对马岛,获岛人,言太宰府西六十里旧有戍军,已捣其虚。”诏曰:“军事卿等当自权衡之。”
gēng yín, yǐ ā lǎ hǎn yǒu jí, zhào ā dá hā tǒng shuài jūn mǎ zhēng rì běn.
庚寅,以阿喇罕有疾,诏阿达哈统率军马征日本。
rén chén, yǐ zhōng shū zuǒ chéng hū tú tè mù ěr wèi zhōng shū yòu chéng, xíng zhōng shū shěng shì yù shǐ zhōng chéng xíng yù shǐ tái shì hū lǎ chū wèi zhōng shū zuǒ chéng xíng shàng shū shěng shì.
壬辰,以中书左丞呼图特穆尔为中书右丞,行中书省事;御史中丞、行御史台事呼喇出为中书左丞行尚书省事。
qiū, qī yuè, jǐ hài, ā lǎ hǎn zú yú jūn.
秋,七月,己亥,阿喇罕卒于军。
gēng xū, yǐ sōng zhōu zhī zhōu shì sà tú gé qián hòu shè hǔ wàn jì, cì hào" wàn hǔ jiàng jūn."
庚戌,以松州知州市萨图格前后射虎万计,赐号“万虎将军。”
xīn yǒu, suǒ duō zhēng zhàn chéng, cì tuó péng yǐ bì zhàng dú.
辛酉,索多征占城,赐驼篷以避瘴毒。
bā yuè, jiǎ zǐ shuò, zhāo tǎo shǐ fāng wén yán zé shǒu lìng chóng sì diǎn jí jiān lì jìn dào zéi zhì jūn lǚ jiǎng zhōng yì liù shì, zhào tíng chén jí zhū lǎo yì jǔ xíng zhī.
八月,甲子朔,招讨使方文言择守令、崇祀典、戢奸吏、禁盗贼、治军旅、奖忠义六事,诏廷臣及诸老议举行之。
gēng wǔ, méng gǔ dài wèi zhōng shū yòu chéng, xíng zhōng shū shěng shì.
庚午,蒙古岱为中书右丞,行中书省事。
rén chén, zhào:" zhēng rì běn jūn huí, suǒ zài guān wèi gěi liáng."
壬辰,诏:“征日本军回,所在官为给粮。”
xiān shì, mìng ā dá hā dài ā lǎ hǎn fēn shù sān hǎi kǒu, jiù zhāo hǎi zhōng yú kòu. wèi zhì ér shí dōu hóng jùn qí fàn wén hǔ lǐ tíng jīn fāng qìng děng yǐ háng hǎi zhì píng hú dǎo, yù jù fēng, bài zhōu, zhū jiàng gè zé jiān jiàn chéng zhī, qì shì zú shí yú wàn yú wǔ lóng shān xià. zhòng tuī zhāng bǎi hù zhě wèi shuài, fāng fá mù zuò zhōu wèi guī jì, rì běn chān zhī zhī, jǐn shā méng gǔ gāo lí hàn rén, wèi xīn fù jūn wèi táng rén, bù shā ér nú zhī, shí wàn zhī zhòng, dé táo hái zhě sān rén ér yǐ. wén hǔ bù jiàng chǔ dǐng, bié lǜ qiān yú rén dù hǎi, yì zāo fēng huài zhōu. dǐng xié pò chuán bǎn, piāo liú sān zhòu yè, zhì yī shān, huì wén hǔ chuán, yīn dé dá gāo lí zhī jīn zhōu hé pǔ, tún zhù sǎn bīng, piào fàn jiàn jí, suì lǜ zhī yǐ guī.
先是,命阿达哈代阿喇罕分戍三海口,就招海中馀寇。未至而实都、洪俊奇、范文虎、李庭、金方庆等已航海至平壶岛,遇飓风,败舟,诸将各择坚舰乘之,弃士卒十馀万于五龙山下。众推张百户者为帅,方伐木作舟为归计,日本觇知之,尽杀蒙古、高丽、汉人,谓新附军为唐人,不杀而奴之,十万之众,得逃还者三人而已。文虎部将楚鼎,别率千馀人渡海,亦遭风坏舟。鼎挟破船板,漂流三昼夜,至一山,会文虎船,因得达高丽之金州合浦,屯驻散兵,漂泛渐集,遂率之以归。
rùn yuè, guǐ sì shuò, ā dá hā qǐng yǐ shù sān hǎi kǒu jūn jī fú jiàn zéi chén diào yǎn, zhào yǐ zhòng láo, bù cóng.
闰月,癸巳朔,阿达哈请以戍三海口军击福建贼陈吊眼,诏以重劳,不从。
bǐng wǔ, dì zhì zì shàng dōu.
丙午,帝至自上都。
dīng sì, kuò jiāng nán hù kǒu shuì kè.
丁巳,括江南户口税课。
rén xū, liǎng huái zhuǎn yùn shǐ ā lǎ bo dān, zuò dào guān chāo jí hé mǎi mǎ pǐ, gé cháo tíng xuān mìng, yòu yǐ guān yuán suǒ pèi fú shàn yǔ jiā nú wǎng lái mào yì, fú zhū.
壬戌,两淮转运使阿喇卜丹,坐盗官钞及和买马匹,格朝廷宣命,又以官员所佩符擅与家奴往来贸易,伏诛。
jīng zhào děng lù suì bàn kè é, zì yī wàn jiǔ qiān dìng zēng zhì wǔ wàn sì qiān dìng. jiǔ yuè, guǐ wèi, ā hā mǎ tè shàng yǐ wéi wèi shí, yù fā shǐ fù zhī. dì yuē:" ā hā mǎ tè hé zhī!" shì suì zhǐ.
