strong guǎng dòng zhí zhī sān strong
廣動植之三
strong mù piān strong
木篇
sōng, jīn yán liǎng lì wǔ lì, lì dāng yán liè. chéng shì xiū zhú lǐ sī dì, dà táng qián yǒu wǔ liè sōng liǎng gēn, dà cái rú wǎn, jiǎ zǐ nián jié shí, wèi rú xīn luó nán zhào zhě bù bié. wǔ liè sōng pí bù lín, zhōng shǐ chóu shì liáng shuǐ wéi tíng zi zài chéng dōng, yǒu liǎng liè pí bù lín zhě. yòu yǒu qī liè zhě, bù zhī zì hé ér dé. sú wèi kǒng què sōng, sān liè sōng yě. sōng mìng gēn yù shí zé yǎn, gài bù bì qiān nián yě.
松,今言兩粒、五粒,粒當言鬣。成式修竹里私第,大堂前有五鬣松兩根,大財如碗,甲子年結實,味如新羅、南詔者不別。五鬣松皮不鱗,中使仇士良水磑亭子在城東,有兩鬣皮不鱗者。又有七鬣者,不知自何而得。俗謂孔雀松,三鬣松也。松命根遇石則偃,蓋不必千年也。
zhú, zhú huā yuē huò yī yuē fù. sǐ yuē zhòu. liù shí nián yī yì gēn, zé jié shí kū sǐ.
竹,竹花曰獲(一曰覆)。死曰葤。六十年一易根,則結實枯死。
hàn duò zhú, dà rú jiǎo zhǐ, fù zhōng bái mù lán yī yuē lán gé, zhuàng rú shī miàn. jiāng chéng zhú ér tǒng pí wèi luò, zhé yǒu xì chóng niè zhī yǔn tuò, hòu chóng niè chù chéng chì jī, shì xiù huà kě ài.
菡墮竹,大如腳指,腹中白幕蘭(一曰闌)隔,狀如濕面。將成竹而筒皮未落,輒有細蟲齧之隕籜,後蟲齧處成赤跡,似繡畫可愛。
jí zhú, yī míng bā zhú, jié jiē yǒu cì, shù shí jīng wèi cóng. nán yí zhǒng yǐ wèi chéng, zú bù kě gōng. huò zì bēng gēn chū, dà rú jiǔ wèng, zòng héng xiāng chéng, zhuàng rú zǎo chē, shí zhī luò rén chǐ.
棘竹,一名芭竹,節皆有刺,數十莖為叢。南夷種以為城,卒不可攻。或自崩根出,大如酒瓮,縱橫相承,狀如繰車,食之落人齒。
jīn zhú, nán fāng yǐ wèi máo. sǔn wèi chéng shí, kān wèi nǔ xián.
筋竹,南方以為矛。筍未成時,堪為弩弦。
bǎi yè zhú, yī zhī bǎi yè, yǒu dú.
百葉竹,一枝百葉,有毒。
zhú pǔ: zhú lèi yǒu sān shí jiǔ.
《竹譜》:竹類有三十九。
cí zhú, xià yuè jīng yǔ, dī zhī xià dì, shēng rù shì lù jiǎo, sè bái, shí zhī yǐ lì yě.
慈竹,夏月經雨,滴汁下地,生蓐似鹿角,色白,食之已痢也。
yì mù, dà lì zhōng, chéng dū bǎi xìng guō yuǎn, yīn qiáo huò ruì mù yī jīng, lǐ chéng zì yuē" tiān xià tài píng", zhào cáng yú mì gé.
異木,大曆中,成都百姓郭遠,因樵獲瑞木一莖,理成字曰"天下太平",詔藏於秘閣。
jīng xī chí guó sì, sì qián yǒu huái shù shù zhū, jīn jiān mǎi yī zhū, lìng suǒ shǐ qiǎo gōng jiě zhī. jí rù nèi huí, gōng yán mù wú tā yì, jīn dà jiē wǎn, lìng jiāo zhī, yuē: cǐ bù kān yǐ, dàn shǐ ěr zhī yǔ gōng yě. nǎi bié lǐ jiě zhī, měi piàn yì tiān wáng, tǎ jǐ chéng jiù. dōu guān chén xiū gǔ yuán wài yán, xī chuān yī xiàn, bù jì míng, lì yīn huàn yù zú mù xīn zhī, tiān zūn xíng xiàng cún yān.
京西持國寺,寺前有槐樹數株,金監買一株,令所使巧工解之。及入內回,工言木無他異,金大嗟惋,令膠之,曰:「此不堪矣,但使爾知予工也。」乃別理解之,每片一天王,塔戟成就。都官陳修古員外言,西川一縣,不記名,吏因換獄卒木薪之,天尊形像存焉。
yì shù, lóu yuē jū cháng shān, jù chán zuò. yǒu yī yě yù, shǒu chí yī shù, zhí zhī yú tíng, yán cǐ shì qīng tíng shù. suì jiǔ, fēn fāng yù mào, yǒu yī niǎo shēn chì wěi zhǎng, cháng zhǐ xī qí shàng.
