yuán míng shàn
元明善
yuán míng shàn, zì fù chū, dà míng qīng hé rén. qí xiān gài tuò bá wèi zhī yì, jū qīng hé zhě, zhì míng shàn sì shì yǐ. míng shàn zī yǐng wù jué, chū dú shū, guò mù zhé jì, zhū jīng jiē yǒu shī fǎ, ér yóu shēn yú chūn qiū. ruò guàn yóu wú zhōng, yǐ míng néng wén zhāng. zhè dōng shǐ zhě jiàn wèi ān fēng jiàn kāng liǎng xué zhèng. pì yuàn, xíng shū mì yuàn. shí dǒng shì xuǎn qiān yuàn shì, dài zhī ruò bīn yǒu, bù gǎn yǐ cáo shǔ yù zhī. jí shì xuǎn shēng jiāng xī zuǒ chéng, yòu pì wèi shěng yuàn. huì gàn zhōu zéi liú guì fǎn, míng shàn cóng shì xuǎn jiāng bīng tǎo zhī, qín zéi sān bǎi rén. míng shàn yì huǎn guà wù, dé quán huó zhě bǎi sān shí rén. yī rì, jiāng zuǒ bái: yí duō lù fú huò, jí shī yī qiè sǐ zhě, yǐ zhāng jūn shēng. míng shàn gù zhēng, yǐ wèi wáng zhě zhī shī, gōng xíng tiān fá, xiǎo chǒu tiào liáng, lù qí qú kuí kě ěr, mín hé gū yān. jì yòu dé zéi suǒ shū gàn jí mín dīng shí wàn yú jí zhě, yǒu sī xǐ, yù zī màn wèi lì, míng shàn qǐng huǒ qí jí yǐ miè jī, èr jùn suì ān. shēng yuàn nán xíng tái. wèi jǐ, shòu shū mì yuàn zhào mó. zhuǎn zhōng shū zuǒ cáo yuàn, yuàn cáo wú liú shì. shǐ, míng shàn zài jiāng xī shí, zhāng xuān wèi qí shěng cān zhèng, míng shàn yǒu mǎ, jùn ér jí, xuān jiǎ wèi cóng qí, jiǔ yì zhuàng, xuān ài zhī, zhì mǐ sān shí hú chóu qí zhí. hòu xuān bài, jiāng zhè xíng shěng jí qí jiā, dé jīn gǔ zhī bù, shū mǐ sān shí hú sòng yuán fù chū, bù yán yǐ chóu mǎ zhí, míng shàn zuò miǎn. jiǔ zhī, yǒu wèi biàn bái qí shì zhě, nǎi fù yuàn shěng cáo.
元明善,字復初,大名清河人。其先蓋拓跋魏之裔,居清河者,至明善四世矣。明善資穎悟絕,出讀書,過目輒記,諸經皆有師法,而尤深於《春秋》。弱冠游吳中,已名能文章。浙東使者薦為安豐、建康兩學正。辟掾,行樞密院。時董士選僉院事,待之若賓友,不敢以曹屬御之。及士選升江西左丞,又闢為省掾。會贛州賊劉貴反,明善從士選將兵討之,擒賊三百人。明善議緩詿誤,得全活者百三十人。一日,將佐白:「宜多戮俘獲,及屍一切死者,以張軍聲。」明善固爭,以為王者之師,恭行天罰,小丑跳梁,戮其渠魁可爾,民何辜焉。既又得賊所書贛、吉民丁十萬於籍者,有司喜,欲滋蔓為利,明善請火其籍以滅跡,二郡遂安。升掾南行台。未幾,授樞密院照磨。轉中書左曹掾,掾曹無留事。始,明善在江西時,張瑄為其省參政,明善有馬,駿而瘠,瑄假為從騎,久益壯,瑄愛之,致米三十斛酬其直。後瑄敗,江浙行省籍其家,得金谷之簿,書「米三十斛送元復初」,不言以酬馬直,明善坐免。久之,有為辨白其事者,乃復掾省曹。
rén zōng jū dōng gōng, shǒu zhuó wèi tài zǐ wén xué. jí jí wèi, gǎi hàn lín dài zhì. yǔ xiū chéng zōng shùn zōng shí lù, shēng hàn lín zhí xué shì. zhào jié shàng shū jīng wén, yì qí guān zhèng yào zhě yǐ jìn. míng shàn jǔ sòng zhōng chén zǐ jí xián zhí xué shì wén shēng tóng yì rùn, xǔ zhī. shū chéng, měi zòu yī piān, dì bì chēng shàn, yuē: èr dì sān wáng zhī dào, fēi qīng mò wén yě. xìng shèng tài hòu jì shòu zūn hào, tíng chén qǐng yīn sì shè, míng shàn yuē: shù shè, fēi shàn rén zhī fú, yòu guò kě yě. fèng zhǐ chū zhèn shān dōng hé nán jī, shí péng chéng xià pī zhū zhōu lián shù shí yì, mín è mǎ bì, ér guān wú wén shū zhèn dài, míng shàn yǐ chāo wàn èr qiān dìng fēn gěi zhī, yuē: shàn mìng huò zuì, suǒ bù cí yě. hái, xiū wǔ zōng shí lù, yòu shēng hàn lín shì jiǎng xué shì, yù yì kē jǔ fú sè děng shì. yán yòu èr nián, shǐ huì shì tiān xià jìn shì, míng shàn shǒu chōng kǎo shì guān, jí tíng shì, yòu wèi dú juǎn guān, suǒ qǔ shì hòu duō wèi míng chén. gǎi lǐ bù shàng shū, zhèng kǒng shì zōng fǎ, yǐ xuān shèng wǔ shí sì shì sūn sī huì xí fēng yǎn shèng gōng, shì shàng, zhì kě zhī. zhuó cān yì zhōng shū shěng shì, xuán fù rù hàn lín wèi shì dú, suì zhōng bài hú guǎng xíng shěng cān zhī zhèng shì. yòu zhào rù jí xián wèi shì dú, yì guǎng miào zhì. shēng hàn lín xué shì, xiū rén zōng shí lù. yīng zōng qīn kè tài shì, lǐ guān jìn zhù cè, qǐng shǔ yù míng, mìng míng shàn dài shǔ zhě sān, juàn yù zhī lóng, dāng shí mò bìng yān. zhì zhì èr nián, zú yú wèi. tài dìng jiān, zèng zī shàn dài fū hé nán xíng shěng zuǒ chéng, zhuī fēng qīng hé jùn gōng, shì yuē wén mǐn.
仁宗居東宮,首擢為太子文學。及即位,改翰林待制。與修成宗、順宗《實錄》,升翰林直學士。詔節《尚書》經文,譯其關政要者以進。明善舉宋忠臣子集賢直學士文升同譯潤,許之。書成,每奏一篇,帝必稱善,曰:「二帝三王之道,非卿莫聞也。」興聖太后既受尊號,廷臣請因肆赦,明善曰:「數赦,非善人之福,宥過可也。」奉旨出賑山東、河南飢,時彭城、下邳諸州連數十驛,民餓馬斃,而官無文書賑貸,明善以鈔萬二千錠分給之,曰:「擅命獲罪,所不辭也。」還,修《武宗實錄》,又升翰林侍講學士,預議科舉、服色等事。延祐二年,始會試天下進士,明善首充考試官,及廷試,又為讀卷官,所取士後多為名臣。改禮部尚書,正孔氏宗法,以宣聖五十四世孫思晦襲封衍聖公,事上,制可之。擢參議中書省事,旋復入翰林為侍讀,歲中拜湖廣行省參知政事。又召入集賢為侍讀,議廣廟制。升翰林學士,修《仁宗實錄》。英宗親課太室,禮官進祝冊,請署御名,命明善代署者三,眷遇之隆,當時莫並焉。至治二年,卒於位。泰定間,贈資善大夫、河南行省左丞,追封清河郡公,諡曰文敏。
míng shàn zǎo yǐ wén zhāng zì háo, chū rù qín hàn jiān, wǎn yì jīng yì, yǒu wén jí xíng shì.
明善早以文章自豪,出入秦、漢間,晚益精詣,有文集行世。
chū zài jiāng xī jīn líng, měi yǔ yú jí jù lùn, yǐ xiāng qiē mó. míng shàn yán: jí zhì zhū jīng, wéi zhū zǐ suǒ dìng zhě ěr, zì hàn yǐ lái xiān rú suǒ cháng jǐn xīn zhě, kǎo zhī shū wèi bó. jí yì yán: fán wèi wén cí, dé suǒ yù yán ér zhǐ, bì rú míng shàn yún ruò léi tíng zhī zhèn jīng, guǐ shén zhī líng biàn rán hòu kě, fēi xìng qíng zhī zhèng yě. èr rén chū xiāng de shén huān, zhì jīng shī, nǎi fù bù néng xiāng xià. dǒng shì xuǎn zhī zì zhōng tái xíng shěng jiāng zhè yě, èr rén zhě jù sòng chū dōu mén wài, shì xuǎn yuē: bó shēng yǐ jiào dǎo wèi zhí, dāng zǎo hái, fù chū yí gèng sòng wǒ. jí hái, míng shàn sòng zhì èr shí lǐ wài, shì xuǎn xià mǎ rù dǐ shě zhōng, wèi xí, chū tuó zhōng yáo, zhuó jiǔ tóng yǐn, nǎi jǔ jiǔ shǔ míng shàn yuē: shì xuǎn yǐ gōng chén zǐ, chū rù tái shěng, wú bǔ guó jiā, wéi qiú dé jiā shì shù rén, wèi cháo tíng yòng zhī, rú fù chū yǔ bó shēng, tā rì bì jiē guāng xiǎn, rán kǒng bù miǎn wèi rén gòu jiān. fù chū zhōng yuán rén yě, shì bì dāng dào bó shēng nán rén, jiāng wèi fù chū cuī shé. jīn wèi wǒ yǐn cǐ jiǔ, shèn wù rú shì. míng shàn shòu zhī jiǔ, guì ér lèi zhī. qǐ lì, yán yuē: chéng rú gōng yán, wú lùn tā rì, jīn xì yǐ kāi yǐ. qǐng gōng zài cì yī zhī, míng shàn zhōng shēn bù gǎn wàng gōng yán! nǎi zài yǐn ér bié. zhēn rén wú quán jié, yǔ míng shàn jiāo yóu mì, cháng qiú míng shàn zuò wén. jì chéng, míng shàn wèi quán jié yuē: bó shēng jiàn wú wén, bì yǒu jī dàn, wú suǒ yù zhī. chéng jì wèi wǒ zhì jù, zhāo bó shēng lái guān zhī, ruò yǐ rù shí, zé wú jí yǐ. míng rì, jí zhì, míng shàn chū qí wén, wèn hé rú, jí yuē: gōng néng cóng jí yán, qù bǎi yǒu yú zì, zé kě chuán yǐ. míng shàn jí cǐ bǐ shǔ jí, fán shān bǎi èr shí zì, ér wén yì jīng dāng. míng shàn dà xǐ, nǎi huān hǎo rú chū. jí měi jiàn míng jīng zhī shì, yì yǐ míng shàn zhī yán gào zhī.