京兆等路岁办课额,自一万九千锭增至五万四千锭。九月,癸未,阿哈玛特尚以为未实,欲发使覆之。帝曰:“阿哈玛特何知!”事遂止。
qiān jiāng nán zhè xī dào tí xíng àn chá sī shì gāo yuán, hé cháng zhōu dá lū gá qí mǎ shù duó mín tián jí tā bù fǎ shì, shù jù, lù ā hā mǎ tè, yǐ tā shì wū yuán. jì xì yù, yī rì hū shì zhī, mò zhī suǒ chū. xiān shì, yuán suǒ jū lín lǐ sù zhī yuán shì mǔ zhì xiào, wén yuán zuò fēi gū, xī yì ā hā mǎ tè yuē:" yuán xiào zǐ yě, fēi dàn wǒ zhī zhī, tiān bì zhī zhī. kuàng méi niè zhī zuì fēi shí, ruò wàng shā rén, bèi tiān bù xiáng." ā hā mǎ tè yì gǎn wù, yuán dé bù sǐ.
签江南、浙西道提刑按察司事高源,劾常州达噜噶齐马恕夺民田及他不法事,恕惧,赂阿哈玛特,以他事诬源。既系狱,一日忽释之,莫知所出。先是,源所居邻里素知源事母至孝,闻源坐非辜,悉诣阿哈玛特曰:“源孝子也,非但我知之,天必知之。况媒孽之罪非实,若妄杀人,悖天不祥。”阿哈玛特亦感悟,源得不死。
shào fǔ wèi zhū wáng chāng tú jiàn zhái yú tài miào nán, tài cháng chéng tián zhōng liáng, wǎng pū qí zhù. shào fǔ zòu zhī, dì wèn zhōng liáng, duì yuē:" tài miào qián qǐ zhū wáng jiàn zhái suǒ yé?" dì yuē:" qīng yán shì yě." yòu zòu yuē:" tài miào qián wú chí dào, fēi lǐ yě." jí chì zhōng shū pì dào. guó zhì, shí yuè shàng jí, yǒu shì yú tài miào, huò qǐng shēng bù yòng niú, zhōng liáng zòu yuē:" liáng wǔ dì yòng miàn wèi xī shēng, hòu rú hé yé?" cóng zhī. zhōng liáng, zhōng shān rén yě.
少府为诸王昌图建宅于太庙南,太常丞田忠良,往仆其柱。少府奏之,帝问忠良,对曰:“太庙前岂诸王建宅所耶?”帝曰:“卿言是也。”又奏曰:“太庙前无驰道,非礼也。”即敕中书辟道。国制,十月上吉,有事于太庙,或请牲不用牛,忠良奏曰:“梁武帝用面为牺牲,后如何耶?”从之。忠良,中山人也。
dōng, shí yuè, yǐ wèi, xiǎng yú tài miào, zhēn yì shèng shùn zhāo tiān ruì wén guāng yīng huáng hòu fù.
冬,十月,乙未,享于太庙,贞懿圣顺昭天睿文光应皇后祔。
bǐng shēn, mù mín tún tián huái xī.
丙申,募民屯田淮西。
yǐ hài, jiàng zhào yù ān nán guó, lì rì xuǎn zhī shū yí ài wèi ān nán guó wáng, réng fā xīn fù jūn qiān rén wèi sòng rù ān nán.
乙亥,降诏谕安南国,立日烜之叔遗爱为安南国王,仍发新附军千人卫送入安南。
dì fāng xìn sāng mén zhī jiào, zhào shū mì fù shǐ zhāng yì děng cān jiào dào shū. yì děng yán dào dé jīng wèi lǎo zi suǒ zhe, yú jiē hòu rén wěi zhuàn. jǐ yǒu, zhào xī fén zhī.
帝方信桑门之教,诏枢密副使张易等参校道书。易等言《道德经》为老子所著,馀皆后人伪撰。己酉,诏悉焚之。
lì xíng zhōng shū shěng yú zhàn chéng, yǐ suǒ duō wèi yòu chéng, liú shēn wèi zuǒ chéng.
立行中书省于占城,以索多为右丞,刘深为左丞。
bīng bù shì láng é mì shí cān zhī zhèng shì.
兵部侍郎额密实参知政事。
gēng xū, chì yǐ hǎi chuán bǎi sōu xīn jiù jūn jí shuǐ shǒu hé wàn rén, qī yǐ míng nián zhēng yuè zhēng hǎi wài zhū fān, réng yù zhàn chéng jùn wáng gěi jūn shí.
庚戌,敕以海船百艘、新旧军及水手合万人,期以明年正月征海外诸番,仍谕占城郡王给军食。
rén zǐ, yòng hé ěr guǒ sī yán, yú yáng zhōu lóng xīng è zhōu quán zhōu sì shěng zhì méng gǔ tí jǔ xué xiào guān gè èr yuán.
壬子,用和尔果斯言,于扬州、隆兴、鄂州、泉州四省置蒙古提举学校官各二员。
guǐ chǒu, huáng tài zǐ zhì zì běi biān. zuǒ yù dé lǐ qiān cháng wèi tài zǐ chén shí shì: yuē zhèng xīn, yuē mù qīn, yuē chóng jiǎn, yuē jī jiàn, yuē jí bīng, yuē qīn xián, yuē shàng wén, yuē dìng lǜ, yuē zhèng míng, yuē gé bì.