異樹,婁約居常山,據禪座。有一野嫗,手持一樹,植之於庭,言此是蜻蜓樹。歲久,芬芳郁茂,有一鳥身赤尾長,常止息其上。
yì guǒ, shàn pī guó yǒu rén mù yáng qiān bǎi yú tóu, yǒu yī yáng lí qún, hū shī suǒ zài. zhì mù fāng guī, xíng sè míng hǒu yì cháng, qún yáng yì yī yuē zhǎng. zhī. míng rì, suì dú xíng, zhǔ yīn suí zhī, rù yī xué. xíng wǔ liù lǐ, huò rán míng lǎng, huā mù jiē fēi rén jiān suǒ yǒu. yáng yú yī chù shí cǎo, cǎo bù kě shí. yǒu guǒ zuò huáng jīn sè, mù yáng rén qiè yī jiāng hái, wèi guǐ suǒ duó. yòu yī rì, fù wǎng qǔ cǐ guǒ, zhì xué, guǐ fù yù duó, qí rén jí tūn zhī, shēn suì bào zhǎng, tóu cái chū, shēn sāi yú xué, shù rì huà wèi shí yě.
異果,贍披國有人牧羊千百餘頭,有一羊離群,忽失所在。至暮方歸,形色鳴吼異常,群羊異(一曰長)。之。明日,遂獨行,主因隨之,入一穴。行五六里,豁然明朗,花木皆非人間所有。羊於一處食草,草不可識。有果作黃金色,牧羊人切一將還,為鬼所奪。又一日,復往取此果,至穴,鬼復欲奪,其人急吞之,身遂暴長,頭才出,身塞於穴,數日化為石也。
gān zǐ, tiān bǎo shí nián, shàng wèi zǎi chén yuē: jìn rì yú gōng nèi zhǒng gān zǐ shù zhū, jīn qiū jié shí yī bǎi wǔ shí kē, yǔ jiāng nán shǔ dào suǒ jìn bù yì. zǎi chén hè biǎo yuē: yǔ lù suǒ jūn, hùn tiān qū ér qí bèi cǎo mù yǒu xìng, píng dì qì ér qián tōng. gù dé zī jiāng wài zhī zhēn guǒ, wèi jìn zhōng zhī huá shí. xiāng chuán xuán zōng xìng shǔ nián, luó fú gān zǐ bù shí. lǐng nán yǒu yǐ, dà yú qín zhōng mǎ yǐ, jié kē yú gān shù. gān shí shí, cháng xún qí shàng, gù gān pí báo ér huá. wǎng wǎng gān shí zài qí kē zhōng, dōng shēn qǔ zhī, wèi shù bèi yú cháng zhě.
甘子,天寶十年,上謂宰臣曰:「近日於宮內種甘子數株,今秋結實一百五十顆,與江南蜀道所進不異。」宰臣賀表曰:「雨露所均,混天區而齊被;草木有性,憑地氣而潛通。故得資江外之珍果,為禁中之華實。」相傳玄宗幸蜀年,羅浮甘子不實。嶺南有蟻,大於秦中馬蟻,結窠於甘樹。甘實時,常循其上,故甘皮薄而滑。往往甘實在其窠中,冬深取之,味數倍於常者。
zhāng mù, jiāng dōng rén duō qǔ wèi chuán, chuán yǒu yǔ jiāo lóng dòu zhě.
樟木,江東人多取為船,船有與蛟龍斗者。
shí liú, yī míng dān ruò. liáng dà tóng zhōng, dōng zhōu hòu táng shí liú jiē shēng shuāng zi. nán zhào shí liú, zi dà, pí báo rú téng zhǐ, wèi jué yú luò zhōng. shí liú tián zhě wèi zhī tiān jiāng, néng yǐ rǔ shí dú.
石榴,一名丹若。梁大同中,東州後堂石榴皆生雙子。南詔石榴,子大,皮薄如藤紙,味絕於洛中。石榴甜者謂之天漿,能已乳石毒。
shì, sú wèi shì shù yǒu qī jué, yī shòu, èr duō yīn, sān wú niǎo cháo, sì wú chóng, wǔ shuāng yè kě wán, liù jiā shí, qī luò yè féi dà.
柿,俗謂柿樹有七絕,一壽,二多陰,三無鳥巢,四無蟲,五霜葉可玩,六嘉實,七落葉肥大。
hàn dì xìng, jì nán jùn zhī dōng nán yǒu fèn liú shān, shān shàng duō xìng, dà rú lí, huáng rú jú, tǔ rén wèi zhī hàn dì xìng, yì yuē jīn xìng.
漢帝杏,濟南郡之東南有分流山,山上多杏,大如梨,黃如橘,土人謂之漢帝杏,亦曰金杏。
zhī yī nài, hàn shí zǐ nài dà rú shēng, hé zǐ huā qīng, yán zhī yǒu zhī, kě qī. huò zhuó yī, bù kě huàn yě.
脂衣柰,漢時紫柰大如升,核紫花青,研之有汁,可漆。或着衣,不可浣也。
xiān rén zǎo, jìn shí dà cāng nán yǒu dí quán, quán xī yǒu huá lín yuán, yuán yǒu xiān rén zǎo, zhǎng wǔ cùn, hé xì rú zhēn.
仙人棗,晉時大倉南有翟泉,泉西有華林園,園有仙人棗,長五寸,核細如針。
kǎi, kǒng zǐ mù shàng tè duō kǎi mù.
