strong shè àn dāng zuò zǔ, shuō xiáng xià. fú rè hán là lǜ lì strong
社[按當作祖,說詳下。] 伏 熱 寒 臘 律 歷
shè àn běn piān jù běi táng shū chāo yī bǎi wǔ shí wǔ zǔ piān, dāng zuò zǔ, jīn piān mù zuò shè, jí tiáo nèi gè shè zì, yí jūn hòu rén yì gǎi xiáng gè tiáo xià. zhēng yuè zǔ jì, lǐ shǐ hàn dài, jiàn xù hàn shū lǐ yí zhì zhù, tōng diǎn sì shí sì.
◇社[按本篇據北堂書鈔一百五十五祖篇,當作祖,今篇目作社,及條內各社字,疑均後人臆改(詳各條下。)正月祖祭,禮始漢代,見續漢書禮儀志注,通典四十四。]
fēng sú tōng yuē: jǐn àn lǐ chuán, gòng gōng zhī zǐ yuē xiū, hǎo yuǎn yóu, zhōu chē suǒ zhì, zú jī suǒ dá, mí bù qióng lǎn, gù sì yǐ wèi shè fēng sú tōng bā, běi táng shū chāo yī bǎi wǔ shí wǔ zuò zǔ, shén.
《風俗通》曰:謹按禮傳,共工之子曰脩,好遠遊,舟車所至,足跡所達,靡不窮覽,故祀以為社[風俗通八,北堂書鈔一百五十五作祖,神。]
máo shī yuē: hán hóu chū zǔ, chū sù yú tú, xiǎn fǔ jiàn zhī, qīng jiǔ bǎi hú, qí yáo wéi hé, páo biē xiān yú. qí sù wéi hé, wéi sǔn jí pú, qí zèng wéi hé, chéng mǎ lù chē.
《毛詩》曰:韓侯出祖,出宿於屠,顯甫餞之,清酒百壺,其餚惟何,炰鱉鮮魚。其蔌惟何,惟筍及蒲,其贈惟何,乘馬路車。
zuǒ chuán zhāo shàng yuē: chǔ líng wáng chéng zhāng huá zhī tái, yuán yǔ zhū hóu lè zuǒ chuán zhāo qī nián zuò luò. zhī, wěi qǐ jiāng lái zhào gōng, gōng jiāng wǎng, mèng xiāng gōng shè, zuǒ chuán zhāo qī nián zuò zǔ, xià tóng. zǐ shèn yuē: jūn bù guǒ xíng, xiāng gōng zhī shì chǔ yě, mèng zhōu gōng shè ér xíng, jīn xiāng gōng shí shè, jūn bù xíng, zi fú huì bó yuē: xíng, xiān jūn wèi cháng shì chǔ, gù zhōu gōng zǔ dào zhī, xiāng gōng shì chǔ yǐ, ér shè yǐ dào, jūn bù xíng hé zhī, sān yuè, gōng rú chǔ.
左傳昭上曰:楚靈王成章華之台,原與諸侯樂[左傳昭七年作落。]之,蒍啟疆來召公,公將往,夢襄公社,[左傳昭七年作祖,下同。]梓慎曰:君不果行,襄公之適楚也,夢周公社而行,今襄公實社,君不行,子服惠伯曰:行,先君未嘗適楚,故周公祖道之,襄公適楚矣,而社以道,君不行何之,三月,公如楚。
wèi zhì yuē: wáng xiū nián qī suì, sàng mǔ, mǔ yǐ shè běi táng shū chāo yī bǎi wǔ shí wǔ zuò zǔ, xià tóng. rì wáng, lái suì lín lǐ shè, xiū gǎn niàn mǔ bēi āi, qí lín lǐ wén zhī, wèi zhī bà shè.
《魏志》曰:王脩年七歲,喪母,母以社[北堂書鈔一百五十五作祖,下同。]日亡,來歲鄰里社,脩感念母悲哀,其鄰里聞之,為之罷社。
wǔ líng xiān xián chuán, pān jīng wèi zhōu pì, jìn yè, zhí shè huì, yīn dé jiàn, cì jí, tàn dé bù xiào, cì shǐ wèn yuē: pì shì wèi bù xiào yé, jīng jǔ bǎn dá yuē: jīn wèi zhōng chén, bù dé fù wèi xiào zǐ, qí jī biàn rú cǐ.
武陵先賢傳,潘京為州辟,進謁,值社會,因得見,次及,探得不孝,刺史問曰:辟士為不孝耶,京舉板答曰:今為忠臣,不得復為孝子,其機辯如此。
wèi tái fǎng yì yuē: dì wèn hé yòng wèi shè běi táng shū chāo yī bǎi wǔ shí wǔ zuò zǔ, xià tóng. chǒu là, wáng sù duì yuē: wèi, tǔ yě, tǔ wèi mù, chǒu zhī míng rì biàn yín, yín, mù yě, gù yǐ chǒu là, tǔ chéng yú wèi, gù yú suì shǐ wèi shè yě.
魏台訪議曰:帝問何用未社[北堂書鈔一百五十五作祖,下同。]丑臘,王肅對曰:魏,土也,土畏木,丑之明日便寅,寅,木也,故以丑臘,土成於未,故於歲始未社也。
shī jìn pān ní huáng tài zǐ shè běi táng shū chāo yī bǎi wǔ shí wǔ zuò zǔ, xià zhǔn cǐ. shī yuē: tài cù xié qīng yáng, lǚ duān fā suì shǒu, mèng yuè shè chū xún, jí rì wéi shàng yǒu, wǒ hòu ěr tiān xiū, shè shè qí xiá gǒu.
【詩】晉潘尼皇太子社[北堂書鈔一百五十五作祖,下准此。]詩曰:太簇協青陽,履端發歲首,孟月涉初旬,吉日惟上酉,我後邇天休,設社祈遐耇。
xù jìn jī hán shè běi táng shū chāo yī bǎi wǔ shí wǔ, chū xué jì shí sān zuò zǔ, xià tóng. fù xù yuē: shè zhī zài yú shì shàng yǐ, zì tiān zǐ zhì yú shù rén, mò bù xián yòng, yǒu hàn bo rì bǐng wǔ, wèi shì shì chū xué jì shí sān zuò zé yòng dīng wèi, zhì yú dà jìn, zé shè mèng yuè zhī yǒu rì, gè yīn qí xíng yùn, sān dài gù yǒu bù tóng, suī gòng fèng shè, ér mò yì shè zhī suǒ yóu xìng yě, shuō wén yún, qí qǐng dào shén wèi běi táng shū chāo yī bǎi wǔ shí wǔ, chū xué jì shí sān zuò wèi. zhī shè, yǒu shì yú dào zhě, jí xiōng xié míng.
【序】晉嵇含社[北堂書鈔一百五十五,《初學記》十三作祖,下同。]賦序曰:社之在於世尚矣,自天子至於庶人,莫不咸用,有漢卜日丙午,魏氏釋[《初學記》十三作擇]用丁未,至於大晉,則社孟月之酉日,各因其行運,三代固有不同,雖共奉社,而莫議社之所由興也,說文雲,祈請道神為[北堂書鈔一百五十五,《初學記》十三作謂。]之社,有事於道者,吉凶偕名。
jì wén hòu hàn cài yōng zhù shè běi táng shū chāo yī bǎi wǔ shí wǔ zuò zǔ. wén yuē: yuán zhèng lìng wǔ, shí wéi jiā liáng, qián kūn jiāo tài, tài cù yùn yáng, nǎi sì shè líng, yǐ qí fú xiáng.
【祭文】後漢蔡邕祝社[北堂書鈔一百五十五作祖。]文曰:元正令午,時惟嘉良,乾坤交泰,太蔟運陽,乃祀社靈,以祈福祥。
jìn yīng shuò zhù shè àn wén yún jí yǒu chén liáng, jù jī hán fù, jìn zǔ rì yòng yǒu, shì yì dāng zuò zǔ, xià zhǔn cǐ. wén yuē: yuán shǒu zhào jiàn, jí yǒu chén liáng, wǔ zhèng fū huì, sì jiào chū yáng, wàn lèi zī xīn, yīng yǐng zhuó zhāng, gǔ fēng dí huì, rì hé shí guāng, mìng yú jiā bīn, yàn zī shè xiāng, jìng xiǎng shè jūn, xiū zuò shì jiāng, jiā yáo qǐ cuò, bái máo jiàn gōng, yǒu ròu rú chí, yǒu jiǔ rú jiāng, shè jūn jì juàn, qí sù wēi róng.
晉應碩祝社[按文雲吉酉辰良,據嵇含賦,晉祖日用酉,是亦當作祖,下准此。]文曰:元首肇建,吉酉辰良,五政敷惠,四教初揚,萬類資新,英穎擢章,谷風滌穢,日和時光,命於嘉賓,宴茲社箱,敬響社君,休祚是將,嘉肴綺錯,白茅薦恭,有肉如墀,有酒如江,社君既眷,祇肅威容。
fú
◇伏
lì jì shì yuē: fú zhě hé yě, jīn qì fú cáng zhī rì yě, sì shí dài xiè, jiē yǐ xiāng shēng, lì chūn mù dài shuǐ, shuǐ shēng mù, lì xià huǒ dài mù, mù shēng huǒ, lì dōng shuǐ dài jīn, jīn shēng shuǐ, zhì yú lì qiū, yǐ jīn dài huǒ, jīn wèi yú huǒ, gù zhì gēng rì bì fú, gēng zhě jīn gù yě.
歷忌釋曰:伏者何也,金氣伏藏之日也,四時代謝,皆以相生,立春木代水,水生木,立夏火代木,木生火,立冬水代金,金生水,至於立秋,以金代火,金畏於火,故至庚日必伏,庚者金故也。
hàn shū yuē: dōng fāng shuò, fú rì zhào cì zhū shì láng ròu, shuò dú bù dài zhào, bá jiàn gē ròu, huái zhī ér qù, shì jù ròu bù.
《漢書》曰:東方朔,伏日詔賜諸侍郎肉,朔獨不待詔,拔劍割肉,懷之而去,[事具肉部。]
diǎn lüè yuē: guāng lù liú sōng běi zhèn, ér yuán shào yè hān jiǔ, yǐ shèng xià sān fú zhī jì, zhòu yè yǔ sōng yǐn jiǔ, zhì yú wú zhī, yún yǐ bì yī shí zhī shǔ, gù hé běi míng běn zuò shuò. bì shǔ yǐn.