癸丑,皇太子至自北边。左谕德李谦尝为太子陈十事:曰正心,曰睦亲,曰崇俭,曰几谏,曰戢兵,曰亲贤,曰尚文,曰定律,曰正名,曰革弊。
zhāng zhōu dào chén diào yǎn, jù zhòng shí wàn, lián wǔ shí yú zhài, è xiǎn zì gù. gāo xìng gōng pò shí wǔ zhài, diào yǎn zǒu bǎo qiān bì lǐng, xìng shàng zhì shān bàn, yòu yǔ yǔ, jiē qí shǒu, chè xià, qín zhǎn zhī, zhāng jìng xī píng. jiǎ zǐ, chì zhū diào yǎn yú dǎng, bìng shōu qí bīng zhàng, xì sòng jīng shī.
漳州盗陈吊眼,聚众十万,连五十馀寨,扼险自固。高兴攻破十五寨,吊眼走保千壁岭,兴上至山半,诱与语,接其手,掣下,擒斩之,漳境悉平。甲子,敕诛吊眼馀党,并收其兵仗,系送京师。
jǐ sì, gāo lí guó jīn zhōu děng chù, zhì zhèn biān wàn hù fǔ yǐ kòng zhì rì běn.
己巳,高丽国金州等处,置镇边万户府以控制日本。
gāo lí guó wáng qǐng wán bīn hǎi chéng, fáng rì běn, bù yǔn.
高丽国王请完滨海城,防日本,不允。
shí èr yuè, jiǎ wǔ, yǐ áng jí ěr dài wèi zhōng shū yòu chéng xiàng.
十二月,甲午,以昂吉尔岱为中书右丞相。
jǐ hài, bà rì běn háng zhōng shū shěng.
己亥,罢日本行中书省。
dīng wèi, yì xuǎn shì wèi jūn wàn rén, liàn xí yǐ bèi hù cóng.
丁未,议选侍卫军万人,练习以备扈从。
guǐ chǒu, miǎn yì dōu zī lái níng hǎi kāi hé fū jīn nián zū fù, réng gěi qí yōng zhí.
癸丑,免益都、淄、莱、宁海开河夫今年租赋,仍给其佣直。
shì suì, gǎi zhāng zhōu wèi lù.
是岁,改漳州为路。
bǎo dìng lù qīng yuàn xiàn shuǐ, píng yáng lù sōng shān xiàn hàn, gāo táng xià jīn wǔ chéng děng xiàn máo hài jià, bìng miǎn jīn nián zū, jì sān wàn liù qiān yú shí.
保定路清苑县水,平阳路松山县旱,高唐、夏津、武城等县蟊害稼,并免今年租,计三万六千馀石。
shǔ chū dìng, dì mǐn qí dì jiǔ shòu bīng, bǎi xìng shāng cán, zé jìn chén fǔ ān zhī, yǐ dōng gōng diǎn wén shū yī chè ěr huī wèi jiā dìng lù dá lū gá qí. shí fāng yǐ pì tián jūn zéi mǐ dào xī sòng zhū shì kè shǒu lìng, yī chè ěr huī fèng zhào shén jǐn, mín ān zhī, shǐ zhě jiāo jiàn qí néng.
蜀初定,帝闵其地久受兵,百姓伤残,择近臣抚安之,以东宫典文书伊彻尔辉为嘉定路达噜噶齐。时方以辟田、均贼、弭盗、息讼诸事课守令,伊彻尔辉奉诏甚谨,民安之,使者交荐其能。
huì dào qǐ yún nán, hào shù shí wàn, shēng yán yù kòu chéng dū, yī chè ěr huī chí rù gào jí, yán cí kěn qiè, jì yǐ tì qì. dà chén yí qí bù rán, dì yuē:" yún nán zhèn suǒ jīng lǐ, wèi kě hū yě." nǎi tuī shí yǐ láo zhī. yòu yǔ yī chè ěr huī yuē:" nán rén shēng zhǎng luàn lí, qǐ bù yàn bīng wèi huò yé! yù zhī guāi fāng, bǎo zhī bù yǐ qí dào, gù wèi luàn ěr. qí yǐ zhèn yì gào zhū jiàng, pàn zé tǎo zhī, fú zé shě zhī, wú duō shā yǐ shāng shēng yì, zé rén bì dìng yǐ." yī chè ěr huī zhì shǔ, xuān bù shàng zhǐ, yún nán nǎi ān.
会盗起云南,号数十万,声言欲寇成都,伊彻尔辉驰入告急,言辞恳切,继以涕泣。大臣疑其不然,帝曰:“云南朕所经理,未可忽也。”乃推食以劳之。又语伊彻尔辉曰:“南人生长乱离,岂不厌兵畏祸耶!御之乖方,保之不以其道,故为乱耳。其以朕意告诸将,叛则讨之,服则舍之,毋多杀以伤生意,则人必定矣。”伊彻尔辉至蜀,宣布上旨,云南乃安。
yì dōu děng lù xuān wèi shǐ dōu yuán shuài lái a bā qí, fā bīng wàn rén kāi yùn hé, wǎng lái dū shì, hán shǔ bù chuò. yǒu liǎng zú zì shāng qí shǒu, yǐ shì bù kě yòng, a bā qí xí shū mì fǔ bìng xíng shěng zòu wén, zhǎn zhī, yǐ chéng bù lǜ. yùn hé jì kāi, qiān jiāo lái hǎi dào cáo yùn shǐ. a bā qí, níng xià rén yě.