楷,孔子墓上特多楷木。
zhī zi, zhū huā shǎo liù chū zhě, wéi zhī zi huā liù chū. táo zhēn bái yán, zhī zi jiǎn huā liù chū, kè fáng qī dào, qí huā xiāng shén. xiāng chuán jí xī yù zhān bo huā yě.
梔子,諸花少六出者,唯梔子花六出。陶真白言,梔子剪花六出,刻房七道,其花香甚。相傳即西域瞻卜花也。
xiān táo, chū chēn zhōu sū dān xiān tán. yǒu rén zhì, xīn qí zhī zhé luò tán shàng, huò zhì wǔ liù kē. xíng sì shí kuài, chì huáng sè, pò zhī, rú yǒu hé sān chóng. yán yǐn zhī, yù zhòng jí, yóu zhì xié qì.
仙桃,出郴州蘇耽仙壇。有人至,心祈之輒落壇上,或至五六顆。形似石塊,赤黃色,破之,如有核三重。研飲之,愈眾疾,尤治邪氣。
suō luó, bā líng yǒu sì, sēng fáng chuáng xià hū shēng yī mù, suí fá suí zhǎng. wài guó sēng jiàn yuē: cǐ suō luó yě. yuán jiā chū, chū yī huā rú lián. tiān bǎo chū, ān xī dào jìn suō luó zhī, zhuàng yán: chén suǒ guǎn sì zhèn, yǒu bá hàn nà zuì wèi mì jìn, mù yǒu suō luó shù, tè wèi qí jué. bù bì fán cǎo, bù zhǐ è qín, sǒng gàn wú cán yú sōng guā, chéng yīn bù kuì yú táo lǐ. jìn chà guān bá hàn nà shǐ, lìng cǎi dé qián jiàn shù zhī èr bǎi jīng. rú dé tuō gēn zhǎng lè, zhuó yǐng jiàn zhāng. bù yè chuí yīn, lín yuè zhōng zhī dān guì lián zhī jiē yǐng, duì tiān shàng zhī bái yú.
娑羅,巴陵有寺,僧房床下忽生一木,隨伐隨長。外國僧見曰:「此娑羅也。」元嘉初,出一花如蓮。天寶初,安西道進娑羅枝,狀言:「臣所管四鎮,有拔汗那最為密近,木有娑羅樹,特為奇絕。不庇凡草,不止惡禽,聳干無慚於松栝,成陰不愧於桃李。近差官拔汗那使,令採得前件樹枝二百莖。如得托根長樂,擢穎建章。布葉垂陰,鄰月中之丹桂;連枝接影,對天上之白榆。」
chì bái chēng, chū liáng zhōu. dà zhě wèi tàn, fù yī yuē shāng rù yǐ huī zhī, kě yǐ zhǔ tóng wèi yín.
赤白檉,出涼州。大者為炭,復(一曰傷)入以灰汁,可以煮銅為銀。
xiān shù, qí lián shān shàng yǒu xiān shù shí, xíng lǚ dé zhī zhǐ jī kě. yī míng sì wèi mù. qí shí rú zǎo, yǐ zhú dāo pōu zé gān, tiě dāo pōu zé kǔ, mù dāo pōu zé suān, lú dāo pōu zé xīn.
仙樹,祁連山上有仙樹實,行旅得之止饑渴。一名四味木。其實如棗,以竹刀剖則甘,鐵刀剖則苦,木刀剖則酸,蘆刀剖則辛。
mù wǔ xiāng: gēn zhān tán, jié chén xiāng, huā jī shé, yè huò, jiāo xūn lù.
木五香:根栴檀,節沉香,花雞舌,葉藿,膠薰陸。
jiāo, kě yǐ lái shuǐ yín. zhū yú qì hǎo shàng, jiāo qì hǎo xià.
椒,可以來水銀。茱萸氣好上,椒氣好下。
gòu, gàn tián jiǔ fèi, bì shēng gòu. yè yǒu bàn yuē chǔ, wǔ yuē gòu.
構,幹田久廢,必生構。葉有辦曰楮,五曰構。
huáng yáng mù, xìng nán zhǎng, shì zhòng huáng yáng yǐ wú huǒ. huò yuē yǐ shuǐ shì zhī, chén zé wú huǒ. qǔ cǐ mù bì yǐ yīn huì, yè wú yī xīng zé fá zhī, wèi zhěn bù liè.