《典略》曰:光祿劉松北鎮,而袁紹夜酣酒,以盛夏三伏之際,晝夜與松飲酒,至於無知,雲以避一時之暑,故河北[明本作朔。]避暑飲。
shì shuō yuē: qiè jiā bīn sān fú zhī rì yì xiè gōng, yán shǔ xūn hè, suī fù dāng fēng jiāo shàn, yóu zhān hàn liú lí, xiè zhe gù juàn yī, shí rè bái zhōu, yàn rán wú yì.
《世說》曰:郄嘉賓三伏之日詣謝公,炎暑熏赫,雖復當風交扇,猶沾汗流離,謝着故絹衣,食熱白粥,晏然無異。
fēng sú tōng yuē: hù lǜ, hàn zhōng bā shǔ guǎng hàn, zì zé fú rì, sú shuō, hàn zhōng bā shǔ guǎng hàn, zhèng tài píng yù lǎn sān shí bā zuò tǔ. dì wēn shǔ, cǎo mù zǎo shēng wǎn kū, qì yì zhōng guó, yí dí chù zhī, gù lìng zì zé fú rì yě.
《風俗通》曰:戶律,漢中巴蜀廣漢,自擇伏日,俗說,漢中巴蜀廣漢,正[《太平御覽》三十八作土。]地溫暑,草木蚤生晚枯,氣異中國,夷狄畜之,故令自擇伏日也。
shī jìn chéng xiǎo shī yuē: píng shēng sān fú shí, dào lù wú xíng chē, bì mén bì shǔ wò, chū rù bù xiāng guò. jīn shì yīn dài zi, chù rè dào rén jiā, zhǔ rén wén kè lái, pín cù nài cǐ hé, yáo shàn jiǎ zhōng téng, liú hàn zhèng pāng tuó, chuán jiè yǔ gāo míng, rè xíng yí jiàn hē.
【詩】晉程曉詩曰:平生三伏時,道路無行車,閉門避暑臥,出入不相過。今世愔襶子,觸熱到人家,主人聞客來,嚬噈奈此何,搖扇胛中疼,流汗正滂沱,傳誡語高明,熱行宜見訶。
jìn pān yuè huái xiàn shī, nán lù yíng xiū jǐng, zhū míng, sòng wèi chuí, chū fú qǐ xīn jié, lóng shǔ fāng hè xī, cháo xiǎng qìng yún xìng, xī chí bái rì yí, huī hàn cí zhōng yǔ, dēng chéng lín qīng chí, liáng fēng zì yuǎn jí, qīng jīn suí fēng chuī, líng pǔ yào huá guǒ, tōng qú liè gāo yǐ.
晉潘岳懷縣詩,南陸迎脩景,朱明,送未垂,初伏啟新節,隆暑方赫羲,朝想慶雲興,夕遲白日移,揮汗辭中宇,登城臨清池,涼風自遠集,輕衿隨風吹,靈圃曜華果,通衢列高椅。
rè
◇熱
shuō wén: rù, shī shǔ yě.
《說文》:溽,濕暑也。
shān hǎi jīng yuē: shòu má zhī guó, yuán yǒu dà shǔ, bù kě yǐ wǎng.
《山海經》曰:壽麻之國,爰有大暑,不可以往。
lǐ jì yuè lìng yuē: jì xià zhī yuè, tǔ rùn rù shǔ.
《禮記月令》曰:季夏之月,土潤溽暑。
máo shī yuē: hàn jì tài shèn, yùn lóng chóng chóng, hè hè yán yán, yún wǒ wú suǒ.
《毛詩》曰:旱既太甚,蘊隆蟲蟲,赫赫炎炎,雲我無所。
guǎn zǐ yuē: shàn wèi guó zhě, shǐ nóng hán gēng ér rè yún.
《管子》曰:善為國者,使農寒耕而熱耘。
chǔ cí yún, hún xī guī lái, dōng fāng bù kě yǐ tuō, shí rì dài chū, liú jīn shuò shí.
《楚辭》雲,魂兮歸來,東方不可以託,十日代出,流金鑠石。
huái nán zǐ yuē: nán fāng zhī jí, zì běi hù zhī jiè, zhì yán fēng zhī yě, chì dì zhù róng zhī suǒ sī.
《淮南子》曰:南方之極,自北戶之界,至炎風之野,赤帝祝融之所司。
shén yì jīng yuē: běi fāng céng bīng wàn lǐ, hòu bǎi zhàng, yǒu shé xī shǔ zài bīng xià tǔ zhōng, qí xíng rú shǔ, shí bīng cǎo mù gēn, ròu zhòng wàn jīn, kě yǐ zuò pú, shí zhī yǐ rè, shì jiàn ròu bù.
《神異經》曰:北方曾冰萬里,厚百丈,有蛇奚鼠在冰下土中,其形如鼠,食冰草木根,肉重萬斤,可以作脯,食之已熱,[事見肉部。]
jīng fáng yì fēi hòu yuē: yǒu yún dà rú chē gài shí yú, cǐ yáng shuǐ zhī qì, bì shǔ, yǒu yē zhě.
京房《易飛候》曰:有雲大如車蓋十餘,此陽水之氣,必暑,有暍者。
hàn shū xī yù chuán yuē: jì bīn guó, dào lì dà xiǎo tóu tòng zhī shān, chì tǔ shēn rè zhī bǎn, lìng rén rè wú sè, tóu tòng ōu tǔ.
《漢書·西域傳》曰:罽賓國,道歷大小頭痛之山,赤土身熱之坂,令人熱無色,頭痛歐吐。
huán zi xīn lùn yuē: yuán dì bèi bìng, guǎng qiú fāng shì, hàn zhōng yì rén wáng zhòng dōu zhě, zhào wèn suǒ néng wèi, duì yuē: dàn néng rěn hán shǔ ěr, yīn wèi dài zhào, zhì xià dà shǔ rì, shǐ bào zuò. yòu huán yǐ shí lú huǒ, bù yán rè ér shēn hàn bù chū.
《桓子新論》曰:元帝被病,廣求方士,漢中逸人王仲都者,詔問所能為,對曰:但能忍寒暑耳,因為待詔,至夏大暑日,使暴坐。又環以十爐火,不言熱而身汗不出。
wǔ jīng tōng yì yuē: dōng zhì yáng dòng yú xià, tuī yīn ér shàng zhī, gù hán yú shàng, xià zhì yīn dòng yú xià, tuī yáng ér zhī shàng, gù dà rè yú shàng.
《五經通義》曰:冬至陽動於下,推陰而上之,故寒於上,夏至陰動於下,推陽而之上,故大熱於上。
yì tài píng yù lǎn sān shí sì yì shàng yǒu gù zì, yǔ shàng lián, zuò yī tiáo. yuē: rì yuè yùn xíng, yī hán yī shǔ, rì zài qiān niú zé hán, zài dōng jǐng zé shǔ, qiān niú shuǐ yù lǎn zuò wài. sù, yuǎn rén, gù hán, dōng jǐng nèi sù, jìn rén, gù wēn yě.
《易》[《太平御覽》三十四易上有故字,與上連,作一條。]曰:日月運行,一寒一暑,日在牽牛則寒,在東井則暑,牽牛水[御覽作外。]宿,遠人,故寒,東井內宿,近人,故溫也。
kuò dì tú yuē: tiān dú guó zuì dà shǔ rè, xià cǎo mù jiē gān sǐ, mín shàn méi shuǐ, yǐ bì rì rù shí shǔ, cháng rù hán quán zhī xià.
《括地圖》曰:天毒國最大暑熱,夏草木皆乾死,民善沒水,以避日入時暑,常入寒泉之下。
bào piáo zi: hóng cóng zǔ xiān gōng, měi dà zuì jí xià tiān shèng rè, zhé rù shēn shuǐ dǐ, rù rì nǎi chū zhě, zhèng yǐ néng bì qì tāi xī gù ěr.
《抱朴子》:洪從祖仙公,每大醉及夏天盛熱,輒入深水底,入日乃出者,正以能閉氣胎息故耳。
yòu yuē: huò wèn bù rè zhī dào, huò fú xuán bīng wán fēi xuě sàn, wáng zhòng dōu děng yòng cǐ fāng yě.
又曰:或問不熱之道,或服玄冰丸飛雪散,王仲都等用此方也。
yǔ lín yuē: liú zhēn zhǎng jiàn wáng gōng, wáng gōng liǎo bù yǔ yǔ, shí dà rè, yǐ fù yùn shí jú.
《語林》曰:劉真長見王公,王公了不與語,時大熱,以腹熨石局。
shī jìn fù xuán shī yuē: zhū míng yùn jiāng jí, rù shǔ zhòu yè xìng, cái dòng sì zhī fèi, jǔ shēn ruò shān líng, zhū hàn qià yù tǐ, hū xī qì yù zhēng, chén gòu zì chéng ní, sù fěn suí shǒu níng.
【詩】晉傅玄詩曰:朱明運將極,溽暑晝夜興,裁動四支廢,舉身若山陵,珠汗洽玉體,呼吸氣鬱蒸,塵垢自成泥,素粉隨手凝。
liáng jiǎn wén dì kǔ rè shī yuē: liù lóng wù bù xī, sān fú qǐ yán yáng, qǐn xìng fán jī àn, fǔ yǎng juàn wéi chuáng, pāng tuó hàn shì shuò, wēi mí fēng rú tāng, huí chí kuì shēng làng, lán diàn fēi hán shuāng, xì lián shí bàn juǎn, qīng huǎng zhà héng zhāng, yún xié huā yǐng méi, rì luò hé xīn xiāng, yuán jiàn hóng yá jǐng, jù lián hé shuò shāng.
梁簡文帝苦熱詩曰:六龍騖不息,三伏啟炎陽,寢興煩几案,俯仰倦幃床,滂沱汗似鑠,微靡風如湯,洄池愧生浪,蘭殿非含霜,細簾時半卷,輕幌乍橫張,雲斜花影沒,日落荷心香,原見洪崖井,詎憐河朔觴。
liáng rèn fǎng kǔ rè shī yuē: xù dàn yān yún juǎn, liè jǐng rù dōng xuān, qīng guāng wàng zhuǎn huì, xié rì zhào xī yuán, jì juǎn jiāo wú yè, fù qīng kuí huò gēn, zhòng diàn wú lěng qì, xié shí shì huái wēn, mài mù lèi zhū zhuì, chuǎn chī zhuàng léi bēn.
