strong hǔ qiū shān suàn shān shí fān shān shí gǔ shān shí mén shān tài píng shān mín shān kuài jī zhū shān jiāo guǎng zhū shān strong
虎丘山 蒜山 石帆山 石鼓山 石门山 太平山 岷山 会稽诸山 交广诸山
zǒng zài shuǐ hǎi shuǐ hé shuǐ jiāng shuǐ huái shuǐ hàn shuǐ luò shuǐ
○总载水 海水 河水 江水 淮水 汉水 洛水
hǔ qiū shān
◇虎丘山
hǔ qiū shān míng yuē: jìn sī tú dōng tíng xiàn gōng wáng xún zhuàn, yún wǔ qiū shān xiān míng hǎi yǒng shān.
《虎丘山铭》曰:晋司徒东亭献公王珣撰,云武丘山先名海涌山。
wú yuè chūn qiū yuē: hé lú sǐ, zàng yú guó xī běi, míng hǔ qiū, chuān tǔ wèi chuān, jī rǎng wèi qiū, fā wǔ dōu zhī shì shí wàn rén, gòng zhì qiān lǐ, shǐ xiàng liǎn tǔ, zhǒng chí sì zhōu, shuǐ shēn zhàng yú, guǒ sān chóng, qīng shuǐ yín wèi chí, chí guǎng liù shí bù, huáng jīn zhū yù wèi fú yàn, biǎn zhū zhī jiàn yú cháng sān qiān zài yān, zàng zhī yǐ sān rì, jīn jīng shàng yáng, wèi bái hǔ jù fén, gù yuē hǔ qiū.
《吴越春秋》曰:阖庐死,葬於国西北,名虎丘,穿土为川,积壤为丘,发五都之士十万人,共治千里,使象摙土,冢池四周,水深丈馀,椁三重,倾水银为池,池广六十步,黄金珠玉为凫雁,扁诸之剑鱼肠三千在焉,葬之已三日,金精上杨,为白虎据坟,故曰虎丘。
wáng xún hǔ qiū jì yuē: shān dà shì sì miàn zhōu lǐng, nán zé shì shān jìng, liǎng miàn bì lì, jiāo lín shàng hé, qī lù xià tōng, shēng jiàng yǎo tiǎo, yì bù zú zhì.
王珣虎丘记曰:山大势四面周岭,南则是山迳,两面壁立,交林上合,蹊路下通,升降窈窕,亦不卒至。
shī zhāng zhèng jiàn cóng yǒng yáng wáng yóu hǔ qiū shān shī yuē: cāng bō zhuàng yù dǎo, luò yì zhèn chóng máng, wèi ruò zī shān lì, tiáo yáo shàn shuǐ xiāng, dì líng móu shǎo shì, tú jiān xiàng tài xíng, zhòng yán biāo hǔ jù, jiǔ qǔ jùn yáng cháng, liū shēn jiàn wú dǐ, fēng yōu gǔ zì liáng, bǎo chén yú yù qì, jiàn yǐn jué xīng guāng, bái yún duō yì yǐng, dān guì yǒu cóng xiāng, yuǎn kàn yín tái sǒng, dòng tǎ yào shān zhuāng, ruì cǎo shēng jīn dì, tiān huā zhào shí liáng.
【诗】张正见从永阳王游虎丘山诗曰:沧波壮郁岛,洛邑镇崇芒,未若兹山丽,岧峣擅水乡,地灵侔少室,涂艰像太行,重岩摽虎据,九曲峻羊肠,溜深涧无底,风幽谷自凉,宝沉馀玉气,剑隐绝星光,白云多异影,丹桂有藂香,远看银台竦,洞塔耀山庄,瑞草生金地,天花照石梁。
xù jìn gù kǎi zhī hǔ qiū shān xù yuē: wú chéng xī běi, yǒu hǔ qiū shān zhě, hán zhēn cáng gǔ, tǐ xū qióng xuán, yǐn lín líng duī zhī zhōng, wàng xíng bù chū cháng fù, zhì nǎi yán è, jué yú huá fēng.
【序】晋顾恺之虎丘山序曰:吴城西北,有虎丘山者,含真藏古,体虚穷玄,隐嶙陵堆之中,望形不出常阜,至乃嵒崿,绝於华峰。
chén gù yě wáng hǔ qiū shān xù yuē: fū shǎo shì zuò zhèn, yǐ jùn jí ér biāo qí, tài huá shén zhǎng, yǐ xuē chéng ér chēng guì, ruò zī shān zhě, gāo bù gài yún, shēn wú cáng yǐng, bēi fēi péi lǒu, qiǎn yì jí lín, xiù bì shù xún, bèi dù lán yǔ tái xiǎn, chūn zhī shí rèn, guà téng gé yǔ xuán luó, qū jiàn chán yuán, xiū huáng yīn yìng, lù ruò jué ér fù tōng, shí jiāng tuí ér gèng zhuì, yì jù lì zhī míng shān, xìn dà wú zhī shèng rǎng, ruò nǎi jiǔ gōng liù yì zhī xìng, yī yǒng hé shēng zhī zhì, zhì yóu xìng zuò, qíng yǐ cí xuān, xíng yán xié yú sháo xià, chéng wén chàng yú zhōng lǜ, yóu lái shàng yǐ, wèi yǒu dēng gāo néng fù, ér tāo fěi lì zhī zhāng, rù gǔ wàng guī, ér hū kēng qiāng zhī jié, gù zǒng pèi qí biāo, jìng diāo chóng yú shān shuǐ, yún hé wù jí, zhēng gē sòng yú lín quán, yú shí fēng qīng suì gǔ, jǐng lì xiū luán, lán pèi kān rèn, hú shéng kě suǒ, lín huā fān sǎ, zhà piāo yáng yú lán gāo, shān qín zhuàn xiǎng, shí nòng shēng yú qiáo mù, bān cǎo bān jīng, zuò pán shí zhī shàng, zhuó yīng zhuó zú, jiù cāng láng zhī shuǐ, qīng piāo cí ér zhuó zhǐ jiǔ, jiǎn lǜ yè ér fù xīn shī, sù ěr ruò yǔ sān jìng qí zōng, qiāng rán shì gòng jiǔ chéng xié yùn, shèng yǐ zāi, liáo shù shí shì, jì zhī hàn mò.
陈顾野王虎丘山序曰:夫少室作镇,以峻极而摽奇,太华神掌,以削成而称贵,若兹山者,高不摡云,深无藏影,卑非培塿,浅异棘林,秀壁数寻,被杜兰与苔藓,椿枝十仞,挂藤葛与悬萝,曲涧潺湲,脩篁荫暎,路若绝而复通,石将颓而更缀,抑巨丽之名山,信大吴之胜壤,若乃九功六义之兴,依永和声之制,志由兴作,情以词宣,形言谐於韶夏,成文畅於钟律,由来尚矣,未有登高能赋,而韬斐丽之章,入谷忘归,而忽铿锵之节,故总辔齐镳,竞雕虫於山水,云合雾集,争歌颂於林泉,于时风清邃谷,景丽脩峦,兰佩堪纫,胡绳可索,林花翻洒,乍飘飏於兰皋,山禽啭响,时弄声於乔木,班草班荆,坐磻石之上,濯缨濯足,就沧浪之水,倾缥瓷而酌旨酒,剪绿叶而赋新诗,肃尔若与三迳齐踪,鎗然似共九成偕韵,盛矣哉,聊述时事,寄之翰墨。
shū chén zhāng zhǒng yǔ shěn fǔ shū yuē: hǔ qiū shān zhě, wú yuè zhī shén xiù zhě yě, suī fù jùn jí yì yú jiǔ tiān. yǐn lín shū yú tài yī, jīn dài chéng bàng, dú chāo zhòng lǐng, kòng rào chuān zé, gù jué fēng cén, ruò qí fēng yá kè xuē, qióng zào huà zhī guī guǐ, jué jiàn yǎo míng, ruò guǐ shén zhī fǎng fú, zhēn mù líng cǎo, mào qióng zhī yǔ bì yè, fēi qín zǒu shòu, bì fù yì ér yīng rén, shì yǐ lì dài gāo xián, qīng jǔ qī tuō, fàn tái yún qǐ, bǎo chà xīng xuán, zì fēi yù dié kāi xiáng, jīn jīng yùn yào, qǐ qí shén guài, ruò cǐ zhě hū.
【书】陈张种与沈蜅书曰:虎丘山者,吴岳之神秀者也,虽复峻极异於九天。隐磷殊於太一,衿带城傍,独超众岭,控绕川泽,顾绝峰岑,若其峰崖刻削,穷造化之瑰诡,绝涧杳冥,若鬼神之仿佛,珍木灵草,茂琼枝与碧叶,飞禽走兽,必负义而膺仁,是以历代高贤,轻举栖讬,梵台云起,宝刹星悬,自非玉牒开祥,金精蕴耀,岂其神怪,若此者乎。
chén shěn fǔ dá shū yuē: ruò nǎi sān jiāng wǔ hú, dòng tíng jù lì, xiě cháng zhōu zhī mào yuàn, dēng jiǔ qǔ zhī céng tái, shān gāo shuǐ shēn, yún zhēng wù tǔ, qí zhōng zhī xiù yì zhě, shí hǔ qiū zhī líng fù yān, dōng guì xià bǎi, zhǎng luó xiū zhú, líng yuán mì dòng, zhuǎn cè chāo jué, yuǎn jiàn shēn yá, jiāo luó hù xué.
陈沈蜅答书曰:若乃三江五湖,洞庭巨丽,写长洲之茂苑,登九曲之层台,山高水深,云蒸雾吐,其中之秀异者,实虎丘之灵阜焉,冬桂夏柏,长萝脩竹,灵源秘洞,转侧超绝,远涧深崖,交罗户穴。
suàn shān
◇蒜山
liú zhēn jīng kǒu jì yuē: suàn shān wú fēng lǐng, běi xuán lín jiāng zhōng, wèi wén dì nán wàng ér zhì gē, tài píng yù lǎn sì shí liù zuò tàn.
刘桢京口记曰:蒜山无峰岭,北悬临江中,魏文帝南望而致歌,[太平御览四十六作叹。]
shān qiān zhī nán xú zhōu jì yuē: suàn shān běi jiāng zhōng, yǒu fú niú shān.
山谦之南徐州记曰:蒜山北江中,有伏牛山。
shī sòng yán yán zhī shì yóu suàn shān shī yuē: ruì sī chán gù lǐ, xún jià zā jiù jiōng, zhì fēng téng niǎn lù, xún yún kàng yáo hōng, wén xuǎn èr shí èr zuò méng. chūn jiāng zhuàng fēng tāo, lán yě mào tí yīng, xuān yóu hóng xià jì, qióng yuǎn níng shèng qíng.
【诗】宋颜延之侍游蒜山诗曰:睿思缠故里,巡驾匝旧坰,陟峰腾辇路,寻云抗瑶薨,[《文选》二十二作甍。]春江壮风涛,兰野茂荑英,宣游弘下济,穷远凝圣情。
sòng xiè zhuāng shì yàn suàn shān shī yuē: lóng jīng fú yū jǐng, fèng gài qǐ liú yún, zhuǎn huì fāng yīn wěi, céng huá zhèng fēn yūn, yān jìng shān jiāo yuǎn, wù bà jiāng tiān fèn, diào shí fēi yán lù, cái jīn qǐ chéng yún.
宋谢庄侍宴蒜山诗曰:龙旌拂纡景,凤盖起流云,转蕙方因委,层华正氛氲,烟竟山郊远,雾罢江天分,调石飞延露,裁金起承云。
shí fān shān
◇石帆山
shèng hóng zhī jīng zhōu jì yuē: wǔ líng wǔ yáng xiàn, yǒu shí fān shān, ruò shù bǎi fú fān.
盛弘之《荆州记》曰:武陵舞阳县,有石帆山,若数百幅帆。
xiè líng yùn yóu míng shān zhì yuē: pò shí xī nán èr bǎi yú lǐ. yòu yǒu shí fān, xiū guǎng yǔ pò shí děng dù, zhì sè yì tóng, chuán yún, gǔ yǒu rén yǐ pò shí zhī bàn wèi shí fān, gù míng bǐ wèi shí fān, cǐ míng pò shí.
谢灵运游名山志曰:破石溪南二百馀里。又有石帆,脩广与破石等度,质色亦同,传云,古有人以破石之半为石帆,故名彼为石帆,此名破石。
míng sòng bào zhāo shí fān míng yuē: yìng lóng pōu liú, xī shí héng bō, xià cóng dì zhóu, shàng gé xīng luó, qiān xiāng yǐn hàn, hē lí tūn tuó, xī lì mín zhǒng, běi xiě huái hé, miǎo miǎo hóng ǎi, jī guǎng lián shēn, lún tiān cè jì, gèn hǎi qióng yīn, yún jīng wèi qǐ, fēng kē bù yín, bēng tāo shān zhú, yù làng léi chén, mù róng suì liú, zhāo yù bù hái, tú bēi yuán hè, kōng jià cāng yān.
【铭】宋鲍昭石帆铭曰:应龙剖流,息石横波,下潀地轴,上獦星罗,牵湘引汉,欱蠡吞沱,西历岷冢,北写淮河,渺淼泓蔼,积广连深,沦天测际,亘海穷阴,云旌未起,风柯不吟,崩涛山逐,郁浪雷沉,穆戎遂留,昭御不还,徒悲猿鹤,空驾沧烟。
shí gǔ shān
◇石鼓山
lín hǎi jì yuē: jùn xī bái hè shān, yǒu shí gǔ shí chuí, shì yún shí gǔ míng zé tǔ dì kòu luàn, lóng ān chū, cǐ gǔ lǚ míng, guǒ yǒu sūn ēn zhī zéi.
《临海记》曰:郡西白鹤山,有石鼓石搥,世云石鼓鸣则土地寇乱,隆安初,此鼓屡鸣,果有孙恩之贼。
jiù shuō, yè xī běi yǒu shí gǔ, xuán zhe shān páng, míng zé yǒu jūn bīng dòng, líng líng yǒng zhèng xiāng, yǒu míng shí èr suǒ, qí yī zhuàng rú gǔ, sú míng shí gǔ, quán líng xiàn yǒu shí gǔ, jiù wén shù shí lǐ, jīn wú shēng.
旧说,邺西北有石鼓,悬著山旁,鸣则有军兵动,零陵永正乡,有鸣石二所,其一状如鼓,俗名石鼓,泉陵县有石鼓,旧闻数十里,今无声。
wáng sháo zhī nán kāng jì yuē: níng dū xī zhī xī, yǒu yī shān, zhuàng rú gǔ, xiāng chuán wèi zhī shí gǔ, qù xiàn sān lǐ, bì lì bǎi yú zhàng, hè rán shì zhāo xiá chū huī, yì yú fán shí.
王韶之《南康记》曰:宁都溪之西,有一山,状如鼓,相传谓之石鼓,去县三里,壁立百馀丈,赫然似朝霞初晖,异於凡石。
shèng hóng zhī jīng zhōu jì yuē: jiàn píng jùn nán líng xiàn yǒu shí gǔ, nán yǒu wǔ lóng shān, shān fēng jiāo yáo, líng yún jì sǒng, zhuàng ruò lóng xíng, gù yīn wéi míng.
盛弘之《荆州记》曰:建平郡南陵县有石鼓,南有五龙山,山峰嶕峣,凌云济竦,状若龙形,故因为名。
shī jìn yǔ chǎn guān shí gǔ shī yuē: mìng jià guān qí yì, jìng wù zào líng shān, cháo jì qīng xī àn, xī qì wǔ lóng quán, míng shí hán qián xiǎng, léi hài zhèn jiǔ tiān, miào huà fēi bù yǒu, mò zhī shén zì rán, xiáng xiāo fú cuì lǐng, yuán jiàn shù yán jiān, shǒu zǎo chūn quán jié, mù wán yáng pā xiān.
【诗】晋庾阐观石鼓诗曰:命驾观奇逸,径鹜造灵山,朝济清溪岸,夕憩五龙泉,鸣石含潜响,雷骇震九天,妙化非不有,莫知神自然,翔霄拂翠岭,缘涧漱岩间,手藻春泉洁,目玩阳葩鲜。
shí mén shān
◇石门山
yuǎn fǎ shī lú shān jì yuē: xī nán yǒu shí mén shān, qí xíng sì shuāng quē, bì lì qiān yú rèn, ér pù bù liú yān.