黃楊木,性難長,世重黃楊以無火。或曰以水試之,沉則無火。取此木必以陰晦,夜無一星則伐之,為枕不裂。
pú táo, sú yán pú táo màn hǎo yǐn yú xī nán. yǔ xìn wèi wèi shǐ wèi jǐn yuē: wǒ zài yè, suì dà dé pú táo, qí yǒu zī wèi. chén zhāo yuē: zuò hé xíng zhuàng? xú jūn fáng yuē: yǒu lèi ruǎn zǎo. xìn yuē: jūn shū bù tǐ wù, kě dé yán shì shēng lì zhī. wèi zhào shī yuē: wèi wǔ yǒu yán, mò xià shè qiū, shàng yǒu yú shǔ. jiǔ zuì sù xǐng, yǎn lù ér shí. gān ér bù yí, suān ér bù cù. dào zhī gù yǐ liú wèi chēng qí, kuàng qīn shí zhī zhě. jǐn yuē: cǐ wù shí chū yú dà yuān, zhāng qiān suǒ zhì. yǒu huáng bái hēi sān zhǒng, chéng shú zhī shí, zi shí bī cè, xīng biān zhū jù, xī yù duō niàng yǐ wèi jiǔ, měi lái suì gòng. zài hàn xī jīng, shì yì bù shǎo. dù líng tián wǔ shí mǔ, zhōng yǒu pú táo bǎi shù. jīn zài jīng zhào, fēi zhí zhǐ jìn lín yě. xìn yuē: nǎi yuán zhǒng hù zhí, jiē yīn lián jià. zhāo yuē: qí wèi hé rú jú yòu? xìn yuē: jīn yè qí shèng, fēn fāng jiǎn zhī. jǐn yuē: jīn yī sù guǒ, jiàn bāo zuò gòng. xiàng chǐ zì xiāo, liáng yīng bù jí.
蒲萄,俗言蒲萄蔓好引於西南。庾信謂魏使尉瑾曰:「我在鄴,遂大得蒲萄,奇有滋味。」陳昭曰:「作何形狀?」徐君房曰:「有類軟棗。」信曰:「君殊不體物,可得言似生荔枝。」魏肇師曰:「魏武有言,末夏涉秋,尚有餘暑。酒醉宿醒,掩露而食。甘而不飴,酸而不酢。道之固以流味稱奇,況親食之者。」瑾曰:「此物實出於大宛,張騫所致。有黃、白、黑三種,成熟之時,子實逼側,星編珠聚,西域多釀以為酒,每來歲貢。在漢西京,似亦不少。杜陵田五十畝,中有蒲萄百樹。今在京兆,非直止禁林也。」信曰:「乃園種戶植,接蔭連架。」昭曰:「其味何如橘柚?」信曰:「津液奇勝,芬芳減之。」瑾曰:「金衣素裹,見苞作貢。向齒自消,良應不及。」
bèi qiū zhī nán yǒu pú táo gǔ, gǔ zhōng pú táo, kě jiù qí suǒ shí zhī, huò yǒu qǔ guī zhě jí shī dào, shì yán wáng mǔ pú táo yě. tiān bǎo zhōng, shā mén tán xiāo yīn yóu zhū yuè, zhì cǐ gǔ, dé pú táo shí zhī. yòu jiàn kū màn kān wèi zhàng, dà rú zhǐ, wǔ chǐ yú, chí hái běn sì zhí zhī suì huó. zhǎng gāo shù rèn, yīn dì fú yuán shí zhàng, yǎng guān ruò wéi gài yān. qí fáng shí lěi luò, zǐ yíng rú zhuì, shí rén hào wèi cǎo lóng zhū zhàng.
貝丘之南有蒲萄谷,谷中蒲萄,可就其所食之,或有取歸者即失道,世言王母蒲萄也。天寶中,沙門曇霄因游諸岳,至此谷,得蒲萄食之。又見枯蔓堪為杖,大如指,五尺余,持還本寺植之遂活。長高數仞,蔭地幅員十丈,仰觀若帷蓋焉。其房實磊落,紫瑩如墜,時人號為草龍珠帳。
líng xiāo huā zhōng lù shuǐ, sǔn rén mù.
凌霄花中露水,損人目。
sōng zhēn, jí zhōng téng yě. yè dà, jìn ān rén yǐ wèi pán.
松楨,即鍾藤也。葉大,晉安人以為盤。
hóu sāo, màn shēng, zi rú jī luǎn, jì gān qiě lěng, qīng shēn xiāo jiǔ. guǎng zhì yán, yīn wáng tài pú suǒ xiàn.
侯騷,蔓生,子如雞卵,既甘且冷,輕身消酒。《廣志》言,因王太僕所獻。
lí jì, zi rú dàn wán, wèi wǔ dì cháng dàn zhī.
蠡薺,子如彈丸,魏武帝常啖之。
jiǔ bēi téng, dà rú bì, huā jiān kě zhuó jiǔ, shí dà rú zhǐ, shí zhī xiāo jiǔ.
酒杯藤,大如臂,花堅可酌酒,實大如指,食之消酒。
bái nài, chū liáng zhōu yě zhū zé, dà rú tù tóu.