梁任昉苦熱詩曰:旭旦煙雲卷,烈景入東軒,傾光望轉蕙,斜日照西垣,既卷蕉梧葉,復傾葵藿根,重簟無冷氣,挾石似懷溫,霢霂類珠綴,喘哧狀雷奔。
liáng hé xùn kǔ rè shī yuē: xī wén cǎo mù jiāo, jīn dǔ shā shí làn, yì yì fēng yú jìng, tóng tóng rì jiàn gàn, xí jìng mèn yī jīn, dú shū fán jī àn, wò sī qīng lù yì, zuò dài gāo xīng càn, biān fú hù zhōng fēi, miè měng chuāng jiān luàn, shí wú hé shuò yǐn, kōng yǒu lín zī hàn.
梁何遜苦熱詩曰:昔聞草木燋,今睹沙石爛,曀曀風逾靜,曈曈日漸旰,習靜悶衣襟,讀書煩几案,臥思清露浥,坐待高星燦,蝙蝠戶中飛,蠛蠓窗間亂,實無河朔飲,空有臨淄汗。
liáng wáng yún kǔ shǔ shī yuē: rì bǎn sàn zhū fēn, tiān yú liǎn qīng ǎi, fēi yàn huàn nán lù, yán jīn tōng běi lài, fán xīng jù ruò zhū, mì yún tún shì gài, yuè zhì měi kāi jīn, fēng guò shí jiě dài.
梁王筠苦暑詩曰:日坂散朱雰,天隅斂青靄,飛焰煥南陸,炎津通北瀨,繁星聚若珠,密雲屯似蓋,月至每開衿,風過時解帶。
liáng liú xiào wēi kǔ shǔ shī yuē: mù rì kǔ yán rù, qiān zuò jiē jiē láng, yuè lì héng é yǐng, xīng hán zhī nǚ guāng, qī qín dòng yè zhú, liú yíng chū àn qiáng, xiāng pán róu xiān fěn, diāo hú chéng yù jiāng, bái yǔ tú chuí wò, lù shuǐ zì zhōu táng, ruò wán yóu jué zhòng, xiān chī shàng shǎo liáng, nòng fēng sī hàn shuò, xì yǔ yì wú wáng, xuán shuǐ shù nán yàn, chì dào lòu yóu zhǎng, shuí néng gèng chuī lǜ, hái lìng shǔ gǔ liáng.
梁劉孝威苦暑詩曰:暮日苦炎溽,遷坐接階廊,月麗姮娥影,星含織女光,棲禽動夜竹,流螢出闇牆,香盤糅鮮粉,雕壺承玉漿,白羽徒棰握,淥水自周堂,弱紈猶覺重,纖絺尚少涼,弄風思漢朔,戲雨憶吳王,玄水術難驗,赤道漏猶長,誰能更吹律,還令黍谷涼。
liáng jiǎn wén dì nà liáng shī yuē: xié rì wǎn qīn qīn, chí táng shēng bàn yīn, bì shǔ gāo wú cè, qīng fēng shí rù jīn, luò huā hái jiù yǐng, jīng chán zhà shī lín, yóu yú chuī shuǐ mò, shén cài shàng hé xīn, cuì zhú chuí qiū cǎi, dān zǎo yìng shū zhēn, wú láo yè yóu qū, jì cǐ tuō wēi yín.
梁簡文帝納涼詩曰:斜日晚駸駸,池塘生半陰,避暑高梧側,輕風時入襟,落花還就影,驚蟬乍失林,游魚吹水沫,神蔡上荷心,翠竹垂秋采,丹棗映疏砧,無勞夜遊曲,寄此託微吟。
yòu wǎn jǐng nà liáng shī yuē: rì yí liáng qì sàn, huái bào xìn yōu zāi, zhū lián yǐng kōng juǎn, guì hù xiàng chí kāi, niǎo qī xīng yù jiàn, hé jìng yuè yīng lái, héng jiē rù xì sǔn, bì dì shī qīng tái, cǎo huà fēi wèi huǒ, wén shēng hé shì léi, yú zī jìng wén jiàn, zì cǐ xiē fēn āi.
又晚景納涼詩曰:日移涼氣散,懷抱信悠哉,珠簾影空卷,桂戶向池開,鳥棲星欲見,河淨月應來,橫階入細筍,蔽地濕輕苔,草化飛為火,蚊聲合似雷,於茲靜聞見,自此歇氛埃。
yòu xuán pǔ nà liáng shī yuē: dēng shān xiǎng jiàn gé, dòu pǔ yì chén yáng, fēi liú rú dòng yǔ, yè yuè shì qiū shuāng, yíng fān jìng wǎn rè, chóng sī yǐn qiū liáng, míng bō rú ài shí, àn cǎo bié lán xiāng.
又玄圃納涼詩曰:登山想劍閣,逗浦憶辰陽,飛流如凍雨,夜月似秋霜,螢翻競晚熱,蟲思引秋涼,鳴波如礙石,闇草別蘭香。
liáng xiào yuán dì nà liáng shī yuē: gāo chōng xié rì xià, jiā qì mǎn lán yíng, chí hóng zǎo huā luò, shuǐ lù wǎn tái shēng, xīng xī yuè shāo shàng, yún kāi hé shàng héng, bái niǎo fān wéi àn, dān yíng rù zhàng míng, zhū qí qū běi gé, dài xí xǐ nán róng, jīn pù yǎn xī shàn, yù hú chuán yè shēng.
梁孝元帝納涼詩曰:高舂斜日下,佳氣滿欄楹,池紅早花落,水淥晚苔生,星稀月稍上,雲開河尚橫,白鳥翻帷暗,丹螢入帳明,珠綦趨北閤,玳席徙南榮,金鋪掩夕扇,玉壺傳夜聲。
liáng liú xiào wēi fèng hé zhú liáng shī yuē: zhōng míng yè wèi yāng, bì shǔ qǐ páng huáng, zhǎng hé shì yè sù, míng xīng ruò sàn dāng, yǐ yán xīn shí lěng, lín chí ài shuǐ liáng, yuè xiān zhāng chǎng huà, hé yāo hán shòu xiāng, duì cǐ yóu qīng yè, hé láo yú dòng fáng.
梁劉孝威奉和逐涼詩曰:鍾鳴夜未央,避暑起徬徨,長河似曳素,明星若散璫,倚岩欣石冷,臨池愛水涼,月纖張敞畫,荷妖韓壽香,對此游清夜,何勞娛洞房。
yòu fèng hé wǎn rì shī yuē: qiú yán guà zhū bó, hóng liáng juǎn wù xiāo, mí dié hán xiāng zhǎng, fú róng zhú làng yáo, fēi lún bó yǔ shàn, fān chē yǐn luò cháo, gān quán tuī jī shuǐ, yíng fēng cán yuǎn biāo, jì yán wáng dài zhào, yīn shēng zhāng zi qiáo, wú jūn ān yǐ lè, wú láo sòng dòng xiāo.
又奉和晚日詩曰:虬檐掛珠箔,虹梁卷霧綃,迷迭涵香長,芙蓉逐浪搖,飛輪搏羽扇,翻車引落潮,甘泉推激水,迎風慚遠飈,寄言王待詔,因聲張子僑,吾君安已樂,無勞誦洞簫。
liáng liú huǎn fèng hé nà liáng shī yuē: qīng qì liú xuān zhuó, fēi guān xiá shì zhōng, dāng yóu xiǎo táng shàng, zì yǒu dài wáng fēng, jiāo míng dòng lán shì, shén biāo qǐ guì cóng, pī jīn shēn ruì shǎng, qū xiàng hé yóu tóng.
梁劉緩奉和納涼詩曰:清氣流暄濁,非關狹室中,當由小堂上,自有大王風,蟭螟動蘭室,神飈起桂叢,披襟深睿賞,曲巷何由同。
liáng yǔ jiān wú fèng hé shān zǐ nà liáng shī yuē: běi yuán liáng fēng zǎo, bù niǎn zàn xiāo yáo, bì rì jiāo zhǎng shàn, yíng fēng liè duǎn xiāo, shān dài dàn qín qǔ, tóng héng qī fèng tiáo, xuán mén kāi liū shuǐ, jǐn shí zhèn fú qiáo, hēi mǐ shēng gū fēng, qīng huā chū dào miáo, wú yīn xué xiān zǎo, yún qì tú piāo yáo.
梁庾肩吾奉和山子納涼詩曰:北園涼風早,步輦暫逍遙,避日交長扇,迎風列短簫,山帶彈琴曲,桐橫棲鳳條,懸門開溜水,錦石鎮浮橋,黑米生菰葑,青花出稻苗,無因學仙藻,雲氣徒飄颻。
chén xú líng nèi yuán zhú liáng shī yuē: xī yǒu běi shān běi, jīn yú dōng hǎi dōng, nà liáng gāo shù xià, zhí zuò luò huā zhōng, xiá jìng zhǎng wú jī, máo zhāi běn zì kōng, tí qín jiù zhú xiǎo, zhuó jiǔ quàn wú tóng.
陳徐陵內園逐涼詩曰:昔有北山北,今余東海東,納涼高樹下,直坐落花中,狹徑長無跡,茅齋本自空,提琴就竹筱,酌酒勸梧桐。
fù wèi fán qīn shǔ fù yuē: shǔ jǐng fāng cú, shí wéi liù yuè, dà huǒ piāo guāng, yán qì kù liè, xī xī shèng rè, zhēng wǒ céng xuān, wēn fēng tiǎn niǎn, dòng jìng zēng fán, suī tuō yīn gōng, wǎng suǒ bì zhān, fěn shàn mí jiù, yàn xì xiān huān, shù wàng qiū jié, wèi wǒ chóu tàn, wèi chén wáng cáo zhí dà shǔ fù yuē: yán dì zhǎng jié, zhù róng sī fāng, xī hé àn pèi, nán cuī běn jí zuò què. wǔ héng, shé zhé lín yú líng kū, lóng jiě jiǎo yú hào cāng, suì nǎi wēn fēng hè xì, cǎo mù chuí gàn, shān chè hǎi fèi, shā róng lì làn, fēi yú yuè zhǔ, qián yuán fú àn, niǎo zhāng yì ér jìn qī, shòu jiāo yóu ér yún sàn, yú shí lí shù xǐ yǐ, qí bù yè fēn, jī nǚ jué zōng, nóng fū shì yún, bèi shǔ zhě bù qún ér qí jī, xiàng yīn zhě bù huì ér chéng qún, yú shì dà rén qiān jū zhái yōu, huǎn shén yù líng, yún wū zhòng gòu, xián fáng sù qīng, hán quán yǒng liú, xuán mù fèn róng, jī sù bīng yú yōu guǎn, qì fēi jié ér wèi shuāng, zòu bái xuě yú qín sè, shuò fēng gǎn ér zēng liáng.