远法师庐山记曰:西南有石门山,其形似双阙,壁立千馀仞,而瀑布流焉。
zhōu jǐng shì lú shān jì yuē: shí mén shān zài kāng huáng dōng běi bā shí yú lǐ, shì yī shān zhī dà gǔ, yǒu jiàn shuǐ, yì míng shí mén jiàn, tǔ yuán jùn yuǎn, wèi zhòng quán zhī zōng, měi xià lín qiū lǎo, zhuǎn shí fā shù, shēng dòng shù shí lǐ.
周景式庐山记曰:石门山在康皇东北八十馀里,是一山之大谷,有涧水,亦名石门涧,吐源浚远,为众泉之宗,每夏霖秋潦,转石发树,声动数十里。
liú zhēn jīng kǒu jì yuē: shí mén, èr shān tóu xiāng duì, gāo èr shí yú zhàng, guǎng liù shí yú bù, wèi wèi shí mén, háng dào suǒ jīng.
刘桢京口记曰:石门,二山头相对,高二十馀丈,广六十馀步,谓为石门,行道所经。
xiè líng yùn míng shān zhì yuē: shí mén shān, liǎng yán jiān wēi yǒu mén xíng, gù yǐ wéi chēng, pù bù fēi xiè, dān cuì jiāo yào.
谢灵运名山志曰:石门山,两岩间微有门形,故以为称,瀑布飞泻,丹翠交曜。
shī sòng xiè líng yùn dēng shí mén zuì gāo dǐng shī yuē: chén cè xún jué bì, xī sù zài shān qī, shū fēng kàng gāo guǎn, duì lǐng lín huí xī, cháng lín luó hù xué, jī shí yōng jī jiē, lián yán jué lù sāi, mì zhú shǐ jìng mí, lái rén wàng xīn shù, qù zi huò gù qī, guā guā xī liú shǐ, jiào々 yè yuán tí, chén míng qǐ bié lǐ, shǒu dào zì bù xié, xīn qì jiǔ qiū gàn, mù wán sān chūn tí, xī wú tóng huái kè, gòng dēng qīng yún tī.
【诗】宋谢灵运登石门最高顶诗曰:晨策寻绝壁,夕宿在山栖,疏峰抗高馆,对岭临回溪,长林罗户穴,积石拥基阶,连岩觉路塞,密竹使迳迷,来人忘新术,去子惑故蹊,聒聒夕流驶,噭々夜猿啼,沉冥岂别理,守道自不携,心契九秋幹,目玩三春荑,惜无同怀客,共登青云梯。
yòu shí mén yán shàng sù shī yuē: cháo qiān yuàn zhōng lán, wèi bǐ shuāng xià xiē, míng hái yún jì sù, nòng cǐ shí shàng yuè. niǎo míng shí yè qī, mù luò zhī fēng fā, yì yīn tóng zhì tīng, shū xiǎng jù qīng yuè, měi rén jìng bù lái, yáng ā tú xī fā.
又石门岩上宿诗曰:朝搴苑中兰,畏彼霜下歇,暝还云际宿,弄此石上月。鸟鸣识夜栖,木落知风发,异音同致听,殊响俱清越,美人竟不来,阳阿徒晞发。
shū liáng wú yún àn dàng zuò jūn, hòu tóng. yǔ gù zhāng shū yuē: pū qù yuè xiè bìng, hái chēn bì luó, méi xī zhī xī, yǒu shí mén shān zhě, sēn bì zhēng xiá, gū fēng xiàn rì, yōu xiù hán yún, shēn xī xù cuì, chán yín hè lì, shuǐ xiǎng yuán tí, yīng yīng xiāng zá, mián mián chéng yùn, jì sù zhòng yōu jū, suì qì yǔ qí shàng, xìng fù jú huā, piān ráo zhú shí, shān gǔ suǒ zī, yú sī yǐ bàn, rén zhì suǒ lè, qǐ tú yǔ zāi.
【书】梁吴筠[按当作均,后同。]与顾章书曰:仆去月谢病,还賝薜萝,梅溪之西,有石门山者,森壁争霞,孤峰限日,幽岫含云,深溪蓄翠,蝉吟鹤唳,水响猿啼,英英相杂,绵绵成韵,既素重幽居,遂葺宇其上,幸富菊花,偏饶竹实,山谷所资,於斯已办,仁智所乐,岂徒语哉。
tài píng shān
◇太平山
kǒng gāo yán yòu sì míng zhì qī zuò yè. yòu tài píng yù lǎn sì shí qī yǐn kǒng shū jiē zuò yè, hòu tóng. kuài jī jì yuē: yú yáo xiàn nán bǎi lǐ, yǒu tài píng shān, shān xíng sì sǎn, sì jiǎo gè shēng yī zhǒng mù, mù bù zá róu, sān yáng zhī chén, huá huì dài fā.
孔皋[延祐四明志七作晔。又《太平御览》四十七引孔书皆作晔,后同。]会稽记曰:馀姚县南百里,有太平山,山形似繖,四角各生一种木,木不杂糅,三阳之辰,华卉代发。
kǒng líng fú kuài jī jì yuē: yú yáo jiāng yuán chū tài píng shān, dōng zhì jiā jiāng kǒu rù hǎi.
孔灵符会稽记曰:馀姚江源出太平山,东至浃江口入海。
shī qí kǒng zhì guī yóu tài píng shān shī yuē: shí xiǎn tiān jùn fēn, lín jiāo rì róng quē, yīn jiàn luò chūn róng, hán yán liú xià xuě.
【诗】齐孔稚珪游太平山诗曰:石险天濬分,林交日容缺,阴涧落春荣,寒岩留夏雪。
míng jìn sūn chuò tài píng shān míng yuē: kuí guàn tài píng, jùn yú huá huò, xiù lǐng fán yūn, qí fēng tǐng è, shàng gàn cuì xiá, xià lóng dān hè, yǒu shì míng yóu, mò wǎng qí tuō, sù xíng kū lín, yìng xīn yōu mò, yì jì gòu zhǐ, huàn yān róng zhì, xuán dòng cuì wēi, fēi yǔ yún jì, zhòng luán jiǎn chǎn, huí xī yíng dài, bèi yǐ qīng sōng, sǎ yǐ sù lài, liú fēng zhù fāng, xiáng yún tíng ǎi.
【铭】晋孙绰太平山铭曰:隗瓘太平,峻逾华霍,秀岭樊缊,奇峰挺崿,上干翠霞,下笼丹壑,有士冥游,默往奇讬,肃形枯林,映心幽漠,亦既覯止,涣焉融滞,悬栋翠微,飞宇云际,重峦蹇产,回溪萦带,被以青松,洒以素濑,流风伫芳,翔云停蔼。
mín shān
◇岷山
shàng shū yǔ gòng: mín shān dǎo jiāng, dōng bié wèi tuó.
《尚书·禹贡》:岷山导江,东别为沱。
hé tú yuē: mín shān zhī dì wèi jǐng luò, dì yǐ huì chāng, shén yǐ jiàn fú, shàng wèi tiān jǐng.
《河图》曰:岷山之地为井络,帝以会昌,神以建福,上为天井。
zàn jìn guō pú mín shān zàn yuē: mín shān zhī jīng, shàng luò dōng jǐng, shǐ chū yī sháo, zhōng zhì miǎo míng, zuò jì nán xià, tiān qīng dì jìng.
【赞】晋郭璞岷山赞曰:岷山之精,上络东井,始出一勺,终致淼溟,作纪南夏,天清地静。
kuài jī zhū shān
◇会稽诸山
wú yuè chūn qiū yuē: fàn lǐ zuò chéng qì, guài shān zì zhì, guài shān zhě, láng yé dōng wǔ hǎi zhōng shān yě, yī xī zì lái, bǎi xìng guài zhī, gù yuē guài shān.
《吴越春秋》曰:范蠡作城讫,怪山自至,怪山者,琅耶东武海中山也,一夕自来,百姓怪之,故曰怪山。
kǒng zǐ jiā yǔ yuē: yǔ huì zhū hóu yú tú shān, fáng fēng shì hòu zhì, yǔ lù zhī, qí gǔ zhuān chē.
《孔子家语》曰:禹会诸侯於涂山,防风氏后至,禹戮之,其骨专车。
yuè jué shū yuē: jī shān shǐ shān zhě, gōu jiàn yǐ chù jī shǐ, jiāng fá wú, yǐ shí sǐ shì.
《越绝书》曰:鸡山豕山者,勾践以畜鸡豕,将伐吴,以食死士。
kǒng gāo kuài jī jì, yǒng xīng xiàn dōng běi jiǔ shí lǐ, yǒu yú shān, chuán yuē: shì tú shān, àn yuè shū, yǔ qǔ yú tú shān, tú shān qù shān yīn wǔ shí lǐ, jiǎn qí lǐ shù, shì qí chù yě.
孔皋会稽记,永兴县东北九十里,有余山,传曰:是涂山,案越书,禹娶於涂山,涂山去山阴五十里,捡其里数,似其处也。
yòu xiàn dōng nán shí bā lǐ, yǒu shè dì shān, yuǎn wàng de de rú shè hóu, wèi zhī shè dì. shè dì zhī xī, yǒu shí shì, bì fāng èr zhàng, wèi zhī shè táng. chuán yún, yǔ kè zhī suǒ yóu qì, tǔ rén cháng yǐ cǐ zhàn gǔ shí guì jiàn, shè dì míng zé mǐ jiàn, àn zé guì. yàn yuē: shè dì bái, yǔ yī bǎi, shè dì xuán, yǔ yī qiān.
又县东南十八里,有射的山,远望的的如射侯,谓之射的。射的之西,有石室,壁方二丈,谓之射堂。传云,羽客之所游憩,土人常以此占穀食贵贱,射的明则米贱,闇则贵。喭曰:射的白,貐一百,射的玄,貐一千。
yòu yuē: xiàn dōng běi liù shí lǐ, yǒu tǔ chéng shān, gōu jiàn suǒ měi nǚ yǐ xiàn wú wáng, dé zhū jì luó shān mài xīn nǚ xī shī zhèng dàn, xiān jiào xí yú tǔ chéng shān, shān biān yǒu shí, yún shì xī shī hàn tài píng yù lǎn sì shí qī zuò huàn, shā shí.
又曰:县东北六十里,有土城山,勾践索美女以献吴王,得诸暨罗山卖薪女西施郑旦,先教习於土城山,山边有石,云是西施瀚[《太平御览》四十七作澣,沙石。]
yòu yuē: dōng yǒu qín wàng shān, xī qín shǐ huáng dēng cǐ, shǐ lǐ sī lè shí, qí bēi jiàn zài.
又曰:东有秦望山,昔秦始皇登此,使李斯勒石,其碑见在。
kǒng líng fú kuài jī shān jì yuē: kuài jī shān nán, yǒu wǎn wěi shān, qí shàng yǒu shí, sú hū shí kuì, bì lì gàn yún, yǒu xuán dù zhī xiǎn, shēng zhě lèi tī, rán hòu zhì yān, xī yǔ zhì hóng shuǐ, jué gōng wèi jiù, nǎi jī yú cǐ shān, fā shí kuì, dé jīn jiǎn yù zì, yǐ zhī shān hé tǐ shì, yú shì shū dǎo bǎi chuān, gè jǐn qí yí.
孔灵符会稽山记曰:会稽山南,有宛委山,其上有石,俗呼石匮,壁立干云,有悬度之险,升者累梯,然后至焉,昔禹治洪水,厥功未就,乃跻於此山,发石匮,得金简玉字,以知山河体势,於是疏导百川,各尽其宜。
yòu yuē: shè dì shān xī nán shuǐ zhōng, yǒu bái hè, cháng wèi xiān rén qǔ jiàn, céng guā rǎng xún suǒ, suì chéng cǐ shān yě.
又曰:射的山西南水中,有白鹤,常为仙人取箭,曾刮壤寻索,遂成此山也。
shī jìn wáng biāo zhī dēng kuài jī kè shí shān shī yuē: lóng shān guī guàn, chóng luán jiāo yáo, bàng dí cāng zhōu, yǎng fú xuán xiāo, wén mìng yuǎn huì, fēng chún dào liáo, qín huáng xiá xún, mài zī yīng háo, zhái líng jī ā, míng jī jùn jiào, qīng yáng yào jǐng, shí hé qì chún, xiū lǐng zēng xiān, cháng sōng tǐng xīn, fēi hóng zhèn yǔ, téng lóng yuè lín.
【诗】晋王彪之登会稽刻石山诗曰:隆山珪瓘,崇峦嶕峣,傍觌沧洲,仰拂玄霄,文命远会,风淳道辽,秦皇遐巡,迈兹英豪,宅灵基阿,铭迹峻峤,青阳曜景,时和气淳,脩岭增鲜,长松挺新,飞鸿振羽,腾龙跃鳞。
zàn jìn guō pú kuài jī shān zàn yuē: yǔ cú kuài jī, yuán cháo qún chén, bù qián shì tǎo, nǎi lù zhǎng rén, yù kuì biǎo xià, xuán shí lè qín.
【赞】晋郭璞会稽山赞曰:禹徂会稽,爰朝群臣,不虔是讨,乃戮长人,玉匮表夏,玄石勒秦。
jiāo guǎng zhū shān
◇交广诸山
gù wēi guǎng zhōu jì yuē: nán hǎi zēng chéng xiàn, yǒu bái shuǐ shān, yǒu pù bù, xuán zhù bǎi xǔ zhàng.
顾微《广州记》曰:南海增城县,有白水山,有瀑布,悬注百许丈。
yòu yuē: nán hǎi shǐ chāng xiàn, yǒu yī shí, wàng zhī shì niú xiàng jiāng, míng yuē niú bí shān, xiàn xī yǒu fū lú shān, gāo rù yún xiāo, shì chuán yún, shàng yǒu hú shuǐ, zhì jiǎ xū rì, zhé wén shān shàng yǒu gǔ jiǎo jiā xiāo míng xiǎng.
又曰:南海始昌县,有一石,望之似牛向江,名曰牛鼻山,县西有夫卢山,高入云霄,世传云,上有湖水,至甲戌日,辄闻山上有鼓角笳箫鸣响。
yòu yuē: nán hǎi sì huì xiàn, yǒu jīn gǎng shān, xíng rén wǎng wǎng jiàn jīn rén jiàn xíng gǎng cè.
又曰:南海四会县,有金岗山,行人往往见金人见形岗侧。
yòu yuē: dōng guǎn bǎo ān xiàn, yǒu cān lǐ shān, chuán yún, zēng shēn chún xiào, qí suǒ jū shān lín, hòu yǐ wéi míng.
又曰:东莞宝安县,有参里山,传云,曾参纯孝,其所居山林,后以为名。
yòu yuē: yù lín jùn běi, yǒu dà shān, qí gāo yǐn tiān, shàng yǒu chí, yǒu shí niú zài chí xià, mín cháng sì zhī, suì hàn, bǎi xìng shā niú qí yǔ, yǐ niú xuè hé ní, hòu ní shí niú bèi, cí bì, tiān yù hóng zhù, xǐ shí niú bèi ní jǐn ér hòu qíng.
又曰:郁林郡北,有大山,其高隐天,上有池,有石牛在池下,民常祀之,岁旱,百姓杀牛祈雨,以牛血和泥,厚泥石牛背,祠毕,天雨洪注,洗石牛背泥尽而后晴。
liú xīn qī jiāo zhōu jì yuē: fú shí shān, hǎi zhōng ér zhì, gāo shù shí zhàng, fú zài shuǐ shàng.
刘欣期交州记曰:浮石山,海中而峙,高数十丈,浮在水上。
yòu yuē: yǒu yī shān, shén gōng kè lòu, ruò shè péng, qù shí táng kǒu bǎi bù, yè cháng wén shè shēng.
又曰:有一山,神功刻镂,若射堋,去石堂口百步,夜常闻射声。
péi shì guǎng zhōu jì yuē: cāng wú zhāng píng xiàn, yǒu shí gāo shān, wàng zhī jiǎo ruò shuāng xuě.
裴氏《广州记》曰:苍梧彰平县,有石膏山,望之皎若霜雪。
fù sòng xiè líng yùn lǐng biǎo fù yuē: ruò nǎi cháng shān qīn kuà, wài nèi guāi gé, xià wú fú liú, shàng wú yí jī, jūn tù wàng gǎng ér xuán guī, hóng yàn dǔ fēng ér fǎn hé, jì zhì lù ér jiàn bǎn, suì shēng jiàng yú shān pàn, gù hòu lù zhī qīng yǎn, tiào qián dèng zhī jué àn, kàn zhāo yún zhī bào xiù, tīng xī liú zhī zhù jiàn, luó shí qí bù, guài jué héng yuè, fēi shān fēi fù, rú lóu rú quē, bān cǎi lèi xiù, míng bái ruò yuè, luó màn jué pān, tái yī liú huá.