白柰,出涼州野豬澤,大如兔頭。
pú tí shù, chū mó jiā tuó guó, zài mó hē pú tí sì, gài shì jiā rú lái chéng dào shí shù, yī míng sī wéi shù. jīng gàn huáng bái, zhī yè qīng cuì, jīng dōng bù diāo. zhì fú rù miè rì, biàn sè diāo luò, guò yǐ hái shēng. zhì cǐ rì, guó wáng rén mín dà zuò fó shì, shōu yè ér guī, yǐ wèi ruì yě. shù gāo sì bǎi chǐ, yǐ xià yǒu yín tǎ zhōu huí rào zhī. bǐ guó rén sì shí cháng fén xiāng sàn huā, rào shù zuò lǐ. táng zhēn guān zhōng, pín qiǎn shǐ wǎng, yú sì shè gōng bìng shī jiā shā. zhì xiǎn qìng wǔ nián, yú sì lì bēi yǐ jì shèng dé. cǐ shù fàn míng yǒu èr, yī yuē bīn fá lí yī yuē lí suō lì chā, èr yuē ā shī hé tā pó yī yuē suō lì chā. xī yù jì wèi zhī bēi bō luó, yǐ fú yú qí xià chéng dào, jí yǐ dào wèi chēng, gù hào pú tí. pó yī yuē suō lì chā, hàn fān wèi shù. xī zhōng tiān wú yōu wáng jiǎn fá zhī, lìng shì huǒ pó luó mén jī xīn fén yān. chì yàn zhōng hū shēng liǎng shù, wú yōu wáng yīn chàn huǐ, hào huī pú tí shù, suì zhōu yǐ shí yuán. zhì shǎng shè jiā zhì yī yuē wáng fù jué zhī, zhì quán, qí gēn bù jué. kēng huǒ fén zhī, gài yǐ gān zhè zhī, yù qí jiāo làn. hòu mó jié tuó guó mǎn cáo wáng, wú yōu zhī céng sūn yě, nǎi yǐ qiān niú rǔ jiāo zhī, xìn sù, shù shēng gù jiù. gèng zēng shí yuán, gāo èr zhàng sì chǐ. xuán zàng zhì xī yù, jiàn shù chū yuán shàng èr zhàng yú.
菩提樹,出摩伽陀國,在摩訶菩提寺,蓋釋迦如來成道時樹,一名思惟樹。莖幹黃白,枝葉青翠,經冬不凋。至佛入滅日,變色凋落,過已還生。至此日,國王人民大作佛事,收葉而歸,以為瑞也。樹高四百尺,已下有銀塔周迴繞之。彼國人四時常焚香散花,繞樹作禮。唐貞觀中,頻遣使往,於寺設供並施袈裟。至顯慶五年,於寺立碑以紀聖德。此樹梵名有二,一曰賓橃梨(一曰「梨娑」)力叉,二曰阿濕曷他婆(一曰娑)力叉。《西域記》謂之卑缽羅,以佛於其下成道,即以道為稱,故號菩提。婆(一曰娑)力叉,漢翻為樹。昔中天無憂王剪伐之,令事火婆羅門積薪焚焉。熾焰中忽生兩樹,無憂王因懺悔,號灰菩提樹,遂周以石垣。至賞設迦至(一曰王)復掘之,至泉,其根不絕。坑火焚之,溉以甘蔗汁,欲其焦爛。後摩竭陀國滿曹王,無憂之曾孫也,乃以千牛乳澆之,信宿,樹生故舊。更增石垣,高二丈四尺。玄奘至西域,見樹出垣上二丈余。
bèi duō, chū mó jiā tuó guó, zhǎng liù qī zhàng, jīng dōng bù diāo. cǐ shù yǒu sān zhǒng, yī zhě duō luó suō yī yuē pó lì chā bèi duō, èr zhě duō lí pó yī yuē pó lì chā bèi duō, sān zhě bù pó yī yuē suō lì chā duō luó lí yī yuē duō lí bèi duō. bìng shū qí yè, bù dū yī sè qǔ qí pí shū zhī. bèi duō shì fàn yǔ, hàn fān wèi yè. bèi duō pó yī yuē suō lì chā zhě, hàn yán yè shù yě. xī yù jīng shū yòng cǐ sān zhǒng pí yè, ruò néng bǎo hù, yì dé wǔ liù bǎi nián.
貝多,出摩伽陀國,長六七丈,經冬不凋。此樹有三種,一者多羅娑(一曰婆)力叉貝多,二者多梨婆(一曰婆)力叉貝多,三者部婆(一曰娑)力叉多羅梨(一曰「多梨貝多」)。並書其葉,部闍一色取其皮書之。貝多是梵語,漢翻為葉。貝多婆(一曰娑)力叉者,漢言葉樹也。西域經書用此三種皮葉,若能保護,亦得五六百年。
sōng shān jì chēng sōng gāo děng zhōng yǒu sī wéi shù, jí bèi duō yě.
《嵩山記》稱嵩高等中有思惟樹,即貝多也。
shì shì yǒu bèi duō shù xià sī wéi jīng, gù huī guǎng zhōu jì chēng bèi duō yè shì pí pá, bìng miù.
釋氏有貝多樹下《思惟經》,顧徽《廣州記》稱貝多葉似枇杷,並謬。
jiāo zhǐ jìn chū bèi duō zhī, dàn cái zhōng dì yī.
交趾近出貝多枝,彈材中第一。
lóng nǎo xiāng shù, chū pó lì guó, pó lì hū wèi gù bù pó lǜ. yì chū bō sī guó. shù gāo bā jiǔ zhàng, dà kě liù qī wéi, yè yuán ér bèi bái, wú huā shí. qí shù yǒu féi yǒu shòu, shòu zhě yǒu pó lǜ gāo xiāng, yī yuē shòu zhě chū lóng nǎo xiāng, féi zhě chū pó lǜ gāo yě. zài mù xīn zhōng, duàn qí shù pī qǔ zhī. gāo yú shù duān liú chū, zhuó shù zuò kǎn ér chéng zhī. rù yào yòng, bié yǒu fǎ.