初在江西、金陵,每與虞集劇論,以相切劘。明善言:「集治諸經,惟朱子所定者耳,自漢以來先儒所嘗盡心者,考之殊未博。」集亦言:「凡為文辭,得所欲言而止,必如明善雲『若雷霆之震驚,鬼神之靈變』然後可,非性情之正也。」二人初相得甚歡,至京師,乃復不能相下。董士選之自中台行省江浙也,二人者俱送出都門外,士選曰:「伯生以教導為職,當早還,復初宜更送我。」集還,明善送至二十里外,士選下馬入邸舍中,為席,出橐中餚,酌酒同飲,乃舉酒屬明善曰:「士選以功臣子,出入台省,無補國家,惟求得佳士數人,為朝廷用之,如復初與伯生,他日必皆光顯,然恐不免為人構間。復初中原人也,仕必當道;伯生南人,將為復初摧折。今為我飲此酒,慎勿如是。」明善受卮酒,跪而酹之。起立,言曰:「誠如公言,無論他日,今隙已開矣。請公再賜一卮,明善終身不敢忘公言!」乃再飲而別。真人吳全節,與明善交尤密,嘗求明善作文。既成,明善謂全節曰:「伯生見吾文,必有譏彈,吾所欲知。成季為我治具,招伯生來觀之,若已入石,則無及矣。」明日,集至,明善出其文,問何如,集曰:「公能從集言,去百有餘字,則可傳矣。」明善即泚筆屬集,凡刪百二十字,而文益精當。明善大喜,乃歡好如初。集每見明經之士,亦以明善之言告之。
míng shàn yī zi, huì, yīn shòu xiá zhōu lù tóng zhī, zǎo zú.
明善一子,晦,蔭受峽州路同知,早卒。
yú jí dì pán fàn pēng
虞集 弟槃 范梈
yú jí, zì bó shēng, sòng chéng xiàng yǔn wén wǔ shì sūn yě. zēng zǔ gāng jiǎn, wèi lì zhōu lù tí xíng, yǒu zhì jī. cháng yǔ lín qióng wèi le wēng, chéng dū fàn zhòng fǔ lǐ xīn chuán bèi, jiǎng xué shǔ dōng mén wài, dé chéng zhū shì wēi zhǐ, zhe yì shī shū lùn yǔ shuō, yǐ fā míng qí yì, shǔ rén shī zūn zhī. zǔ jué, zhī lián zhōu, yì yǐ wén xué zhī míng. fù jí, huáng gāng wèi. sòng wáng, qiáo jū lín chuān chóng rén, yǔ wú chéng wèi yǒu, chéng chēng qí wén qīng ér chún. cháng zài zhì jīng shī, shú zú rén bèi fú zhě shí yú kǒu yǐ guī, yóu shì jiā yì pín. wǎn shāo qǐ jiā, jiào shòu yú zhū shēng zhōng, dé bèi shù lǔ chōng ōu yáng xuán ér chēng xǔ zhī, yǐ hàn lín yuàn biān xiū guān zhì shì. qǔ yáng shì, guó zi jì jiǔ wén zhòng nǚ. xián chún jiān, wén zhòng shǒu héng, yǐ jí cóng, wèi yǒu zi, wèi dǎo yú nán yuè. jí zhī jiāng shēng, wén zhòng chén qǐ, yì guān zuò ér jiǎ mèi, mèng yī dào shì zhì qián, yá bīng qǐ yuē: nán yuè zhēn rén lái jiàn. jì jué, wén shēng guǎn dé nán, xīn pō yì zhī.
虞集,字伯生,宋丞相允文五世孫也。曾祖剛簡,為利州路提刑,有治績。嘗與臨邛魏了翁,成都范仲黼、李心傳輩,講學蜀東門外,得程、朱氏微旨,著《易詩書論語說》,以發明其義,蜀人師尊之。祖珏,知連州,亦以文學知名。父汲,黃岡尉。宋亡,僑居臨川崇仁,與吳澄為友,澄稱其文清而醇。嘗再至京師,贖族人被俘者十餘口以歸,由是家益貧。晚稍起家,教授於諸生中,得孛術魯翀、歐陽玄而稱許之,以翰林院編修官致仕。娶楊氏,國子祭酒文仲女。咸淳間,文仲守衡,以汲從,未有子,為禱於南嶽。集之將生,文仲晨起,衣冠坐而假寐,夢一道士至前,牙兵啟曰:「南嶽真人來見。」既覺,聞甥館得男,心頗異之。
jí sān suì jí zhī dú shū, suì yǐ hài, jí qiè jiā qū lǐng wài, gān gē zhōng wú shū cè kě xié, yáng shì kǒu shòu lùn yǔ mèng zǐ zuǒ shì chuán ōu sū wén, wén zhé chéng sòng. bǐ hái zhǎng shā, jiù wài fù, shǐ dé kè běn, zé yǐ jǐn dú zhū jīng, tōng qí dà yì yǐ. wén zhòng shì yǐ chūn qiū míng jiā, ér zú dì cān zhī zhèng shì dòng, míng yú xìng lǐ zhī xué, yáng shì zài shì, jí jǐn tōng qí shuō, gù jí yǔ dì pán, jiē shòu yè jiā tíng, chū zé yǐ qì jiā zǐ cóng wú chéng yóu, shòu shòu jù yǒu yuán wěi.
集三歲即知讀書,歲乙亥,汲挈家趨嶺外,干戈中無書冊可攜,楊氏口授《論語》、《孟子》、《左氏傳》、歐蘇文,聞輒成誦。比還長沙,就外傅,始得刻本,則已盡讀諸經,通其大義矣。文仲世以《春秋》名家,而族弟參知政事棟,明於性理之學,楊氏在室,即盡通其說,故集與弟槃,皆受業家庭,出則以契家子從吳澄游,授受具有源委。
zuǒ chéng dǒng shì xuǎn zì jiāng xī chú nán xíng tái zhōng chéng, yán jí jiā shú. dà dé chū, shǐ zhì jīng shī. yǐ dà chén jiàn, shòu dà dū lù rú xué jiào shòu, suī yǐ xùn dí wèi zhí, ér yì zì chōng guǎng, bù shǎo xiá yì. chú guó zi zhù jiào, jí yǐ shī dào zì rèn, zhū shēng shí qí tuì, měi xié cè qū mén xià zú yè, tā guǎn shēng duō xiāng shuài yì jí qǐng yì. dīng nèi jiān, fú chú, zài wèi zhù jiào, chú bó shì. jiān jì diàn shàng, yǒu liú shēng zhě, bèi jiǔ shī lǐ zǔ dòu jiān, jí yán zhū jiān, qǐng xuē qí jí. dà chén yǒu wèi liú shēng xiè zhě, jí chí bù kě, yuē: guó xué, lǐ yì zhī suǒ chū yě, cǐ ér bù zhì, hé yǐ wèi jiào! rén zōng zài dōng gōng, chuán zhǐ yù jí, wù jìng qí shì, jí yǐ liú shēng shī lǐ zhuàng shàng zhī, yí zhān shì yuàn, jìng chù liú shēng, rén zōng gèng yǐ jí wèi xián.
左丞董士選自江西除南行台中丞,延集家塾。大德初,始至京師。以大臣薦,授大都路儒學教授,雖以訓迪為職,而益自充廣,不少暇佚。除國子助教,即以師道自任,諸生時其退,每挾策趨門下卒業,他館生多相率詣集請益。丁內艱,服除,再為助教,除博士。監祭殿上,有劉生者,被酒失禮俎豆間,集言諸監,請削其籍。大臣有為劉生謝者,集持不可,曰:「國學,禮義之所出也,此而不治,何以為教!」仁宗在東宮,傳旨諭集,勿竟其事,集以劉生失禮狀上之,移詹事院,竟黜劉生,仁宗更以集為賢。
dà chéng diàn xīn cì dēng gē lè, qí shī shì jū jiāng nán, lè shēng jiē hé běi tián lǐ zhī rén, qíng xìng bù xiāng néng, jí qīn jiào zhī, rán hòu chéng qū. fù qǐng shè sī lè yī rén zhǎng zhī, yǐ qí kǎo zhèng. rén zōng jí wèi, zé chéng jiān xué, bài tái chén wèi jì jiǔ, chú wú chéng sī yè, jiē yù yǒu suǒ gèng zhāng, yǐ fù dì yì, jí lì zàn qí shuō. yǒu wèi yì lùn yǐ jǔ zhī zhě, chéng tóu xí qù, jí yì yǐ bìng miǎn. wèi jǐ, chú tài cháng bó shì, chéng xiàng bài zhù fāng wèi qí yuàn shǐ, jiān cóng jí wèn lǐ qì jì yì shén xī, jí wèi yán xiān wáng zhì zuò, yǐ jí gǔ jīn yīn gé zhì luàn zhī yóu, bài zhù tàn xī, yì xìn rú zhě yǒu yòng.
大成殿新賜登歌樂,其師世居江南,樂生皆河北田裡之人,情性不相能,集親教之,然後成曲。復請設司樂一人掌之,以俟考正。仁宗即位,責成監學,拜台臣為祭酒,除吳澄司業,皆欲有所更張,以副帝意,集力贊其說。有為異論以沮之者,澄投檄去,集亦以病免。未幾,除太常博士,丞相拜住方為其院使,間從集問禮器祭義甚悉,集為言先王製作,以及古今因革治亂之由,拜住嘆息,益信儒者有用。
cháo tíng fāng yǐ kē jǔ qǔ shì, shuō zhě wèi zhì píng kě lì zhì, jí dú yǐ wèi dāng zhì qí yuán. qiān jí xián xiū zhuàn. yīn huì yì xué xiào, nǎi shàng yì yuē: shī dào lì zé shàn rén duō, xué xiào zhě, shì zhī suǒ shòu jiào, yǐ zhì yú chéng dé dá cái zhě yě. jīn tiān xià xué guān, wěi yǐ zī gé shòu, qiáng jiā zhī zhū shēng zhī shàng, ér míng zhī yuē shī ěr, yǒu sī fú xìn zhī, shēng tú fú xìn zhī, yú xué xiào wú yì yě. rú cǐ ér wàng shī dào zhī lì, kě hū? xià zhōu xiǎo yì zhī shì, wú suǒ jiàn wén, fù xiōng suǒ yǐ dǎo qí zǐ dì, chū wú bì wèi xué wèn zhī shí yì, shī yǒu zhī yóu cóng, yì mò biàn qí xié zhèng, rán zé suǒ wèi xián cái zhě, fēi zì tiān jiàng dì chū, ān yǒu kě wàng zhī lǐ zāi! wèi jīn zhī jì, mò ruò shǐ shǒu lìng qiú jīng míng xíng xiū chéng dé zhě, shēn shī zūn zhī, zhì chéng kěn cè yǐ qiú zhī, qí dé huà zhī jí, shù hū yǒu suǒ guān gǎn yě. qí cì zé qiú fū cāo lǚ jìn zhèng, ér bù wèi guǐ yì hài sú zhě, què shǒu xiān rú jīng yì shī shuō, ér bù gǎn wàng wèi qí lùn zhě, zhòng suǒ jìng fú, ér fēi xiāng yuàn zhī tú zhě, yán zhì zhī rì, fěng sòng qí shū, shǐ xué zhě xí zhī, rù ěr zhe xīn, yǐ zhèng qí běn, zé tā rì yì dāng yǒu suǒ fā yě. qí cì zé qǔ xiāng gòng zhì jīng shī bà guī zhě, qí yì lùn wén yì, yóu zú yǐ sǒng dòng qí rén, fēi ruò fàn fàn mò zhī gēn dǐ zhě yǐ. liù nián, chú hàn lín dài zhì, jiān guó shǐ yuàn biān xiū guān. rén zōng cháng duì zuǒ yòu tàn yuē: rú zhě jiē yòng yǐ, wéi yú bó shēng wèi xiǎn zhuó ěr. huì yàn jià, bù jí yòng.