【賦】魏繁欽暑賦曰:暑景方徂,時惟六月,大火飄光,炎氣酷烈,翕翕盛熱,蒸我層軒,溫風淟涊,動靜增煩,雖託陰宮,罔所避旃,粉扇靡救,宴戲鮮歡,庶望秋節,慰我愁嘆,魏陳王曹植大暑賦曰:炎帝掌節,祝融司方,羲和按轡,南崔[本集作雀。]舞衡,蛇折鱗於靈窟,龍解角於皓蒼,遂乃溫風赫戲,草木垂幹,山坼海沸,沙融礫爛,飛魚躍渚,潛黿浮岸,鳥張翼而近棲,獸交遊而雲散,於時黎庶徙倚,綦布葉分,機女絕綜,農夫釋耘,背暑者不群而齊跡,向陰者不會而成群,於是大人遷居宅幽,緩神育靈,雲屋重構,閒房肅清,寒泉涌流,玄木奮榮,積素冰於幽館,氣飛結而為霜,奏白雪於琴瑟,朔風感而增涼。
wèi liú zhēn dà shǔ fù yuē: qí wèi shǔ yě, xī hé zǒng jià fā fú mù, tài yáng wèi yú dá yán zhú, líng wēi cān chuí bù zhū gǔ, hè hè yán yán, liè liè huī huī, ruò chì liáo zhī fù tǐ. yòu wēn quán ér chén jī, shòu chuǎn qì yú xuán jǐng, niǎo jí yì yú gāo wēi, nóng jùn zhuō zūn ér qù chóu, zhī nǚ shì zhù ér xià jī, wēn fēng zhì ér zēng rè, xiāo yì shè ér wú yī, pī jīn lǐng ér zhǎng xiào, jì wēi fēng zhī lái sī.
魏劉楨大暑賦曰:其為暑也,羲和總駕發扶木,太陽為輿達炎燭,靈威參垂步朱轂,赫赫炎炎,烈烈暉暉,若熾燎之附體。又溫泉而沉肌,獸喘氣於玄景,鳥戢翼於高危,農畯捉鐏而去疇,織女釋杼而下機,溫風至而增熱,歊悒慴而無依,披襟領而長嘯,冀微風之來思。
wèi wáng càn dà shǔ fù yuē: wéi lín zhōng zhī jì yuè, zhòng yáng jī ér shàng shēng, xǐ rùn tǔ zhī rù shǔ, shàn wēn fēng ér zhì xìng, shòu láng wàng yǐ yǐ chuǎn, niǎo chuí yì ér fú xiáng, yuǎn kūn wú zhī zhōng jǐng, tiān dì xī qí tóng guāng, zhēng fū mò yú yuán yě, chù zhě kùn yú mén táng, huàn rèn xí zhī fén zhuó, pì hōng liáo zhī zài chuáng, qǐ píng yíng ér dōng xī, yù bì zhī ér wú fāng, yǎng tíng huái ér xiào fēng, fēng jì zhì ér rú tāng, yú shì dì hòu shùn shí, xìng jiǔ jùn zhī yīn gāng, tuō gān quán zhī qīng yě, yù huá diàn yú lín guāng, qián guǎng shì zhī suì yǔ, jī hán liú yú xià táng, chóng wū bǎi céng, chuí yīn qiān wǔ, jiǔ tà dòng kāi, zhōu wéi gāo jǔ, jiān bīng cháng diàn, hán zhuàn dài xù.
魏王粲大暑賦曰:惟林鍾之季月,重陽積而上昇,喜潤土之溽暑,扇溫風而至興,獸狼望以倚喘,鳥垂翼而弗翔,遠昆吾之中景,天地翕其同光,征夫瘼於原野,處者困於門堂,患衽席之焚灼,譬烘燎之在床,起屏營而東西,欲避之而無方,仰庭槐而嘯風,風既至而如湯,於是帝後順時,幸九峻之陰岡,託甘泉之清野,御華殿於林光,潛廣室之邃宇,激寒流於下堂,重屋百層,垂陰千廡,九闥洞開,周帷高舉,堅冰常奠,寒饌代敘。
jìn xià hóu zhàn dà shǔ fù yuē: ruò nǎi sān fú xiāng réng, cú shǔ róng róng, shàng wú xiān yún, xià wú wēi fēng, fú sāng xì qí zēng fèn, tiān qì yè qí nán shēng, ěr nǎi tǔ fén dì chè, gǔ kū chuān jié, hán quán qián fèi, bīng jǐng téng mò, hóng yè zhēng yú dān diàn xī, zhū hàn zhān hū chī gé, wēn fēng xī qí zhì xī, ruò sǎ tāng yú yù zhì, wò xīn shuǐ yǐ dá xī, zhèn qīng shà yǐ zhōng rì.
晉夏侯湛大暑賦曰:若乃三伏相仍,徂暑肜肜,上無纖雲,下無微風,扶桑赩其增憤,天氣曄其南升,爾乃土墳地坼,谷枯川竭,寒泉潛沸,冰井騰沫,洪液蒸於單簟兮,珠汗霑乎絺葛,溫風翕其至兮,若灑湯於玉質,沃新水以達夕,振輕箑以終日。
jìn biàn bó yù dà shǔ fù yuē: wéi zhù róng zhī sī yùn, hè rù shǔ zhī fāng lóng, rì zhēn yuè yú chún shǒu, lǜ qiān dù yú lín zhōng, wēn fēng xī yǐ chén zhì, xīng huǒ làn yǐ hūn zhōng, qì tāo tāo ér fāng shèng, guǐ yǒng lù ér nán zhōng, liú fēng xī mò jì, zhū yān xī sì chán, yù yì xī zhōng fáng, zhǎn zhuǎn xī zhǎng yán, tǐ fèi zhuó xī rú liáo, hàn liú làn xī zhū lián.
晉卞伯玉大暑賦曰:惟祝融之司運,赫溽暑之方隆,日貞躍於鶉首,律遷度於林鍾,溫風翕以辰至,星火爛以昏中,氣滔滔而方盛,晷永路而難終,流風兮莫繼,朱煙兮四纏,鬱邑兮中房,展轉兮長筵,體沸灼兮如燎,汗流爛兮珠連。
jìn fù xián gǎn liáng fù yuē: jiàn zhū míng zhī zhōng yuè, shǔ yù lóng yǐ zhào xìng, hè róng róng yǐ mí chì, nǎi fèi hǎi ér jiāo líng, shòu cuàn fú yú yōu lín xī, niǎo chuí yì ér fú shēng, hàn zhū yǔn yú yù tǐ xī, fěn fù shēn ér zhān níng, yú shì jǐng yún chén fū, yào líng qián guāng, yīn qì yù shēng, kǎi fēng zài yáng, hū qīng shà yú zuò yú xī, sī nuǎn fú yú lán fáng.
晉傅咸感涼賦曰:踐朱明之中月,暑郁隆以肇興,赫融融以彌熾,乃沸海而焦陵,獸竄伏於幽林兮,鳥垂翼而弗升,汗珠隕於玉體兮,粉附身而沾凝,於是景雲晨敷,曜靈潛光,陰氣聿升,凱風載揚,忽輕箑於坐隅兮,思暖服於蘭房。
hán
◇寒
zuǒ chuán yuē: chǔ zhuāng wáng wéi xiāo, shēn gōng wū chén yuē: shī rén duō hán, wáng xún sān jūn, fǔ ér miǎn zhī, sān jūn zhī shì, jiē rú xié kuàng.
《左傳》曰:楚莊王圍蕭,申公巫臣曰:師人多寒,王巡三軍,撫而勉之,三軍之士,皆如挾纊。
mù tiān zǐ chuán yuē: gēng yín běi fēng xuě, tiān zǐ hán, rì zhōng dà hán, yǒu dòng rén, tiān zǐ zuò huáng zhú shī, shì jù xuě bù.
《穆天子傳》曰:庚寅北風雪,天子寒,日中大寒,有凍人,天子作黃竹詩,[事具雪部。]
yàn zǐ yuē: jǐng gōng qǐ dà tái, suì hán, yì zhī dòng něi zhě xiāng yǒu yān, gōng yán yàn zǐ zuò, yǐn jiǔ lè, yàn zǐ gē yuē: shù mín zhī dòng, wǒ ruò zhī hé, fèng shàng mí bì, wǒ ruò zhī hé, gē zhōng, kuì rán liú tì, gōng zhǐ zhī yuē: zi dài wèi dà tái zhī yì fū, guǎ rén jiāng bà.
《晏子》曰:景公起大台,歲寒,役之凍餒者鄉有焉,公延晏子坐,飲酒樂,晏子歌曰:庶民之凍,我若之何,奉上靡弊,我若之何,歌終,喟然流涕,公止之曰:子殆為大台之役夫,寡人將罷。
shī zǐ yuē: yǔ xuě, chǔ zhuāng wáng pī qiú dāng hù yuē: wǒ yóu hán, bǐ bǎi xìng bīn kè shén yǐ, nǎi shǐ xún guó zhōng, qiú bǎi xìng bīn kè zhī wú jū sù jué liáng zhě zhèn zhī, guó rén dà yuè.
《尸子》曰:雨雪,楚莊王披裘當戶曰:我猶寒,彼百姓賓客甚矣,乃使巡國中,求百姓賓客之無居宿絕糧者賑之,國人大悅。
zhàn guó cè yuē: tián dān wèi qí xiāng, guò zī shuǐ, yǒu lǎo rén, shè zī ér hán, bù néng, zuò shā zhōng, nǎi jiě qiú yī zhī, xiāng wáng yuē: dān zhī hòu shī, yù qǔ wǒ guó hū, yǒu guàn zhū zhě wén zhī, yuē: bù rú yīn yǐ wèi jǐ shàn, nǎi xià lìng yuē: guǎ rén yōu mín zhī hán, ér dān jiě qiú yī rén, chēng guǎ rén zhī yì, yú shì lǘ lǐ xiāng yǔ yǔ yuē: tián dān zhī ài rén, nǎi wáng zhī jiào yě.