【赋】宋谢灵运岭表赋曰:若乃长山钦跨,外内乖隔,下无伏流,上无夷迹,麕兔望岗而旋归,鸿雁睹峰而反翮,既陟麓而践坂,遂升降於山畔,顾后路之倾巘,眺前磴之绝岸,看朝云之抱岫,听夕流之注涧,罗石棋布,怪谲横越,非山非阜,如楼如阙,斑采类绣,明白若月,萝蔓绝攀,苔衣流滑。
zǒng zài shuǐ
◇总载水
yì shuō guà yuē: kǎn wèi shuǐ, rùn wàn wù zhě, mò rùn yú shuǐ.
《易说卦》曰:坎为水,润万物者,莫润於水。
shàng shū yuē: shāng shāng hóng shuǐ fāng gē, dàng dàng huái shān xiāng líng, hào hào tāo tiān.
《尚书》曰:汤汤洪水方割,荡荡怀山襄陵,浩浩滔天。
gǔ liáng chuán yuē: shuǐ běi wèi yáng, shuǐ nán wèi yīn.
《穀梁传》曰:水北为阳,水南为阴。
zuǒ zhuàn: wū lǎo zhī shuǐ, kě jiàn yú guǐ shén, kě xiū yú wáng gōng.
《左传》:汙潦之水,可荐於鬼神,可羞於王公。
zuǒ zhuàn yuē: gòng gōng shì yǐ shuǐ jì guān, gù wèi shuǐ shī ér shuǐ míng.
《左传》曰:共工氏以水纪官,故为水师而水名。
shuō wén, pǔ, shuǐ bīn yě.
说文,浦,水滨也。
lǐ jì yuē: shuǐ yuē qīng dí.
《礼记》曰:水曰清涤。
yòu yuē: jīn fū shuǐ yī sháo zhī duō, jí qí bù cè, yuán tuó jiāo lóng yú biē shēng yān, huò cái zhí yān.
又曰:今夫水一勺之多,及其不测,鼋鼍鲛龙鱼鳖生焉,货财殖焉。
máo shī yuē: yáng zhī shuǐ, bù liú shù xīn.
《毛诗》曰:杨之水,不流束薪。
mù tiān zǐ chuán yuē: tiān zǐ yǐn yú rù shuǐ zhī shàng.
《穆天子传》曰:天子饮于溽水之上。
shàng shū dà chuán yuē: fēi shuǐ wú yǐ zhǔn wàn lǐ zhī píng, fēi shuǐ wú yǐ tōng dào rèn zhòng yě.
《尚书大传》曰:非水无以准万里之平,非水无以通道任重也。
hán shī wài zhuàn yuē: fū shuǐ zhě yuán lǐ ér xíng, bù yí xiǎo, shì yǒu zhì zhě, zhòng ér xià, shì yǒu lǐ zhě, dǎo shēn bù yí, shì yǒu yǒng zhě, zhāng fáng ér qīng, shì zhī mìng zhě, lì xiǎn zhì yuǎn, shì yǒu dé zhě, tiān dì yǐ chéng, qún wù yǐ shēng, guó jiā yǐ níng, wàn shì yǐ píng, cǐ zhì zhě suǒ yǐ lè yú shuǐ yě.
《韩诗外传》曰:夫水者缘理而行,不遗小,似有智者,重而下,似有礼者,蹈深不疑,似有勇者,鄣防而清,似知命者,历险致远,似有德者,天地以成,群物以生,国家以宁,万事以平,此智者所以乐於水也。
yòu yuē: xià bù shù yù, fēi ài shuǐ yě, dōng bù shù yáng, fēi ài huǒ yě.
又曰:夏不数浴,非爱水也,冬不数炀,非爱火也。
lún yǔ yuē: zhì zhě lè shuǐ.
《论语》曰:智者乐水。
yòu yuē: zi zài chuān shàng, yuē: shì zhě rú sī fū, bù shě zhòu yè.
又曰:子在川上,曰:逝者如斯夫,不舍昼夜。
lǎo zǐ yuē: shàng shàn ruò shuǐ, shuǐ shàn lì wàn wù ér bù zhēng, chù zhòng rén zhī suǒ è, gù jǐ yú dào.
《老子》曰:上善若水,水善利万物而不争,处众人之所恶,故几於道。
wén zǐ yuē: hùn hùn zhī shuǐ zhuó, kě yǐ zhuó wú zú, qīng qīng zhī shuǐ qīng, kě yǐ zhuó wú yīng, shì jù lí sāo, yún cāng láng zhī shuǐ. yòu yuē: shuǐ zhī xìng yù qīng, shā shí huì zhī, rén zhī xìng yù píng, shì yù hài zhī.
《文子》曰:混混之水浊,可以濯吾足,青青之水清,可以濯吾缨,[事具离骚,云沧浪之水。]又曰:水之性欲清,沙石秽之,人之性欲平,嗜欲害之。
yàn zǐ yuē: jǐng gōng wèn lián zhèng hé rú, duì yuē: qí xíng. shuǐ yě, měi zāi shuǐ hū, qí zhuó wú bù tú, qí qīng wú bù sǎ.
《晏子》曰:景公问廉政何如,对曰:其行。]水也,美哉水乎,其浊无不涂,其清无不洒。
mò zǐ yuē: gǔ yǔ yuē: jūn zǐ bù jìng yú shuǐ ér jìng yú rén, jìng yú shuǐ jiàn miàn zhī róng, jìng yú rén zé zhī jí xiōng.
《墨子》曰:古语曰:君子不镜於水而镜於人,镜於水见面之容,镜於人则知吉凶。
shī zǐ yuē: fán shuǐ, qí fāng zhé zhě yǒu yù, qí yuán zhé zhě yǒu zhū, qīng shuǐ yǒu huáng jīn, huái nán zǐ yì yún, shì jù zhū yù bù.
《尸子》曰:凡水,其方折者有玉,其圆折者有珠,清水有黄金,[淮南子亦云,事具珠玉部。]
mèng zǐ yuē: guān yú hǎi zhě nán wéi shuǐ, yóu yú shèng rén zhī mén zhě nán wéi yán.
《孟子》曰:观於海者难为水,游於圣人之门者难为言。
yòu yuē: xìng yóu tuān shuǐ yě, jué zhū dōng fāng zé dōng liú, jué zhū xī fāng zé xī liú, rén xìng zhī wú fēn yú shàn è yě, yóu shuǐ zhī wú fēn yú dōng xī yě.
又曰:性犹湍水也,决诸东方则东流,决诸西方则西流,人性之无分於善恶也,犹水之无分於东西也。
zhuāng zǐ yuē: shuǐ jìng zé míng, zhuó zé hùn, shuǐ jìng yóu míng, ér kuàng jīng shén shèng rén zhī xīn jìng hū.
《庄子》曰:水静则明,浊则混,水静犹明,而况精神圣人之心静乎。
yòu yuē: qiū shuǐ shí zhì, bǎi chuān guàn hé, sì yá zhī jiān, bù biàn niú mǎ, yú shì hé bó xīn rán zì xǐ, yǐ tiān xià zhī měi wèi zài jǐ.
又曰:秋水时至,百川灌河,涘涯之间,不辨牛马,於是河伯欣然自喜,以天下之美为在己。
yòu yuē: fū shuǐ, jī yě bù hòu, zé fù qí dà zhōu yě wú lì.
又曰:夫水,积也不厚,则负其大舟也无力。
huái nán zǐ yuē: wǎng gǔ zhī shí, jiǔ zhōu liè, shuǐ hào yàng ér bù xī, yú shì nǚ wā jī lú huī yǐ zhǐ yín shuǐ, shì jù dì wáng bù.
《淮南子》曰:往古之时,九州裂,水浩漾而不息,於是女娲积芦灰以止淫水,[事具帝王部。]
yòu yuē: tǔ dì gè yǐ lèi shēng rén, shì gù qīng shuǐ yīn xiǎo, zhuó shuǐ yīn dà, tuān shuǐ rén qīng, chí shuǐ rén zhòng.
又曰:土地各以类生人,是故清水音小,浊水音大,湍水人轻,迟水人重。
shān hǎi jīng yuē: shàn shān yǒu shòu yān, míng yuē hé yǔ, jiàn zé tiān xià dà shuǐ, qí shàng yǒu shuǐ yān, shén hán ér qīng, dì tái zhī jiāng shuǐ yě.
《山海经》曰:剡山有兽焉,名曰合窳,见则天下大水,其上有水焉,甚寒而清,帝台之浆水也。
xuán zhōng jì yuē: tiān xià zhī duō zhě shuǐ yān, fú tiān zài dì, gāo xià wú bù zhì, wàn wù wú bù rùn.
《玄中记》曰:天下之多者水焉,浮天载地,高下无不至,万物无不润。
bó wù zhì yuē: yǒu bā liú shuǐ chū míng shān, wèi chū niǎo shǔ, yàng chū bō zhǒng, luò chū xióng ěr, yǐng chū shǎo shì, rǔ chū yàn quán, sì chū péi wěi, zī chū yuè tái, yí chū tài shān.
《博物志》曰:有八流水出名山,渭出鸟鼠,漾出嶓冢,洛出熊耳,颍出少室,汝出燕泉,泗出陪尾,淄出月台,沂出太山。
yǒng jiā jùn jì yuē: yǒu zhè lín shuǐ, chū jiàn ān wú xīng xiàn. yǒu wú tóng shuǐ, yǒu liǎng yuán, yī chū sōng yáng. yǒu táo zhī shuǐ, chū dōng yáng cháng shān xiàn.
永嘉郡记曰:有柘林水,[出建安吴兴县。]有梧桐水,[有两源,一出松阳。]有桃支水,[出东阳长山县。]
xiāng zhōng jì yuē: xiāng shuǐ zhì qīng, suī shēn wǔ liù zhàng, jiàn dǐ liǎo liǎo, shí zǐ rú chū pú shǐ, wǔ sè xiān míng, bái shā rú shuāng xuě, chì àn rú zhāo xiá.
《湘中记》曰:湘水至清,虽深五六丈,见底了了,石子如樗蒲矢,五色鲜明,白沙如霜雪,赤岸如朝霞。
bào piáo zǐ yuē: zuǒ cí yǐ qì jìn shuǐ, shuǐ wèi nì liú yī èr zhàng, jìn shuǐ zhe zhōng tíng lù zhī, dà hán bù bīng.
《抱朴子》曰:左慈以气禁水,水为逆流一二丈,禁水著中庭露之,大寒不冰。
huá yáng guó zhì yuē: zhū cāng, shǎo shòu xué yú shǔ jùn, dòu xiè yǐn shuǐ yǐ fěng sòng, tóng yè děng lián qí pín, gěi mǐ ròu, zhōng bù shòu.
《华阳国志》曰:朱仓,少受学於蜀郡,豆屑饮水以讽诵,同业等怜其贫,给米肉,终不受。
sōu shén jì yuē: hàn mò, líng líng tài shǒu yǒu nǚ, yuè mén xià shū zuǒ, shǐ bì qǔ guàn shǒu shuǐ yǐn zhī ér yǒu shēn, jì ér shēng zǐ, zhì néng xíng, tài shǒu bào ér, shǐ qiú qí fù, ér zhí shàng shū zuǒ xī, shū zuǒ tuī zhī, ér pū dì wèi shuǐ.
《搜神记》曰:汉末,零陵太守有女,悦门下书佐,使婢取盥手水饮之而有娠,既而生子,至能行,太守抱儿,使求其父,儿直上书佐膝,书佐推之,儿仆地为水。
chē yǐng qín shū yuē: wáng měng gōng yè, mù róng píng jù měng, ér héng mài shuǐ yǔ jūn rén, zhòng sī wèi luàn, měng yīn dé pò zhī.
车颍秦书曰:王猛攻邺,慕容评距猛,而恒卖水与军人,众思为乱,猛因得破之。
xù shù zhēng jì yuē: liáng zōu chéng xī, yǒu lóng shuǐ, yún qí xiào fù chéng gǎn shén míng, yǒng quán fā yú shì nèi, qián yǐ jī lóng fù zhī, yóu shì wú fù jí zhī láo, jí jiā rén yí zhī, shí qí chū ér sōu qí shì, shì fā cǐ lóng, ér quán suì fén yǒng, liú piào jū yǔ, gù míng yuē lóng shuǐ.
《续述征记》曰:梁邹城西,有笼水,云齐孝妇诚感神明,涌泉发於室内,潜以绩笼覆之,由是无负汲之劳,及家人疑之,时其出而搜其室,试发此笼,而泉遂濆涌,流漂居宇,故名曰笼水。
shī chén zǔ sūn dēng yǒng shuǐ shī yuē: lóng chuān zǐ quē yìng, zhū pǔ bì shā chén, àn kuò lián xiāng yuǎn, liú qīng yún yǐng shēn, fēng tán rú fú jìng, shān liū shì tiáo qín, qǐng jūn kàn jiǎo jié, zhī yǒu dàn rán xīn.
【诗】陈祖孙登咏水诗曰:龙川紫阙映,珠浦碧沙沉,岸阔莲香远,流清云影深,风潭如拂镜,山溜似调琴,请君看皎洁,知有淡然心。
fù wèi wén dì jì chuān fù yuē: lín jì chuān zhī céng huái, lǎn hóng bō zhī róng yì, bì téng yáng yǐ xiāng báo, jī cháng fēng ér jí shì, màn hào hàn ér nán cè, miǎo bù dǔ qí yín jì, yú shì guī lóng shén xī, hóng luán qún xiáng, lín jiè huò yì, zài zhǐ zài xíng, fǔ shà jīng zǎo, yǎng cān ruò fāng, yǒng hào cháng yín, yán shǒu xiàng wàng, měi yù zhāo xī yǐ yào huī, míng zhū zhuó zhuó ér liú guāng, yú shì yóu lǎn jì yàn, rì yì xī qīng, zhū qí diàn yào, jī gǔ léi míng, cháng qū fēng lì, yōu ěr běi zhēng, sī wèi dū yǐ yǎn xī, tuō huá wū ér áo yóu, zhuó xuán qīng yú jīn léi, téng yǔ shāng yǐ xiàn chóu.
【赋】魏文帝济川赋曰:临济川之层淮,览洪波之容裔,濞腾杨以相薄,激长风而亟逝,漫浩汗而难测,眇不睹其垠际,於是龟龙神嬉,鸿鸾群翔,鳞介霍驿,载止载行,俯唼菁藻,仰餐若芳,永号长吟,延首相望,美玉昭晰以曜煇,明珠灼灼而流光,於是游览既厌,日亦西倾,朱旗电曜,击鼓雷鸣,长驱风厉,悠尔北征,思魏都以偃息,讬华屋而遨游,酌玄清于金罍,腾羽觞以献酬。
yòu lín wō fù yuē: jiàn ān chū xué jì jiǔ. yòu èr shí èr, tài píng yù lǎn sān bǎi wǔ shí jiǔ xià yǒu shí zì, cǐ tuō. bā nián, jīng dōng guó, zūn wō shuǐ, xiāng yáng hū shù xià, zhù mǎ shū biān, zuò lín wō zhī fù yuē: yīn gāo shù xī lín qū wō, wēi fēng qǐ xī shuǐ zēng bō, yú xié háng xī niǎo wēi yí, cí xióng míng xī shēng xiāng hè, píng zǎo shēng xī sàn jīng kē, chūn mù fán xī fā dān huá.
又临涡赋曰:建安[《初学记》九。又二十二,《太平御览》三百五十九下有十字,此脱。]八年,经东国,遵涡水,相佯乎树下,驻马书鞭,作临涡之赋曰:荫高树兮临曲涡,微风起兮水增波,鱼颉颃兮鸟逶迤,雌雄鸣兮声相和,蓱藻生兮散茎柯,春木繁兮发丹华。
jìn yīng zhēn lín dān fù yuē: zhì mián gāng zhī tiáo miǎo, lín yǎo gǔ zhī jùn xiá, lǎn dān yuán zhī liè quán, juàn xuán liú zhī qīng bō, shù xuán lài ér yàng zhǐ, shùn huáng yá ér dàng bó, jī zhòng yán zhī jué gēn, fú chóng qiū zhī fēi è, rán hòu yīn qú dòng chū, yáng huì páng kāi, shū yì gāo wù, hào yáo zhǎng huái, pán yì yù méi, yún zhuǎn biāo huí, píng cè wèi zhī fēi yǔn, bì àn wèi zhī bēi tuí, liè yǐ qīng lín, yīn yǐ lǜ zhī, chēng sōng wěng rōng yú qí cè, yáng liǔ ē nuó hū qí xià, zé zé shàng yǒu tuō wén. gāo liū chéng yá, xuán quán shǔ lǐng, bié liú fēn zhù, bīng yíng yù jìng, qīng bō yǐn jìng, xíng wú dùn yǐng.