益都等路宣慰使、都元帅来阿巴齐,发兵万人开运河,往来督视,寒暑不辍。有两卒自伤其手,以示不可用,阿巴齐檄枢密府并行省奏闻,斩之,以惩不律。运河既开,迁胶莱海道漕运使。阿巴齐,宁夏人也。
jiā yì dài fū tài shǐ lìng wáng xún, jū fù sāng āi huǐ, rì yǐn sháo shuǐ, dì qiǎn nèi shì wèi yù zhī. wèi jǐ zú, nián sì shí qī. hòu zhuī fēng dìng guó gōng, shì wén sù.
嘉议大夫、太史令王恂,居父丧哀毁,日饮勺水,帝遣内侍慰谕之。未几卒,年四十七。后追封定国公,谥文肃。
hé dōng àn chá shǐ yī liè sà hā qiān nán tái zhōng chéng, dì chū nèi zhōng bǎo dāo cì zhī, yuē:" yǐ zhèn wài tái." shí chéng xiàng ā hā mǎ tè zhī zǐ hū xùn, wèi jiāng zhè xíng shěng píng zhāng zhèng shì, shì shì tān huì, yī liè sà hā fā qí jiān, dé zāng chāo bā shí yī wàn dìng, zòu qǐng zhū zhī bìng hé jiāng nán shì jiào zǒng tǒng jiā mù yáng lǎ lēi zhì zhū bù fǎ shì. zhū dào sǒng dòng.
河东按察使伊列萨哈迁南台中丞,帝出内中宝刀赐之,曰:“以镇外台。”时丞相阿哈玛特之子呼逊,为江浙行省平章政事,恃势贪秽,伊列萨哈发其奸,得赃钞八十一万锭,奏请诛之;并劾江南释教总统嘉木扬喇勒智诸不法事。诸道竦动。
shì zǔ shèng dé shén gōng wén wǔ huáng dì zhì yuán shí jiǔ nián rén wǔ, yī èr bā èr nián
○世祖圣德神功文武皇帝至元十九年(壬午,一二八二年)
chūn, zhēng yuè, bǐng yín, bà zhēng dōng xíng zhōng shū shěng.
春,正月,丙寅,罢征东行中书省。
dīng mǎo, zhū wáng zhā lǎ hū zhì zì jūn zhōng. shí huáng zǐ běi píng wáng, yǐ jūn zhèn a lǐ mǎ tú zhī dì yǐ yù hā dōu, zhū wáng xī lǐ jì yǔ tuō kè tuō mù ěr sā lǐ mán děng, móu jié běi píng wáng yǐ pàn, yù yǔ zhā lǎ hū jié yuán yú hā dōu, bù cóng. sà lǐ màn huǐ guò, zhí xī lǐ jì děng, běi píng wáng qiǎn lǐ lǎ hū yǐ wén.
丁卯,诸王扎喇呼至自军中。时皇子北平王,以军镇阿里玛图之地以御哈都,诸王锡里济与托克托穆尔、撒里蛮等,谋劫北平王以叛,欲与扎喇呼结援于哈都,不从。萨里曼悔过,执锡里济等,北平王遣礼喇呼以闻。
yāo mín zhāng yuán guāng fú zhū.
妖民张圆光伏诛。
èr yuè, xīn mǎo shuò, dì xìng liǔ lín.
二月,辛卯朔,帝幸柳林。
xiū gōng chéng tài miào sī tiān tāi.
修宫城、太庙、司天台。
wù xū, qiǎn shǐ wǎng gān shān, zào jiāng nán zhàn chuán qiān sōu.
戊戌,遣使往乾山,造江南战船千艘。
rén yín, mìng:" jūn guān zhèn wáng zhě, qí zi xí zhí yǐ jí zú zhě, shòu guān jiàng yī děng. jù wèi lìng."
壬寅,命:“军官阵亡者,其子袭职;以疾卒者,授官降一等。具为令。”
yǐ sì, lì guǎng dōng àn chá shǐ.
乙巳,立广东按察使。
wù shēn, dì hái gōng.
戊申,帝还宫。
jǐ yǒu, jiǎn shěng bù rǒng yuán.
己酉,减省、部冗员。
tú zhè dōng xuān wèi sī yú wēn zhōu.
徒浙东宣慰司于温州。
fēn jūn shù shǒu jiāng nán, zì guī zhōu yǐ jí jiāng yīn zhì sān hǎi kǒu, fán èr shí bā suǒ.
分军戍守江南,自归州以及江阴至三海口,凡二十八所。
rén zǐ, qiǎn zhū wáng sāng ā kè dá ěr jī miǎn.
壬子,遣诸王桑阿克达尔击缅。
chū, ní yǎ sī lā dǐng zì miǎn hái, yán shú qí guó xíng shì kě jī. suì yǐ tái bù wèi yòu chéng, yī kè dé jì wèi cān zhèng, mìng sāng ā kè dá ěr dū zhū jūn fù wǎng jī zhī.
初,尼雅斯拉鼎自缅还,言熟其国形势可击。遂以台布为右丞,伊克德济为参政,命桑阿克达尔督诸军复往击之。
jiǎ yín, dì xìng shàng dōu.
甲寅,帝幸上都。
shēn yán hàn rén jūn qì zhī jìn.
申严汉人军器之禁。
sān yuè, wù yín, yì dōu qiān hù wáng zhù, yǐ zhōng shū zuǒ chéng xiàng ā hā mǎ tè dù guó hài mín, yǔ gāo hé shàng hé móu shā zhī.