《戰國策》曰:田單為齊相,過淄水,有老人,涉淄而寒,不能,坐沙中,乃解裘衣之,襄王曰:單之厚施,欲取我國乎,有貫珠者聞之,曰:不如因以為己善,乃下令曰:寡人憂民之寒,而單解裘衣人,稱寡人之意,於是閭里相與語曰:田單之愛人,乃王之教也。
lǚ shì chūn qiū yuē: wèi líng gōng tiān hán záo chí, yuàn chūn yuē: tiān hán, kǒng shāng mín, gōng yuē: hán zāi, chūn yuē: jūn yī hú qiú, zuò xióng xí, sì zōu yǒu huǒ, shì yǐ bù hán, mín yī bì bù bǔ, lǚ jué bù jū, jūn zé bù hán, mín zé hán yǐ, gōng yuē shàn, mìng bà yì.
《呂氏春秋》曰:衛靈公天寒鑿池,苑春曰:天寒,恐傷民,公曰:寒哉,春曰:君衣狐裘,坐熊席,四陬有火,是以不寒,民衣弊不補,履決不苴,君則不寒,民則寒矣,公曰善,命罷役。
yòu yuē: róng yí wéi qí rú lǔ, tiān dà hán, ér hòu yǔ mén dì zǐ sù yú guō wài, hán yú shén, wèi dì zǐ yuē: zi yǔ wǒ yī, wǒ huó, wǒ yǔ zi yī, zi huó, wǒ guó shì yě, wèi tiān xià xī sǐ, zi bù xiào rén, àn běn tiáo jiàn lǚ shì chūn qiū zhǎng lì piān, cǐ yǒu tuō wén. è néng yǔ guó shì yī zāi, róng yí xiào yuē: dào bù jì fū, jiě yī yǔ dì zǐ, yè zuò ér sǐ.
又曰:戎夷違齊如魯,天大寒,而後與門弟子宿於郭外,寒逾甚,謂弟子曰:子與我衣,我活,我與子衣,子活,我國士也,為天下惜死,子不肖人,[按本條見呂氏春秋長利篇,此有脫文。]惡能與國士衣哉,戎夷笑曰:道不濟夫,解衣與弟子,夜坐而死。
hàn shū yuē: shàng wén hán wáng xìn jiàng xiōng nú, shàng zì jiāng jī zhī, lián zhàn chéng shèng zhú běi, zhì lóu fán, huì tiān hán, zú shì duò zhǐ zhě shí èr sān, zhōng lí yì bié chuán yuē: yán zūn xī yǔ guāng wǔ jù wèi zhū shēng, mù yè sù xī, èr rén hán, bù dé qǐn wò, gèng xiāng wèi yuē: hòu rì háo guì, yì cǐ wù xiāng wàng, bié hòu shù nián, guāng wǔ yǒu tiān xià, zhēng zūn bù zhì.
《漢書》曰:上聞韓王信降匈奴,上自將擊之,連戰乘勝逐北,至樓煩,會天寒,卒士墮指者十二三,鍾離意別傳曰:嚴遵昔與光武俱為諸生,暮夜宿息,二人寒,不得寢臥,更相謂曰:後日豪貴,憶此勿相忘,別後數年,光武有天下,徵遵不至。
dōng guān hàn jì yuē: wáng lǎng qǐ bīng, shàng zì jì dōng nán chí, yè zhì wú lóu tíng, shí tiān hán liè, zhòng jiē jī pí, féng yì shàng dòu zhōu, míng dàn, shàng wèi zhū jiāng yuē: zuó rì dé gōng sūn dòu zhōu, jī hán jù jiě.
《東觀漢記》曰:王朗起兵,上自薊東南馳,夜至蕪蔞亭,時天寒烈,眾皆飢疲,馮異上豆粥,明旦,上謂諸將曰:昨日得公孫豆粥,饑寒俱解。
gé xiān gōng bié chuán yuē: gōng yǔ kè tán yǔ, shí tiān dà hán, xiān gōng wèi kè yuē: jū pín, bù néng rén rén dé lú huǒ, qǐng zuò yī dà huǒ, gòng zhì nuǎn zhě, xiān gōng yīn tǔ qì, huǒ hè rán cóng kǒu zhōng chū, xū yú dà mǎn wū, kè jiē rè tuō yī yǐ.
葛仙公別傳曰:公與客談語,時天大寒,仙公謂客曰:居貧,不能人人得爐火,請作一大火,共致暖者,仙公因吐氣,火赫然從口中出,須臾大滿屋,客皆熱脫衣矣。
fù liáng péi zi yě hán yè fù yuē: hé sì xù zhī píng fēn, chù xiū dōng ér duō lǜ, juàn yáo luò xī qiú jǐn, bēi rěn rǎn qí yún chú, rì wǎn wǎn ér yì qián, yè yōu zhǎng ér nán shǔ, jì ér tíng liú hào yuè, jiē bèi níng shuāng, fēng chuī yī ér lǐn lǐn, qì kōng jī ér cāng cāng, xí zhòng qiú xī fú yù, chì zhū huǒ xī wú guāng, mén xiāo tiáo xī zhòu qù, xiàng jì mò xī wú rén, shū sān jìng yǐ fù jí, jié èr ǒu ér wèi bīn, jìn xià hóu zhàn hán kǔ yáo yuē: wéi xuán dōng zhī chū yè, tiān cǎn lǐn yǐ jiàng hán, shuāng ái ái yǐ bèi tíng, bīng táng duì yú jǐng gàn, cǎo qī qī yǐ shū yè, mù xiāo xiāo yǐ líng cán, sōng yǔn yè yú cuì tiáo, zhú cuī kē yú lǜ gān.
【賦】梁裴子野寒夜賦曰:何四序之平分,處脩冬而多慮,眷搖落兮遒盡,悲荏苒其雲除,日晼晚而易潛,夜悠長而難曙,既而庭流皓月,階被凝霜,風吹衣而懍懍,氣空積而蒼蒼,襲重裘兮弗燠,熾朱火兮無光,門蕭條兮晝闃,巷寂寞兮無人,疏三逕以負汲,結二耦而為賓,晉夏侯湛寒苦謠曰:惟玄冬之初夜,天慘懍以降寒,霜皚皚以被庭,冰溏瀩於井幹,草槭槭以疏葉,木蕭蕭以零殘,松隕葉於翠條,竹摧柯於綠竿。
biǎo chén wáng cáo zhí biǎo yuē: chén wén hán zhě bù tān chǐ yù ér sī duǎn hè, jī zhě bù yuán qiān jīn ér měi yī cān, fū qiān jīn chǐ yù zhì guì, ér bù ruò yī cān duǎn hè zhě, wù yǒu suǒ jí yě.
【表】陳王曹植表曰:臣聞寒者不貪尺玉而思短褐,飢者不原千金而美一餐,夫千金尺玉至貴,而不若一餐短褐者,物有所急也。
là
◇臘
fēng sú tōng yuē: lǐ chuán yuē: xià yuē jiā píng, yīn yuē qīng sì, zhōu yuē dà là, hàn gǎi yuē là, là zhě là yě, yīn là qǔ shòu, jì xiān zǔ yě, hàn huǒ xíng, shuāi yú xū, gù cǐ rì là yě.
《風俗通》曰:禮傳曰:夏曰嘉平,殷曰清祀,周曰大蜡,漢改曰臈,臈者臘也,因臘取獸,祭先祖也,漢火行,衰於戌,故此日臘也。
hàn jiù yí yuē: là zhě bào zhū guǐ shén, gǔ shèng xián yǒu gōng yú mín zhě yě.
《漢舊儀》曰:臘者報諸鬼神,古聖賢有功於民者也。
cài yōng dú duàn yuē: là zhě suì zhōng dà jì, zòng lì mín yàn yǐn, fēi dàn yíng qì, gù dàn sòng bù yíng.
蔡邕《獨斷》曰:臘者歲終大祭,縱吏民宴飲,非但迎氣,故但送不迎。
lǐ jì yuē: tiān zǐ dà là bā, yī qí shì shǐ wèi là, là zhě suǒ yě, suì shí èr yuè, hé jù wàn wù ér suǒ xiǎng zhī.
《禮記》曰:天子大蜡八,伊耆氏始為蠟,蠟者索也,歲十二月,合聚萬物而索饗之。
yòu yuē: zi gòng guān yú là, kǒng zǐ yuē: cì yě lè hū, duì yuē: yī guó zhī rén jiē ruò kuáng, cì wèi zhī qí lè yě, zǐ yuē: bǎi rì zhī là, yī rì zhī zé, fēi ěr suǒ zhī yě, là zhī jì, láo nóng yǐ xiū xī zhī, yán mín qín jià sè, yǒu bǎi rì zhī láo, jīn rì yǐn jiǔ yàn lè, jūn zhī ēn zé yě, fēi ěr suǒ zhī, qí yì dà yě.
又曰:子貢觀於蠟,孔子曰:賜也樂乎,對曰:一國之人皆若狂,賜未知其樂也,子曰:百日之蠟,一日之澤,非爾所知也,[蠟之祭,勞農以休息之,言民勤稼嗇,有百日之勞,今日飲酒燕樂,君之恩澤也,非爾所知,其義大也。]
zhōu lǐ yuē: guó jì là zé shè bīn sòng, jī tǔ gǔ, yǐ xī lǎo wù.
《周禮》曰:國祭蠟則歙豳頌,擊土鼓,以息老物。
zuǒ chuán yuē: jìn hóu jiǎ dào yú yú, yǐ fá guó, gōng zhī qí jiàn, fú tīng, yǐ qí zú xíng, yuē: yú bù là yě.
《左傳》曰:晉侯假道於虞,以伐虢,宮之奇諫,弗聽,以其族行,曰:虞不臘也。
liè nǚ chuán yuē: lǔ zhī mǔ shī zhě, lǔ jiǔ zǐ zhī guǎ mǔ yě, là rì, xiū jiā zuò zhě, suì sì lǐ shì bì, xī zhào zhū zi, wèi yuē: fù rén zhī yì, fēi yǒu dà gù, bù chū fū jiā, rán wú fù mǔ jiā duō yòu zhì, suì shí lǐ bù lǐ, wú cóng rǔ yè, wǎng jiān zhī, zhū zi jiē qǐ shǒu wéi nuò. yòu zhào zhū fù, yuē: fù rén yǒu sān cóng zhī yì, wú zhuān zhì zhī xíng, shǎo xì yú fù mǔ, zhǎng xì yú fū, lǎo xì yú zi, jīn zhū zi xǔ wǒ guī sī jiā, suī yú fù lǐ, yuán yǔ shǎo zǐ jù, yǐ bèi fù rén chū rù zhī zhì, zhū fù qí shèn fáng hù zhī shǒu, wú xī ér fǎn, yú shì shǐ shǎo zǐ pū ér guī.