晋应贞临丹赋曰:陟绵冈之迢邈,临窈谷之濬遐,览丹源之冽泉,眷悬流之清波,漱玄濑而漾沚,顺黄崖而荡博,激重岩之绝根,拂崇丘之飞崿,然后阴渠洞出,阳澮旁开,倏熠高鹜,皓暚长怀,盘溢郁没,云转飚回,屏侧为之飞陨,壁岸为之陂隤,列以青林,荫以绿枝,柽松蓊茸於其侧,杨柳婀娜乎其下,则[○则上有脱文。]高溜承崖,悬泉属岭,别流分注,冰莹玉静,清波引镜,形无遁影。
jìn zuǒ jiǔ pín fú ōu fù yuē: lǎn shù lèi zhī zhào huà, hé fú ōu zhī dú líng, bǐng yīn jīng yǐ yùn jǐng, yīn luò yǔ ér jié xíng, bù xì gēn yú dú lì, gù jiǎ wù yǐ zī shēng, tǐ zhū guāng zhī jiǎo jiǎo, ruò níng shuāng zhī chū chéng, sè xiān yì yǐ yíng yíng, shì róng lù zhī jiāng tíng, wáng bù zhǎng xiāo, cún bù jiǔ jì, qí chéng bù yù nán, qí bài yì yǐ yì yě.
晋左九嫔涪沤赋曰:览庶类之肇化,何涪沤之独灵,禀阴精以运景,因落雨而结形,不系根於独立,故假物以资生,体珠光之皎皎,若凝霜之初成,色鲜熠以荧荧,似融露之将渟,亡不长消,存不久寄,其成不欲难,其败亦以易也。
zàn jìn gù kǎi zhī shuǐ zàn yuē: zhàn zhàn ruò níng, kāi shén yǐ zhì, chéng fēng tán lán, miào qí dé yī.
【赞】晋顾凯之水赞曰:湛湛若凝,开神以质,乘风檀澜,妙齐得一。
jìn yǔ sù zhī shuǐ zàn yuē: zhàn zhàn hán lù, qīng lán chéng jùn, miào zhì róu míng, yún shēn yè rùn.
晋庾肃之水赞曰:湛湛涵渌,清澜澄濬,妙质柔明,云深夜润。
jìn yīn zhòng kān shuǐ zàn yuē: dà xiàng wú xíng, qì yǐ fēn cū, dàn dàn chōng jīn, zhì yǒu suī xū, qīng lán kě lài, míng jī fú yú, shú néng huái zhī, fàn rán mí jū.
晋殷仲堪水赞曰:大象无形,气以分粗,淡淡冲津,质有虽虚,清澜可濑,明激弗渝,孰能怀之,汎然靡拘。
jìn kǒng níng zi shuǐ zàn yuē: chéng jiàn wú xū, jī zhī chéng chuān, tuān fēi yíng gǔ, jī shí líng rán.
晋孔甯子水赞曰:澄鉴无虚,积之成川,湍飞莹谷,激石泠然。
jìn guō pú shì shuǐ zàn yuē: chuān dú qǐ cuò, huàn lán liú dài, qián rùn páng tōng, jīng yíng huá wài, shū chū tóng guī, hùn zhī dōng huì.
晋郭璞释水赞曰:川渎绮错,涣澜流带,潜润旁通,经营华外,殊出同归,混之东会。
yòu ruò shuǐ zàn yuē: ruò chū kūn shān, hóng máo shì chén, běi lún liú shā, nán yìng huǒ lín, wéi shuǐ zhī qí, mò cè qí shēn.
又弱水赞曰:弱出昆山,鸿毛是沉,北沦流沙,南暎火林,惟水之奇,莫测其深。
hǎi shuǐ
◇海水
shàng shū yuē: jiāng hàn cháo zōng yú hǎi.
《尚书》曰:江汉朝宗于海。
shān hǎi jīng yuē: wú gāo zhī shān, nán wàng yòu hǎi, guō pú zhù yuē: jí shǎo hǎi shuǐ.
《山海经》曰:无皋之山,南望幼海,[郭璞注曰:即少海水。]
yòu yuē: fā jiū zhī shān, yǒu niǎo míng yuē jīng wèi, shì yán dì zhī nǚ, wǎng yóu yú dōng hǎi, nì ér bù fǎn, shì gù jīng wèi cháng qǔ xī shān zhī mù shí, yǐ tián dōng hǎi.
又曰:发鸠之山,有鸟名曰精卫,是炎帝之女,往游于东海,溺而不反,是故精卫常取西山之木石,以填东海。
yòu yuē: dà huāng zhōng yǒu shān, míng yuē tiān tāi, hǎi shuǐ zhī rù yān.
又曰:大荒中有山,名曰天台,海水之入焉。
lǎo zǐ yuē: jiāng hǎi suǒ yǐ néng wéi bǎi gǔ wáng zhě, yǐ qí shàn xià, gù néng wéi bǎi gǔ wáng.
《老子》曰:江海所以能为百谷王者,以其善下,故能为百谷王。
huái nán zǐ yuē: hǎi bù ràng shuǐ, jī yǐ chéng qí dà.
《淮南子》曰:海不让水,积以成其大。
xiè chéng hòu hàn shū yuē: rǔ nán chén mào, cháng wèi jiāo zhǐ bié jià, cì shǐ zhōu chǎng, shè hǎi yù fēng, chuán yù fù mò, mào bá jiàn ā mà shuǐ shén, fēng jí zhǐ xī.
谢承《后汉书》曰:汝南陈茂,尝为交阯别驾,刺史周敞,涉海遇风,舡欲覆没,茂拔剑呵骂水神,风即止息。
bó wù zhì yuē: jiù shuō, tiān hé yǔ hǎi tōng, jìn shì yǒu jū hǎi zhǔ zhě, nián nián bā yuè, yǒu fú zhā lái guò, shén dà, wǎng fǎn bù shī qī, cǐ rén nǎi duō jī liáng, chéng zhā qù, hū hū bù jué zhòu yè, yǎn zhì yī chù, yǒu chéng guō wū shè, wàng shì zhōng, duō jiàn zhī fù, jiàn yī zhàng fū, qiān niú zhǔ cì yǐn zhī, cǐ rén wèn cǐ wèi hé chǔ, dá yuē: wèn yán jūn píng, cǐ rén hái, wèn jūn píng, jūn píng yuē: mǒu nián mǒu yuè, yǒu kè xīng fàn niú dòu, jí cǐ rén hū.
《博物志》曰:旧说,天河与海通,近世有居海渚者,年年八月,有浮楂来过,甚大,往反不失期,此人乃多齎粮,乘楂去,忽忽不觉昼夜,奄至一处,有城郭屋舍,望室中,多见织妇,见一丈夫,牵牛渚次饮之,此人问此为何处,答曰:问严君平,此人还,问君平,君平曰:某年某月,有客星犯牛斗,即此人乎。
wáng yǐn jìn shū yuē: mù róng huǎng shàng yán yuē: chén gōng zhēng píng guō, yuǎn jiǎ bì xià zhī wēi, jiàng shì jié mìng, jīng chéng gǎn líng, hǎi wèi jié bīng, líng xíng hǎi zhōng sān bǎi yú lǐ, chén zì lì guó, jí wèn zhū gù lǎo, chū wú hǎi shuǐ bīng dòng zhī suì.
王隐《晋书》曰:慕容晃上言曰:臣躬征平郭,远假陛下之威,将士竭命,精诚感灵,海为结冰,凌行海中三百馀里,臣自立国,及问诸故老,初无海水冰冻之岁。
shén xiān chuán yuē: má gū wèi wáng fāng píng yuē: zì jiē shì yǐ lái, jiàn dōng hǎi sān wèi sāng tián, xiàng dào péng lái, shuǐ nǎi qiǎn yú wǎng zhě lüè bàn yě, qǐ fù wèi líng hū.
《神仙传》曰:麻姑谓王方平曰:自接侍以来,见东海三为桑田,向到蓬莱,水乃浅於往者略半也,岂复为陵乎。
lún yǔ yuē: dào bù xíng, chéng fú fú yú hǎi, cóng wǒ zhě qí yóu yě yǔ.
《论语》曰:道不行,乘桴浮於海,从我者其由也与。
zhuāng zǐ yuē: nán hǎi zhī dì wèi shū, běi hǎi zhī dì wèi hū, zhōng yāng zhī dì wèi hún dùn, shū yǔ hū shí xiāng yǔ yù yú hún dùn zhī dì, hún dùn dài zhī shén hòu, shū yǔ hū móu bào hún dùn zhī dé, yuē: rén jiē yǒu qī qiào, yǐ shì tīng shí xī, cǐ dú wú yǒu, cháng shì záo yī qiào, qī rì ér hún dùn sǐ.
《庄子》曰:南海之帝为倏,北海之帝为忽,中央之帝为浑沌,儵与忽时相与遇於浑沌之地,浑沌待之甚厚,倏与忽谋报浑沌之德,曰:人皆有七窍,以视听食息,此独无有,常试凿一窍,七日而浑沌死。
yòu yuē: qióng fā zhī běi, yǒu míng hǎi zhě, tiān chí yě, yǒu yú míng yuē kūn, huà ér wèi niǎo, míng yuē péng, shì jù niǎo bù.
又曰:穷发之北,有溟海者,天池也,有鱼名曰鲲,化而为鸟,名曰鹏,[事具鸟部。]
yòu yuē: dōng hǎi zhī biē, wèi kǎn jǐng zhī wā yuē: fū hǎi, qiān lǐ zhī yuǎn, bù zú yǐ jǔ qí dà, qiān rèn zhī gāo, bù zú yǐ jí qí shēn, yǔ zhī shí, shí nián jiǔ lǎo ér shuǐ fú jiā yì, tāng zhī shí, bā nián qī hàn ér yá bù jiǎn sǔn, fū bù wéi qǐng jiǔ tuī yí, bù yǐ duō shǎo jìn tuì zhě, cǐ yì dōng hǎi zhī dà lè yě.
又曰:东海之鳖,谓埳井之蛙曰:夫海,千里之远,不足以举其大,千仞之高,不足以极其深,禹之时,十年九潦而水弗加益,汤之时,八年七旱而涯不减损,夫不为顷久推移,不以多少进退者,此亦东海之大乐也。
yòu yuē: hǎi shuǐ sān suì yī zhōu, liú bō xiāng báo, gù dì dòng.
又曰:海水三岁一周,流波相薄,故地动。
hán shī wài zhuàn yuē: chéng wáng shí, yǒu yuè shang shì, zhòng sān yì ér cháo, yuē: wú shòu mìng guó zhī huáng fà yuē: jiǔ yǐ, tiān zhī bù xùn fēng yǔ, hǎi zhī bù bō yì yě, sān nián yú zī yǐ, yì zhě zhōng guó yǒu shèng rén hū, hé wǎng cháo zhī.
《韩诗外传》曰:成王时,有越裳氏,重三译而朝,曰:吾受命国之黄发曰:久矣,天之不迅风雨,海之不波溢也,三年於兹矣,意者中国有圣人乎,盍往朝之。
shí zhōu jì yuē: fú sāng zài bì hǎi zhī zhōng, dì yī miàn wàn lǐ, tài dì zhī gōng, tài zhēn dōng wáng jūn suǒ zhì chù.
《十洲记》曰:扶桑在碧海之中,地一面万里,太帝之宫,太真东王君所治处。
xuán zhōng jì yuē: tiān xià zhī qiáng zhě, dōng hǎi zhī è jiāo yān, shuǐ guàn ér bù yǐ, è jiāo zhě, shān míng yě, zài dōng hǎi nán fāng sān wàn lǐ, hǎi shuǐ guàn shuǐ ér jí xiāo.
《玄中记》曰:天下之强者,东海之恶燋焉,水灌而不已,恶燋者,山名也,在东海南方三万里,海水灌水而即消。
bó wù zhì yuē: hàn shǐ piào qí jiāng jūn huò qù bìng, běi fá chán yú, zhì hàn hǎi ér hái.
《博物志》曰:汉使骠骑将军霍去病,北伐单于,至瀚海而还。
zhōu jǐng shì xiào zǐ chuán yuē: guǎn níng bì dì liáo dōng, jīng hǎi yù fēng, chuán rén wēi jù, jiē kòu tóu huǐ guò, níng sī qiān, niàn xiàng céng rú cè bù guān, jí biàn qǐ shǒu, fēng yì xún jìng.
周景式《孝子传》曰:管宁避地辽东,经海遇风,船人危惧,皆叩头悔过,宁思愆,念向曾如厕不冠,即便稽首,风亦寻静。
xī yù chuán yuē: pú chāng hǎi yī míng yán zé.
西域传曰:蒲昌海一名盐泽。
shī sòng xiè líng yùn yóu chì shí jìn fān hǎi shī yuē: shǒu xià yóu qīng hé, fāng cǎo yì wèi xiē, shuǐ sù yān chén mù, yīn xiá lǚ xìng méi, zhōu lǎn juàn yíng ruán, kuàng nǎi líng qióng fā, chuān hòu shí ān liú, tiān wú jìng bù fā, yáng fān cǎi shí huá, guà xí shí hǎi yuè.
【诗】宋谢灵运游赤石进帆海诗曰:首夏犹清和,芳草亦未歇,水宿淹晨暮,阴霞屡兴没,周览倦瀛壖,况乃凌穷发,川后时安流,天吴静不发,扬帆采石华,挂席拾海月。
qí xiè tiǎo wàng hǎi shī yuē: cāng bō bù kě wàng, wàng jí yǔ tiān píng, wǎng wǎng gū shān yìng, chǔ chù chūn yún shēng, chā chí yuǎn yàn méi, sà dá qún fú jīng.
齐谢朓望海诗曰:沧波不可望,望极与天平,往往孤山映,处处春云生,差池远雁没,飒沓群凫惊。
liáng liú xiào biāo dēng yù zhōu shān wàng hǎi shī yuē: cāng lǎo lián xiāo xiù, céng lǐng yù cuán zè, xià pán yán hǎi dǐ, shàng zhuǎn líng wū yì, diān shui miǎn fēi kě biàn, hóng róng xìn nán cè, qīng chén jiǔ mǐ fēi, jīng làng zhōng bù xī, yún jǐn yào shí yǔ, luó líng wén shuǐ sè.
梁刘孝标登郁洲山望海诗曰:沧潦联霄岫,曾岭郁巑崱,下盘盐海底,上转灵乌翼,滇氵眄非可辩,鸿溶信难测,轻尘久弭飞,惊浪终不息,云锦曜石屿,罗绫文水色。
běi qí zǔ xiào zhēng wàng hǎi shī yuē: dēng gāo lín jù hè, bù zhī qiān wàn lǐ, yún dǎo xiāng jiē lián, fēng cháo wú jí yǐ, shí kàn yuǎn hóng dù, zhà jiàn jīng ōu qǐ, wú dài sòng jiāng guī, zì rán shāng kè zi.
北齐祖孝徵望海诗曰:登高临巨壑,不知千万里,云岛相接连,风潮无极已,时看远鸿度,乍见惊鸥起,无待送将归,自然伤客子。
fù hòu hàn bān shū pí lǎn hǎi fù yuē: yú yǒu shì yú huái pǔ, lǎn cāng hǎi zhī máng máng, wù zhòng ní zhī chéng fú, liáo cóng róng ér suì xíng, chí hóng lài yǐ piāo wù, yì fēi fēng ér huí xiáng, gù bǎi chuān zhī fēn liú, huàn làn màn yǐ chéng zhāng, fēng bō báo qí yì yì, miǎo hào hào yǐ shāng shāng, zhǐ rì yuè yǐ wéi biǎo, suǒ fāng yíng yǔ hú liáng, yào jīn qiú yǐ wéi quē, cì yù shí ér wèi táng, míng zhī liè yú jiē lù, yǒng lǐ jiàn yú zhōng táng, zhū zǐ cǎi làn, míng zhū yè guāng, sōng qiáo zuò yú dōng xù, wáng mǔ chù yú xī xiāng, mìng hán zhòng yǔ qí bó, jiǎng shén piān ér xiào líng zhāng, yuán jié lǚ ér zì tuō, yīn lí shì ér gāo yóu, chěng fēi lóng zhī cān jià, lì bā jí ér huí zhōu, suì sǒng jié ér xiǎng yìng, hū qīng jǔ yǐ shén fú, zūn ní wù zhī yǎn dàng, dēng yún tú yǐ líng lì, chéng xū fēng ér tǐ jǐng, chāo tài qīng yǐ zēng shì, huī tiān hūn yǐ qǐ lù, pì chāng hé ér wàng yú, tōng wáng yè yú zǐ gōng, bài tài yī ér shòu fú.