三月,戊寅,益都千户王著,以中书左丞相阿哈玛特蠹国害民,与高和尚合谋杀之。
zhe sù zhì jí è, yīn rén xīn fèn yuàn, mì zhù dà tóng chuí, zì shì yuàn jī ā hā mǎ tè shǒu. huì gāo hé shàng yǐ mì shù xíng jūn zhōng wú yàn ér guī, zhà chēng sǐ, shā qí tú, yǐ shī qī zhòng, táo qù, rén yì mò zhī. zhe nǎi yǔ hé móu, jié bā shí yú rén, yè rù jīng chéng.
著素志疾恶,因人心愤怨,密铸大铜鎚,自誓愿击阿哈玛特首。会高和尚以秘术行军中无验而归,诈称死,杀其徒,以尸欺众,逃去,人亦莫知。著乃与合谋,结八十馀人,夜入京城。
shí huáng tài zǐ cóng dì rú shàng dōu, ér ā hā mǎ tè liú shǒu jīng shī, zhe yǐ tài zǐ sù è qí jiān, nǎi qiǎn èr xī sēng zhì zhōng shū, zhà chēng huáng tài zǐ yǔ guó shī hái dōu jiàn fó shì. shí gāo xī zhāng jiǔ sī sù wèi gōng zhōng, jí zhī, cāng huáng shī duì, suì yǐ èr sēng shǔ lì, xùn zhī, bù fú. xī jiǔ sī nǎi jí wèi shì jí guān bīng gè zhí gōng shǐ yǐ bèi. jí wǔ, zhe fù jiǎo tài zǐ lìng, bǐ shū mì fù shǐ zhāng yì fā bīng, yè huì dōng gōng. yì bù chá, jù yǐ bīng wǎng, xī wèn hé wéi, yì fù ěr yǔ yuē:" tài zǐ lái zhū zuǒ xiāng yě." jì ér shěng zhōng qiǎn shǐ chū yíng, xī wèi wěi tài zǐ suǒ shā, duó qí mǎ, rù jiàn dé mén. yè èr gǔ, xī děng wén rén mǎ shēng, yáo jiàn zhú lóng yí zhàng jiāng zhì gōng mén qián, yī rén qián hū qǐ guān, xī wèi jiǔ sī:" tā shí diàn xià hái gōng, bì yǐ è lēi zhé sà yáng èr rén xiān, qǐng dé jiàn èr rén, rán hòu qǐ guān." xī hū èr rén, bù yīng, jí yuē:" huáng tài zǐ píng rì wèi cháng xíng cǐ mén, jīn hé lái cǐ yě?" zéi jì qióng, qū nán mén, xī liú zhāng zi zhèng děng shǒu xī mén, jí zǒu nán mén cì zhī. wěi tài zǐ lì mǎ zhǐ huī, hū shěng guān zhì qián, zé ā hā mǎ tè shù yǔ, zhe jí qiān qù, yǐ suǒ xiù tóng chuí suì qí nǎo, lì bì jì hū zuǒ chéng hǎo zhēn zhì, shā zhī, qiú yòu chéng zhāng huì. xī nǎi yǔ jiǔ sī dà hū yuē:" cǐ zéi yě!" chì wèi shì jí bǔ zhī. liú shǒu sī dá lū gá qí kù duān suì chí tǐng qián, jī lì mǎ zhě zhuì dì, gōng shǐ luàn fā, zhòng bēn kuì, duō jiù qín. gāo hé shàng děng táo qù, zhe tǐng shēn qǐng qiú.
时皇太子从帝如上都,而阿哈玛特留守京师,著以太子素恶其奸,乃遣二西僧至中书,诈称皇太子与国师还都建佛事。时高觿、张九思宿卫宫中,诘之,仓皇失对,遂以二僧属吏,讯之,不服。觿、九思乃集卫士及官兵各执弓矢以备。及午,著复矫太子令,俾枢密副使张易发兵,夜会东宫。易不察,遽以兵往,觿问何为,易附耳语曰:“太子来诛左相也。”既而省中遣使出迎,悉为伪太子所杀,夺其马,入健德门。夜二鼓,觿等闻人马声,遥见烛笼、仪仗将至宫门前,一人前呼启关,觿谓九思:“它时殿下还宫,必以鄂勒哲、萨阳二人先,请得见二人,然后启关。”觿呼二人,不应,即曰:“皇太子平日未尝行此门,今何来此也?”贼计穷,趋南门,觿留张子政等守西门,亟走南门伺之。伪太子立马指挥,呼省官至前,责阿哈玛特数语,著即牵去,以所袖铜鎚碎其脑,立毙;继呼左丞郝祯至,杀之,囚右丞张惠。觿乃与九思大呼曰:“此贼也!”叱卫士亟捕之。留守司达噜噶齐库端遂持梃前,击立马者坠地,弓矢乱发,众奔溃,多就擒。高和尚等逃去,著挺身请囚。
zhōng chéng é sēn tè mù ěr chí zòu, dì shí fāng zhù bì chá hǎn nuò ěr, wén zhī, zhèn nù, jí rì zhì shàng dōu, mìng shū mì fù shǐ bó luō sī tú hé ěr guǒ sī cān zhèng ā lī děng chí yì zhì dà dū, tǎo wèi luàn zhě.