《列女傳》曰:魯之母師者,魯九子之寡母也,臘日,休家作者,歲祀禮事畢,悉召諸子,謂曰:婦人之義,非有大故,不出夫家,然吾父母家多幼稚,歲時禮不理,吾從汝謁,往監之,諸子皆稽首唯諾。又召諸婦,曰:婦人有三從之義,無專制之行,少系於父母,長系於夫,老系於子,今諸子許我歸私家,雖逾婦禮,原與少子俱,以備婦人出入之制,諸婦其慎房戶之守,吾夕而反,於是使少子仆而歸。
xiè chéng hòu hàn shū yuē: pèi guó chén xián, wèi tíng wèi jiān, wáng mǎng cuàn wèi, hái jiā, dù mén bù chū, mǎng gǎi yì hàn fǎ lìng jí là rì, xián cháng yán, wǒ xiān zǔ hé zhī wáng shì là hū.
謝承《後漢書》曰:沛國陳咸,為廷尉監,王莽篡位,還家,杜門不出,莽改易漢法令及臘日,咸常言,我先祖何知王氏臘乎。
fēng sú tōng yuē: wèn bìn, sú shuō, là zhèng zǔ shí, dé wèn bìn zhě, míng zhī yuē xìng. shǎng yǐ hán jiǔ, xìng shàn xiáng, lìng rén jí lì yě.
《風俗通》曰:莬髕,俗說,臘正祖食,得莬髕者,名之曰幸。賞以寒酒,幸善祥,令人吉利也。
zhèng xuán bié chuán yuē: xuán nián shí èr, suí mǔ hái jiā, zhèng là yàn huì, tóng liè shí shù rén, jiē měi fú shèng shì, yǔ yán xián tōng, xuán dú mò rán rú bù jí, fù mǔ sī dū shù, nǎi yuē: cǐ fēi wǒ zhì, bù zài suǒ yuán.
鄭玄別傳曰:玄年十二,隨母還家,正臘宴會,同列十數人,皆美服盛飾,語言閒通,玄獨漠然如不及,父母私督數,乃曰:此非我志,不在所原。
chén liú zhì yuē: fàn qiáo, yì rén là, duō dào zhuó qí shù, rén yǒu gào, qiáo yáng fú wén, yì rén kuì ér guī zhī, qiáo yuē: xiāng là rì qǔ cǐ, yù yǔ fù mǔ xiāng huān yú ěr.
《陳留志》曰:范喬,邑人臘,多盜斫其樹,人有告,喬佯弗聞,邑人愧而歸之,喬曰:鄉臘日取此,欲與父母相歡娛耳。
huì jī diǎn lù yuē: chén xiū, wū shāng rén, jiā pín wèi lì, cháng bù yán shàng xià, héng shí gān bèi, měi zhì zhèng là, jiāng pū bù qǐ, tóng liáo yǐn shí, qǐng bù kěn wǎng, qí zhì cāo rú cǐ.
《會稽典錄》曰:陳脩,烏傷人,家貧為吏,常步檐上下,恆食乾糒,每至正臘,僵仆不起,同僚飲食,請不肯往,其志操如此。
shì shuō yuē: wáng lǎng zhōng nián, yǐ shí dù tuī huá xīn, xīn là rì cháng jí zǐ zhí yàn yǐn, wáng lǎng yì xué zhī, yǒu rén xiàng zhāng mào xiān chēng cǐ shì, mào xiān yuē: wáng zhī xué huá, jiē shì xíng hái zhī wài, qù zhī suǒ yǐ gèng xuán yuǎn.
《世說》曰:王朗中年,以識度推華歆,歆蠟日嘗集子侄宴飲,王朗亦學之,有人向張茂先稱此事,茂先曰:王之學華,皆是形骸之外,去之所以更玄遠。
jìn bó shì zhāng liàng yì yuē: là, jiē yě, jì yí zài xīn, gù jiāo jiē yě, sú wèi zhī là zhī míng rì wèi chū suì, qín hàn yǐ lái yǒu hè, cǐ jiē gǔ zhī yí yǔ yě.
晉博士張亮議曰:臘,接也,祭宜在新,故交接也,俗謂之臘之明日為初歲,秦漢以來有賀,此皆古之遺語也。
shǐ jì yuē: qín huì wén gōng shí èr nián, chū là, shǐ huáng sān shí yī nián, gēng míng là yuē jiā píng.
《史記》曰:秦惠文公十二年,初臘,始皇三十一年,更名臘曰嘉平。
dōng guān hàn jì yuē: zhēn yǔ, běi hǎi rén, jiàn wǔ zhōng, qīng zhōu cóng shì zhēng bài bó shì, měi là, zhào cì bó shì yáng, rén yī tóu, yáng yǒu dà xiǎo féi shòu, shí bó shì jì jiǔ yì, yù shā yáng, chēng fēn qí ròu, yǔ yuē: bù kě. yòu yù tóu gōu, yǔ fù chǐ zhī, yǔ yīn xiān zì qǔ qí zuì shòu zhě.
《東觀漢記》曰:甄宇,北海人,建武中,青州從事徵拜博士,每臘,詔賜博士羊,人一頭,羊有大小肥瘦,時博士祭酒議,欲殺羊,稱分其肉,宇曰:不可。又欲投鈎,宇復恥之,宇因先自取其最瘦者。
yuán shān sōng hòu hàn shū yuē: hán zhuō, zì zi zhù, chén liú rén, là rì, nú qiè shí jì qí xiān rén, zhuō yì qí xīn, jí yuē miǎn zhī.
袁山松《後漢書》曰:韓卓,字子助,陳留人,臘日,奴竊食祭其先人,卓義其心,即曰免之。
huá yáng guó zhì yuē: wáng zhǎng wén, yuán kāng chū, shì shǒu jiāng yuán lìng, xiàn shōu de dào mǎ zéi jí fā zhǒng zéi, zhǎng wén yǐn qián yòu wèi, shí yù là huì, jiē qiǎn guī jiā, yù xiān yǒu xì qiú, yì qiǎn zhī, wèi yuē: jiào huà bù hòu, shǐ rǔ děng rú cǐ, zhǎng wén guò yě, là jié qìng zuò, guī jiù rǔ shàng xià, shàn xiāng huān lè, guò jié lái hái, dāng wèi rǔ sī tā lǐ, qún lì huáng jù zhēng qǐng, bù xǔ, xún yǒu shè lìng, wú bù gǎn sī, suǒ yòu rén shì bù wèi è, yuē: bù gǎn fù wáng jūn yě.
《華陽國志》曰:王長文,元康初,試守江源令,縣收得盜馬賊及發冢賊,長文引前誘慰,時遇臘晦,皆遣歸家,獄先有繫囚,亦遣之,謂曰:教化不厚,使汝等如此,長文過也,蠟節慶祚,歸就汝上下,善相歡樂,過節來還,當為汝思他理,群吏惶懅爭請,不許,尋有赦令,無不感思,所宥人誓不為惡,曰:不敢負王君也。
sōu shén jì yuē: xuān dì shí, yīn zi fāng zhě, dāng là rì chén chuī, ér zào jūn shén xíng jiàn, zi fāng zài bài shòu qìng, jiā yǒu huáng yáng, yīn yǐ sì zhī, zì shì yǐ hòu, bào zhì jù fù, gù hòu cháng yǐ là rì cí zào, shì jù zào bù. yǎng shēng yào yuē: shí èr yuè là yè, lìng rén chí jiāo wò jǐng páng, wú yǔ rén yán, nèi jiāo jǐng zhōng, chú wēn bìng.
《搜神記》曰:宣帝時,陰子方者,當臘日晨炊,而灶君神形見,子方再拜受慶,家有黃羊,因以祀之,自是以後,暴至巨富,故後常以臘日祠灶,[事具灶部。]養生要曰:十二月臘夜,令人持椒臥井旁,無與人言,內椒井中,除溫病。
shī jìn péi xiù dà là shī yuē: rì chán xīng jì, dà lǚ sī chén, xuán xiàng gǎi cì, shù zhòng gēng xīn, suì shì gào chéng, bā là bào qín, gào chéng yī hé, nián fēng wù fù, fēng yīn xiào sì, jiè zī wàn hù, bào qín yī hé, nóng gōng shì guī, mù mù wǒ hòu, wù zī zhēng lí, xuān lì zāi mǔ, zhān tǐ bào jī, yǐn xiǎng qīng sì, sì fāng lái suī, chōng rèn jiāo diān, lín jí jīng shī, jiāo cuò mào qiān, fēn pā xiāng zhuī, fǎn mèi chéng wéi, yǒu ròu rú qiū, yǒu jiǔ rú quán, yǒu yáo rú lín, yǒu huò rú shān, lǜ tǔ tóng huān, hé qì lái zhēn, xiáng fēng xié shùn, jiàng zhǐ zì tiān, fāng yú qīng mì, jiā zuò rì yán, yǔ mín yōu yóu, xiǎng shòu wàn nián.
【詩】晉裴秀大蜡詩曰:日躔星紀,大呂司晨,玄象改次,庶眾更新,歲事告成,八蜡報勤,告成伊何,年豐物阜,豐禋孝祀,介茲萬祜,報勤伊何,農功是歸,穆穆我後,務茲蒸黎,宣力菑畝,沾體暴肌,飲饗清祀,四方來綏,充仞郊甸,鱗集京師,交錯貿遷,紛葩相追,反袂成帷,有肉如丘,有酒如泉,有餚如林,有貨如山,率土同歡,和氣來臻,祥風協順,降祉自天,方隅清謐,嘉祚日延,與民優遊,享壽萬年。
jìn jiāng wěi dá hè là shī yuē: zhèng yuán èr nián dōng là, jiā jūn zài chén jùn, yú bié zài guó shě, bù dé jí huì, dì guǎng píng zuò shī yǐ yí yú, yú yīn dá zhī yuē: là jié zhī huì, kuò yān dú chù, chén fēng cháo xìng, sī wǒ cí fù, wǒ xīn huái liàn, yùn shǒu yán zhù.