朝廷方以科舉取士,說者謂治平可力致,集獨以謂當治其源。遷集賢修撰。因會議學校,乃上議曰:「師道立則善人多,學校者,士之所受教,以至於成德達材者也。今天下學官,猥以資格授,強加之諸生之上,而名之曰師爾,有司弗信之,生徒弗信之,於學校無益也。如此而望師道之立,可乎?下州小邑之士,無所見聞,父兄所以導其子弟,初無必為學問之實意,師友之游從,亦莫辨其邪正,然則所謂賢材者,非自天降地出,安有可望之理哉!為今之計,莫若使守令求經明行修成德者,身師尊之,至誠懇惻以求之,其德化之及,庶乎有所觀感也。其次則求夫操履近正,而不為詭異駭俗者,確守先儒經義師說,而不敢妄為奇論者,眾所敬服,而非鄉愿之徒者,延致之日,諷誦其書,使學者習之,入耳著心,以正其本,則他日亦當有所發也。其次則取鄉貢至京師罷歸者,其議論文藝,猶足以聳動其人,非若泛泛莫知根柢者矣。」六年,除翰林待制,兼國史院編修官。仁宗嘗對左右嘆曰:「儒者皆用矣,惟虞伯生未顯擢爾。」會晏駕,不及用。
yīng zōng jí wèi, bài zhù wèi xiāng, pō chāo yòng xián jùn, shí jí yǐ yōu hái jiāng nán, bài zhù bù zhī yě. nǎi yán yú shàng, qiǎn shǐ qiú zhī yú shǔ, bù jiàn qiú zhī jiāng xī, yòu bù jiàn jí fāng shěng mù wú zhōng, shǐ zhì, shòu mìng qū cháo, zé bài zhù bù jí jiàn yǐ. tài dìng chū, kǎo shì lǐ bù, yán yú tóng liè yuē: guó jiā kē mù zhī fǎ, zhū jīng chuán zhù gè yǒu suǒ zhǔ zhě, jiāng yǐ yī dào dé tóng fēng sú, fēi yù shǐ xué zhě zhuān mén shàn yè, rú jìn dài wǔ jīng xué jiū zhī gù lòu yě. shèng jīng shēn yuǎn, fēi yī rén zhī jiàn kě jǐn, shì yì zhī wén, tuī qí gāo zhě qǔ zhī, bù bì xiān yǒu zhǔ yì. ruò xiān dìng zhǔ yì, zé qiú xián zhī xīn xiá, ér chà zì cǐ shǐ yǐ. hòu zài wèi kǎo guān, lǜ chí shì shuō, gù suǒ qǔ měi chēng dé rén.
英宗即位,拜住為相,頗超用賢俊,時集以憂還江南,拜住不知也。乃言於上,遣使求之於蜀,不見;求之江西,又不見;集方省墓吳中,使至,受命趨朝,則拜住不及見矣。泰定初,考試禮部,言於同列曰:「國家科目之法,諸經傳注各有所主者,將以一道德、同風俗,非欲使學者專門擅業,如近代五經學究之固陋也。聖經深遠,非一人之見可盡,試藝之文,推其高者取之,不必先有主意。若先定主意,則求賢之心狹,而差自此始矣。」後再為考官,率持是說,故所取每稱得人。
tài dìng chū, chú guó zi sī yè, qiān mì shū shǎo jiān. tiān zǐ xìng shàng dōu, yǐ jiǎng chén duō gāo nián, mìng jí yǔ jí xián shì dú xué shì wáng jié zhí jīng yǐ cóng, zì shì suì cháng zài háng. jīng yán zhī zhì, qǔ jīng shǐ zhōng qiè yú xīn dé zhì dào zhě, yòng guó yǔ hàn wén liǎng jìn dú, rùn yì zhī jì, huàn fū chén shèng xué zhě wèi yì yú jǐn qí yào, zhǐ shí wù zhě yóu nán yú jí qí qíng, měi xuǎn yī shí jīng yú qí xué zhě wèi zhī, yóu shù rì nǎi chéng yī piān, jí wèi fǎn fù gǔ jīn míng wù zhī biàn yǐ tōng zhī, rán hòu dé yǐ wú wǔ, qí cí zhī suǒ dá, wàn bù jí yī, zé wèi cháng bù tuì ér qiè tàn yān. bài hàn lín zhí xué shì, é jiān guó zi jì jiǔ. cháng yīn jiǎng bà, lùn jīng shī shì dōng nán yùn liáng wèi shí, jié mín lì yǐ háng bù cè, fēi suǒ yǐ kuān yuǎn rén ér yīn dì lì yě. yǔ tóng liè jìn yuē: jīng shī zhī dōng, bīn hǎi shù qiān lǐ, běi jí liáo hǎi, nán bīn qīng qí, huán wěi zhī chǎng yě, hǎi cháo rì zhì, yū wèi wò rǎng, yòng zhè rén zhī fǎ, zhú dī hàn shuǐ wèi tián, tīng fù mín yù de guān zhě, hé qí zhòng fēn shòu yǐ dì, guān dìng qí pàn yǐ wèi xiàn, néng yǐ wàn fū gēng zhě, shòu yǐ wàn fū zhī tián, wèi wàn fū zhī zhǎng, qiān fū bǎi fū yì rú zhī, chá qí duò zhě ér yì zhī. yī nián, wù zhēng yě èr nián, wù zhēng yě sān nián, shì qí chéng, yǐ dì zhī gāo xià, dìng é yú cháo tíng, yǐ cì jiàn zhēng zhī wǔ nián, yǒu jī xù, mìng yǐ guān, jiù suǒ chǔ gěi yǐ lù shí nián, pèi zhī fú yìn, dé yǐ chuán zi sūn, rú jūn guān zhī fǎ. zé dōng miàn mín bīng shù wàn, kě yǐ jìn wèi jīng shī, wài yù dǎo yí yuǎn kuān dōng nán hǎi yùn, yǐ shū pí mín suì fù mín dé guān zhī zhì, ér huò qí yòng jiāng hǎi yóu shí dào zéi zhī lèi, jiē yǒu suǒ guī. yì dìng yú zhōng, shuō zhě yǐ wèi yī yǒu cǐ zhì, zé zhí shì zhě bì yǐ huì chéng, ér bù kě wèi yǐ. shì suì qǐn. qí hòu hǎi kǒu wàn hù zhī shè, dà lüè zōng zhī.
泰定初,除國子司業,遷秘書少監。天子幸上都,以講臣多高年,命集與集賢侍讀學士王結執經以從,自是歲嘗在行。經筵之制,取經史中切於心德治道者,用國語、漢文兩進讀,潤譯之際,患夫陳聖學者未易於盡其要,指時務者尤難於極其情,每選一時精於其學者為之,猶數日乃成一篇,集為反覆古今名物之辨以通之,然後得以無忤,其辭之所達,萬不及一,則未嘗不退而竊嘆焉。拜翰林直學士,俄兼國子祭酒。嘗因講罷,論京師恃東南運糧為實,竭民力以航不測,非所以寬遠人而因地利也。與同列進曰:「京師之東,瀕海數千里,北極遼海,南濱青、齊,萑葦之場也,海潮日至,淤為沃壤,用浙人之法,築堤捍水為田,聽富民欲得官者,合其眾分授以地,官定其畔以為限,能以萬夫耕者,授以萬夫之田,為萬夫之長,千夫、百夫亦如之,察其惰者而易之。一年,勿征也;二年,勿征也;三年,視其成,以地之高下,定額於朝廷,以次漸征之;五年,有積蓄,命以官,就所儲給以祿;十年,佩之符印,得以傳子孫,如軍官之法。則東面民兵數萬,可以近衛京師,外御島夷;遠寬東南海運,以紓疲民;遂富民得官之志,而獲其用;江海游食盜賊之類,皆有所歸。」議定於中,說者以為一有此制,則執事者必以賄成,而不可為矣。事遂寢。其後海口萬戶之設,大略宗之。
wén zōng zài qián dǐ, yǐ zhī jí míng, jì jí wèi, mìng jí réng jiān jīng yán. cháng yǐ xiān shì fén mù zài wú yuè zhě, suì jiǔ yān méi, qǐ yī jùn zì biàn, dì yuē ěr cái hé bù kān, gù jīn wèi kě qù ěr. chú kuí zhāng gé shì shū xué shì. shí guān zhōng dà jī, mín zhěn jí ér sǐ, yǒu fāng shù bǎi lǐ wú jié yí zhě, dì wèn jí hé yǐ jiù guān zhōng, duì yuē: chéng píng rì jiǔ, rén qíng yàn ān, yǒu zhì zhī shì, jí yú jìn xiào, zé yuàn dú xìng yān. bù xìng dà zāi zhī yú, zhèng jūn zǐ wèi zhì zuò xīn zhī jī yě, ruò qiǎn yī èr yǒu rén shù zhī mín shì zhě, shāo kuān qí jìn lìng, shǐ de yǒu suǒ wèi, suí jùn xiàn zé kě yòng zhī rén, yīn jiù mín suǒ zài, dìng chéng guō, xiū lǘ lǐ, zhì gōu xù, xiàn quǎn mǔ, báo zhēng liǎn, zhāo qí shāng cán lǎo ruò, jiàn yǐ qí lì zhì zhī, zé yuǎn qù ér lái guī zhě jiàn zhì, chūn gēng qiū liǎn, jiē yǒu suǒ zhù, yī èr suì jiān, wù zhēng wù yáo, fēng yù jì zhèng, yǒu wàng xiāng jì, sì miàn ér zhì zhě, jūn qí fāng yī, jié rán yǒu fǎ, zé sān dài zhī mín, jiāng jiàn chū yú kōng xū zhī yě yǐ. dì chēng shàn. yīn jìn yuē: xìng jiǎ chén yī jùn, shì yǐ cǐ fǎ xíng zhī, sān wǔ nián jiān, bì yǒu yǐ bào cháo tíng zhě. zuǒ yòu yǒu yuē: yú bó shēng yù yǐ cǐ qù ěr. suì bà qí yì. yǒu chì zhū jiān zhí bù guò sān, miǎn guó zi jì jiǔ.
