strong fù bó shēng chá sì yù rén zōng strong
赴伯升茶肆遇仁宗
yī cùn shé wèi ān guó jiàn, wǔ yán shī zuò shàng tiān tī.
一寸舌为安国剑,五言诗作上天梯。
qīng yún yǒu lù zhōng xū dào, jīn bǎng wú míng shì bù guī.
青云有路终须到,金榜无名誓不归。
huà shuō dà sòng rén zōng huáng dì cháo sī, yǒu yí gè xiù shì, xìng zhào, míng xù, zì bó shēng, nǎi shì xī chuān chéng dū fǔ rén shì. zì yòu xí xué wén zhāng, shī shū lǐ yuè yī lǎn xià bǐ chéng wén, nǎi shì gè bǎo xué de xiù cái. xǐ wén dōng jīng kāi xuǎn, yī xīn yào qù yìng jǔ, tè dào táng zhōng, bǐng zhī fù mǔ. qí fù zhào lún, zì wén bǎo mǔ qīn liú shì, dōu shì shì dài shī lǐ zhī jiā. jiàn zi yào shàng jīng yìng jǔ, suì yǔn qí qǐng. zhào xù zé yuē shù zhuāng, qí fù zèng shī yī shǒu. shī yún: dàn jiàn shī shū pín rù mù, mò jiāng huā jiǔ kǔ mí cháng. lái nián yī yuè táo lóng làng, duó qǔ luó páo zhuǎn gù xiāng.
话说大宋仁宗皇帝朝司,有一个秀士,姓赵,名旭,字伯升,乃是西川成都府人氏。自幼习学文章,诗、书、礼、乐一览下笔成文,乃是个饱学的秀才。喜闻东京开选,一心要去应举,特到堂中,禀知父母。其父赵伦,字文宝;母亲刘氏,都是世代诗礼之家。见子要上京应举,遂允其请。赵旭择曰束装,其父赠诗一首。诗云:但见诗书频入目,莫将花酒苦迷肠。来年一月桃龙浪,夺取罗袍转故乡。
qí mǔ liú shì yì dīng níng dào:" yuàn hái ér zǎo duó kuí míng, bù fù nán ér zhī zhì." zhào xù bài bié le èr qīn, suì xié qín jiàn shū xiāng, dài yī pú rén, jìng wàng dōng jīng jìn fā. yǒu qīn yǒu yī xíng rén, sòng chū nán mén zhī wài. zhào xù kǒu zhàn yī cí, míng yuē jiāng shén zǐ. cí yuē:
其母刘氏亦叮咛道:“愿孩儿早夺魁名,不负男儿之志。”赵旭拜别了二亲,遂携琴、剑、书箱,带一仆人,径望东京进发。有亲友一行人,送出南门之外。赵旭口占一词,名曰《江神子》。词曰:
qí tíng shuí chàng wèi chéng shī? liǎng xiāng sī, qiè luó yī. yě dù zhōu héng, yáng liǔ xī cán zhī. pà jiàn cāng shān qiān wàn lǐ, rén qù yuǎn, cǎo yān mí. yīng róng qiū lù xǐ fú zhī, duàn fēng qī, wǎn shuāng wēi. jiàn xuán qiū shuǐ, lí bié cǎn hóng ní. shèng yǒu qīng shān qiān diǎn lèi, hé yuē lǐ, dī xiū shí.
旗亭谁唱渭城诗?两相思,怯罗衣。野渡舟横,杨柳析残枝。怕见苍山千万里,人去远,草烟迷。英蓉秋露洗服脂,断风凄,晚霜微。剑悬秋水,离别惨虹霓。剩有青衫千点泪,何曰里,滴休时。
zhào xù cí bì, zuò bié qīn yǒu, qǐ chéng ér xíng. yú lù jī cān kě yǐn, yè zhù xiǎo xíng. bù zé yī rì, lái dào dōng jīng. suì rù chéng zhōng guān kàn jǐng zhì. zhī jiàn lóu tái jǐn xiù, rén wù fán huá, zhèng shì lóng hǔ fēng yún zhī dì. xíng dào zhuàng yuán fāng, xún gè kè diàn ān xiē, shǒu chí shì qī. rù chǎng fù xuǎn, yī chǎng wén zì jǐ bì, huí guī xià chǔ, zhuān děng huáng bǎng. zhào xù xīn zhōng àn xǐ:" wǒ bì rán dé zhòng yě." cì rì, ān pái zǎo fàn jǐ bà. diàn duì guò yǒu zuò chá fāng, yǔ diàn zhōng péng yǒu tóng huì chá zhī jiān, zhào xù jiàn àn shàng yǒu shī pái, suì qǔ bǐ, qù nà fěn bì shàng, xiě xià cí yī shǒu. cí yún:
赵旭词毕,作别亲友,起程而行。于路饥餐渴饮,夜住晓行。不则一日,来到东京。遂入城中观看景致。只见楼台锦绣,人物繁华,正是龙虎风云之地。行到状元坊,寻个客店安歇,守持试期。入场赴选,一场文字己毕,回归下处,专等黄榜。赵旭心中暗喜:“我必然得中也。”次日,安排早饭己罢。店对过有座茶坊,与店中朋友同会茶之间,赵旭见案上有诗牌,遂取笔,去那粉壁上,写下词一首。词云:
zú niè yún tī, shǒu pān xiān guì, xìng míng jǐ zài dēng kē nèi. mǎ qián hè dào zhuàng yuán lái, jīn ān yù lēi chéng háng duì. yàn bà guī lái, zuì yóu jiē shì, cǐ shí fāng xiǎn nán ér zhì. xiū shū jí bào fèng lóu rén, zhè huí hǎo gè fēng liú xù.