中丞额森特穆尔驰奏,帝时方驻跸察罕诺尔,闻之,震怒,即日至上都,命枢密副使博啰、司徒和尔果斯、参政阿哩等驰驿至大都,讨为乱者。
dì yí tíng chén duō yǔ móu, zhào diǎn ruì shǎo jiān wáng sī lián zhì xíng diàn, píng zuǒ yòu wèn zhī yuē:" zhāng yì fǎn, ruò zhī zhī hū?" duì yuē:" wèi xiáng yě. dì yuē:" fǎn yǐ fǎn, hé wèi xiáng yě?" sī lián xú zòu yuē:" jiàn hào gǎi yuán, wèi zhī fǎn wáng rù tā guó, wèi zhī pàn qún jù shān lín, zéi hài mín wù, wèi zhī luàn. zhāng yì zhī shì, chén shí bù néng xiáng yě." dì yuē:" zhèn zì jí wèi yǐ lái, rú lǐ dǎn zhī bù chén, qǐ yǐ wǒ ruò hàn gāo dì zhào tài zǔ jù zhì dì wèi zhě hū?" sī lián yuē:" bì xià shén shèng tiān zòng, qián dài zhī jūn bù zú bǐ yě." dì tàn yuē:" zhèn wǎng zhě yǒu wèn yú dòu mò, qí yìng rú xiǎng, gài xīn kǒu bù xiāng wéi, gù bù sī ér dé. zhèn jīn yǒu wèn, rǔ néng rán hū? qiě zhāng yì suǒ wéi, zhāng wén qiān zhī zhī fǒu?" sī lián jí duì yuē:" wén qiān bù zhī." dì yuē:" hé yǐ zhī zhī?" duì yuē:" èr rén bù xiāng ān, huò zhī qí bù zhī yě." dì yì shāo shì.
帝疑廷臣多与谋,召典瑞少监王思廉至行殿,屏左右问之曰:“张易反,若知之乎?”对曰:“未详也。帝曰:“反已反,何未祥也?”思廉徐奏曰:“僭号改元,谓之反;亡入他国,谓之叛;群聚山林,贼害民物,谓之乱。张易之事,臣实不能详也。”帝曰:“朕自即位以来,如李亶之不臣,岂以我若汉高帝、赵太祖遽陟帝位者乎?”思廉曰:“陛下神圣天纵,前代之君不足比也。”帝叹曰:“朕往者有问于窦默,其应如响,盖心口不相违,故不思而得。朕今有问,汝能然乎?且张易所为,张文谦知之否?”思廉即对曰:“文谦不知。”帝曰:“何以知之?”对曰:“二人不相安,或知其不知也。”帝意稍释。
gēng chén, huò gāo hé shàng yú gāo liáng hé.
庚辰,获高和尚于高梁河。
xīn sì, bó luō děng zhì dōu.
辛巳,博啰等至都。
rén wǔ, zhū wáng zhù gāo hé shàng yú shì, jiē hǎi zhī, bìng shā zhāng yì. zhe lín xíng, dà hū yuē:" wáng zhù wèi tiān xià chú hài, jīn sǐ yǐ! yì rì bì yǒu wéi wǒ shū qí shì zhě." fù yǐ zhāng yì cóng zhe wèi luàn, jiāng chuán shǒu sì fāng, zhāng jiǔ sī yuē:" yì yìng biàn bù shěn zé yǒu zhī, zuò yǐ yǔ móu zé guò yǐ, qǐng miǎn chuán shǒu." cóng zhī.
壬午,诛王著、高和尚于市,皆醢之,并杀张易。著临刑,大呼曰:“王著为天下除害,今死矣!异日必有为我书其事者。”复以张易从著为乱,将传首四方,张九思曰:“易应变不审则有之,坐以与谋则过矣,请免传首。”从之。
wù zǐ, yǐ lǐng běi tíng dū hù ā mì shí hā wèi yù shǐ dài fū, xíng yù shǐ tái shì.
戊子,以领北庭都护阿密实哈为御史大夫,行御史台事。
jí xián zhí xué shì jiān mì shū shǎo jiān jiàn chāng chéng wén hǎi chén wǔ shì: yī yuē qǔ huì jiāng nán shì jí, èr yuē tōng nán běi zhī xuǎn, sān yuē lì kǎo gōng lì, sì yuē zhì tān zāng jí, wǔ yuē gěi jiāng nán guān lì fèng cháo tíng duō cǎi xíng zhī.
集贤直学士兼秘书少监建昌程文海陈五事:一曰取会江南仕籍,二曰通南北之选,三曰立考功历,四曰置贪赃籍,五曰给江南官吏俸;朝廷多采行之。
xià, sì yuè, dīng yǒu, yǐ hé ěr guǒ sī yǐ zhōng shū yòu chéng xiàng, jiàng yòu chéng xiàng áng jí ěr dài wèi liú shǒu, réng tóng qiān shū mì yuàn shì. huáng tài zǐ wèi hé ěr guǒ sī yuē:" ā hā mǎ tè yǐ sǐ, rǔ rèn zhōng shū, shì yǒu biàn guó lì mín zhě, wú dàn gēng zhāng huò yǒu zǔ náo, wú dāng lì chí zhī." gù shì shí shù wù gēng xīn, shěng bù yòng rén, duō suǒ tuī jiàn.
夏,四月,丁酉,以和尔果斯以中书右丞相,降右丞相昂吉尔岱为留守,仍同签枢密院事。皇太子谓和尔果斯曰:“阿哈玛特已死,汝任中书,事有便国利民者,毋惮更张;或有阻挠,吾当力持之。”故是时庶务更新,省部用人,多所推荐。
wù xū, chén guì lóng lǜ qí dǎng lái jiàng, zhào liú guì lóng yú biān dì.
戊戌,陈桂龙率其党来降,诏流桂龙于边地。
zhōng shū zuǒ chéng gěng rén děng yán:" zhū wáng gōng zhǔ fēn dì suǒ shè dá lū gá qí, lì bù qiān diào, bǎi xìng kǔ zhī. yī cháng diào, rèn mǎn, cóng běn wèi xià xuǎn dài wéi yí." cóng zhī.