文宗在潛邸,已知集名,既即位,命集仍兼經筵。嘗以先世墳墓在吳、越者,歲久湮沒,乞一郡自便,帝曰;「爾材何不堪,顧今未可去爾。」除奎章閣侍書學士。時關中大飢,民枕籍而死,有方數百里無孑遺者,帝問集何以救關中,對曰:「承平日久,人情宴安,有志之士,急於近效,則怨讟興焉。不幸大災之餘,正君子為治作新之機也,若遣一二有仁術、知民事者,稍寬其禁令,使得有所為,隨郡縣擇可用之人,因舊民所在,定城郭,修閭里,治溝洫,限畎畝,薄征斂,招其傷殘老弱,漸以其力治之,則遠去而來歸者漸至,春耕秋斂,皆有所助,一二歲間,勿征勿徭,封域既正,友望相濟,四面而至者,均齊方一,截然有法,則三代之民,將見出於空虛之野矣。」帝稱善。因進曰:「幸假臣一郡,試以此法行之,三五年間,必有以報朝廷者。」左右有曰:「虞伯生欲以此去爾。」遂罷其議。有敕諸兼職不過三,免國子祭酒。
shí zōng fān kuí gé, gōng chén tài chǐ, zhèng jiào wèi lì, dì jiāng cè shì yú tíng, jí bèi mìng wèi dú juǎn guān, nǎi nǐ zhì cè yǐ jìn, shǒu yǐ quàn qīn qīn, tǐ qún chén, tóng yī fēng sú, xié hé wàn bāng wèi wèn, dì bù yòng. jí yǐ rù shì yàn xián, wú yì shí zhèng, qiě mào jí zhě duō, nǎi yǔ dà xué shì hū dōu lǔ dōu ér mí shī děng jìn yuē: bì xià chū dú jiàn, jiàn kuí zhāng gé, lǎn shū jí, zhì xué shì yuán, yǐ bèi gù wèn. chén děng bèi yuán, shū wú bǔ bào, qiè kǒng yǒu lèi shèng dé, qǐ róng chén děng cí zhí. dì yuē: xī wǒ zǔ zōng, ruì zhì cōng míng, qí yú zhì lǐ zhī dào, shēng ér zhī zhī, zhèn zǎo suì bá shè nán zǔ, shì wǒ zǔ zōng, jì fá shēng zhī zhī míng, yú guó jiā zhì tǐ, qǐ néng zhōu zhī? gù lì kuí zhāng gé, zhì xué shì yuán, yǐ zǔ zōng míng xùn gǔ xī zhì luàn dé shī, rì chén yú qián, qīng děng qí xī suǒ xué, yǐ fǔ zhèn zhì. ruò jūn guó jī wù, zì yǒu shěng yuàn tái rèn zhī, fēi qīng děng zé yě. qí wù fù cí.
時宗藩暌隔,功臣汰侈,政教未立,帝將策士於廷,集被命為讀卷官,乃擬制策以進,首以「勸親親,體群臣,同一風俗,協和萬邦」為問,帝不用。集以入侍燕閒,無益時政,且媢嫉者多,乃與大學士忽都魯都兒迷失等進曰:「陛下出獨見,建奎章閣,覽書籍,置學士員,以備顧問。臣等備員,殊無補報,竊恐有累聖德,乞容臣等辭職。」帝曰:「昔我祖宗,睿智聰明,其於致理之道,生而知之,朕早歲跋涉難阻,視我祖宗,既乏生知之明,於國家治體,豈能周知?故立奎章閣,置學士員,以祖宗明訓、古昔治亂得失,日陳於前,卿等其悉所學,以輔朕志。若軍國機務,自有省院台任之,非卿等責也。其勿復辭。」
yǒu zhǐ cǎi jí běn cháo diǎn gù, fǎng táng sòng huì yào, xiū jīng shì dà diǎn, mìng jí yǔ zhōng shū píng zhāng zhèng shì zhào shì yán tóng rèn zǒng cái. jí yán: lǐ bù shàng shū mǎ zǔ cháng, duō wén jiù zhāng, guó zi sī yè yáng zōng ruì, sù yǒu lì xiàng dì lǐ jì wèn dù shù zhī xué, kě gòng lǐng diǎn hàn lín xiū zhuàn xiè duān yīng fèng sū tiān jué tài cháng lǐ hǎo wén guó zi zhù jiào chén lǚ qián zhān shì yuàn zhào mó sòng sī zī tōng shì shè rén wáng shì diǎn, jù yǒu jiàn wén, kě zhù zhuàn lù. shù jǐ shì shū zǎo chéng. dì yǐ cháng mìng xiū liáo jīn sòng sān shǐ, wèi jiàn chéng jī, dà diǎn lìng gé xué shì zhuān lǜ qí shǔ wèi zhī. jì ér yǐ lèi cháo gù shì yǒu wèi bèi zhě, qǐng yǐ hàn lín guó shǐ yuàn xiū zǔ zōng shí lù shí bǎi sī suǒ jù shì jī cān dìng. hàn lín yuàn chén yán yú dì yuē: shí lù, fǎ bù dé chuán yú wài, zé shì jī yì bù dāng shì rén. yòu qǐng yǐ guó shū tuō bo chì yán zēng xiū tài zǔ yǐ lái shì jī, chéng zhǐ tǎ shī hǎi yá yuē: tuō bo chì yán fēi kě lìng wài rén chuán zhě. suì jiē yǐ. é shì yán guī, jí zhuān lǐng qí shì, zài yuè suì, shū nǎi chéng, fán bā bǎi zhì. jì shàng jìn, yǐ mù jí gài jiě zhí, bù yǔn, nǎi jǔ zhì shū shì yù shǐ mǎ zǔ cháng zì dài, bù bào.
有旨采輯本朝典故,仿唐、宋《會要》,修《經世大典》,命集與中書平章政事趙世延同任總裁。集言:「禮部尚書馬祖常,多聞舊章,國子司業楊宗瑞,素有曆象地理記問度數之學,可共領典;翰林修撰謝端、應奉蘇天爵、太常李好文、國子助教陳旅、前詹事院照磨宋糹茲、通事舍人王士點,俱有見聞,可助撰錄。庶幾是書早成。」帝以嘗命修遼、金、宋三史,未見成績,《大典》令閣學士專率其屬為之。既而以累朝故事有未備者,請以翰林國史院修祖宗實錄時百司所具事跡參訂。翰林院臣言於帝曰:「實錄,法不得傳於外,則事跡亦不當示人。」又請以國書《脫卜赤顏》增修太祖以來事跡,承旨塔失海牙曰:「《脫卜赤顏》非可令外人傳者。」遂皆已。俄世延歸,集專領其事,再閱歲,書乃成,凡八百帙。既上進,以目疾丐解職,不允,乃舉治書侍御史馬祖常自代,不報。
yù shǐ zhōng chéng zhào shì ān chéng jiān wèi jí qǐng yuē: yú bó shēng jiǔ jū jīng shī, shén pín, yòu bìng mù, xìng jiǎ yī wài rèn, biàn yī. dì nù yuē: yī yú bó shēng, rǔ bèi bù róng yé! dì fāng xiàng yòng wén xué, yǐ jí hóng cái bó shí, wú shī bù yí, yī shí dà diǎn cè xián chū qí shǒu, gù zhòng tīng qí qù. jí měi chéng zhào yǒu suǒ shù zuò, bì yǐ dì wáng zhī dào zhì hū zhī gù, cóng róng fěng qiè, jì yǒu gǎn wù, chéng gù wèn jí gǔ jīn zhèng zhì dé shī, yóu wěi qū jǐn yán, huò suí shì guī jiàn, chū bù yǔ rén. jiàn huò bù rù, guī jiā yì yì bù lè. jiā rén jiàn qí rán, bù gǎn wèn qí gù yě. shí shì jiā zǐ sūn yǐ cái míng jìn yòng zhě zhòng, huàn qí zhī yù rì lóng, měi sī yǒu yǐ jiān zhī. jì bù xiào, zé xiāng yǔ zhāi jí wén cí, zhǐ wèi jī shàn, lài tiān zǐ chá zhī yǒu zì, gù bù néng zhōng shāng, rán jí yù qí rén, wèi cháng shǎo biàn. yī rì, mìng jí cǎo zhì fēng rǔ mǔ fū wèi yíng dōu wáng, shǐ guì jìn ā róng zhǎn zhǎn chuán zhǐ. èr rén zhě sù jì jí, móu yán zhì fēng yíng guó gōng, jí jù gǎo, é chéng xiàng zì tà qián lái suǒ zhì shén jí, jí yǐ gǎo jìn, chéng xiàng è rán wèn gù, jí zhī wèi suǒ dài, jí qǐng yì gǎo yǐ jìn, zhōng bù zì yán, èr rén zhě kuì zhī. qí yǎ liàng lèi rú cǐ.
御史中丞趙世安乘間為集請曰:「虞伯生久居京師,甚貧,又病目,幸假一外任,便醫。」帝怒曰:「一虞伯生,汝輩不容耶!」帝方向用文學,以集弘才博識,無施不宜,一時大典冊咸出其手,故重聽其去。集每承詔有所述作,必以帝王之道、治忽之故,從容諷切,冀有感悟,承顧問及古今政治得失,尤委曲盡言,或隨事規諫,出不語人。諫或不入,歸家悒悒不樂。家人見其然,不敢問其故也。時世家子孫以才名進用者眾,患其知遇日隆,每思有以間之。既不效,則相與摘集文辭,指為譏訕,賴天子察知有自,故不能中傷,然集遇其人,未嘗少變。一日,命集草制封乳母夫為營都王,使貴近阿榮、颭颭傳旨。二人者素忌集,繆言制封營國公,集具稿,俄丞相自榻前來索制甚急,集以稿進,丞相愕然問故,集知為所紿,即請易稿以進,終不自言,二人者愧之。其雅量類如此。
lùn jiàn rén cái, bì xiān qì shí, xīn suǒ wèi shàn, bù wèi láo lóng yǐ gū yù píng yì wén zhāng, bù zhé zhī yú zhì dāng bù zhǐ, qí guǐ yú jīng zhě, wén suī shàn, bù yǔ yě. suī yǐ cǐ èr zhě wǔ wù sù bàng, zhōng bù wèi dòng. guāng rén gōng bó suì, yǐ cái jùn wèi mǎ zǔ cháng suǒ xǐ, zǔ cháng wèi yù shǐ zhōng chéng, bó suì yóu qí mén, zǔ cháng jí chēng zhī, yù jí wèi jiàn yǐn, jí bù kě, yuē: shì zi suī xiǎo yǒu cái, rán fēi yuǎn qì, yì kǒng bù de lìng zhōng. zǔ cháng yóu wèi yǐ wèi rán. yī rì, yāo jí guò qí jiā, shè yàn, jiǔ bàn, chū jiàn dú qiú jí shǔ, jí gù jù zhī, zǔ cháng bù lè ér bà. wén zōng bēng, jí zài gào, yù móu nán hái, fú guǒ. yòu jūn bēng, dà chén jiāng lì tuǒ huān tiē mù ěr tài zǐ, yòng zhì dà gù shì, zhào zhū lǎo chén fù shàng dōu yì zhèng, jí zài zhào liè. zǔ cháng shǐ rén gào zhī yuē: yù shǐ yǒu yán. nǎi xiè bìng guī lín chuān.
論薦人材,必先器識,心所未善,不為牢籠以沽譽;評議文章,不折之於至當不止,其詭於經者,文雖善,不與也。雖以此二者忤物速謗,終不為動。光人龔伯璲,以才俊為馬祖常所喜,祖常為御史中丞,伯遂游其門,祖常亟稱之,欲集為薦引,集不可,曰:「是子雖小有才,然非遠器,亦恐不得令終。」祖常猶未以為然。一日,邀集過其家,設宴,酒半,出薦牘求集署,集固拒之,祖常不樂而罷。文宗崩,集在告,欲謀南還,弗果。幼君崩,大臣將立妥歡帖穆爾太子,用至大故事,召諸老臣赴上都議政,集在召列。祖常使人告之曰:「御史有言。」乃謝病歸臨川。
chū, wén zōng zài shàng dōu, jiāng lì qí zi ā lá tè nà dá lá wèi huáng tài zǐ, nǎi yǐ tuǒ huān tiē mù ěr tài zǐ rǔ mǔ fū yán, míng zōng zài rì, sù wèi tài zǐ fēi qí zi, chù zhī jiāng nán, yì zhào hàn lín xué shì chéng zhǐ ā lín tiē mù ér kuí zhāng gé dà xué shì hū dōu lǔ dǔ mí shí shū qí shì yú tuō bo chì yán, yòu zhào jí shǐ shū zhào, bō gào zhōng wài. shí shěng tái zhū chén, jiē wén zōng sù suǒ xìn yòng tóng gōng yī tǐ zhī rén, yù shǐ yì bù gǎn chì yán qí shì, yì zài fěng jí sù qù ér yǐ. bó suì hòu yǐ yòng shì bài, shā qí shēn, shì nǎi fú jí zhī rén.