龍腦香樹,出婆利國,婆利呼為固不婆律。亦出波斯國。樹高八九丈,大可六七圍,葉圓而背白,無花實。其樹有肥有瘦,瘦者有婆律膏香,一曰瘦者出龍腦香,肥者出婆律膏也。在木心中,斷其樹劈取之。膏於樹端流出,斫樹作坎而承之。入藥用,別有法。
ān xī xiāng shù, chū bō sī guó, bō sī hū wèi bì xié. shù zhǎng sān zhàng, pí sè huáng hēi, yè yǒu sì jiǎo, jīng hán bù diāo. èr yuè kāi huā, huáng sè, huā xīn wēi bì, bù jié shí. kè qí shù pí, qí jiāo rú yí, míng ān xī xiāng. liù qī yuè jiān níng, nǎi qǔ zhī. shāo tōng shén míng, pì zhòng è.
安息香樹,出波斯國,波斯呼為辟邪。樹長三丈,皮色黃黑,葉有四角,經寒不凋。二月開花,黃色,花心微碧,不結實。刻其樹皮,其膠如飴,名安息香。六七月堅凝,乃取之。燒通神明,辟眾惡。
wú shí zǐ, chū bō sī guó, bō sī hū wèi mó zéi. shù zhǎng liù qī zhàng, wéi bā jiǔ chǐ, yè shì táo yè ér zhǎng. sān yuè kāi huā, bái sè, huā xīn wēi hóng. zi yuán rú dàn wán, chū qīng, shú nǎi huáng bái. chóng shí chéng kǒng zhě zhèng shú, pí wú kǒng zhě rù yào yòng. qí shù yì nián shēng wú shí zǐ. yì nián shēng bá lǚ zi, dà rú zhǐ, zhǎng sān cùn, shàng yǒu ké, zhōng rén rú lì huáng, kě dàn.
無石子,出波斯國,波斯呼為摩賊。樹長六七丈,圍八九尺,葉似桃葉而長。三月開花,白色,花心微紅。子圓如彈丸,初青,熟乃黃白。蟲食成孔者正熟,皮無孔者入藥用。其樹一年生無石子。一年生跋屢子,大如指,長三寸,上有殼,中仁如栗黃,可啖。
zǐ jīn fēi shù, chū zhēn là guó, zhēn là guó hū wèi lēi qū. yì chū bō sī guó. shù zhǎng yī zhàng, zhī tiáo yù mào, yè shì jú, jīng dōng ér diāo. sān yuè kāi huā, bái sè, bù jié zi. tiān dà wù lù jí yǔ zhān rú, qí shù zhī tiáo jí chū zǐ jīn fēi. bō sī guó shǐ wū hǎi jí shā lì shēn suǒ shuō bìng tóng. zhēn là guó shǐ zhé chōng dū wèi shā mén shī shā ní bá tuó yán, yǐ yùn tǔ yú shù duān zuò kē, yǐ rǎng dé yǔ lù níng jié ér chéng zǐ jīn fēi. kūn lún guó zhě shàn, bō sī guó zhě cì zhī.
紫〈釒非〉樹,出真臘國,真臘國呼為勒佉。亦出波斯國。樹長一丈,枝條郁茂,葉似橘,經冬而凋。三月開花,白色,不結子。天大霧露及雨沾濡,其樹枝條即出紫〈釒非〉。波斯國使烏海及沙利深所說並同。真臘國使折衝都尉沙門施沙尼拔陀言,蟻運土於樹端作窠,蟻壤得雨露凝結而成紫〈釒非〉。崑崙國者善,波斯國者次之。
ā wèi, chū jiā dū nà guó, jí běi tiān zhú yě. jiā dū nà hū wèi xíng yú. yì chū bō sī guó, bō sī guó hū wèi ā yú jié. shù zhǎng bā jiǔ zhàng, pí sè qīng huáng. sān yuè shēng yè, yè shì shǔ ěr, wú huā shí. duàn qí zhī, zhī chū rú yí, jiǔ nǎi jiān níng, míng ā wèi. fú lín guó sēng wān suǒ shuō tóng. mó jiā tuó guó sēng tí pó yán, qǔ qí zhī rú mǐ dòu xiè hé chéng ā wèi.
阿魏,出伽闍那國,即北天竺也。伽闍那呼為形虞。亦出波斯國,波斯國呼為阿虞截。樹長八九丈,皮色青黃。三月生葉,葉似鼠耳,無花實。斷其枝,汁出如飴,久乃堅凝,名阿魏。拂林國僧彎所說同。摩伽陀國僧提婆言,取其汁如米豆屑合成阿魏。
pó nà suō shù, chū bō sī guó, yì chū fú lín, hū wèi ā bù duǒ. shù zhǎng wǔ liù zhàng, pí sè qīng lǜ, yè jí guāng jìng, dōng xià bù diāo. wú huā jié shí, qí shí cóng shù jīng chū, dà rú dōng guā, yǒu ké guǒ zhī, ké shàng yǒu cì, ráng zhì gān tián, kě shí. hé dà rú zǎo, yī shí yǒu shù bǎi méi. hé zhōng rén rú lì huáng, chǎo shí shèn měi.