中书左丞耿仁等言:“诸王公主分地所设达噜噶齐,例不迁调,百姓苦之。依常调,任满,从本位下选代为宜。”从之。
yǐ jǐ, yǐ ā hā mǎ tè jiā nú hū tú dá ěr děng jiǔ zǒng bīng quán, mìng kù duān děng dài zhī, réng lì dà dū liú shǒu sī.
乙己,以阿哈玛特家奴呼图达尔等久总兵权,命库端等代之,仍隶大都留守司。
chí xī shān xīn tàn jìn.
驰西山薪炭禁。
yǐ ā hā mǎ tè zhī zǐ jiāng huái xíng zhōng shū shěng píng zhāng zhèng shì hū xùn zuì zhòng yú fù, yì jiū kān zhī.
以阿哈玛特之子、江淮行中书省平章政事呼逊罪重于父,议究勘之。
wù shēn, níng guó lù tài píng xiàn jī, mín cǎi zhú shí wèi liáng.
戊申,宁国路太平县饥,民采竹食为粮。
gēng xū, xíng yù shǐ tái yán:" ā ěr hā yǎ zhàn jiàng mín wèi nú, ér yǐ wéi zhēng tǎo suǒ de." zhào:" jiàng mín hái zhī yǒu sī, zhēng tǎo suǒ de, jí qí shù, liàng cì chén xià yǒu gōng zhě."
庚戌,行御史台言:“阿尔哈雅占降民为奴,而以为征讨所得。”诏:“降民还之有司,征讨所得,籍其数,量赐臣下有功者。”
bǐng chén, chì:" yǐ qī nǚ zǐ mèi xiàn ā hā mǎ tè dé shì zhě chù zhī. hé ā hā mǎ tè zhàn jù mín tián, gěi hái qí zhǔ bì fù qiáng hù, shū zéi qí jiā zhě, réng shū zhī guān."
丙辰,敕:“以妻、女、姊妹献阿哈玛特得仕者黜之。核阿哈玛特占据民田,给还其主;庇富强户,输贼其家者,仍输之官。”
dìng nèi wài guān yǐ sān nián wèi kǎo, mǎn rèn zhě qiān xù, wèi mǎn zhě bù xǔ chāo qiān.
定内外官以三年为考,满任者迁叙,未满者不许超迁。
wǔ yuè, jǐ wèi shuò, shā tài shěng bù guān ā hā mǎ tè dǎng qī bǎi shí sì rén, yǐ gé zhě bǎi sān shí sān rén, yú wǔ bǎi bā shí yī rén, bìng chù zhī.
五月,己未朔,沙汰省部官阿哈玛特党七百十四人,已革者百三十三人,馀五百八十一人,并黜之。
chū, ā hā mǎ tè sǐ, dì yóu bù shēn zhì qí jiān. jí xún shū mì fù shǐ bó luō, nǎi jǐn dé qí zuì è, shǐ dà nù yuē:" wáng zhù shā zhī, chéng shì yě!" mìng fā ā hā mǎ tè jiā, pōu qí guān, lù shī yú tōng xuán mén wài, zòng quǎn dàn qí ròu, bǎi guān shì shù jù guān chēng kuài, yǔ zhí jiē fú zhū.
初,阿哈玛特死,帝犹不深知其奸。及询枢密副使博啰,乃尽得其罪恶,始大怒曰:“王著杀之,诚是也!”命发阿哈玛特家,剖其棺,戮尸于通玄门外,纵犬啖其肉,百官士庶聚观称快,予侄皆伏诛。
jí qí jiā, dé dú cáng èr rén pí, liǎng ěr jù cún, wèn zhī, qí qiè yún:" měi zhòu zǔ shí, zhì shén zuò yú shàng, yìng yàn shén sù." yòu yǐ bó èr fù huà jiǎ qí, wéi shǒu yī wū diàn, bīng jiē zhāng xián tǐng rèn nèi xiàng, zhuàng shè bù guǐ, huà zhě wèi chén mǒu. yòu yǒu cáo zhèn guī zhě, cháng tuī suàn ā hā mǎ tè suǒ shēng nián yuè, wáng tái pàn zhě wàng yǐn tú chèn, jiē yán shè bù guǐ. shì wén, bō sì rén pí yǐ xùn. xún yǐ hǎo zhēn gěng rén dǎng è yóu shén, mìng pōu zhēn guān, lù qí shī, xià gěng rén yú yù, zhū zhī.
籍其家,得椟藏二人皮,两耳俱存,问之,其妾云:“每咒诅时,置神坐于上,应验甚速。”又以帛二副画甲骑,围守一屋殿,兵皆张弦挺刃内向,状涉不轨,画者为陈某。又有曹震圭者,尝推算阿哈玛特所生年月,王台判者妄引图谶,皆言涉不轨。事闻,剥四人皮以徇。寻以郝祯、耿仁党恶尤甚,命剖祯棺,戮其尸,下耿仁于狱,诛之。
chū, bā yán miè sòng hái, zhào bǎi guān jiāo yíng, ā hā mǎ tè xiān bàn shě dào yè bā yán. bā yán jiě suǒ fú yù gōu tāo yí zhī, qiě yuē:" sòng bǎo yù gù duō, wú shí wú suǒ qǔ, wù yǐ cǐ wéi báo yě." ā hā mǎ tè wèi qí qīng jǐ, nǎi wū yǐ píng sòng shí qǔ qí yù táo zhǎn, dì mìng àn zhī, wú yàn. ā hā mǎ tè jì sǐ, yǒu xiàn cǐ zhǎn zhě, dì è rán yuē:" jǐ xiàn wǒ zhōng liáng!"