初,文宗在上都,將立其子阿剌忒納答剌為皇太子,乃以妥歡帖穆爾太子乳母夫言,明宗在日,素謂太子非其子,黜之江南,驛召翰林學士承旨阿鄰帖木兒、奎章閣大學士忽都魯篤彌實書其事於《脫卜赤顏》,又召集使書詔,播告中外。時省台諸臣,皆文宗素所信用、同功一體之人,御史亦不敢斥言其事,意在諷集速去而已。伯璲後以用事敗,殺其身,世乃服集知人。
yuán tǒng èr nián, qiǎn shǐ cì shàng zūn jiǔ jīn zhī wén jǐn èr, zhào hái jìn lín, jí zuò bù néng xíng, lǚ yǒu chì, jí jiā zhuàn wén, bāo xī xūn jiù shì chén. yǒu yǐ jiù zhào wèi yán zhě, dì bù yì yuē: cǐ wǒ jiā shì, qǐ yóu bǐ shū shēng yé! zhì zhèng bā nián wǔ yuè jǐ wèi, yǐ bìng zú, nián qī shí yǒu qī. guān zì jiāng shì láng shí èr zhuǎn wèi tōng fèng dài fū. zèng jiāng xī xíng zhōng shū shěng cān zhī zhèng shì hù jūn, fēng rén shòu jùn gōng.
元統二年,遣使賜上尊酒、金織文錦二,召還禁林,疾作不能行,屢有敕,即家撰文,褒錫勛舊、侍臣。有以舊詔為言者,帝不懌曰:「此我家事,豈由彼書生耶!」至正八年五月己未,以病卒,年七十有七。官自將仕郎十二轉為通奉大夫。贈江西行中書省參知政事、護軍,封仁壽郡公。
jí xiào yǒu, fāng èr qīn yǐ gù jiā lìng dé, zhōng zāo luàn wáng, qiáo yù xià yì, zuǒ yòu chéng shùn wú wéi. dì pán, zǎo zú, jiào yù qí gū, wú yì jǐ zi. xiōng cǎi, yǐ guǎn kù shū fù jīng shī, kuī shù qiān mín, jǐn lì yíng dài dài cháng zhī, wú nán sè. fǔ shù dì, jià gū mèi, jù yǒu ēn yì. shān lín zhī shì zhī gǔ xué zhě, bì zhé jié xià zhī, jiē hòu jìn, suī shǎo qiě jiàn, rú dí jǐ. dāng quán mén hè yì, wèi cháng yǒu suǒ fù lì. jí yì zhōng shū, zhèng yán dǎng lùn, duō jiàn róng shòu, lǚ yǐ piàn yán jiě yí wù, chū rén yú bīn sǐ, yì bù yǐ wèi dé. zhāng guī zhào shì yán yóu jìng lǐ zhī, yǒu suǒ yí bì zī yān.
集孝友,方二親以故家令德,中遭亂亡,僑寓下邑,左右承順無違。弟槃,早卒,教育其孤,無異己子。兄采,以筦庫輸賦京師,虧數千緡,盡力營貸代償之,無難色。撫庶弟,嫁孤妹,具有恩意。山林之士知古學者,必折節下之,接後進,雖少且賤,如敵己。當權門赫奕,未嘗有所附麗。集議中書,正言讜論,多見容受,屢以片言解疑誤,出人於濱死,亦不以為德。張珪、趙世延尤敬禮之,有所疑必咨焉。
jiā sù pín, guī lǎo hòu shí zhǐ yì zhòng, dēng mén zhī shì xiāng wàng yú dào, hǎo shì zhēng qǐ dǐ shě yǐ dài zhī. rán bēi bǎn zhī wén, wèi cháng gǒu zuò. nán chāng fù mín yǒu wǔ zhēn fù zhě, zī chǎn jiǎ yī fāng, qǔ zhū wáng nǚ wèi qī, chōng běn wèi xià jùn zǒng guǎn. jì zú, qí zi shǔ fēng chéng shì gān què qiú jí wén míng fù mù, fèng zhōng tǒng chāo wǔ bǎi dìng zhǔn lǐ wù, jí bù xǔ, què kuì tàn ér qù. qí shù xiū gāo yàn zhī rù, hái yǐ wèi bīn kè fèi, suī kōng fá fú xù yě.
家素貧,歸老後食指益眾,登門之士相望於道,好事爭起邸舍以待之。然碑板之文,未嘗苟作。南昌富民有伍真父者,貲產甲一方,娶諸王女為妻,充本位下郡總管。既卒,其子屬豐城士甘愨求集文銘父墓,奉中統鈔五百錠准禮物,集不許,愨愧嘆而去。其束修羔雁之入,還以為賓客費,雖空乏弗恤也。
jí xué suī bó qià, ér jiū jí běn yuán, yán jīng tàn wēi, xīn jiě shén qì, qí jīng wěi mí lún zhī miào, yī yù zhū wén, ǎi rán qìng lì gān chún fēng liè. cháng yǐ jiāng zuǒ xiān xián shén zhòng, qí rén jiē wèi yì zhī, qí xué jiē wèi yì yán, hòu shēng wǎn jìn zhī zhě xiān yǐ, yù qǔ tài yuán yuán hǎo wèn zhōng zhōu jí yí yì, bié wèi nán zhōu jí yǐ biǎo zhāng zhī, yǐ bìng mù ér zhǐ. píng shēng wèi wén wàn piān, gǎo cún zhě shí èr sān. zǎo suì yǔ dì pán tóng pì shū shě wèi èr shì, zuǒ shì shū táo yuān míng shī yú bì, tí yuē táo ān, yòu shì shū shào yáo fū shī, tí yuē shào ān, gù shì chēng shào ān xiān shēng.
集學雖博洽,而究極本原,研精探微,心解神契,其經緯彌綸之妙,一寓諸文,藹然慶曆乾淳風烈。嘗以江左先賢甚眾,其人皆未易知,其學皆未易言,後生晚進知者鮮矣,欲取太原元好問《中州集》遺意,別為《南州集》以表章之,以病目而止。平生為文萬篇,稿存者十二三。早歲與弟槃同辟書舍為二室,左室書陶淵明詩於壁,題曰陶庵,右室書邵堯夫詩,題曰邵庵,故世稱邵庵先生。
zi sì rén, ān mín, yǐ yīn lì guān zhī jí zhōu lù ān fú zhōu. yóu qí mén jiàn chēng xǔ zhě, pú tián chén lǚ, lǚ yì yǒu wén xíng shì. guó xué zhū shēng ruò sū tiān jué wáng shǒu chéng bèi, zhōng shēn bù míng tā shī, jiē dāng shì chēng míng qīng zhě. qí jiāo yóu yóu hòu zhě, yuē fàn pēng.
子四人,安民,以蔭歷官知吉州路安福州。游其門見稱許者,莆田陳旅,旅亦有文行世。國學諸生若蘇天爵、王守誠輩,終身不名他師,皆當世稱名卿者。其交遊尤厚者,曰范梈。
pán zì zhòng cháng, yán yòu wǔ nián dì jìn shì, shòu jí ān yǒng fēng chéng. dīng fù yōu. chú xiāng xiāng zhōu pàn guān, pō chēng pǐ gǔ. yǒu fù mín shā rén, shǐ lì jǐ zhě zuò zhī, shàng xià jiē ā cóng, pán dú bù shǔ, shā rén zhě zú bù miǎn sǐ, ér zuò zhě dé yǐ bù yuān. yǒu wū zhì qí zhōu, chēng shén jiàng, gào qí rén yuē: mǒu fāng huǒ. jí huǒ. yòu yuē: míng rì mǒu fāng huǒ. mín yǐ huǒ gào zhě, pán jiē fù jiù, zhì dá zhòu yè, gào zhě shù shí, qǐn shí jǐn fèi, xiàn zhǎng lì yǐ xià jiē yíng wū zhì jiā, hòu lǐ zhī. yòu yuē: jiāng yǒu dà shuǐ, qiě bīng zhì. zhōu dà jiā jiē jǐn shì táo. pán dé jié huǒ zú yī rén, xùn zhī, jǐn dé wū dǎng suǒ wèi, zuò bǔ dào sī. zhào wū zhì, jū zhī, wú gǎn shī biān chuí zhě, pán wèi zú yuē: cǐ jiāng wèi dà luàn, ān yǒu shén hū! jí zhì zhī, jǐn dé dǎng yǔ shù shí rén, luó luò nèi wài, guǒ jiāng wèi biàn zhě. tóng liáo jiē bù gǎn chū shì, yuē: jūn zì wèi zhī. pán yòng duàn wū bìng qí dǎng rú fǎ, yī shí lì mín shǐ fú rú zhě wèi zhèng ruò cǐ. zhì mǎn, chú jiā yú xiàn yǐn, pán yǐ zú.
槃字仲常,延祐五年第進士,授吉安永豐丞。丁父憂。除湘鄉州判官,頗稱癖古。有富民殺人,使隸己者坐之,上下皆阿從,槃獨不署,殺人者卒不免死,而坐者得以不冤。有巫至其州,稱神降,告其人曰:「某方火。」即火。又曰:「明日某方火。」民以火告者,槃皆赴救,至達晝夜,告者數十,寢食盡廢,縣長吏以下皆迎巫至家,厚禮之。又曰:「將有大水,且兵至。」州大家皆盡室逃。槃得劫火卒一人,訊之,盡得巫黨所為,坐捕盜司。召巫至,鞫之,無敢施鞭棰者,槃謂卒曰:「此將為大亂,安有神乎!」急治之,盡得黨與數十人,羅絡內外,果將為變者。同僚皆不敢出視,曰:「君自為之。」槃用斷巫並其黨如法,一時吏民始服儒者為政若此。秩滿,除嘉魚縣尹,槃已卒。
pán yòu shí, cháng dú liǔ zi hòu fēi guó yǔ, yǐ wèi guó yǔ chéng kě fēi, ér liǔ zi zhī shuō yì fēi yě, zhe fēi fēi guó yǔ, shí rén yǐ tàn qí yǒu shí. shī shū chūn qiū jiē yǒu lùn zhe, ér chūn qiū nǎi qí jiā xué, gù yóu shàn. dú wú chéng suǒ jiě zhū jīng yì, zhé dé qí zhǐ qù suǒ zài, chéng jí chēng zhī. xiōng jí jiē fāng wài shì, bì kòu jī qí shuō, cháng yǐ wèi shèng rén zhī jiào bù míng, wèi xué zhě wú suǒ dǐ zhǐ, gǒu yú wú dào yì duān yí sì zhī jiān bù néng shēn zhì, ér yù qiè jiū fū xìng mìng yuán sǐ shēng zhī gù, qí bù zhé ér guī zhī zhě guǎ yǐ. pán bù rán, wén zhū sēng zài zuò, zhé bù rù jìng qù, qí wèi rén fāng zhèng yǒu rú cǐ, suī jí yì yán dàn zhī. rán bù xìng nián bù jí ài ér zú.