【赋】后汉班叔皮览海赋曰:余有事於淮浦,览沧海之茫茫,悟仲尼之乘桴,聊从容而遂行,驰鸿濑以缥鹜,翼飞风而回翔,顾百川之分流,焕烂漫以成章,风波薄其裔裔,邈浩浩以汤汤,指日月以为表,索方瀛与壶梁,曜金璆以为阙,次玉石而为堂,蓂芝列於阶路,涌醴渐於中唐,朱紫彩烂,明珠夜光,松乔坐於东序,王母处於西箱,命韩众与歧伯,讲神篇而校灵章,原结旅而自讬,因离世而高游,骋飞龙之骖驾,历八极而回周,遂竦节而响应,忽轻举以神浮,遵霓雾之掩荡,登云涂以凌厉,乘虚风而体景,超太清以增逝,麾天阍以启路,辟阊阖而望余,通王谒於紫宫,拜太一而受符。
wèi wáng càn yóu hǎi fù yuē: chéng jūn guì zhī fāng zhōu, fú dà jiāng ér yáo shì, yì jīng fēng ér cháng qū, jí kuài jī ér yī nì, dēng yīn yú yǐ dōng wàng, lǎn cāng hǎi zhī tǐ shì, tǔ xīng chū rì, tiān yǔ shuǐ jì, qí shēn bù cè, qí guǎng wú niè, zhāng hài suǒ bù jí, lú áo suǒ bù jiè, huái zhēn cáng bǎo, shén yǐn guài nì, huò wú qì ér néng xíng, huò hán xuè ér bù shí, huò yǒu yè ér wú gēn, huò néng fēi ér wú yì, niǎo zé yuán jū kǒng gǔ, fěi cuì sù shuāng, bīn fēn wǎng lái, chén fú áo xiáng, yú zé héng wěi qū tóu, fāng mù yǎn yán, dà zhě ruò shān líng, xiǎo zhě zhòng jūn shí, nǎi yǒu bēn jiāo dà bèi, míng yuè yè guāng, xī pì guī dài mào, jīn zhì hēi zhāng, ruò fú cháng zhōu bié dǎo, qí bù xīng zhì, gāo huò wàn xún, jìn huò qiān lǐ, guì lín cóng hū qí shàng, shān hú zhōu hū qí zhǐ, qún xī dài jiǎo, jù xiàng jiě chǐ, huáng jīn bì yù, míng bù kě jì.
魏王粲游海赋曰:乘菌桂之方舟,浮大江而遥逝,翼惊风而长驱,集会稽而一睨,登阴隅以东望,览沧海之体势,吐星出日,天与水际,其深不测,其广无臬,章亥所不极,卢敖所不届,怀珍藏宝,神隐怪匿,或无气而能行,或含血而不食,或有叶而无根,或能飞而无翼,鸟则爰居孔鹄,翡翠鹔鹴,缤纷往来,沉浮翱翔,鱼则横尾曲头,方目偃嵒,大者若山陵,小者重钧石,乃有贲蛟大贝,明月夜光,蠵{辟龟}玳瑁,金质黑章,若夫长洲别岛,旗布星峙,高或万寻,近或千里,桂林藂乎其上,珊瑚周乎其趾,群犀代角,巨象解齿,黄金碧玉,名不可纪。
wèi wén dì cāng hǎi fù yuē: měi bǎi chuān zhī dú zōng, zhuàng cāng hǎi zhī wēi shén, jīng fú sāng ér xiá shì, kuà tiān yá ér tuō shēn, jīng tāo bào hài, téng yǒng péng pài, kēng hōng yǐn lín, yǒng fèi líng mài, yú shì yuán tuó jiàn lí, fàn làn yín yóu, hóng luán kǒng gǔ, āi míng xiāng qiú, yáng lín zhuó yì, zài chén zài fú, yǎng shà fāng zhī, fǔ shù qīng liú, jù yú héng bēn, jué shì tūn zhōu, ěr nǎi diào dà bèi, cǎi míng zhū, qiān xuán lí, shōu wǔ fū, kuī dà lù zhī qián lín, dǔ yáo mù zhī luó shēng, shàng jiǎn chǎn yǐ jiāo cuò, xià lái fēng zhī líng líng, zhèn lǜ yè yǐ wēi ruí, tǔ fēn pā ér yáng róng.
魏文帝沧海赋曰:美百川之独宗,壮沧海之威神,经扶桑而遐逝,跨天崖而讬身,惊涛暴骇,腾踊澎湃,铿訇隐邻,涌沸凌迈,於是鼋鼍渐离,泛滥淫游,鸿鸾孔鹄,哀鸣相求,杨鳞濯翼,载沉载浮,仰唼芳芝,俯漱清流,巨鱼横奔,厥势吞舟,尔乃钓大贝,采明珠,搴悬黎,收武夫,窥大麓之潜林,睹摇木之罗生,上蹇产以交错,下来风之泠泠,振绿叶以葳蕤,吐分葩而扬荣。
jìn mù xuán xū hǎi fù yuē: xī zài dì guī chén táng zhī shì, hóng tāo lán hàn, wàn lǐ wú jì, jiāng hé jì dǎo, wàn xué jù liú, jǐ bá wǔ yuè, jié hé jiǔ zhōu, yú kuò líng hǎi, zhǎng wèi wěi shū, qù shēng. qí wèi guài, zé nǎi yóu yì yīn yì. liàn yàn, fú tiān yuán é dà, jù wén xuǎn shí èr gǎi. wú àn, bō rú lián shān, zhà hé zhà sàn, xū xī bǎi chuān, xǐ dí huái hàn, ruò nǎi mái yì qián xiāo, mò zhèn mò sǒng, qīng chén bù fēi, xiān luó bù dòng, yóu shàng ya gā, yú bō dú yǒng, ruò nǎi biān huāng sù gào, wáng mìng jí xuān, fēi xùn gǔ jí, fàn hǎi líng shān, yú shì hòu jìng fēng, jiē bǎi chǐ, wéi zhǎng shāo, guà fān xí, wàng tāo yuǎn jué, jiǒng rán niǎo shì, yī yuè sān qiān, bù zhōng cháo ér jì suǒ jiè, ruò nǎi fù huì lín shēn, xū shì qiān qí, zé yǒu hǎi tóng yāo lù, mǎ xián dāng qī, tiān wú zhà jiàn ér fǎng fú, gāng xiàng zàn xiǎo ér shǎn shī, ěr qí dà liàng yě, zé nán liàn zhū yá, běi xǐ tiān xū, dōng yǎn xī mù, xī báo qīng xú, jīng lún yíng míng, wàn wàn yǒu yú, tǔ yún ní, hán lóng yú, yǐn kūn lín, qián yún jū, qí yín zé yǒu tiān chēn shuǐ guài, jiāo rén zhī shì, xiá shí guǐ huī, lín jiǎ yì zhì, fán cǎi yáng huá, wàn sè yǐn xiān, yáng bīng bù zhì, wén xuǎn shí èr zuò yě. yīn huǒ qián rán, qí yú zé héng hǎi zhī jīng, tū wù gū yóu, rú lín jiǎ, tūn lóng zhōu, ruò qí máo yì chǎn kòu, pōu luǎn chéng qín, fú chú lí yī cóng, hè zi lín shèn, qún fēi lǚ yù, xì guǎng fú shēn, qiě qí wèi qì yě, bāo gān zhī ào, kuò kūn zhī qū, wéi shén shì zhái, yì qí shì lú, hé qí bù yǒu, hé guài bù chǔ, máng máng jī liú, hán xíng nèi xū, kuàng zāi kǎn dé, bēi yǐ zì jū.
晋木玄虚海赋曰:昔在帝妫臣唐之世,洪涛澜汗,万里无际,江河既导,万穴俱流,掎拔五岳,竭涸九州,於廓灵海,长为委输,[去声。]其为怪,则乃浟湙[音亦。]潋滟,浮天[原讹大,据文选十二改。]无岸,波如连山,乍合乍散,嘘吸百川,洗涤淮汉,若乃霾翳潜消,莫振莫竦,轻尘不飞,纤罗不动,犹尚呀呷,馀波独涌,若乃边荒速告,王命急宣,飞迅鼓楫,泛海凌山,於是候劲风,揭百尺,维长梢,挂帆席,望涛远决,冏然鸟逝,一越三千,不终朝而济所届,若乃负秽临深,虚誓愆祈,则有海童邀路,马衔当蹊,天吴乍见而仿佛,冈象暂晓而闪尸,尔其大量也,则南澰朱崖,北洗天墟,东演析木,西薄青徐,经纶瀴溟,万万有馀,吐云霓,含龙鱼,隐鲲鳞,潜云居,其垠则有天琛水怪,鲛人之室,瑕石诡晖,鳞甲异质,繁采扬华,万色隐鲜,阳冰不治,[○《文选》十二作冶。]阴火潜燃,其鱼则横海之鲸,突杌孤游,茹鳞甲,吞龙舟,若其毛翼产鷇,剖卵成禽,凫雏离衤从,鹤子淋渗,群飞侣浴,戏广浮深,且其为器也,苞乾之奥,括坤之区,唯神是宅,亦祇是庐,何奇不有,何怪不储,茫茫积流,含形内虚,旷哉坎德,卑以自居。
jìn pān yuè cāng hǎi fù yuē: tú guān qí zhuàng yě, zé shāng shāng dàng dàng, lán màn xíng chén, liú mò qiān lǐ, xuán shuǐ wàn zhàng. cè zhī mò liàng qí shēn, wàng zhī bú jiàn qí guǎng, wú yuǎn bù jí, mí yōu bù tōng, qún xī jù xī, wàn liú lái tóng, hán sān hé ér nà sì dú, cháo wǔ hú ér xī jiǔ jiāng, yīn lín zé xìng yún jiàng yǔ, yáng jì zé tǔ xiá yào rì, zhǔ shuǐ ér yán chéng, pōu bàng ér zhū chū, qí zhōng yǒu péng lái míng yuè, qīng qiū qí shān, fù líng bié dǎo, wěi huán qí jiān, qí shān zé shān lèi cuī wéi zú, cuó é lóng qū, pī cāng liú yǐ tè qǐ, zhuó chóng jī ér xiù chū, qí yú zé yǒu tūn zhōu jīng ní, wū zéi lóng xū, fēng mù qiú kǒu, lí bān zhì qū, guài tǐ yì míng, bù kě shèng tú, qí chóng shòu zé sù jiāo dān qiú, yuán guī líng tuó, xiū yuán jù biē, zǐ bèi téng shé, xuán chī yòu qiú, chì lóng fén yùn, qiān tǐ gǎi jiǎo, tuī jiù nà xīn, jǔ fú yáo yǐ kàng yì, fàn yáng hóu yǐ zhuó lín, qí qín niǎo zé yǎn hóng sù shuāng, jià dàng zuò gē. é jiāo jīng, zhū bèi wěi yè, piāo cuì cōng qīng, xiáng chá làng bō zhī lái wǎng, biàn tīng bēn jī zhī yīn xiǎng, lì shì zhī suǒ huí báo, rùn zé zhī suǒ mí guǎng, pǔ tiān zhī jí dà, héng lǜ tǔ ér mò liǎng.
晋潘岳沧海赋曰:徒观其状也,则汤汤荡荡,澜漫形沉,流沫千里,悬水万丈。测之莫量其深,望之不见其广,无远不集,靡幽不通,群谿俱息,万流来同,含三河而纳四渎,朝五湖而夕九江,阴霖则兴云降雨,阳霁则吐霞曜日,煮水而盐成,剖蚌而珠出,其中有蓬莱名岳,青丘奇山,阜陵别岛,嵔环其间,其山则〈山累〉崔嵬崒,嵯峨隆屈,披沧流以特起,擢崇基而秀出,其鱼则有吞舟鲸鲵,乌贼龙须,蜂目銶口,狸班雉躯,怪体异名,不可胜图,其虫兽则素蛟丹虬,元龟灵鼍,脩鼋巨鳖,紫贝螣蛇,玄螭蚴虬,赤龙焚蕴,迁体改角,推旧纳新,举扶摇以抗翼,泛阳侯以濯鳞,其禽鸟则鶠鸿鹔鹴,驾[当作鴐。]鹅鵁鶄,朱背炜烨,缥翠葱青,详察浪波之来往,遍听奔激之音响,力势之所回薄,润泽之所弥广,普天之极大,横率土而莫两。
jìn yǔ chǎn hǎi fù yuē: xī yǔ qǐ lóng mén, qún shān jì záo, gāo míng chéng qì ér qīng fú, hòu zài shì guǎng ér pán bó. guàn zhù bǎi chuān, kòng qīng yǐn zhuó, shǐ hū làn shāng, wěi shū dà hè, ruò fú cháng fēng gǔ nù, yǒng làng suì yù, yáng bō yú wàn lǐ zhī jiān, piào mò yú fú sāng zhī wài, yú shì bǎi chuān fú còu, sì dú héng tōng, huí fēng rì yāng mǎng, sǒng sàn qióng lóng, yìng xiǎo yún ér sè àn, zhào luò jǐng ér jù hóng, jīng làng yáo guàn, miǎo màn zhì gǔ, dǎng mǎng chán yuán, fú tiān wò rì, jīng ní yùn ér zhà jiàn, fú chī yǒng ér jìng yóu, líng tuó zhū biē, chū mò zhēng fú, tè lóng chè shuǐ, jù lín tūn zhōu.
晋庾阐海赋曰:昔禹启龙门,群山既凿,高明澄气而清浮,厚载势广而盘礴。灌注百川,控清引浊,始乎滥觞,委输大壑,若夫长风鼓怒,涌浪碎潏,飏波於万里之间,漂沫於扶桑之外,於是百川辐凑,四渎横通,回〈风日〉泱漭,耸散穹隆,映晓云而色暗,照落景而俱红,惊浪峣瓘,眇漫瀄汩,灙漭潺湲,浮天沃日,鲸鲵蕴而乍见,伏螭涌而竞游,灵鼍朱鳖,出没争浮,螣龙掣水,巨鳞吞舟。
jìn sūn chuò wàng hǎi fù yuē: wǔ hú tóng jìn, jiǔ jiāng cóng gài, bào hé hán jì, tūn huái nà sì, nán kòng yuán xiāng, xī yǐn jīng wèi, zhōu zhǔ tiáo dì yǐ shū shǔ, dǎo yǔ mián miǎo yǐ láo luó, zhí wéi cuī zhī jié shí, gòu qióng lóng zhī niu yáng kē, xuán ào zhī fǔ, zhòng rèn zhī fáng, lín huì wàn shū, jiǎ chǎn wú fāng, bāo suí zhū, xián yè guāng, dài mào yì shuò yǐ yǒng yóu. zuī xī huàn làn yǐ yìng zhǎng, líng bèi hán sù ér biǎo zǐ, yīng luó luò zhōu ér dài xiāng, qīng jiǎ fēn biāo yǐ wēi shàn, xuán mù yǎo miǎo yǐ shū fāng, qí huì mù zé lǜ tái shí fā, màn yǐ liú mián, zǐ jīng kūn zōng, jiě yǐ bèi zhǔ, huá zǔ yī bō ér jǐn pī, cuì lún shān fēng ér xiù jǔ, zhǎng jīng yuè lì yǐ jié làng, diāo yú xī yáng qí yǐ pái liú, jù áo bì xì yǐ guān shān, wū hù hū xī yǐ tūn zhōu, péng wèi yǔ jié, kūn chēng jiè háo, yì zhē bàn tiān, bēi fù chóng xiāo, jǔ hàn zé yǔ zhòu shēng fēng, kàng lín zé sì dú qǐ tāo, kǎo wàn chuān yǐ zhōu lǎn, liàng tiān chí zhī zōng wěi, mí lún bā huāng, gèn dài jiǔ dì, hūn míng zhù zhī ér bù yì, wěi lǘ xiè zhī ér bù kuì.