初,巴延灭宋还,诏百官郊迎,阿哈玛特先半舍道谒巴延。巴延解所服玉钩绦遗之,且曰:“宋宝玉固多,吾实无所取,勿以此为薄也。”阿哈玛特谓其轻己,乃诬以平宋时取其玉桃盏,帝命按之,无验。阿哈玛特既死,有献此盏者,帝愕然曰:“几陷我忠良!”
guǐ wèi, yǐ gān sù xíng shěng zuǒ chéng mǐn zhū ěr bo dān wèi zhōng shū yòu chéng, xíng tái yù shǐ zhōng chéng zhāng xióng fēi cān zhī zhèng shì.
癸未,以甘肃行省左丞敏珠尔卜丹为中书右丞,行台御史中丞张雄飞参知政事。
chū, ā hā mǎ tè yù wū shā qín zhǎng qīng liú zhòng zé yī mǎ dōu mù dá sān rén, bīng bù shàng shū zhāng xióng fēi lì chí bù kě, ā hā mǎ tè shǐ rén dàn zhī yuē:" chéng néng shā cǐ sān rén, dāng chù yǐ cān zhèng." xióng fēi yuē:" shā rén yǐ qiú dà guān, wú bù wéi yě." ā hā mǎ tè nù, chū wèi lǐ zhōu ān fǔ shǐ, lèi qiān yù shǐ zhōng chéng, xíng yù shǐ tái shì. ā hā mǎ tè kǒng qí zi hū xùn wèi jiāng huái yòu chéng, bù wéi suǒ róng, gǎi shǎn xī àn chá shǐ. wèi xíng, ā hā mǎ tè sǐ, zhào bài cān zhèng. hū xùn bèi dǎi, chì tíng chén zá wèn, hū xùn lì zhǐ zǎi zhí yuē:" rǔ céng shòu wǒ jiā qián, hé dé wèn wǒ?" xióng fēi yuē:" wǒ céng shòu fǒu?" yuē:" gōng dú wú." xióng fēi yuē:" rú shì, zé wǒ dāng wèn rǔ yǐ." suì fú gū.
初,阿哈玛特欲诬杀秦长卿、刘仲泽、伊玛都木达三人,兵部尚书张雄飞力持不可,阿哈玛特使人啖之曰:“诚能杀此三人,当处以参政。”雄飞曰:“杀人以求大官,吾不为也。”阿哈玛特怒,出为澧州安抚使,累迁御史中丞,行御史台事。阿哈玛特恐其子呼逊为江淮右丞,不为所容,改陕西按察使。未行,阿哈玛特死,召拜参政。呼逊被逮,敕廷臣杂问,呼逊历指宰执曰:“汝曾受我家钱,何得问我?”雄飞曰:“我曾受否?”曰:“公独无。”雄飞曰:“如是,则我当问汝矣。”遂伏辜。
liù yuè, yǐ chǒu shuò, rì yǒu shí zhī.
六月,已丑朔,日有食之。
jiǎ wǔ, ā hā mǎ tè làn shè guān fǔ èr bǎi sì suǒ, zhào cún zhě sān shí sān, yú jiē bà. yòu, jiāng nán xuān wèi sī shí wǔ dào, nèi sì dào yǐ lì xíng zhōng shū shěng, bà zhī.
甲午,阿哈玛特滥设官府二百四所,诏存者三十三,馀皆罢。又,江南宣慰司十五道,内四道已立行中书省,罢之。
bǐng shēn, fā shè shì bǎi rén wèi chéng xiàng, tā rén bù dé yuán lì.
丙申,发射士百人卫丞相,它人不得援例。
wù xū, yǐ zhàn chéng jì fú fù pàn, fā bīng tǎo zhī. chū, cháo tíng qiǎn suǒ duō jiù zhàn chéng guó lì shěng fǔ zhì, wáng zǐ bǔ de fù gù fú lǜ, fán shǐ chén jīng qí guó zhě jiē zhí zhī. dì nù, jué yì jìn tǎo, fā huái zhè fú jiàn hú guǎng jūn wǔ qiān hǎi chuán bǎi sōu zhàn chuán èr bǎi wǔ shí, mìng suǒ duō jiāng zhī yǐ xíng.
戊戌,以占城既服复叛,发兵讨之。初,朝廷遣索多就占城国立省抚治,王子补的负固弗率,凡使臣经其国者皆执之。帝怒,决意进讨,发淮、浙、福建、湖广军五千、海船百艘、战船二百五十,命索多将之以行。
yǐ yǒu, yǐ ā hā mǎ tè jū dì cì hé ěr guǒ sī.
乙酉,以阿哈玛特居第赐和尔果斯。
dì yǐ suǒ jí rù quán chén jiā fù cì hòu wèi qīn jūn zhǐ huī yī lǎ yuán chén, yuán chén cí yuē:" chén jiā shì qīng suǒ, bù gǎn zì wū." dì jiā tàn bù yǐ. yuán chén, bà zhōu yuán shī ní ěr zhī sūn yě.
帝以所籍入权臣家妇赐后卫亲军指挥伊喇元臣,元臣辞曰:“臣家世清索,不敢自污。”帝嘉叹不已。元臣,霸州元师尼尔之孙也。
dīng sì, zhēng yì xī bù xuē, jǐn píng qí dì, lì sān lù dá lū gá qí, liú jūn zhèn shǒu, mìng tǎ lǎ hǎi zǒng zhī.
丁巳,征亦奚不薛,尽平其地,立三路达噜噶齐,留军镇守,命塔喇海总之。