槃幼時,嘗讀柳子厚《非國語》,以為《國語》誠可非,而柳子之說亦非也,著《非非國語》,時人已嘆其有識。《詩》、《書》、《春秋》皆有論著,而《春秋》乃其家學,故尤善。讀吳澄所解諸經義,輒得其旨趣所在,澄亟稱之。兄集接方外士,必扣擊其說,嘗以為聖人之教不明,為學者無所底止,苟於吾道異端疑似之間不能深知,而欲竊究夫性命原、死生之故,其不折而歸之者寡矣。槃不然,聞諸僧在坐,輒不入竟去,其為人方正有如此,雖集亦嚴憚之。然不幸年不及艾而卒。
fàn pēng, zì hēng fù, yī zì dé jī, qīng jiāng rén. jiā pín, zǎo gū, mǔ xióng shì shǒu zhì bù tā shì, zhǎng ér jiào zhī. pēng tiān zī yǐng yì, suǒ sòng dú, zhé jì yì, suī qú rán qīng hán ruò bù shèng yī, yú liú sú zhōng kè zì shù lì, wú gǒu jiàn yì. jū zé gù qióng shǒu jié, jié lì yǐ yǎng qīn, chū zé jiǎ yīn yáng zhī jì, yǐ gěi lǚ shí, dān shī gōng wén, yòng lì jīng shēn, rén hǎn zhī zhě. nián sān shí liù, shǐ kè jīng shī, jí yǒu shēng zhū gōng jiān, zhōng chéng dǒng shì xuǎn yán zhī jiā shú. yǐ cháo chén jiàn, wèi hàn lín yuàn biān xiū guān. zhì mǎn, yù shǐ tái zhuó hǎi nán hǎi běi dào lián fǎng sī zhào mó, xún lì xiá pì, bù dàn fēng bō zhàng lì, suǒ zhì xìng xué jiào mín, xuě lǐ yuān zhì shén zhòng. qiān jiāng xī hú dōng, zhǎng lì sù chēng yán míng, yú liáo shǔ zhōng dú jìng yì zhī. xuǎn chōng hàn lín yīng fèng. yù shǐ tái yòu gǎi zhuó fú jiàn mǐn hǎi dào zhī shì. mǐn sú sù wū, wén xiù jú qǔ liáng jiā zǐ wèi xiù gōng, wú bié yóu shén, pēng zuò gē shī yī piān shù qí bì, lián fǎng shǐ qǔ yǐ shàng wén, jiē bà qiǎn zhī, qí bì suì gé. wèi jǐ, yí jí guī gù lǐ. tiān lì èr nián, shòu hú nán lǐng běi dào lián fǎng sī jīng lì, yǐ yǎng qīn cí. shì suì, mǔ sàng. míng nián shí yuè, yì yǐ jí zú, nián wǔ shí jiǔ. suǒ zhe shī wén duō chuán yú shì.
范梈,字亨父,一字德機,清江人。家貧,早孤,母熊氏守志不他適,長而教之。梈天資穎異,所誦讀,輒記憶,雖癯然清寒若不勝衣,於流俗中克自樹立,無苟賤意。居則固窮守節,竭力以養親,出則假陰陽之技,以給旅食,耽詩工文,用力精深,人罕知者。年三十六,始客京師,即有聲諸公間,中丞董士選延之家塾。以朝臣薦,為翰林院編修官。秩滿,御史台擢海南海北道廉訪司照磨,巡歷遐僻,不憚風波瘴癘,所至興學教民,雪理冤滯甚眾。遷江西湖東,長吏素稱嚴明,於僚屬中獨敬異之。選充翰林應奉。御史台又改擢福建閩海道知事。閩俗素污,文繡局取良家子為繡工,無別尤甚,梈作歌詩一篇述其弊,廉訪使取以上聞,皆罷遣之,其弊遂革。未幾,移疾歸故里。天曆二年,授湖南嶺北道廉訪司經歷,以養親辭。是歲,母喪。明年十月,亦以疾卒,年五十九。所著詩文多傳於世。
pēng chí shēn lián zhèng, jū guān bù kě gàn yǐ sī, shū shí yǐn shuǐ, pō rú yě. wú chéng yǐ dào xué zì rèn, shǎo xǔ kě, cháng yuē: ruò hēng fù, kě wèi tè lì dú xíng zhī shì yǐ. wèi wén zhì qí mù, yǐ dōng hàn zhū jūn zǐ nǐ zhī.
梈持身廉正,居官不可干以私,疏食飲水,泊如也。吳澄以道學自任,少許可,嘗曰:「若亨父,可謂特立獨行之士矣。」為文志其墓,以東漢諸君子擬之。
jiē xī sī
揭傒斯
jiē xī sī, zì màn shuò, lóng xìng fù zhōu rén. fù lái chéng, sòng xiāng gòng jìn shì. xī sī yòu pín, dú shū yóu kè kǔ, zhòu yè bù shǎo xiè, fù zǐ zì wèi shī yǒu, yóu shì guàn tōng bǎi shì, zǎo yǒu wén míng. dà dé jiān, shāo chū yóu xiāng hàn, hú nán shuài zhào qí, yǎ hào zhī rén, jiàn zhī jīng yuē: tā rì hàn yuàn míng liú yě. chéng jù fū lú zhì, xiān hòu wèi hú nán xiàn zhǎng, xián qì zhòng zhī, jù fū yīn qī yǐ cóng mèi. yán yòu chū, jù fū zhì liè jiàn yú cháo, tè shòu hàn lín guó shǐ yuàn biān xiū guān. shí píng zhāng lǐ mèng jiān xiū guó shǐ, dú qí suǒ zhuàn gōng chén liè chuán, tàn yuē: shì fāng kě míng shǐ bǐ, ruò tā rén, zhí téng lì dú ěr. shēng yīng fèng hàn lín wén zì, réng jiān biān xiū, qiān guó zi zhù jiào, fù liú wèi yīng fèng. nán guī shěng mǔ, xuán fù zhào hái. xī sī fán sān rù hàn lín, cháo tíng zhī shì, tái gé zhī yí, mí bù xián xí, jí xián xué shì wáng yuē wèi: yǔ xī sī tán zhì dào, dà qǐ rén yì, shòu zhī yǐ zhèng, dāng wú shī bù kě.
揭傒斯,字曼碩,龍興富州人。父來成,宋鄉貢進士。傒斯幼貧,讀書尤刻苦,晝夜不少懈,父子自為師友,由是貫通百氏,早有文名。大德間,稍出遊湘、漢,湖南帥趙淇,雅號知人,見之驚曰:「他日翰苑名流也。」程鉅夫、盧摯,先後為湖南憲長,咸器重之,鉅夫因妻以從妹。延祐初,鉅夫、摯列薦於朝,特授翰林國史院編修官。時平章李孟監修國史,讀其所撰《功臣列傳》,嘆曰:「是方可名史筆,若他人,直謄吏牘爾。」升應奉翰林文字,仍兼編修,遷國子助教,復留為應奉。南歸省母,旋復召還。傒斯凡三入翰林,朝廷之事,台閣之儀,靡不閒習,集賢學士王約謂:「與傒斯談治道,大起人意,授之以政,當無施不可。」
tiān lì chū, kāi kuí zhāng gé, shǒu zhuó wèi shòu jīng láng, yǐ jiào xūn qī dà chén zǐ sūn. wén zōng shí xìng gé zhōng, yǒu suǒ zī fǎng, zòu duì chēng zhǐ, héng yǐ zì hū zhī ér bù míng. měi zhōng shū zòu yòng rú chén, bì wèn yuē: qí cái hé rú jiē màn shuò? jiān chū suǒ shàng tài píng zhèng yào cè yǐ shì tái chén, yuē: cǐ zhèn shòu jīng láng jiē màn shuò suǒ jìn yě. qí jiàn qīn zhòng rú cǐ.
天曆初,開奎章閣,首擢為授經郎,以教勛戚大臣子孫。文宗時幸閣中,有所咨訪,奏對稱旨,恆以字呼之而不名。每中書奏用儒臣,必問曰:「其材何如揭曼碩?」間出所上《太平政要策》以示台臣,曰:「此朕授經郎揭曼碩所進也。」其見親重如此。
fù zhōu dì bù chǎn jīn, guān fǔ huò yú jiān mín zhī yán, wèi mù táo jīn hù sān bǎi, ér yǐ qí rén zǒng zhī, sàn wǎng tā jùn, cǎi jīn yǐ xiàn, suì kè zì sì liǎng lèi zēng zhì sì shí jiǔ liǎng. qí rén jì sǐ, ér sān bǎi hù suǒ cún wú shén yī, yòu pín bù liáo shēng, yǒu sī suì zé mín zhī shòu yì yú guān zhě dài shū, mín duō yǐ shì pò chǎn. zhōng shū yīn xī sī yán, suì juān qí zhēng, mín lài yǐ sū, fù zhōu rén zhì jīn dé zhī.
富州地不產金,官府惑於奸民之言,為募淘金戶三百,而以其人總之,散往他郡,採金以獻,歲課自四兩累增至四十九兩。其人既死,而三百戶所存無什一,又貧不聊生,有司遂責民之受役於官者代輸,民多以是破產。中書因傒斯言,遂蠲其征,民賴以蘇,富州人至今德之。
yǔ xiū jīng shì dà diǎn, wén zōng qǔ qí suǒ zhuàn xiàn diǎn dú zhī, gù wèi jìn chén yuē: cǐ qǐ fēi táng lǜ hū! tè shòu yì wén jiān chéng, cān jiǎn xiào shū jí shì, qiě lǚ chēng qí chún shí, yù jìn yòng zhī, huì wén zōng bēng ér zhǐ. yuán tǒng chū, zhào duì biàn diàn, wèi yù liáng jiǔ, mìng cì yǐ zhū wáng suǒ fú biǎo lǐ gè yī, gōng zì biàn shí yǐ shòu zhī. shì hàn lín dài zhì, shēng jí xián xué shì, jiē zhōng shùn dài fū. xiān shì, rú xué guān fù lì bù quán zhě, bì yí jí xián, kǎo jiào qí suǒ yè, jí xián xià guó zi jiān, jiān xià bó shì, lì wén yān jī, dòng yú lěi yuè. xī sī qǐng gèng qí fǎ, yǐ shì fù běn yuàn shǔ guān, rén shén biàn zhī.
與修《經世大典》,文宗取其所撰《憲典》讀之,顧謂近臣曰:「此豈非《唐律》乎!」特授藝文監丞,參檢校書籍事,且屢稱其純實,欲進用之,會文宗崩而止。元統初,詔對便殿,慰諭良久,命賜以諸王所服表里各一,躬自辯識以授之。適翰林待制,升集賢學士,階中順大夫。先是,儒學官赴吏部銓者,必移集賢,考較其所業,集賢下國子監,監下博士,吏文淹稽,動逾累月。傒斯請更其法,以事付本院屬官,人甚便之。
fèng zhǐ cí běi yuè jì dú nán zhèn, biàn dào xī hái, shí qín wáng bó yán dāng guó, lǚ cù qí hái, xī sī yǐn jí gù cí. jì ér tiān zǐ qīn zhuó wèi kuí zhāng gé gòng fèng xué shì, nǎi jí rì jiù dào, wèi zhì, gǎi hàn lín zhí xué shì, jí kāi jīng yán, zài shēng shì jiǎng xué shì tóng zhī jīng yán shì, yǐ duì pǐn jìn jiē zhōng fèng dài fū. shí xīn gé chāo shēng bù yuè èr děng, dú xī sī jìn sì děng, zhuǎn jiǔ jiē, gài yì shù yě. jīng yán wú zhuān guān, yuē lǐng yuē zhī, duō zǎi zhí dà chén, gù wēi cí ào yì, bì shǔ xī sī dìng dìng ér hòu jìn, qí yán wǎng wǎng yù xiàn tì zhī chéng, wù yǐ bì yì zhì dào. tiān zǐ jiā qí zhōng kěn, shù chū jīn zhī wén duàn yǐ cì.