晋孙绰望海赋曰:五湖同浸,九江丛溉,抱河含济,吞淮纳泗,南控沅湘,西引泾渭,洲渚迢递以疏属,岛屿绵邈以牢罗,殖嵬崔之碣石,构穹隆之〈牜羊〉柯,玄奥之府,重刃之房,鳞汇万殊,甲产无方,包随珠,衔夜光,玳瑁熠烁以泳游。蟕蠵焕烂以映涨,灵贝含素而表紫,蠳螺络舟而带缃,青甲芬飚以微扇,玄木杳眇以舒芳,其卉木则绿苔石发,蔓以流绵,紫茎菎综,解以被渚,华组依波而锦披,翠纶扇风而绣举,长鲸岳立以截浪,虭〈鱼昔〉扬鬐以排流,巨鼇赑屃以冠山,乌鳠呼吸以吞舟,鹏为羽桀,鲲称介豪,翼遮半天,背负重霄,举翰则宇宙生风,抗鳞则四渎起涛,考万川以周览,亮天池之综纬,弥纶八荒,亘带九地,昏明注之而不溢,尾闾泄之而不匮。
qí zhāng róng hǎi fù yuē: ěr qí hǎi zhī zhuàng yě, zé qióng qū méi zhǔ, wàn lǐ cáng àn, kòng huì hé jì, cháo zǒng jiāng hàn, tuān zhuǎn zé rì yuè shì jīng, làng dòng zé xīng hé rú fù, zhǎn zhuǎn cóng héng, yáng zhū qǐ yù, fēng shì chóng gāo, xiù xíng cēn cuò, huò rú qián ér wèi jìn, zhà fēi qiān ér yǐ què, què zhān wú hòu, xiàng wàng hé qián, zhǎng xún gāo tiào, wéi shuǐ yǔ tiān, ruò nǎi shān héng cù làng, fēng dào cuī bō, lěi ruò jīng shān jié lǐng yǐ sǒng shí, yù ruò fēi yān bēn yún yǐ zhèn kē, lián yáo guāng ér jiāo cǎi, jiē yù shéng yǐ tōng huá, ěr qí qí míng chū lù, guǐ wù wú shū, gāo àn rǔ niǎo, héng biàn chǎn yú, zuī xī dài mào, qǐ bèi xiù luó, xuán zhū hù cǎi, yuán é yá mǐ, jù féng xiào běn jí míng běn gǎi. lǜ zǐ xiāng huá.
齐张融海赋曰:尔其海之状也,则穷区没渚,万里藏岸,控会河济,朝总江汉,湍转则日月似惊,浪动则星河如覆,展转从横,扬珠起玉,峰势崇高,岫形参错,或如前而未进,乍非迁而已却,却瞻无后,向望何前,长寻高眺,唯水与天,若乃山横蹙浪,风倒摧波,磊若惊山碣岭以竦石,郁若飞烟奔云以振柯,连瑶光而交彩,接玉绳以通华,尔其奇名出录,诡物无书,高岸乳鸟,横閞产鱼,蟕蠵玳瑁,绮贝绣螺,玄珠互采,[原讹牙米,据冯校本及明本改。]绿紫相华。
hé shuǐ
◇河水
shān hǎi jīng yuē: kūn lún shān, hé shuǐ chū yān.
《山海经》曰:昆仑山,河水出焉。
yòu yuē: yáng yū zhī shān, hé chū qí zhōng, líng mén zhī shān, hé chū qí zhōng.
又曰:阳纡之山,河出其中,陵门之山,河出其中。
máo shī yuē: xīn tái, cì wèi xuān gōng yě, nà jí zhī qī, zuò xīn tái yú hé shàng ér yào zhī, guó rén è zhī, ér zuò shì shī yě, xīn tái yǒu cǐ, hé shuǐ lì lì.
《毛诗》曰:新台,刺卫宣公也,纳伋之妻,作新台于河上而要之,国人恶之,而作是诗也,新台有泚,河水沴沴。
yòu yuē: shuí wèi hé guǎng, yī wěi háng zhī, shuí wèi sòng yuǎn, qí yǔ wàng zhī.
又曰:谁谓河广,一苇杭之,谁谓宋远,跂予望之。
zuǒ zhuàn yuē: zhōu shī yǒu zhī yuē: sì hé zhī qīng, rén shòu jǐ hé.
《左传》曰:周诗有之曰:俟河之清,人寿几何。
yòu yuē: chǔ zhāo wáng yǒu jí, bo hé wèi suì, dài fū qǐng jì, wáng yuē: jiāng hàn jǔ zhāng, chǔ zhī wàng yě, hé fēi suǒ huò zuì, suì fú jì.
又曰:楚昭王有疾,卜河为祟,大夫请祭,王曰:江汉沮漳,楚之望也,河非所获罪,遂弗祭。
gǔ liáng chuán yuē: liáng shān bēng, yōng è hé sān rì bù liú, jìn jūn zhào bó zūn, bó zūn guò, yù niǎn zhě wèn yān, niǎn zhě yuē: jūn qīn sù gǎo shī, qún chén kū zhī, jì ér cí yān, bó zūn zhì, jūn wèn zhī, bó zūn rú qí yán, ér hé liú yǐ, zuǒ zhuàn yún bó zōng.
《穀梁传》曰:梁山崩,壅遏河三日不流,晋君召伯尊,伯尊过,遇辇者问焉,辇者曰:君亲素缟师,群臣哭之,既而祠焉,伯尊至,君问之,伯尊如其言,而河流矣,[左传云伯宗。]
xiào jīng yuán shén qì yuē: hé zhě shuǐ zhī bó, shàng yìng tiān hàn.
《孝经援神契》曰:河者水之伯,上应天汉。
lǚ shì chūn qiū yuē: gǔ lóng mén wèi kāi, lǚ liáng wèi fā, hé chū mèng mén, dà yì nì liú, míng yuē hóng shuǐ, yǔ nǎi jué liú shū hé, wèi péng lǐ zhī zhāng, lǚ shì chūn qiū ài lèi piān zuò zhàng. suǒ huó zhě qiān bā bǎi guó, cǐ yǔ zhī gōng yě.
《吕氏春秋》曰:古龙门未开,吕梁未发,河出孟门,大溢逆流,名曰洪水,禹乃决流疏河,为彭澧之漳,[吕氏春秋爱类篇作障。]所活者千八百国,此禹之功也。
shǐ jì yuē: yuán guāng zhōng, hé jué yú hù zǐ, yú shì tiān zǐ yǐ yòng shì wàn lǐ shā, zé hái lín jué hé, chén bái mǎ yù bì yú hé, lìng qún chén cóng guān, zì jiāng jūn yǐ xià, jiē fù xīn tián jué hé, ér qǔ qí yuán zhī zhú yǐ wéi qián, tiān zǐ jì lín hé jué, dào gōng zhī bù chéng, nǎi zuò hù zǐ zhī gē.
《史记》曰:元光中,河决於瓠子,於是天子已用事万里沙,则还临决河,沉白马玉璧於河,令群臣从官,自将军以下,皆负薪填决河,而取淇园之竹以为揵,天子既临河决,悼功之不成,乃作瓠子之歌。
yòu yuē: qín miè liù guó, zì yǐ huò shuǐ dé zhī ruì, gēng míng hé yuē dé shuǐ.
又曰:秦灭六国,自以获水德之瑞,更名河曰德水。
hán shī wài zhuàn yuē: shēn tú dí fēi qí shì, jiāng zì tóu yú hé, cuī jiā wén ér zhǐ zhī yuē: shèng rén zhī rén, mín zhī fù mǔ yě, jīn wèi rú zú, bù jiù nì rén, kě hū, shēn tú yuē: xī jié shā lóng féng, zhòu shā bǐ gàn, ér wáng tiān xià, wú shā zi xū, chén shā xiè yě, ér miè qí guó, fēi wú shèng zhì, bù yòng gù yě, suì fù shí ér chén yú hé.
《韩诗外传》曰:申徒狄非其世,将自投於河,崔嘉闻而止之曰:圣仁之人,民之父母也,今为濡足,不救溺人,可乎,申徒曰:昔桀杀龙逢,纣杀比干,而亡天下,吴杀子胥,陈杀泄冶,而灭其国,非无圣智,不用故也,遂负石而沉於河。
huái nán zǐ: hé yǐ wēi shé gù néng yuǎn.
《淮南子》:河以逶蛇故能远。
yòu yuē: hé shuǐ jiǔ zhé zhù hǎi ér liú bù jué zhě, yǒu kūn lún zhī shū yě.
又曰:河水九折注海而流不绝者,有昆仑之输也。
wù lǐ lùn yuē: hé sè huáng chì, zhòng chuān zhī liú, gài zhuó zhī yě, bǎi lǐ yī xiǎo qǔ, qiān lǐ yī dà qū yī zhí.
《物理论》曰:河色黄赤,众川之流,盖浊之也,百里一小曲,千里一大曲一直。
ěr yǎ yuē: shuǐ zì hé chū wèi yōng.
《尔雅》曰:水自河出为雍。
hé chū kūn lún xū, sè bái.
河出昆仑墟,色白。
shān hǎi jīng yuē: jī shí zhī shān, qí xià yǒu shí mén, hé shuǐ mào yǐ xī nán liú.
《山海经》曰:积石之山,其下有石门,河水冒以西南流。
zhuāng zǐ yuē: hé rùn jiǔ lǐ, zé jí sān zú.
《庄子》曰:河润九里,泽及三族。
chǔ cí yuē: yǔ rǔ yóu xī jiǔ hé, chōng fēng qǐ xī shuǐ yáng bō.
《楚辞》曰:与汝游兮九河,冲风起兮水扬波。
shī liáng fàn yún dù huáng hé shī yuē: hé liú xùn qiě zhuó, shāng shāng bù kě líng, guì jí nán wéi bǎng, sōng zhōu cái zì shèng, kōng tíng yǎn jiù mù, huāng chóu yú gù chéng, bù dǔ xíng rén jī, dàn jiàn hú tù xìng, jì yán hé shàng lǎo, cǐ shuǐ hé dāng chéng.
【诗】梁范云度黄河诗曰:河流迅且浊,汤汤不可陵,桧楫难为榜,松舟才自胜,空亭偃旧木,荒畴馀故塍,不睹行人迹,但见狐兔兴,寄言河上老,此水何当澄。
fù jìn chéng gōng suí dà hé fù yuē: lǎn bǎi chuān zhī hóng zhuàng, mò shàng měi yú huáng hé, fā kūn lún zhī jùn jí, chū jī shí zhī cuó é.
【赋】晋成公绥大河赋曰:览百川之弘壮,莫尚美於黄河,发昆仑之峻极,出积石之嵯峨。
wèi yīng chàng líng hé fù yuē: zī líng chuān zhī xiá yuán, yú kūn lún zhī shén qiū, chōng jī shí zhī zhòng xiǎn, pī shān lù ér yì fú, shè jīn lù zhī jùn quán, bō jiǔ dào hū zhōng zhōu, fén hóng yǒng ér téng wù, héng wěi wěi ér cú zhēng, zhào chéng gāo ér xùn shì, yáng hóu pèi ér zhèn jīng, yǒu hàn zhōng yè, jīn dī tuí ér hù zǐ qīng, xìng wàn shèng ér qīn wù, dǒng qún hòu ér lái yíng. xià qí yuán zhī fēng xiǎo, tóu yù bì ér chén xīng, ruò fú zhǎng shān jùn jiǎ, mào guā fēn jiāng, fú liú guàn liè, yìng shuǐ yīn fáng, lóng tiáo dòng ér chàng qīng fēng, bái rì xiǎn ér yào shū guāng.
魏应玚灵河赋曰:咨灵川之遐原,于昆仑之神丘,冲积石之重险,披山麓而溢浮,涉津路之峻泉,播九道乎中州,汾鸿踊而腾鹜,恒亹亹而徂征,肇乘高而迅逝,阳侯沛而振惊,有汉中叶,金隄隤而瓠子倾,兴万乘而亲务,董群后而来营。下淇园之丰筱,投玉璧而沉星,若夫长杉峻槚,茂栝芬橿,扶流灌列,暎水荫防,隆条动而畅清风,白日显而曜殊光。
sòng sòng bào zhāo hé qīng sòng, fū sì huáng liù dì, shù shēng zhǎng shì, dà bǎo yě, zé jìn qún shēng, guó fù xíng qīng, hóng dé yě, zhì lǐ cái lè, chún fēng qiān sú, wén jiào yě, zhū chuí jié xiá, shù sǎng xiàng quē, wǔ gōng yě, míng niǎo yuè yú, dí huì hé qú, zhì xiáng yě, dà bǎo hóng dé, wén jiào wǔ gōng, qí chóng rú cǐ, yōu míng tóng zàn, shén qí yǔ néng, jué yīng rú bǐ, wéi tiān wèi dà, yáo shí zé zhī, yì yòu wén zhī, shì zhī suǒ tán zhě qiǎn, zé měi zhī suǒ chuán zhě jìn, dào zhī suǒ gǎn zhě shēn, zé qìng zhī suǒ liú zhě yuǎn, shèng mìng nán chén, huáng lì yōu guī, móu cóng shì xié, shén yǔ mín tuī, huáng qí xī yìng, zǐ gài dōng huī, nà ruì lí yù, shēng zhèng héng jī, wū bǐ sì dú, mèi cǐ shuāng chuān, fú líng yáo jì, bì kuàng xiá nián, chéng bō kūn qiū, jìng liú cōng shān.
【颂】宋鲍昭河清颂,夫四皇六帝,树声长世,大宝也,泽浸群生,国富刑清,鸿德也,制礼裁乐,淳风迁俗,文教也,诛箠羯黠,束颡象阙,武功也,鸣鸟跃鱼,涤秽河渠,至祥也,大宝鸿德,文教武功,其崇如此,幽明同赞,神祇与能,厥应如彼,唯天为大,尧实则之,抑又闻之,势之所覃者浅,则美之所传者近,道之所感者深,则庆之所流者远,圣命难谌,皇历攸归,谋从筮协,神与民推,黄旗西暎,紫盖东晖,纳瑞璃玉,升政衡玑,污彼四渎,媚此双川,伏灵遥纪,閟贶遐年,澄波昆丘,镜流葱山。
míng hòu hàn lǐ yóu hé míng yuē: yáng yáng hé shuǐ, fù zōng yú hǎi, jīng zì zhōng zhōu, lóng tú suǒ zài, xī zhōu wǔ zhū hóu, huì yú mèng jīn, yú rù wáng zhōu, nǎi wǎng kè yīn, dà hàn chéng xù, huái fù xiá lín, bāng shì lái jì, gè gòng jué zhēn.
【铭】后汉李尤河铭曰:洋洋河水,赴宗于海,经自中州,龙图所在,昔周武诸侯,会于孟津,鱼入王舟,乃往剋殷,大汉承绪,怀附遐邻,邦事来济,各贡厥珍。
jiāng shuǐ
◇江水
shàng shū yǔ gòng: mín shān dǎo jiāng, dōng bié wèi tuó.
《尚书·禹贡》:岷山导江,东别为沱。
yòu yuē: sān jiāng jì rù, zhèn zé dǐ dìng.
又曰:三江既入,震泽底定。
chūn qiū yuán mìng bāo yuē: niú nǚ wèi jiāng cháo, jiāng cháo zhě, suǒ yǐ kāi shén rùn huà, gù qí qì tuān jí.
《春秋元命苞》曰:牛女为江潮,江潮者,所以开神润化,故其气湍急。
sūn qīng zǐ yuē: zǐ lù shèng fú jiàn kǒng zǐ, kǒng zǐ yuē: yóu, shì chān chān zhě hé yě, zài xī jiāng chū yú wèn shān, qí shǐ chū, yuán kě yǐ làn shāng, jí qí zhì jiāng zhī jīn yě, bù fāng zhōu, bù bì fēng, bù kě shè yě, fēi wéi xià liú shuǐ yé, jīn rǔ yī fú jì shèng, yán sè chōng yíng, tiān xià qiě shú kěn jiàn rǔ hū.
《孙卿子》曰:子路盛服见孔子,孔子曰:由,是襜襜者何也,在昔江出於汶山,其始出,源可以滥觞,及其至江之津也,不方舟,不避风,不可涉也,非唯下流水耶,今汝衣服既盛,颜色充盈,天下且孰肯谏汝乎。
liè nǚ zhuàn yuē: chǔ zhāo wáng zhēn jiāng, qí nǚ yě, zhāo wáng chū yóu, liú fū rén jiàn tái, jiāng shuǐ dà zhì, shǐ shǐ zhě yíng fū rén, wàng chí fú, fū rén bù kěn chū, shǐ zhě hái qǔ fú, wèi jí, tái yǐ huài, liú shuǐ ér sǐ, shì jù rén bù xián fù rén piān.