晉江偉答賀蠟詩曰:正元二年冬臘,家君在陳郡,余別在國舍,不得集會,弟廣平作詩以貽余,余因答之曰:蠟節之會,廓焉獨處,晨風朝興,思我慈父,我心懷戀,運首延佇。
sòng zhāng wàng là chú shī yuē: xuán líng gào rěn xiè, qīng lóng jià fú zhěn, xiān bīng yíng liú jié, níng liù chuí yán yǔn, rén xīn bā là chàng, jù zhī suì yù jǐn.
宋張望蠟除詩曰:玄靈告稔謝,青龍駕拂軫,鮮冰迎流結,凝霤垂檐霣,人欣八蜡暢,詎知歲聿盡。
xù jìn jī hán yú là fù xù yuē: xuán xiàng yùn ér hán shǔ jiāo, jié huì zhì ér wàn wù qiān, tiān dì zhī huà, gù yǐ bù tíng, kuàng yú rén dào zhī bù biàn hū, shì yǐ bǎi nián yōu xǐ xiāng cān, néng dá yào zhōng zhī shù, wù shēng shēng zhī yí zhě, bǎi shì bù guò míng běn zuò zhōu. qí rén, dà là zhī xī, suī tiān xià tóng yǒu, xié jīn lán yǐ qí xīn lì, guì dé yì yǐ qiǎn róng shì, shú wǒ shàng zāi.
【序】晉嵇含娛蠟賦序曰:玄象運而寒暑交,節會至而萬物遷,天地之化,固以不停,況於人道之不變乎,是以百年憂喜相參,能達要終之數,悟生生之宜者,百世不過[明本作周。]其人,大蜡之夕,雖天下同有,攜金蘭以齊馨利,貴得意以遣榮勢,孰我尚哉。
lǜ
◇律
ěr yǎ yuē: lǜ wèi zhī fēn.
《爾雅》曰:律謂之分。
shàng shū yuē: yǔ yù wén liù lǜ wǔ shēng bā yīn, zài zhì hū, yǐ chū nèi wǔ yán, rǔ tīng.
《尚書》曰:予欲聞六律五聲八音,在治忽,以出內五言,汝聽。
yòu yuē: shēng yī yǒng, lǜ hé shēng, bā yīn kè xié, wú xiāng duó lún, shén rén yǐ hé.
又曰:聲依永,律和聲,八音克諧,無相奪倫,神人以和。
zhōu guān yuē: tài shī, zhǎng liù lǜ liù lǚ, wén yǐ wǔ shēng, bō yǐ bā yīn, jiào liù shī, yǐ liù dé wèi zhī běn, yǐ liù lǜ wèi zhī yīn.
《周官》曰:太師,掌六律六呂,文以五聲,播以八音,教六詩,以六德為之本,以六律為之音。
lǐ jì yuē: zhēng yuè lǜ zhōng tài cù, èr yuè lǜ zhōng jiā zhōng, sān yuè lǜ zhōng gū xǐ, sì yuè lǜ zhōng zhòng lǚ, wǔ yuè lǜ zhōng ruí bīn, liù yuè lǜ zhōng lín zhōng, qī yuè lǜ zhōng yí zé, bā yuè lǜ zhōng nán lǚ, jiǔ yuè lǜ zhōng wú shè, shí yuè lǜ zhōng yīng zhōng, shí yī yuè lǜ zhōng huáng zhōng, shí èr yuè lǜ zhōng dà lǚ.
《禮記》曰:正月律中太蔟,二月律中夾鍾,三月律中沽洗,四月律中仲呂,五月律中蕤賓,六月律中林鍾,七月律中夷則,八月律中南呂,九月律中無射,十月律中應鍾,十一月律中黃鍾,十二月律中大呂。
zhōu lǐ zhù yuē: lǜ lǚ xiāng shēng zhě, sān fēn yì yī, xià shēng zhě sān fēn jiǎn yī, huáng zhōng lǜ zhǎng jiǔ cùn, xià shēng lín zhōng, liù yuè lǜ yě.
《周禮注》曰:律呂相生者,三分益一,下生者三分減一,黃鍾律長九寸,下生林鍾,六月律也。
zuǒ shì chuán yuē: liù lǜ qī yīn, bā fēng jiǔ gē, yǐ xiāng chéng yě, qīng zhuó xiǎo dà, duǎn zhǎng jí xú, āi lè chí sù, gāo xià chū rù, zhōu liú yǐ xiāng jì yě, jūn zǐ tīng zhī, yǐ píng qí xīn.
《左氏傳》曰:六律七音,八風九歌,以相成也,清濁小大,短長疾徐,哀樂遲速,高下出入,周流以相濟也,君子聽之,以平其心。
mèng zǐ yuē: shī kuàng zhī cōng, bù yǐ liù lǜ, bù néng zhèng wǔ yīn.
《孟子》曰:師曠之聰,不以六律,不能正五音。
lǚ shì chūn qiū yuē: xī huáng dì mìng líng lún zuò wèi lǜ, líng lún zì dà xià zhī xī, nǎi zhī ruǎn shù zhī yīn, qǔ zhú zhī xī gǔ yǐ shēng kōng qiào hòu jūn zhě, duàn liǎng jié jiān zhǎng sān cùn jiǔ fēn ér chuī zhī, yǐ wèi shí èr tǒng, tīng fèng míng yǐ bié shí èr lǜ, qí xióng míng wèi liù, cí míng yì liù, gù yuē huáng zhōng zhī gōng, lǜ zhī běn yě.
《呂氏春秋》曰:昔黃帝命伶倫作為律,伶倫自大夏之西,乃之阮隃之陰,取竹之谿谷以生空竅厚均者,斷兩節間長三寸九分而吹之,以為十二筒,聽鳳鳴以別十二律,其雄鳴為六,雌鳴亦六,故曰黃鍾之宮,律之本也。
huái nán zǐ yuē: kuí hé liù lǜ, diào wǔ yīn, tōng bā fēng.
《淮南子》曰:夔合六律,調五音,通八風。
hàn shū yuē: zhì zhì zhī shì, tiān dì zhī qì, hé yǐ shēng fēng, tiān dì zhī fēng qì, dìng shí èr lǜ.
《漢書》曰:至治之世,天地之氣,合以生風,天地之風氣,定十二律。
yòu yuē: hàn jiā yán lǜ lì zhě, běn zhāng cāng, cāng hǎo shū, wú suǒ bù guān, wú suǒ bù tōng, ér yóu jiū lǜ lì.
又曰:漢家言律歷者,本張蒼,蒼好書,無所不觀,無所不通,而尤究律歷。
yòu yuē: jīng fáng běn xìng lǐ, tuī lǜ, zì dìng wèi jīng shì.
又曰:京房本姓李,推律,自定為京氏。
liú xiàng bié lù yuē: zōu zi zài yàn, yàn yǒu gǔ, dì měi ér hán, bù shēng wǔ gǔ, zōu zi jū zhī, chuī lǜ ér wēn qì zhì, jīn míng shǔ gǔ, shì jù dì bù gǔ piān.
劉向別錄曰:鄒子在燕,燕有谷,地美而寒,不生五穀,鄒子居之,吹律而溫氣至,今名黍谷,[事具地部谷篇。]
lùn héng yuē: kǒng zǐ chuī lǜ, zì zhī yīn miáo yì.
《論衡》曰:孔子吹律,自知殷苗裔。
yáng quán wù lǐ lùn yuē: tīng qīng zhuó wǔ shēng zhī hé, rán hòu zhì wèi zhōng lǜ, qǔ hóng nóng yí yáng xiàn jīn mén shān zhú wèi guǎn.
楊泉《物理論》曰:聽清濁五聲之和,然後制為鍾律,取弘農宜陽縣金門山竹為管。
jìn zhū gōng zàn yuē: shì zǔ shí, yǐ xún xù suǒ zào lǜ, dé zhōu shí yù lǜ, yǐ jiào zhèng tóng, xún xù zòu yuē: zhōng suǒ chū yù fǔ tóng guǎn lǜ èr shí wǔ jù, qí sān jù yǔ dù kuí zuǒ yán nián fǎ tóng.
晉諸公贊曰:世祖時,以荀勖所造律,得周時玉律,以校正同,荀勖奏曰:中所出御府銅管律二十五具,其三具與杜夔左延年法同。
biǎo zhōu wáng bāo shàng xīn dìng zhōng biǎo yuē: wàn wù shēng xiàng, shǐ hū suàn shù, tiān dào yùn xíng, jī hū bù shù, liàng yǒu qīng zhòng, píng yǐ quán héng, yīn yǒu qīng zhuó, xié hū lǜ lǚ, shì yǐ zhōu fā tīng shēng, hòu chūn dōng zhī shēng shā, shī kuàng chuī lǜ, zhī jìn chǔ zhī shuāi wáng, shù shǐ huáng zhōng, guǎn zhōng zhòng lǚ, hái gōng biàn zhēng, cān tiān liǎng dì, sān fēn sǔn yì, lèi shǔ xiāng chéng, sì shí fā liǎn, hū wēi sī cè, huáng dì zhì lì míng shí, tuī yuán shòu mìng, bā yīn qī shǐ zhī zòu, wǔ shēng liù lǜ zhī hé, zhēn zhuó fán jiǎn, fēn xī jié dù, tuī zhī yǐ shēng hú, zhèng zhī yǐ quán héng, jī zhī yǐ gǔ jīn, hé zhī yǐ jīng chuán.