奉旨祠北嶽、濟瀆、南鎮,便道西還,時秦王伯顏當國,屢促其還,傒斯引疾固辭。既而天子親擢為奎章閣供奉學士,乃即日就道,未至,改翰林直學士,及開經筵,再升侍講學士、同知經筵事,以對品進階中奉大夫。時新格超升不越二等,獨傒斯進四等,轉九階,蓋異數也。經筵無專官,曰領曰知,多宰執大臣,故微辭奧義,必屬傒斯訂定而後進,其言往往寓獻替之誠,務以裨益治道。天子嘉其忠懇,數出金織文段以賜。
zhì zhèng sān nián, nián qī shí, zhì qí shì ér qù, zhào qiǎn shǐ zhuī jí yú huǒ nán. xún fù fèng shàng zūn yù zhǐ, hái zhuàn míng zōng shén yù diàn bēi, wén chéng, cì chǔ bì wàn mín bái jīn wǔ shí liǎng, zhōng gōng cì bái jīn yì rú zhī. qiú qù, bù xǔ, mìng chéng xiàng tuō tuō jí zhí zhèng dà chén miàn yù wú xíng, xī sī yuē: shǐ jiē xī sī yǒu yī de zhī xiàn, zhū gōng yòng qí yán ér tiān xià méng qí lì, suī sǐ yú cǐ, hé hèn! bù rán, hé yì zhī yǒu! chéng xiàng yīn wèn: fāng jīn zhèng zhì hé xiān? xī sī yuē: chǔ cái wèi xiān, yǎng zhī yú wèi wàng wèi lóng zhī shí, ér yòng zhī yú zhōu mì shù wù zhī hòu, zé wú shī cái fèi shì zhī huàn yǐ. yī rì, jí yì cháo táng, xī sī kàng yán: dāng jiān xíng xīn jiù tóng qián, yǐ jiù chāo fǎ zhī bì. zhí zhèng yán bù kě, xī sī chí zhī yì lì, chéng xiàng suī chēng qí bù ā, ér jìng mò xíng qí yán yě.
至正三年,年七十,致其事而去,詔遣使追及於漷南。尋復奉上尊諭旨,還撰《明宗神御殿碑》,文成,賜楮幣萬緡、白金五十兩,中宮賜白金亦如之。求去,不許,命丞相脫脫及執政大臣面諭毋行,傒斯曰:「使揭傒斯有一得之獻,諸公用其言而天下蒙其利,雖死於此,何恨!不然,何益之有!」丞相因問:「方今政治何先?」傒斯曰:「儲材為先,養之於位望未隆之時,而用之於周密庶務之後,則無失材廢事之患矣。」一日,集議朝堂,傒斯抗言:「當兼行新舊銅錢,以救鈔法之弊。」執政言不可,傒斯持之益力,丞相雖稱其不阿,而竟莫行其言也。
zhào xiū liáo jīn sòng sān shǐ, xī sī yǔ wèi zǒng cái guān, chéng xiàng wèn: xiū shǐ yǐ hé wèi běn? yuē: yòng rén wèi běn, yǒu xué wèn wén zhāng ér bù zhī shǐ shì zhě, bù kě yǔ yǒu xué wèn wén zhāng zhī shǐ shì ér xīn shù bù zhèng zhě, bù kě yǔ. yòng rén zhī dào, yòu dāng yǐ xīn shù wèi běn yě. qiě yǔ liáo shǔ yán: yù qiú zuò shǐ zhī fǎ, xū qiú zuò shǐ zhī yì. gǔ rén zuò shǐ, suī xiǎo shàn bì lù, xiǎo è bì jì. bù rán, hé yǐ shì chéng quàn! yóu shì yán rán yǐ bǐ xuē zì rèn, fán zhèng shì dé shī, rén cái xián fǒu, yī lǜ yǐ shì fēi zhī gōng. zhì yú wù lùn zhī bù qí, bì fǎn fù biàn lùn, yǐ qiú guī yú zhì dāng ér hòu zhǐ. sì nián, liáo shǐ chéng, yǒu zhǐ jiǎng yù, réng dū zǎo chéng jīn sòng èr shǐ. xī sī liú sù shǐ guǎn, zhāo xī bù gǎn xiū, yīn dé hán jí, qī rì zú. shí fāng yǒu shǐ zhě zhì zì shàng jīng, xī yàn shǐ jú, yǐ xī sī gù, gǎi yàn rì. shǐ zhě yǐ wén, dì wèi jiē dào, cì chǔ bì wàn mín, réng gěi yì zhōu, hù sòng qí sàng guī jiāng nán. liù nián, zhì zèng hù jūn, zhuī fēng yù zhāng jùn gōng, shì yuē wén ān. yǒu xūn jué ér wú guān jiē zhě, yǒu sī shī zhī yě.
詔修遼、金、宋三史,傒斯與為總裁官,丞相問:「修史以何為本?」曰:「用人為本,有學問文章而不知史事者,不可與;有學問文章知史事而心術不正者,不可與。用人之道,又當以心術為本也。」且與僚屬言:「欲求作史之法,須求作史之意。古人作史,雖小善必錄,小惡必記。不然,何以示懲勸!」由是顏然以筆削自任,凡政事得失,人材賢否,一律以是非之公。至於物論之不齊,必反覆辨論,以求歸於至當而後止。四年,《遼史》成,有旨獎諭,仍督早成金、宋二史。傒斯留宿史館,朝夕不敢休,因得寒疾,七日卒。時方有使者至自上京,錫宴史局,以傒斯故,改宴日。使者以聞,帝為嗟悼,賜楮幣萬緡,仍給驛舟,護送其喪歸江南。六年,制贈護軍,追封豫章郡公,諡曰文安。有勳爵而無官階者,有司失之也。
xī sī shǎo chù qióng yuē, shì qīn shū shuǐ cū jù ér bì děi qí huān xīn, jì yǒu lù rù, yī shí shāo yú yú qián, zhé qiǎo rán yuē: wú qīn wèi cháng xiǎng shì yě. gù píng shēng qīng jiǎn, zhì lǎo bù yú. yǒu yú xiōng dì, zhōng shǐ wú jiān yán. lì cháo suī jū sàn dì, ér jí yú jiàn shì, yáng rén zhī shàn wéi kǒng bù jí, ér wén lì zhī tān mò bìng mín zhě, zé yóu bù qū wèi zhī yǎn fù yě. wèi wén zhāng, xù shì yán zhěng, yǔ jiǎn ér dāng shī yóu qīng wǎn lì mì shàn kǎi shū xíng cǎo. cháo tíng dà diǎn cè jí yuán xūn mào dé dāng dé míng cí zhě, bì yǐ mìng yān. shū fāng jué yù, xián mù qí míng, dé qí wén zhě, mò bù yǐ wèi róng yún.
傒斯少處窮約,事親菽水粗具而必得其歡心,既有祿入,衣食稍逾於前,輒愀然曰:「吾親未嘗享是也。」故平生清儉,至老不渝。友於兄弟,終始無間言。立朝雖居散地,而急於薦士,揚人之善惟恐不及,而聞吏之貪墨病民者,則尤不曲為之掩覆也。為文章,敘事嚴整,語簡而當;詩尤清婉麗密;善楷書、行、草。朝廷大典冊及元勛茂德當得銘辭者,必以命焉。殊方絕域,咸慕其名,得其文者,莫不以為榮雲。
huáng jìn
黃溍
huáng jìn, zì jìn qīng, wù zhōu yì wū rén. mǔ tóng shì, mèng dà xīng zhuì yú huái, nǎi yǒu shēn, lì èr shí sì yuè shǐ shēng jìn. jìn shēng ér jùn yì, bǐ chéng tóng, shòu yǐ shū shī, bù yī yuè chéng sòng. dài zhǎng, yǐ wén míng yú sì fāng. zhōng yán yòu èr nián jìn shì dì, shòu tái zhōu níng hǎi chéng. xiàn dì bīn yán chǎng, tíng hù shì qí bù tǒng yú yǒu sī, sì dú hài mín biān hù lì cáo sī jí cái fù fǔ zhě, yì wèi gè yǒu suǒ píng, héng bào yóu shén. jìn jiē tòng shéng yǐ fǎ, lì yǐ lì hài bái, fú gù yě. mín yǒu hòu mǔ yǔ sēng tōng ér zhèn shā qí fù zhě, fǎn wū mín suǒ wèi, yù jiāng chéng, jìn biàn yì guān yīn chá zhī, jù zhī qí jiān wěi, zú zhí qí yuān. è shào nián míng zài dào jí zhě, ér móu wèi jié duó, wèi xíng, yì dà xìng zhí zhī, tú zhōng shǎng gé. chū wú huò cái zuǒ yàn, shì jiǔ bù jué, jìn wèi zhī shū tī, yǐ qí yù shàng, lùn zhī rú běn tiáo, miǎn sǐ zhě shí yú rén.
黃溍,字晉卿,婺州義烏人。母童氏,夢大星墜於懷,乃有娠,歷二十四月始生溍。溍生而俊異,比成童,授以書詩,不一月成誦。迨長,以文名於四方。中延祐二年進士第,授台州寧海丞。縣地瀕鹽場,亭戶恃其不統於有司,肆毒害民;編戶隸漕司及財賦府者,亦謂各有所憑,橫暴尤甚。溍皆痛繩以法,吏以利害白,弗顧也。民有後母與僧通而酖殺其父者,反誣民所為,獄將成,溍變衣冠陰察之,具知其奸偽,卒直其冤。惡少年名在盜籍者,而謀為劫奪,未行,邑大姓執之,圖中賞格。初無獲財左驗,事久不決,溍為之疏剔,以其獄上,論之如本條,免死者十餘人。
qiān liǎng zhè dōu zhuǎn yùn yán shǐ sī shí yàn xī chǎng jiān yùn, gǎi zhū jì zhōu pàn guān. xún hǎi guān gě, lì yǐ sān zài yī xīn, fèi chū yú guān, ér zé zú yú mín. yǒu yú, zé zǒng qí shì zhě sī yān. jìn zǔn jié fú dù, yǐ yú qián hái mín, huān hū ér qù. jiān mín yǐ wěi chāo gōu jié dǎng yǔ, xié rǎng rén cái, guān ruò lì tīng qí móu, xié wǎng xīn chāng tiān tāi níng hǎi dōng yáng zhū xiàn, zhū lián suǒ jí shù bǎi jiā, mín shòu huò zhì cǎn. jùn fǔ xià jìn jū zhì, jìn yī wèn, jiē yǐn fú, guān lì chú míng, tóng móu zhě gè zhàng qiǎn zhī. yǒu dào xì yú qián táng xiàn yù, yóu mín lù yù lì sī zòng zhī, jiǎ shǔ wén dié, fā qí lái wèi xiàng dǎo, dài bǔ èr shí yú jiā. jìn fǎng dé qí qíng, yǐ zhèng dào yí fù zhòng yì, chí wěi wén shū lái zhě yòu fēi zhōu mín, jù xiè hái qián táng, wū zhě zì míng.