婆那娑樹,出波斯國,亦出拂林,呼為阿蔀嚲。樹長五六丈,皮色青綠,葉極光淨,冬夏不凋。無花結實,其實從樹莖出,大如冬瓜,有殼裹之,殼上有刺,瓤至甘甜,可食。核大如棗,一實有數百枚。核中仁如栗黃,炒食甚美。
bō sī zǎo, chū bō sī guó, bō sī guó hū wèi kū mǎng. shù zhǎng sān sì zhàng, wéi wǔ liù chǐ, yè shì tǔ téng, bù diāo. èr yuè shēng huā, zhuàng rú jiāo huā, yǒu liǎng jiǎ, jiàn jiàn kāi xià, zhōng yǒu shí yú fáng. zi zhǎng èr cùn, huáng bái sè, yǒu hé, shú zé zi hēi, zhuàng lèi gān zǎo, wèi gān rú táng, kě shí.
波斯棗,出波斯國,波斯國呼為窟莽。樹長三四丈,圍五六尺,葉似土藤,不凋。二月生花,狀如蕉花,有兩甲,漸漸開罅,中有十餘房。子長二寸,黃白色,有核,熟則子黑,狀類乾棗,味甘如餳,可食。
piān táo, chū bō sī guó, bō sī guó hū wèi pó dàn. shù zhǎng wǔ liù zhàng, wéi sì wǔ chǐ, yè shì táo ér kuò dà. sān yuè kāi huā, bái sè. huā luò jié shí, zhuàng rú táo zi ér xíng piān, gù wèi zhī piān táo. qí ròu kǔ sè, bù kě dàn. hé zhōng rén gān tián, xī yù zhū guó bìng zhēn zhī.
偏桃,出波斯國,波斯國呼為婆淡。樹長五六丈,圍四五尺,葉似桃而闊大。三月開花,白色。花落結實,狀如桃子而形偏,故謂之偏桃。其肉苦澀,不可啖。核中仁甘甜,西域諸國並珍之。
pán nǔ sè shù, chū bō sī guó. yì chū fú lín guó, fú lín hū wèi qún hàn. shù zhǎng sān zhàng, wéi sì wǔ chǐ, yè shì xì róng, jīng hán bù diāo. huā shì jú, bái sè. zi lǜ, dà rú suān zǎo, qí wèi tián nì, kě shí. xī yù rén yā wèi yóu yǐ tú shēn, kě qù fēng yǎng.
槃砮穡樹,出波斯國。亦出拂林國,拂林呼為群漢。樹長三丈,圍四五尺,葉似細榕,經寒不凋。花似橘,白色。子綠,大如酸棗,其味甜膩,可食。西域人壓為油以塗身,可去風癢。
qí tūn shù, chū bō sī guó. yì chū fú lín guó, fú lín hū wèi qí xū yīn tāng xī fǎn. shù zhǎng èr sān zhàng, pí qīng bái, huā shì yòu, jí fāng xiāng. zi shì yáng táo, wǔ yuè shú. xī yù rén yā wèi yóu yǐ zhǔ bǐng guǒ, rú zhōng guó zhī yòng jù shèng yě.
齊暾樹,出波斯國。亦出拂林國,拂林呼為齊虛(音湯兮反)。樹長二三丈,皮青白,花似柚,極芳香。子似楊桃,五月熟。西域人壓為油以煮餅果,如中國之用巨勝也。
hú jiāo, chū mó jiā tuó guó, hū wèi mèi lǚ zhī. qí miáo màn shēng, jí róu ruò. yè zhǎng cùn bàn, yǒu xì tiáo yǔ yè qí, tiáo shàng jié zi, liǎng liǎng xiāng duì. qí yè chén kāi mù hé, hé zé guǒ qí zi yú yè zhōng. xíng sì hàn jiāo, zhì xīn là. liù yuè cǎi, jīn rén zuò hú pán ròu shí jiē yòng zhī.
胡椒,出摩伽陀國,呼為昧履支。其苗蔓生,極柔弱。葉長寸半,有細條與葉齊,條上結子,兩兩相對。其葉晨開暮合,合則裹其子於葉中。形似漢椒,至辛辣。六月采,今人作胡盤肉食皆用之。
bái dòu kòu, chū jiā gǔ luó guó, hū wèi duō gǔ. xíng rú bā jiāo, yè shì dù ruò, zhǎng bā jiǔ chǐ, dōng xià bù diāo. huā qiǎn huáng sè, zi zuò duǒ rú pú táo. qí zi chū chū wēi qīng, shú zé biàn bái, qī yuè cǎi.
白豆蔻,出伽古羅國,呼為多骨。形如芭焦,葉似杜若,長八九尺,冬夏不凋。花淺黃色,子作朵如蒲萄。其子初出微青,熟則變白,七月采。
bì bō, chū mó jiā tuó guó, hū wèi bì bō lí, fú lín guó hū wèi ā lí hē tuō. miáo zhǎng sān sì chǐ, jīng xì rú zhù. yè shì jí yè. zi shì sāng shèn, bā yuè cǎi.