《列女传》曰:楚昭王贞姜,齐女也,昭王出游,留夫人渐台,江水大至,使使者迎夫人,忘持符,夫人不肯出,使者还取符,未及,台已坏,流水而死,[事具人部贤妇人篇。]
yòu yuē: guǎng hàn jiāng shī qī, shì gū zhì xiào, gū hǎo yǐn jiāng shuǐ, shuǐ qù jiā qī lǐ, qī cháng jī míng sù liú ér jí, ér fēng xuě, bù shí dé shuǐ, shī zé qiǎn zhī, qī jì lín jiā, fǎng jī gěi yǔ, shī wén zhuī huán, shě cè lì yǒu yǒng quán chū, wèi rú jiāng shuǐ.
又曰:广汉姜诗妻,事姑至孝,姑好饮江水,水去家七里,妻常鸡鸣溯流而汲,而风雪,不时得水,诗责遣之,妻寄邻家,纺绩给与,诗闻追还,舍侧立有涌泉出,味如江水。
xiè chéng hòu hàn shū yuē: wú jùn wáng hóng, dù qián táng jiāng, zāo fēng, chuán yù fù, hóng bá jiàn zhuó shuǐ, mà wǔ tài píng yù lǎn liù shí zuò wǔ. zi xū, shuǐ xī dé jì.
谢承《后汉书》曰:吴郡王闳,渡钱塘江,遭风,船欲覆,闳拔剑斫水,骂五[《太平御览》六十作伍。]子胥,水息得济。
wú zhì yuē: wèi wén dì chū guǎng líng, wàng dà jiāng yuē: bǐ yǒu rén yān, wèi kě tú yě, nǎi hái.
《吴志》曰:魏文帝出广陵,望大江曰:彼有人焉,未可图也,乃还。
wú lù yuē: shū yún, sān jiāng jì rù, zhèn zé dǐ dìng, zhèn zé, wú xī nán tài hú yě.
《吴录》曰:书云,三江既入,震泽底定,震泽,吴西南太湖也。
yòu yuē: bù zhì biǎo yán, cǐ jiàng rén shuō, běi duō zuò bù náng, yù yǐ shèng shā sāi dà jiāng, wú zhǔ jiàn lǚ dài, shuō, zhì yán běi yù yǐ shā náng sāi jiāng, měi dú qí biǎo, zhé dú shī xiào, cǐ jiāng zì kāi pì yǐ lái, nìng kě yǐ náng sāi zhī hū.
又曰:步骘表言,此降人说,北多作布囊,欲以盛沙塞大江,吴主见吕岱,说,骘言北欲以沙囊塞江,每读其表,辄独失笑,此江自开辟以来,宁可以囊塞之乎。
shī liáng shěn yuē fàn yǒng kāng jiāng shī yuē: zhǎng zhī méng zǐ yè, qīng yuán fàn lǜ tái, shān guāng fú shuǐ zhì, chūn sè fàn hán lái, lín nì xìn yǒng yǐ, wàng měi ài yōu zāi, jì yán yōu guī qiè, luó xiù wù kōng cái.
【诗】梁沈约泛永康江诗曰:长枝萌紫叶,清源泛绿苔,山光浮水至,春色犯寒来,临睨信永矣,望美暧悠哉,寄言幽闺妾,罗袖勿空裁。
yòu dù xīn ān jiāng yí jīng yì yóu hǎo shī yuē: juàn yán fǎng zhōu kè, zī chuān xìn kě zhēn, dòng chè suí shēn qiǎn, jiǎo jìng wú dōng chūn, qiān rèn xiě gāo shù, bǎi zhàng jiàn yóu lín, fēn wú gé xiāo zǐ, nìng kě zhuó yī jīn, yuán yǐ chán yuán mò, zhān jūn yī shàng chén.
又渡新安江贻京邑游好诗曰:眷言访舟客,兹川信可珍,洞澈随深浅,皎镜无冬春,千仞写高树,百丈见游鳞,纷吾隔嚣滓,宁可濯衣巾,原以潺湲末,霑君衣上尘。
liáng rèn fǎng jì zhè jiāng shī yuē: mèi dàn chéng qīng fēng, jiāng hú hū lái wǎng, huò yǔ guī bō sòng, zhà zhú fān liú shàng, jìn àn wú xiá mù, yuǎn fēng gèng xìng xiǎng, lǜ shù xuán sù gēn, dān yá tuí jiǔ rǎng.
梁任昉济浙江诗曰:昧旦乘轻风,江湖忽来往,或与归波送,乍逐翻流上,近岸无暇目,远峰更兴想,绿树悬宿根,丹崖颓久壤。
yòu yán líng lài shī yuē: qún fēng cǐ jùn jí, cēn cī bǎi zhòng zhàng, qīng qiǎn jì lián yī, jī shí fù bēn zhuàng, shén wù tú yǒu zào, zhōng rán mò néng zhàng.
又严陵濑诗曰:群峰此峻极,参差百重嶂,清浅既涟漪,激石复奔壮,神物徒有造,终然莫能仗。
liáng liú xiào chuò hé tài zǐ luò rì wàng shuǐ shī yuē: chuān píng luò rì jiǒng, luò zhào mǎn chuān zhǎng, fù cǐ lún pō chí, gū yǐn bié jǔ zhāng, gěng gěng liú zhǎng mài, yì yì dòng qīng guāng, lín fàn zì duō měi, kuàng nǎi hái gù xiāng, bǎng rén yè lǐ jí, zhào nǚ àn chéng zhuāng, yù dài chūn jiāng shǔ, zhēng tú xiàng luò yáng.
梁刘孝绰和太子落日望水诗曰:川平落日迥,落照满川涨,复此沦坡池,泒引别沮漳,耿耿流长脉,熠熠动轻光,临泛自多美,况乃还故乡,榜人夜理楫,棹女闇成妆,欲待春江曙,争涂向洛阳。
liáng wáng tái qīng lín cāng bō shī yuē: gāo xuān lín bù cè, qīng jiāng qióng guǎng shēn, tiān biān shēng àn yǐng, shuǐ shàng jié yún yīn, fēng lái bái huá qǐ, cháo mǎn huáng shā chén.
梁王台卿临沧波诗曰:高轩临不测,清江穷广深,天边生岸影,水上结云阴,风来白华起,潮满黄沙沉。
yòu fàn jiāng shī yuē: chūn jiāng xià bái dì, huà gě xiàng huáng niú, jǐn lǎn huí shā qì, lán ráo bì dí zhōu, shī huā suí shuǐ fàn, kōng cháo zhú shù liú, àn shè duō qiáo mù, shān chéng zú jiǒng lóu.
又泛江诗曰:春江下白帝,画舸向黄牛,锦缆回沙碛,兰桡避荻洲,湿花随水泛,空巢逐树流,岸社多乔木,山城足迥楼。
chén yīn kēng wǎn chū xīn tíng shī yuē: dà jiāng yī hào dàng, lí bēi zú jǐ zhòng, cháo luò yóu rú gài, yún hūn bù zuò fēng, yuǎn shù wéi wén gǔ, hán shān dàn jiàn sōng, jiǔ shí fāng chēng bàn, guī tú jù yǒu zōng.
陈阴铿晚出新亭诗曰:大江一浩荡,离悲足几重,潮落犹如盖,云昏不作峰,远戍唯闻鼓,寒山但见松,九十方称半,归途讵有踪。
fù dōng jìn guō pú jiāng fù yuē: zī wǔ cái zhī bìng yòng, shí shuǐ dé zhī líng zhǎng, wéi mín shān zhī dǎo jiāng, chū fā yuán yú làn shāng, zǒng kuò hàn sì, jiān bāo huái xiāng, bìng tūn yuán lǐ, jí yǐn jǔ zhāng, yuán èr fēn yú jū lái, liú jiǔ gū hū xún yáng, gǔ hóng tāo yú chì àn, lún yú bō yú chái sāng, zhù wǔ hú yǐ màn mǎng, guàn sān jiāng ér pēng pèi, hào hàn liù zhōu zhī yù, jīng yíng yán jǐng zhī wài, hū xī wàn lǐ, tǔ nà líng cháo, zì rán wǎng fù, huò xī huò cháo, ruò nǎi bā dōng zhī xiá. xià hòu shū záo, jué àn wàn zhàng, bì lì xiá bó, bì shā kuì tuó ér wǎng lái, jù shí lù shé wù yǐ qián què, yú zé jiāng tún hǎi xī, shū wěi wáng zhān, yú gǔ liàn yú juàn yóu, jiāo yáo lún lián, ěr qí shuǐ wù guài cuò, zé yǒu wáng yáo hǎi yuè. tǔ ròu shí huá, suǒ qī fù xiè, shuǐ mǔ mù xiā, zǐ yuán rú qú, hóng hān zhuān chē, qióng wáng bàn xī yào yǐ yíng zhū, shí chóng qù yīng jié ér yáng pā, ruò nǎi lóng lǐ yī jiǎo, qí cāng jiǔ tóu, yǒu biē sān zú, yǒu guī liù móu, chēng biē fèi yuè ér tǔ jī, wén pí qìng míng yǐ yùn qiú, mǎ bèi mǎ téng bō yǐ xū dié, shuǐ sì léi páo hū yáng hóu, báo bù yú liáng, xīng lí shā jìng, qīng lún jìng jiū, rù zǔ zhēng yìng, shí fān méng lóng yǐ gài yǔ, píng shí shí chū ér piào yǒng, qí xià zé jīn kuàng dān lì, yún jīng zhú yín, míng shí liè hū yáng zhǔ, fú qìng sì hū yīn bīn, qí yǔ zú zé yǒu chén gǔ tiān jī, yǎo áo ōu hù, qiān lèi wàn shēng, zì xiāng xuān guā, fán wèi fāng lí, yǐn ǎi shuǐ sōng, yá guàn qiān liàn, qián huì cōng lóng, yuán yǒu bāo shān dòng tíng, bā líng dì dào, qián dá bàng tōng, yōu xiù yǎo tiǎo, jīn jīng yù yīng zhèn qí lǐ, yáo zhū guài shí cuì qí biǎo, hǎi tóng zhī suǒ xún yóu, qín gāo zhī suǒ líng jiǎo, bīng yí yǐ làng yǐ ào nì, jiāng fēi hán pín ér mián miǎo, ruò nǎi zhòu yǔ chéng jì, bā fēng bù xiáng, zhōu zǐ yú shì nuò zhào, shè rén yú shì yǐ bǎng, piào fēi yún, yùn yú huáng, zhú lú xiāng shǔ, wàn lǐ lián qiáng, sù huí yán liú, huò yú huò shāng, cháng fēng wěi yǐ zēng shàn, guǎng mò fēng xié yīn lì. ér qì zhěng, xú ér bù fēng wěi, jí ér bù měng, gǔ fān xùn yuè, zǒu bái zhǎng jié jiǒng, shū hū shù bǎi, qiān lǐ é qǐng, yú shì lú rén yú rén, bìn luò jiāng shān, yī zé yǔ hè, shí wéi shū xiān, huò huī lún yú xuán shé qí, huò zhōng lài ér héng xuán, hū wàng xī ér xiāo guī, yǒng cǎi líng yǐ kòu xián, jí qí jué biàn shū huǎng, fú xiáng fēi yī, dòng yīng wú fāng, gǎn shì ér chū, jīng jì tiān dì, cuò zōng rén shù, miào bù kě jǐn zhī yú yán, shì bù kě qióng zhī yú bǐ.
【赋】东晋郭璞江赋曰:咨五才之并用,寔水德之灵长,惟岷山之导江,初发源於滥觞,总括汉泗,兼包淮湘,并吞沅澧,汲引沮漳,源二分於崌崍,流九泒乎浔阳,鼓洪涛於赤岸,沦馀波於柴桑,注五湖以漫漭,灌三江而漰沛,滈汗六州之域,经营炎景之外,呼吸万里,吐纳灵潮,自然往复,或夕或朝,若乃巴东之峡。夏后疏凿,绝岸万丈,璧立霞駮,碧沙溃沱而往来,巨石硉蛇兀以前却,鱼则江豚海豨,叔鲔王鳣,〈鱼骨〉鰊〈鱼桊〉鲉,鲛鳐鯩鰱,尔其水物怪错,则有王珧海月。土肉石华,琐蛣腹蟹,水母目虾,紫蚖如渠,洪蚶专车,琼〈王半〉晞曜以莹珠,石〈虫去〉应节而扬葩,若乃龙鲤一角,奇鸧九头,有鳖三足,有龟六眸,赪蟞肺跃而吐玑,文魮磬鸣以孕璆,〈马孛〉马腾波以嘘蹀,水兕雷咆乎阳侯,雹布馀粮,星离沙镜,青纶竞纠,缛组争映,石帆蒙笼以盖屿,蓱实时出而漂泳,其下则金矿丹砾,云精烛银,鸣石列乎阳渚,浮磬肆乎阴滨,其羽族则有晨鹄天鸡,鴢鷔鸥鹱,千类万声,自相喧聒,繁蔚芳蓠,隐蔼水松,涯灌芊萰,潜薈葱茏,爰有包山洞庭,巴陵地道,潜达傍通,幽岫窈窕,金精玉英瑱其里,瑶珠怪石綷其表,海童之所巡游,琴高之所灵矫,冰夷倚浪以傲睨,江妃含嚬而矊眇,若乃宙宇澄寂,八风不翔,舟子於是搦棹,涉人於是檥榜,漂飞云,运艅艎,舳舻相属,万里连樯,溯回沿流,或渔或商,长风颹以增扇,广莫〈风劦〉[音丽。]而气整,徐而不〈风委〉,疾而不猛,鼓帆迅越,〈走白〉涨截浻,倏忽数百,千里俄顷,於是芦人渔人,摈落江山,衣则羽褐,食惟蔬鲜,或挥轮於悬蛇奇,或中濑而横旋,忽忘夕而宵归,咏采菱以叩舷,及其谲变儵怳,符祥非一,动应无方,感事而出,经纪天地,错综人术,妙不可尽之於言,事不可穷之於笔。
jìn yǔ chǎn shè jiāng fù yuē: fā zhōng zhōu zhī qū xuàn, bèi shí tou zhī yán qū, sù chén fēng ér yáo mài, chéng tāo bō ér róng yǔ, yú shì shí yě, xī rì jiāng hūn, tiān wú hài bēn, yáng hóu piào hǎi, ruò fàn jiāng tún, ěr nǎi yún wù bó qǐ, fēng liú hùn xiáo, pái yán jù lài, chù shí xìng tāo, péng pài xǐ pì, yù nù páo xiào, huí lián bō yǐ yuè zhuì, hè hòu tǔ ér chuān yǎo, zǒng bǎi chuān zhī shū shì, jí cháo zōng hū cāng láng, zhù tiān bō yú xī mù, liàn dōng jí hū fú sāng, tǐ hán hóng ér mí tài, dào qiān zūn ér yú guāng, qí shān hǎi yǐ bǐ liáng, guān bǎi gǔ ér chēng wáng, cǐ zé shuǐ zhī shì yě, qiě fú shān chuān qiè guài, shuǐ wù hán líng, lín qiān qí zú, yǔ wàn qí míng, máo qún guǐ guān, luǒ lèi shū xíng, míng yuè xī guāng yǐ xī yào, jīn shā zhú bō ér tǔ yīng, fǔ jí zhōng liú, mì cú xī tǔ, guò hū lì yáng zhī jīn, qì hū héng jiāng zhī pǔ, ruò nǎi yuè sān jiāng zhī xià kǒu, miǎo rú xū yǐ jìng dù, miǎo tiān xiǎn zhī xiá shì, lì xí kǎn zhī zhòng gù, chuān dú hóng chéng yǐ hán jǐng, shān shuǐ shui jiǎ shui shǔ ér lín bù.