遷兩浙都轉運鹽使司石堰西場監運,改諸既州判官。巡海官舸,例以三載一新,費出於官,而責足於民。有餘,則總其事者私焉。溍撙節浮蠹,以余錢還民,歡呼而去。奸民以偽鈔鈎結黨與,脅攘人財,官若吏聽其謀,挾往新昌、天台、寧海、東陽諸縣,株連所及數百家,民受禍至慘。郡府下溍鞫治,溍一問,皆引伏,官吏除名,同謀者各杖遣之。有盜繫於錢唐縣獄,遊民賂獄吏私縱之,假署文牒,發其來為嚮導,逮捕二十餘家。溍訪得其情,以正盜宜傅重議,持偽文書來者又非州民,俱械還錢唐,誣者自明。
rù wèi yīng fèng hàn lín wén zì tóng zhī zhì gào, jiān guó shǐ yuàn biān xiū guān, zhuǎn guó zi bó shì. shì dì zǐ rú péng jiāo, wèi shǐ yǐ shī dào zì zūn, qīng nà rén bài, ér lái xué zhě zī yì gōng, yè chéng ér shì, jiē yǒu wén yú shì. shí yù zēng shè lǐ diàn pèi wèi sì, pèi wèi hé dōng zuò ér xī xiàng, xué guān huò yì fēn zhì yú zuǒ yòu, tóng liè bù gǎn zhēng, jìn dú miàn zhé zhī, shì nǎi zhǐ. chū wèi jiāng zhè děng chù rú xué tí jǔ. jìn nián shǐ liù shí qī, bù qí yǐn nián, jí shàng nà lù shì qīn zhī qǐng, jué jiāng jìng guī. é yǐ mì shū shǎo jiān zhì shì, wèi jǐ, luò zhì shì, chú hàn lín zhí xué shì zhī zhì gào tóng xiū guó shǐ. xún jiān jīng yán guān, zhí jīng jìn jiǎng zhě sān shí yǒu èr, dì jiā qí zhōng, shù chū jīn zhī wén duàn cì zhī. shēng shì jiǎng xué shì zhī zhì gào tóng xiū guó shǐ tóng zhī jīng yán shì. jiē zì jiāng shì láng qī zhuǎn zhì zhōng fèng dài fū. jǐ shàng zhāng qiú guī, bù qí bào ér xíng, dì wén zhī, qiǎn shǐ zhě zhuī hái jīng shī, fù wèi qián guān. jiǔ zhī, shǐ dé xiè nán hái, yōu yóu tián lǐ jiān, fán qī nián, zú yú xiù hú zhī sī dì, nián bā shí yī. zèng zhōng fèng dài fū jiāng xī děng chù xíng zhōng shū shěng cān zhī zhèng shì hù jūn, zhuī fēng jiāng xià jùn gōng, shì yuē wén xiàn.
入為應奉翰林文字、同知制誥,兼國史院編修官,轉國子博士。視弟子如朋交,未始以師道自尊,輕納人拜,而來學者滋益恭,業成而仕,皆有聞於世。時欲增設禮殿配位四,配位合東坐而西向,學官或議分置於左右,同列不敢爭,溍獨面折之,事乃止。出為江浙等處儒學提舉。溍年始六十七,不俟引年,亟上納祿侍親之請,絕江徑歸。俄以秘書少監致仕,未幾,落致仕,除翰林直學士、知制誥同修國史。尋兼經筵官,執經進講者三十有二,帝嘉其忠,數出金織紋段賜之。升侍講學士、知制誥同修國史、同知經筵事。階自將仕郎七轉至中奉大夫。几上章求歸,不俟報而行,帝聞之,遣使者追還京師,復為前官。久之,始得謝南還,優遊田裡間,凡七年,卒於繡湖之私第,年八十一。贈中奉大夫、江西等處行中書省參知政事、護軍,追封江夏郡公,諡曰文獻。
jìn tiān zī jiè tè, zài zhōu xiàn wéi yǐ qīng bái wèi zhì, yuè fèng fú gěi, měi yù chǎn yǐ zuǒ qí fèi. jí shēng cháo xíng, tǐng lì wú suǒ fù, zú bù dēng jù gōng shì rén zhī mén, jūn zǐ chēng qí qīng fēng gāo jié, rú bīng hú yù chǐ, xiān chén fú wū. rán gāng zhōng shǎo róng, chù wù huò xián jí tíng zhèn, ruò wèi yì yá sì, yī xuán zhǒng jiān, xù rú yáng chūn. jìn zhī xué, bó jí tiān xià zhī shū, ér yuē zhī yú zhì jīng, pōu xī jīng shǐ yí nán, jí gǔ jīn yīn gé zhì dù míng wù zhī shǔ, páng yǐn qū zhèng, duō xiān rú suǒ wèi fā. wén cí bù zhì jǐn yán, yuán jù jīng qiè, fǔ yǎng yōng róng, bù dà shēng sè, pì zhī chéng hú bù bō, yī bì wàn qǐng, yú biē jiāo lóng, qián fú bù dòng, ér yuān rán zhī guāng, zì bù kě fàn. suǒ zhe shū, yǒu rì sǔn zhāi gǎo sān shí sān juǎn yì wū zhì qī juǎn bǐ jì yī juàn.
溍天資介特,在州縣唯以清白為治,月俸弗給,每鬻產以佐其費。及升朝行,挺立無所附,足不登巨公勢人之門,君子稱其清風高節,如冰壺玉尺,纖塵弗污。然剛中少容,觸物或弦急霆震,若未易涯涘,一旋踵間,煦如陽春。溍之學,博極天下之書,而約之於至精,剖析經史疑難,及古今因革制度名物之屬,旁引曲證,多先儒所未發。文辭布置謹嚴,援據精切,俯仰雍容,不大聲色,譬之澄湖不波,一碧萬頃,魚鱉蛟龍,潛伏不動,而淵然之光,自不可犯。所著書,有《日損齋稿》三十三卷、《義烏志》七卷、《筆記》一卷。
tóng jùn liǔ guàn wú lái, jiē pǔ yáng rén. guàn zì dào chuán, qì jú níng dìng, duān yán ruò shén. cháng shòu xìng lǐ zhī xué yú lán xī jīn lǚ xiáng, bì jiàn zhū gōng xíng, zì yòu zhì lǎo, hǎo xué bù juàn. fán liù jīng bǎi shì bīng xíng lǜ lì shù shù fāng jì yì jiào wài shū, mí suǒ bù tōng. zuò wén chén yù chōng róng, hán sì yǎn yí, rén duō chuán sòng zhī. shǐ yòng chá jǔ wèi jiāng shān xiàn rú xué jiào yù, shì zhì hàn lín dài zhì. yǔ jìn jí lín chuān yú jí yù zhāng jiē xī sī qí míng, rén hào wèi rú lín sì jié. suǒ zhe shū, yǒu wén jí sì shí juǎn zì xì èr juǎn jìn sī lù guǎng jí sān juǎn jīn shí zhú bó yí wén shí juǎn. nián qī shí sān zú.
同郡柳貫、吳萊,皆浦陽人。貫字道傳,器局凝定,端嚴若神。嘗受性理之學於蘭溪金履祥,必見諸躬行,自幼至老,好學不倦。凡《六經》、百氏、兵刑、律歷、數術、方技、異教外書,靡所不通。作文沉鬱舂容,涵肆演迤,人多傳誦之。始用察舉為江山縣儒學教諭,仕至翰林待制。與溍及臨川虞集、豫章揭傒斯齊名,人號為儒林四傑。所著書,有文集四十卷、《字系》二卷、《近思錄廣輯》三卷、《金石竹帛遺文》十卷。年七十三卒。
lái zì lì fū, jí xián dà xué shì zhí fāng zhī zǐ yě, bèi xíng shāo hòu yú guàn jìn. tiān zī jué rén, qī suì néng shǔ wén, fán shū yī jīng mù, zhé chéng sòng, cháng wǎng zú fù jiā, rì yì hàn shū yī zhì yǐ qù, zú fù pò kòu zhī, lái láng rán ér sòng, bù yí yī zì, sān yì tā biān, jiē rú zhī, zhòng jīng yǐ wèi shén. yán yòu qī nián, yǐ chūn qiū jǔ shàng lǐ bù, bù lì, tuì jū shēn niǎo shān zhōng, yì qióng zhū shū ào zhǐ, zhe shàng shū biāo shuō liù juǎn chūn qiū shì biàn tú èr juǎn chūn qiū chuán shòu pǔ yī juàn gǔ zhí fāng lù bā juǎn mèng zǐ dì zǐ liè chuán èr juǎn chǔ hàn zhèng shēng èr juǎn lè fǔ lèi biān yī bǎi juǎn táng lǜ shān yào sān shí juǎn wén jí liù shí juǎn. tā rú shī chuán kē tiáo chūn qiū jīng shuō hú shì chuán zhèng wù, jiē wèi tuō gǎo.
萊字立夫,集賢大學士直方之子也,輩行稍後於貫、溍。天資絕人,七歲能屬文,凡書一經目,輒成誦,嘗往族父家,日易《漢書》一帙以去,族父迫扣之,萊琅然而誦,不遺一字,三易他編,皆如之,眾驚以為神。延祐七年,以《春秋》舉上禮部,不利,退居深裊山中,益窮諸書奧旨,著《尚書標說》六卷、《春秋世變圖》二卷、《春秋傳授譜》一卷、《古職方錄》八卷、《孟子弟子列傳》二卷、《楚漢正聲》二卷、《樂府類編》一百卷、《唐律刪要》三十卷、文集六十卷。他如《詩傳科條》、《春秋經說》、《胡氏傳證誤》,皆未脫稿。
lái yóu xǐ lùn wén, cháng yún: zuò wén rú yòng bīng, bīng fǎ yǒu zhèng yǒu qí, zhèng shì fǎ dù, yào bù wǔ fēn míng, qí shì bù wèi fǎ dù suǒ fù, jǔ yǎn zhī qǐng, qiān biàn wàn huà, zuò zuò jìn tuì jī cì, yī shí jù qǐ, jí qí yù zhǐ, shén wǔ gè hái qí duì, yuán bù céng luàn. wén zhě fú zhī. guàn píng shēng jí shèn xǔ yǔ, měi chēng lái wèi jué shì zhī cái. jìn wǎn nián wèi rén yuē: lái zhī wén, zhǎn jué xióng shēn, lèi qín hàn jiān rén suǒ zuò, shí fēi jīn shì zhī shì yě. wú zòng cāo gū yī shì, yòu ān gǎn jí zhī zāi! qí wèi qián bèi suǒ tuī xǔ rú cǐ. lái yǐ yù shǐ jiàn, diào zhǎng xiāng shū yuàn shān zhǎng, wèi shàng, zú, nián jǐn sì shí yǒu sì, jūn zǐ xī zhī. sī shì yuē yuān yǐng xiān shēng.
萊尤喜論文,嘗云:「作文如用兵,兵法有正有奇,正是法度,要部伍分明,奇是不為法度所縛,舉眼之頃,千變萬化,坐作進退擊刺,一時俱起,及其欲止,什伍各還其隊,元不曾亂。」聞者服之。貫平生極慎許與,每稱萊為絕世之才。溍晚年謂人曰:「萊之文,嶄絕雄深,類秦、漢間人所作,實非今世之士也。吾縱操觚一世,又安敢及之哉!」其為前輩所推許如此。萊以御史薦,調長薌書院山長,未上,卒,年僅四十有四,君子惜之。私諡曰淵穎先生。