蓽撥,出摩伽陀國,呼為蓽撥梨,拂林國呼為阿梨訶咃。苗長三四尺,莖細如箸。葉似戢葉。子似桑椹,八月采。
xiāng qí, chū bō sī guó. fú lín hū wèi hān bó lí tuō. zhǎng yī zhàng yú, wéi yī chǐ xǔ. pí sè qīng báo ér jí guāng jìng, yè shì ā wèi, měi sān yè shēng yú tiáo duān, wú huā shí. xī yù rén cháng bā yuè fá zhī, zhì là yuè gèng chōu xīn tiáo, jí zī mào. ruò bù jiǎn chú, fǎn kū sǐ. qī yuè duàn qí zhī, yǒu huáng zhī, qí zhuàng rú mì, wēi yǒu xiāng qì. rù yào liáo bìng.
香齊,出波斯國。拂林呼為頇勃梨咃。長一丈余,圍一尺許。皮色青薄而極光淨,葉似阿魏,每三葉生於條端,無花實。西域人常八月伐之,至臘月更抽新條,極滋茂。若不剪除,反枯死。七月斷其枝,有黃汁,其狀如蜜,微有香氣。入藥療病。
bō sī zào jiá, chū bō sī guó, hū wèi hū yě yán mò. fú lín hū wèi ā lí qù fá. shù zhǎng sān sì zhàng, wéi sì wǔ chǐ, yè shì gòu yuán ér duǎn xiǎo, jīng hán bù diāo. bù huā ér shí, qí jiá zhǎng èr chǐ, zhōng yǒu gé. gé nèi gè yǒu yī zi, dà rú zhǐ tóu, chì sè, zhì jiān yìng, zhōng hēi rú mò, tián rú yí, kě dàn, yì rù yào yòng.
波斯皂莢,出波斯國,呼為忽野檐默。拂林呼為阿梨去伐。樹長三四丈,圍四五尺,葉似構緣而短小,經寒不凋。不花而實,其莢長二尺,中有隔。隔內各有一子,大如指頭,赤色,至堅硬,中黑如墨,甜如飴,可啖,亦入藥用。
méi shù, chū bō sī guó. fú lín hū wèi ā cī. zhǎng yī zhàng xǔ, pí qīng bái sè, yè shì huái yè ér zhǎng, huā shì jú huā ér dà. zi hēi sè, dà rú shān zhū yú, qí wèi suān tián, kě shí.
沒樹,出波斯國。拂林呼為阿縒。長一丈許,皮青白色,葉似槐葉而長,花似橘花而大。子黑色,大如山茱萸,其味酸甜,可食。
ā bó cān, chū fú lín guó. zhǎng yī zhàng yú, pí sè qīng bái. yè xì, liǎng liǎng xiāng duì. huā shì mán jīng, zhèng huáng. zi shì hú jiāo, chì sè. zhuó qí zhī, zhī rú yóu, yǐ tú jiè xuǎn, wú bù chài zhě. qí yóu jí guì, jià zhòng yú jīn.
阿勃參,出拂林國。長一丈余,皮色青白。葉細,兩兩相對。花似蔓菁,正黃。子似胡椒,赤色。斫其枝,汁如油,以塗疥癬,無不瘥者。其油極貴,價重於金。
mù nài zhǐ, chū fú lín guó. miáo zhǎng sān sì chǐ, gēn dà rú yā luǎn. yè shì suàn yè, zhōng xīn chōu tiáo shén zhǎng. jīng duān yǒu huā liù chū, hóng bái sè, huā xīn huáng chì, bù jié zi. qí cǎo dōng shēng xià sǐ, yǔ jì mài xiāng lèi. qǔ qí huā yā yǐ wèi yóu, tú shēn, chú fēng qì. fú lín guó wáng jí guó nèi guì rén jiē yòng zhī.
〈木柰〉只,出拂林國。苗長三四尺,根大如鴨卵。葉似蒜葉,中心抽條甚長。莖端有花六出,紅白色,花心黃赤,不結子。其草冬生夏死,與薺麥相類。取其花壓以為油,塗身,除風氣。拂林國王及國內貴人皆用之。
yě xī mì, chū fú lín guó, yì chū bō sī guó. miáo zhǎng qī bā chǐ, yè shì méi yè, sì shí fū róng. qí huā wǔ chū, bái sè, bù jié zi. huā ruò kāi shí, biàn yě jiē xiāng, yǔ lǐng nán zhān táng xiāng lèi. xī yù rén cháng cǎi qí huā yā yǐ wèi yóu, shén xiāng huá.
野悉蜜,出拂林國,亦出波斯國。苗長七八尺,葉似梅葉,四時敷榮。其花五出,白色,不結子。花若開時,遍野皆香,與嶺南詹糖相類。西域人常采其花壓以為油,甚香滑。
ā yì, bō sī guó hū wèi ā rì, fú lín hū wèi dǐ zhēn. shù zhǎng zhàng sì wǔ, zhī yè fán mào. yè yǒu wǔ chū, shì bēi má. wú huā ér shí, shí chì sè, lèi bēi zi, wèi shì gān shì, yī yuè yī shú.
阿驛,波斯國呼為阿馹,拂林呼為底珍。樹長丈四五,枝葉繁茂。葉有五出,似椑麻。無花而實,實赤色,類椑子,味似甘柿,一月一熟。