【表】周王襃上新定鍾表曰:萬物生象,始乎筭數,天道運行,基乎步術,量有輕重,平以權衡,音有清濁,協乎律呂,是以周發聽聲,候春冬之生殺,師曠吹律,知晉楚之衰亡,數始黃鍾,琯終仲呂,還宮變徵,參天兩地,三分損益,累黍相乘,四時發斂,忽微斯測,皇帝治歷明時,推元受命,八音七始之奏,五聲六律之和,斟酌繁簡,分析節度,推之以升斛,正之以權衡,稽之以古今,覈之以經傳。
zhōu yǔ xìn wèi jìn yáng gōng shàng yù lǜ biǎo yuē: chén wén sān cái jì lì, jūn chén zhī dào yǐ chén, liù wèi shí chéng, lǐ lè zhī gōng sī zhèng, gù yǐ yè hé rì yuè, cè dù yīn yáng, yuè yù zhào mín, yí xíng wàn guó zhě yě, fú jiàn chì zhǐ, kān zhèng yīn lǜ, píng zhāng lì xiàng, zòu huáng zhōng ér gē dà lǚ, biàn gū zhú ér wǔ yún mén, mò bù qì qǔ shū tōng, shēng cóng ān lè, sì fēn jì míng, sān wēi shì dìng, shì yǐ wén zhōng yú luò pǔ, jí biàn shēng guāi, tīng duó yú hán dān, xiān zhī xiǎng yùn, èr fēn èr zhì, xíng yú sī lì zhī guān, jiǔ biàn jiǔ chéng, bèi yú hé lè zhī zhí, zú yǐ dòng tiān dì, gǎn guǐ shén, huà bèi fēng sú, píng fēn hán shǔ, qǐ zhí yín xiào xī gǔ, huí xiáng luán fèng ér yǐ zāi, shì zhī líng líng miào qián tú xún shùn guǎn, shǐ píng chéng xià kōng lùn zhōu tiān, chén wén shàng zhì qí lǐ, xià xí qí yí, jūn dìng qí fǎ, chén xíng qí shì, jǐn zào yù lǜ yī jù, bìng yù chèng chǐ dòu hé děng, shǐ dé chéng gōng, zhì yú fēn sù lèi shǔ, liàng zī shù yuè, shí yǐ yǎng bǐng shèng guī, cān xiáng shén sī, suǒ jì jié yí yīn guǎn, wú láo hé nèi zhī huī, qì dòng yáng zhōng, bù dài jīn mén zhī zhú, ér wǎn yǎn shì qīng, bān chuí lǜ qiǎn, bù zú zhǎn cǎi chéng jūn, zēng huī dù liàng.
周庾信為晉陽公上玉律表曰:臣聞三才既立,君臣之道已陳,六位時成,禮樂之功斯正,故以葉和日月,測度陰陽,悅豫兆民,儀形萬國者也,伏見敕旨,刊正音律,平章曆象,奏黃鍾而歌大呂,變孤竹而舞雲門,莫不器取疏通,聲從安樂,四分既明,三微是定,是以聞鍾於洛浦,即辨聲乖,聽鐸於邯鄲,先知響韻,二分二至,行於司歷之官,九變九成,被於和樂之職,足以動天地,感鬼神,化被風俗,平分寒暑,豈直吟嘯谿谷,迴翔鸞鳳而已哉,是知零陵廟前徒尋舜管,始平城下空論周天,臣聞上制其禮,下習其儀,君定其法,臣行其事,謹造玉律一具,並玉秤尺鬥合等,始得成功,至於分粟累黍,量茲數籥,實以仰稟聖規,參詳神思,所冀節移陰管,無勞河內之灰,氣動陽鍾,不待金門之竹,而琬琰事輕,般倕慮淺,不足展采成均,增輝度量。
lì
◇歷
shì běn yuē: róng chéng zuò lì.
《世本》曰:容成作歷。
shàng shū yuē: nǎi mìng xī hé, qīn ruò hào tiān, lì xiàng rì yuè xīng chén, jìng shòu mín shí.
《尚書》曰:乃命羲和,欽若昊天,曆象日月星辰,敬授民時。
yòu yuē: yè yòng wǔ jì, qí wǔ yuē lì shù.
又曰:葉用五紀,其五曰歷數。
shī zǐ yuē: zào lì shù zhě, xī hé zi yě.
《尸子》曰:造歷數者,羲和子也。
hàn shū yuē: lì shù zhī qǐ shàng yǐ, chuán shù zhuān xū mìng nán zhèng zhòng sī tiān, huǒ zhèng lí sī dì, qí hòu sān miáo luàn dé, èr guān xián fèi, ér rùn yú guāi cì, mèng zōu tiǎn miè, shè tí shī fāng.
《漢書》曰:歷數之起尚矣,傳述顓頊命南正重司天,火正黎司地,其後三苗亂德,二官咸廢,而閏餘乖次,孟陬殄滅,攝提失方。
yòu yuē: shǐ xiào lì chún yú líng qú, fù fù tài chū lì, huì shuò xián wàng zuì mì, rì yuè rú hé bì, wǔ xīng ruò lián zhū.
又曰:使校歷淳于陵渠,復覆太初曆,晦朔弦望最密,日月如合璧,五星若連珠。
yòu yuē: lì pǔ zhě, xù sì shí zhī wèi, zhèng fēn zhì zhī jié, huì rì yuè wǔ xīng zhī chén, yǐ kǎo hán shǔ shā shēng zhī shí, gù shèng wáng bì zhèng lì, yǐ tàn zhī wǔ xīng rì yuè zhī huì, xiōng è zhī huàn, qí shù jiē chū yān, cǐ shèng rén zhī mìng zhī shù yě.
又曰:歷譜者,序四時之位,正分至之節,會日月五星之辰,以考寒暑殺生之實,故聖王必正歷,以探知五星日月之會,凶阨之患,其術皆出焉,此聖人知命之術也。
xù hàn shū yuē: xī zhě shèng rén zhī zuò lì yě, guān xuán jī zhī yùn, sān guāng zhī zuò, dào zhī fā liǎn, jǐng zhī zhǎng duǎn, dòu gāng suǒ jiàn, qīng lóng suǒ chán, cān wǔ yǐ biàn, cuò zōng qí shù, ér zhì shù yān.
《續漢書》曰:昔者聖人之作歷也,觀璿璣之運,三光之作,道之發斂,景之長短,斗綱所建,青龍所躔,參伍以變,錯綜其數,而制術焉。
yì bù qí jiù chuán yuē: bā jùn là xià hóng, hàn wǔ dì shí, gǎi zhuān xū lì, gèng zuò tài chū lì, yuē: hòu bā bǎi suì, cǐ lì chà yī rì, dāng yǒu shèng rén dìng zhī.
《益部耆舊傳》曰:巴郡落下閎,漢武帝時,改顓頊曆,更作太初曆,曰:後八百歲,此歷差一日,當有聖人定之。
yáng quán wù lǐ lùn yuē: chóu xī shén nóng shǐ zhì nóng gōng, zhèng jié qì, shěn hán wēn, yǐ wèi zǎo wǎn zhī qī, gù lì lì rì.
楊泉《物理論》曰:疇昔神農始治農功,正節氣,審寒溫,以為早晚之期,故立曆日。
fēng tǔ jì yuē: zì huáng dì zhuān xū, xià dá sān wáng, zhì lì shí yǒu yī jiā, kǎo kè sǔn yì, gè yǒu biàn shuāi, fēi tiān yùn zhī cuò, kǎo chá yì yì gù yě.
《風土記》曰:自黃帝顓頊,下達三王,治歷十有一家,考課損益,各有變衰,非天運之錯,考察意異故也。
wáng yǐn jìn shū yuē: zhāng zài dì qián wū chéng lìng míng rǒng, tài píng yù lǎn shí liù zuò kàng. yòu kàng xià yǒu yī zì. cài yōng zhù míng táng lìng zhōng tái yào jiě. yòu zhuì zhū shuō lì shù ér wèi lì zàn, xún sōng jiàn zàn, yì zhī, yún xìn gāi luó lì biǎo yì yǐ.
王隱《晉書》曰:張載弟前烏程令名冗,[《太平御覽》十六作亢。又亢下有依字。]蔡邕註明堂令中台要解。又綴諸說歷數而為歷贊,荀崧見贊,異之,雲信該羅歷表義矣。
biǎo liáng jiǎn wén dì xiè cì xīn lì biǎo yuē: wǔ sī gào zhào, wàn shòu zài guāng, guǎn yè bì lún, qìng xiū bǎo lì, bān hé bù zhèng, xuán què xùn dào, huò hóng jìng shòu zhī diǎn, zài chǎn jiā chén zhī jiào. yòu xiè cì xīn lì biǎo yuē: xuán yuè huán jī, fèng sī zhào lǜ, guān dòu biàn qì, yù guǎn yí chūn, wàn fú wéi xīn, kè gù tiān bǎo.
【表】梁簡文帝謝賜新曆表曰:五司告肇,萬壽載光,琯葉璧輪,慶休寶曆,班和布政,懸闕徇道,或弘敬授之典,載闡浹辰之教。又謝賜新曆表曰:璿籥環璣,鳳司肇律,觀斗辯氣,玉琯移春,萬福惟新,剋固天保。
liáng shěn yuē xiè cì xīn lì biǎo yuē: qiè wéi guān dòu biàn rì, yù shēng wèi běn, shěn shí fēn dì, jià zhèng mò xiān, hé zé, shèng shā wú chuǎn, jū jì zhī lǐ nán hū, zhū bì yǒu zhēng, lǐ jié zhī yuán yōu xù.
梁沈約謝賜新曆表曰:竊惟觀斗辯日,馭生為本,審時分地,稼政莫先,何則,勝殺無舛,拘忌之理難忽,珠璧有徵,禮節之原攸序。
liáng wáng sēng rú xiè cì lì biǎo yuē: qiè yǐ lóng yù bù shuǎng, mí jiàn qīn báo, fèng zhí shì sī, céng wú zè tiào, bì lián zhū càn, lún yìng jiē píng, yì shí míng shí, shì wéi jūn zhèng, gù yǐ xiān tiān hòu qí yú shǐ, zhí biāo yàn qí píng fēn, jiǔ yíng yǎng huà, wàn yǔ yī shuò.
梁王僧孺謝賜歷表曰:竊以龍馭不爽,靡見侵薄,鳳職是司,曾無昃眺,璧聯珠粲,輪映階平,義實明時,事惟均政,固以先天候其餘始,執杓驗其平分,九瀛仰化,萬宇依朔。
qǐ liáng yǔ jiān wú xiè lì rì qǐ yuē: líng qú suǒ zòu, xián wàng jì fú, dèng píng zhī yán, zī zhū jiē hé, dēng tái shì shuò, dǔ yún wù zhī bì shū, fú guǎn yí huī, shí quán héng zhī yǒu dù, chū kāi juǎn shǐ, zàn wèi chūn liú, wèi lǎn piān zhōng, biàn shāng dōng jí, pái huái hòu wò, bǐ rì wèi nián.
【啟】梁庾肩吾謝曆日啟曰:凌渠所奏,弦望既符,鄧平之言,錙銖皆合,登台視朔,睹雲物之必書,拂管移灰,識權衡之有度,初開卷始,暫謂春留,未覽篇終,便傷冬及,徘徊厚渥,比日為年。