晋庾阐涉江赋曰:发中州之曲泫,背石头之岩岨,溯晨风而遥迈,乘涛波而容与,於是时也,夕日将昏,天吴骇奔,阳侯漂海,若泛江豚,尔乃云雾勃起,风流溷淆,排岩拒濑,触石兴涛,澎湃洗渒,郁怒咆哮,回连波以岳坠,壑后土而川窅,总百川之殊势,集朝宗乎沧浪,注天波於析木,潋东极乎扶桑,体含弘而弥泰,道谦尊而逾光,齐山海以比量,冠百谷而称王,此则水之势也,且夫山川朅怪,水物含灵,鳞千其族,羽万其名,毛群诡观,倮类殊形,明月晞光以夕耀,金沙逐波而吐瑛,抚楫中流,汨徂西土,过乎历阳之津,迄乎横江之浦,若乃越三江之下口,眇濡须以迳渡,邈天险之遐势,历习坎之重固,川渎泓澄以含景,山水氵甲氵鼠而鳞布。
jìn cáo pí shè jiāng fù yuē: qì zhào tún, lì péng chuān, xiū àn mǐ mǐ, guǎn wěi qiān qiān, zǐ lián bèi cuì bō ér kàng yīng, bì shèn chéng tiān àn ér xīng xuán, bǎi lài xī zòu, shān jīng yè rán, kuáng lǚ xiāo sè yǐ dòng hài, hóng tāo tū wù ér héng zhì, ěr nǎi jiāng xī péng bì, yè huǒ huī huàn, líng cuò tǔ lǚ, hài jīng pēn lán, cǎi fēng yú shì fàn bō, wén yú yú shì dēng àn.
晋曹毗涉江赋曰:迄赵屯,历彭川,脩岸靡靡,莞苇芊芊,紫莲被翠波而抗英,碧椹乘天岸而星悬,百籁夕奏,山精夜燃,狂梠萧瑟以洞骇,洪涛突兀而横峙,尔乃江豨彭濞,夜火煇焕,凌错吐梠,骇鲸喷澜,采蜂於是汎波,文鱼於是登岸。
gē jìn xià hóu zhàn jiāng shàng fàn gē yuē: yōu yōu xī yuǎn zhēng, shū shū xī jì nán jīng, nán jīng xī lín cháng jiāng. lín jiāng hé xī tǎo bù tíng, jiāng shuǐ xī hào hào, cháng liú xī wàn lǐ, hóng làng xī yún zhuǎn, yáng hóu xī bēn qǐ, jīng yì xī chuí tiān, jīng yú xī yuè zhì, méi wú fēn xī bèi gāo lù, xiū zhú yù xī yì yá zhǐ, wàng jiāng zhī nán xī áo mù guì lín, guì lín wěng yù xī kūn jī yáng yīn, líng bō xī yuán jì, zhōu jí bù jù xī jiāng shuǐ shēn shěn, jiē huí xì yú běi xià, hé guī zhěn zhī nán xún.
【歌】晋夏侯湛江上泛歌曰:悠悠兮远征,倏倏兮暨南荆,南荆兮临长江。临江河兮讨不庭,江水兮浩浩,长流兮万里,洪浪兮云转,阳侯兮奔起,惊翼兮垂天,鲸鱼兮岳跱,蘪芜纷兮被皋陆,脩竹郁兮翳崖趾,望江之南兮遨目桂林,桂林蓊郁兮鹍鸡扬音,凌波兮原济,舟楫不具兮江水深沈,嗟回盻於北夏,何归轸之难寻。
huái shuǐ
◇淮水
shàng shū yǔ gòng yuē: dào huái zì tóng bǎi.
《尚书·禹贡》曰:道淮自桐柏。
máo shī yuē: lǜ bǐ huái pǔ, shěng cǐ xú tǔ.
《毛诗》曰:率彼淮浦,省此徐土。
shuǐ jīng yuē: huái shuǐ chū nán yáng píng shì xiàn zhāo jī shān, dōng běi guò tóng bǎi shān.
水经曰:淮水出南阳平氏县昭稽山,东北过桐柏山。
shān hǎi jīng yuē: huái shuǐ chū yú shān, shān zài zhāo yáng yì xiāng xī, rù hǎi.
《山海经》曰:淮水出馀山,山在朝阳义乡西,入海。
fù wèi wén dì fú huái fù yuē: jiàn ān shí sì nián, shī zì qiáo dōng zhēng, dà xīng shuǐ jūn, fàn zhōu wàn sōu, suī xiào wǔ zhú lú qiān lǐ, dài bù guò yě, sù huái shuǐ ér nán mài, fàn hóng tán zhī huáng bō, yǎng yán gǎng zhī lóng zǔ, jīng dōng shān zhī qū ā, yú shì jīng fēng fàn, yǒng bō hài, zhòng fān zhāng, qún zhào qǐ, zhēng xiān zhú jìn, mò guò yí shè xià shì zì yǎn. shì xiāng dài.
【赋】魏文帝浮淮赋曰:建安十四年,师自谯东征,大兴水军,泛舟万艘,虽孝武舳舻千里,殆不过也,溯淮水而南迈,泛洪潭之皇波,仰岩岗之隆阻,经东山之曲阿,於是惊风泛,涌波骇,众帆张,群棹起,争先逐进,莫过[疑涉下適字衍。]適相待。
wèi wáng càn fú huái fù yuē: cóng wáng shī yǐ nán zhēng, fú huái shuǐ ér xiá shì, bèi wō pǔ zhī qū liú, wàng mǎ qiū zhī gāo shì, yú shì xùn fēng xìng, tāo bō dòng, zhǎng lài tán wēi, pāng pèi xiōng róng.
魏王粲浮淮赋曰:从王师以南征,浮淮水而遐逝,背涡浦之曲流,望马丘之高澨,於是迅风兴,涛波动,长濑潭渨,滂沛汹溶。
hàn shuǐ
◇汉水
shān hǎi jīng yuē: bō zhǒng zhī shān, hàn shuǐ chū yān, dōng nán liú, zhù yú jiāng.
《山海经》曰:嶓冢之山,汉水出焉,东南流,注于江。
shàng shū yǔ gòng yuē: bō zhǒng dào yàng, dōng liú wèi hàn.
《尚书·禹贡》曰:嶓冢道漾,东流为汉。
máo shī yuē: hàn guǎng, dé guǎng suǒ jí yě, wén wáng zhī huà, bèi hū nán guó, měi huà xíng yú jiāng hàn zhī yù, hàn yǒu yóu nǚ, bù kě qiú sī.
《毛诗》曰:汉广,德广所及也,文王之化,被乎南国,美化行於江汉之域,汉有游女,不可求思。
zuǒ shì chuán yuē: qū wán wèi qí huán gōng yuē: chǔ guó fāng chéng yǐ wéi chéng, hàn shuǐ yǐ wéi chí.
《左氏传》曰:屈完谓齐桓公曰:楚国方城以为城,汉水以为池。
shī liáng jiǎn wén dì wán hàn shuǐ shī yuē: zá sè kūn lún shuǐ, hóng chéng lóng shǒu qú, qǐ ruò zī chuān lì, qīng liú jí qiě xú, lí lí xì qì jìng, ǎi ǎi shù yīn shū, shí yī suí liū juǎn, shuǐ zhī fú làng shū, lián piān xiě qù jí, jìng chè dào yáo xū, liáo chí diǎn yīng shàng, yú shì chá chuān yú.
【诗】梁简文帝玩汉水诗曰:杂色昆仑水,泓澄龙首渠,岂若兹川丽,清流疾且徐,离离细碛净,蔼蔼树阴疏,石衣随溜卷,水芝扶浪舒,连翩写去楫,镜澈倒遥墟,聊持点缨上,於是察川鱼。
fù hòu hàn cài yōng hàn jīn fù yuē: fū hé dà chuān zhī hào hào, pī hòu tǔ yǐ zài xíng, nà yáng gǔ zhī suǒ tǔ, jiān hàn miǎn zhī shū míng, zǒng quǎn huì zhī qún yè, yǎn xī tǔ zhī yīn jīng, guò màn shān yǐ zuǒ huí, yóu xiāng yáng ér nán yíng, yú shì yóu mù chěng guān, nán yuán sān zhōu, běi jí jīng dū, shàng kòng lǒng chí, xià jiē jiāng hú, dǎo cái yùn huò, mào qiān yǒu wú, jì nǎi fēng yàn xiāo sè, bó yān bìng xìng, yáng hóu pèi yǐ bēn wù, hóng tāo yǒng yǐ fèi téng, yuán chéng liú yǐ shàng xià, qióng cāng láng hū sān shì, guān gù zōng zhī xíng zhào, kàn dòng tíng zhī jiāo huì.
【赋】后汉蔡邕汉津赋曰:夫何大川之浩浩,披厚土以载形,纳阳谷之所吐,兼汉沔之殊名,总畎澮之群液,演西土之阴精,过曼山以左回,游襄阳而南萦,於是游目骋观,南援三州,北集京都,上控陇坻,下接江湖,导财运货,懋迁有无,既乃风焱萧瑟,勃焉并兴,阳侯沛以奔骛,洪涛涌以沸腾,原乘流以上下,穷沧浪乎三澨,观固宗之形兆,看洞庭之交会。
luò shuǐ
◇洛水
shān hǎi jīng yuē: luò shuǐ chū luò xī shān, dōng běi zhù hé, rù chéng gāo zhī xī.
《山海经》曰:洛水出洛西山,东北注河,入成皋之西。
yì yuē: hé chū tú, luò chū shū, shèng rén zé zhī.
《易》曰:河出图,雒出书,圣人则之。
shàng shū yuē: dào luò zì xióng ěr, dōng běi huì yú jiàn chán.
《尚书》曰:道洛自熊耳,东北会於涧瀍。
guó yǔ yuē: líng wáng èr shí èr nián, gǔ luò lóng dòu, jiāng huǐ gōng shì, wáng yù yōng zhī, tài zǐ jìn yuē: fū shān, tǔ zhī jù yě, sǒu, wù zhī guī yě, chuān, qì zhī dǎo yě, zé, shuǐ zhī zhōng yě, fū shuǐ jù yú gāo, guī yú xià, jīn wú zhí zhèng, wú nǎi shí suǒ pì, ér huò fū èr chuān zhī shén, wáng zú yōng zhī, wáng shì dà luàn.
《国语》曰:灵王二十二年,穀洛龙斗,将毁宫室,王欲壅之,太子晋曰:夫山,土之聚也,薮,物之归也,川,气之导也,泽,水之锺也,夫水聚於高,归於下,今吾执政,无乃实所僻,而祸夫二川之神,王卒壅之,王室大乱。
huái nán zǐ yuē: luò shuǐ qīng lì yí hé.
《淮南子》曰:雒水轻利宜禾。
xiè chéng hòu hàn shū yuē: pèi guó chén xuān, jiàn wǔ shí nián, luò shuǐ chū, zào tiān jīn chéng mén, huò yù zhù sāi zhī, xuān jiàn yuē: xī wáng zūn zhèng shēn, jīn dī shuǐ tuì, kuàng shèng rén yé, yán wèi jué ér shuǐ qù.
谢承《后汉书》曰:沛国陈宣,建武十年,雒水出,造天津城门,或欲筑塞之,宣谏曰:昔王尊正身,金堤水退,况圣人耶,言未绝而水去。
hàn guān diǎn zhí yuē: dé yáng diàn, zhōu yóu róng wàn rén, zì yǎn shī qù gōng sì shí wǔ lǐ, jī luò shuǐ yú diàn xià.
汉官典职曰:德阳殿,周游容万人,自偃师去宫四十五里,激洛水於殿下。
shī tài zōng huáng dì lín luò shuǐ shī yuē: chūn sōu chí jùn gǔ, zǒng pèi fǔ cháng hé, xiá chù liú yíng jǐn, fēng qián yàng juǎn luó, shuǐ huā fān zhào shù, dī lán dào chā bō, qǐ bì fén yīn qū, qiū yún fā zhào gē.
【诗】太宗皇帝临洛水诗曰:春蒐驰骏骨,总辔俯长河,霞处流萦锦,风前瀁卷罗,水花翻照树,隄兰倒插波,岂必汾阴曲,秋云发棹歌。
sū wèi dào hé shòu tú wēn luò shī yuē: lǜ qǐ yīng hé jiǎn, qīng tán fǔ luò bīn, tiān xuán é zhì bì, xiào xiǎng shǔ yán yīn, zhì pèi guāng sān zǔ, huái róu jì bǎi shén, wù kāi zhōng dào rì, xuě liǎn shǔ chē chén, yù fèng xián yīng zòu, cháng gē yì wàn chūn.
苏味道和受图温洛诗曰:绿绮膺河检,青坛俯洛滨,天旋俄制跸,孝享属严禋,陟配光三祖,怀柔洎百神,雾开中道日,雪敛属车尘,预奉咸英奏,长歌亿万春。
lǐ jiào hé bài luò shī yuē: qī cuì luán yú dòng, qiān nián ruì jiǎn kāi, wén rú guī bèi chū, tú shì fèng xián lái, yīn jiàn sān shén xiǎng, míng cí wàn guó péi, zhōu qí huáng niǎo jí, hàn wò zǐ yún huí, rì mù gōu chén zhuǎn, qīng gē shàng dì tái.
李峤和拜洛诗曰:七萃銮舆动,千年瑞检开,文如龟贝出,图似凤衔来,殷荐三神享,明祠万国陪,周旗黄鸟集,汉幄紫云回,日暮钩陈转,清歌上帝台。
niú fèng jí hé shòu tú wēn luò shī yuē: bā shén chéng yù niǎn, liù yǔ jīng yáo xī, jiè dào yī chuān běi, tōng jīng jiàn shuǐ xī, yù tú kāi luò kuì, kè shí yǔ tiān qí, ruì rì bō zhōng shàng, xiān qín wù lǐ dī, wēi chén jiǎo ruò hé, biàn wǔ jiē luán yī.
牛凤及和受图温洛诗曰:八神承玉辇,六羽惊瑶溪,戒道伊川北,通旌涧水西,御图开洛匮,刻石与天齐,瑞日波中上,仙禽雾里低,微臣矫弱翮,抃舞接鸾鹥。
fù wèi cáo zi jiàn luò shén fù yuē: yú cóng jīng yù, yán guī dōng fān, bèi yī quē, yuè huán yuán, jīng tōng gǔ, líng jǐng shān, róng yǔ hū yáng lín, liú miǎn hū luò chuān, dǔ yī lì rén, yú yán zhī pàn, nǎi yuán yù zhě ér gào zhī yuē: bǐ hé rén sī, ruò sī zhī yàn yě, yù zhě duì yuē: chén wén hé luò zhī shén, míng yuē fú fēi, jūn wáng suǒ jiàn, wú nǎi shì hū, yú gào yuē: qí xíng yě, piān ruò jīng hóng, wǎn ruò yóu lóng, fǎng fú xī ruò qīng yún zhī bì yuè, piāo yáo xī ruò liú fēng zhī huí xuě, yú shì hū yān zòng tǐ, yǐ yóu yǐ xī, zuǒ yǐ cǎi máo, yòu yīn guì qí, rǎng hào wàn yú shén hǔ, cǎi tuān lài zhī xuán zhī, shōu hé yán ér jìng zhì xī, shēn lǐ fáng yǐ zì chí, ěr nǎi zhòng líng zá tà, mìng chóu xiào lǚ, huò xì qīng liú, huò xiáng shén zhǔ, huò cǎi míng zhū, huò shí cuì yǔ, cóng nán xiāng zhī èr fēi, xié hàn bīn zhī yóu nǚ, tǐ xùn fēi fú, piāo hū ruò shén, líng bō wēi bù, luó wà shēng chén, yú shì píng yì shōu fēng, chuān hòu jìng bō, féng yí míng gǔ, nǚ wā qīng gē, téng wén yú yǐ jǐng chéng, míng yù luán yǐ xié shì, liù lóng yǎn qí qí shǒu, zài yún chē zhī róng yì.
【赋】魏曹子建《洛神赋》曰:余从京域,言归东藩,背伊阙,越轘辕,经通谷,凌景山,容与乎阳林,流眄乎洛川,睹一丽人,于岩之畔,乃援御者而告之曰:彼何人斯,若斯之艳也,御者对曰:臣闻河洛之神,名曰虙妃,君王所见,无乃是乎,余告曰:其形也,翩若惊鸿,婉若游龙,仿佛兮若轻云之蔽月,飘飖兮若流风之回雪,於是忽焉纵体,以游以嬉,左倚采旄,右荫桂旗,攘皓腕於神浒,采湍濑之玄芝,收和颜而静志兮,申礼防以自持,尔乃众灵杂遝,命俦啸侣,或戏清流,或翔神渚,或采明珠,或拾翠羽,从南湘之二妃,携汉滨之游女,体迅飞凫,飘忽若神,凌波微步,罗袜生尘,於是屏翳收风,川后静波,冯夷鸣鼓,女娲清歌,腾文鱼以警乘,鸣玉銮以偕逝,六龙俨其齐首,载云车之容裔。