足蹑云梯,手攀仙桂,姓名己在登科内。马前喝道状元来,金鞍玉勒成行队。宴罢归来,醉游街市,此时方显男儿志。修书急报凤楼人,这回好个风流婿。
xiě bì, zhào xù zì xīn huān xǐ. zhì wǎn gè guī diàn zhōng, bù zài huà xià.
写毕,赵旭自心欢喜。至晚各归店中,不在话下。
dāng shí rén zōng huáng dì zǎo cháo shēng diàn, kǎo shì guān yuè juàn jǐ bì, qí dào cháo zhōng. rén zōng huáng dì wèn:" qīng suǒ qǔ bǎng shǒu, nián lì sān míng, jīn bù zhī hé chǔ rén shì?" shì guān biàn jiāng yī míng wén juàn, chéng shàng yù qián. rén zōng qīn zì guān lǎn. kàn le dì yī juàn, lóng yán wēi xiào, duì shì guān dào:" cǐ juǎn zuò dé jí hǎo! kě xī zhōng jiān yǒu yī zì chā cuò." shì guān fǔ fú zài dì, bài wèn shèng shàng:" wèi shěn hé zì chà xiě?" rén zōng xiào yuē:" nǎi shì gè' wéi' zì. yuán lái' kǒu' páng, rú hé què xiě' me' páng?" shì guān zài bài kòu shǒu, zòu yuē:" cǐ zì zhǐ kě tōng yòng." rén zōng wèn dào:" cǐ rén xìng shèn míng shuí? hé chǔ rén shì?" chāi kāi mí fēng kàn shí, nǎi shì sì chuān chéng dū fǔ rén shì, xìng zhào, míng xù, jiàn jīn zài zhuàng yuán fāng diàn nèi ān xiē. rén zōng zhe kuài xíng jí xuān.
当时仁宗皇帝早朝升殿,考试官阅卷己毕,齐到朝中。仁宗皇帝问:“卿所取榜首,年例三名,今不知何处人氏?”试官便将一名文卷,呈上御前。仁宗亲自观览。看了第一卷,龙颜微笑,对试官道:“此卷作得极好!可惜中间有一字差错。”试官俯伏在地,拜问圣上:“未审何字差写?”仁宗笑曰:“乃是个‘唯’字。原来‘口’旁,如何却写‘么’旁?”试官再拜叩首,奏曰:“此字旨可通用。”仁宗问道:“此人姓甚名谁?何处人氏?”拆开弥封看时,乃是四川成都府人氏,姓赵,名旭,见今在状元坊店内安歇。仁宗着快行急宣。
nà shí zhào xù zài diàn nèi měng xuān, bù gǎn jiǔ tíng, suí shǐ mìng zhí dào cháo zhōng. jiè dé lán páo huái jiǎn, yǐn jiàn yù qián, kòu shǒu bài wǔ. rén zōng huáng dì wèn dào:" qīng nǎi hé chǔ rén shì?" zhào xù kòu tóu zòu dào:" chén shì sì chuān chéng dū fǔ rén shì, zì yòu xí xué wén yì, tè fù kē chǎng, xìng zhān jīn jué." dì yòu wèn yuē:" qīng dé hé tí mù? zuò wén zì duō shǎo? nèi yǒu jǐ zì?" zhào xù kòu shǒu, yī yī huí zòu, wú yǒu chā cuò. rén zōng jiàn cǐ rén chū yǔ rú tóng zhù shuǐ, àn xǐ chēng qí, zhǐ kě xī yī zì chà xiě. shàng yuē:" qīng juǎn nèi yǒu yī zì chā cuò." zhào xù jīng huáng fǔ fú, kòu shǒu bài wèn:" wèi shěn hé zì chà xiě?" rén zōng yún:" nǎi shì gè' wéi' zì. běn shì gè' kǒu' páng, qīng rú hé què xiě zuò' me' páng?" zhào xù kòu tóu huí zòu dào:" cǐ zì zhǐ kě tōng yòng." rén zōng bù yuè, jiù yù àn shàng qǔ wén fáng sì bǎo, xiě xià bā gè zì, dì yǔ zhào xù rì:" qīng jiā zhuó xiǎng, xiě zhe' dān dān qù jí wú yǐ lǚ tái., qīng yán tōng yòng, yǔ zhèn chāi lái." zhào xù kàn le bàn shǎng, wú yán dǐ duì. rén zōng yuē:" qīng kě zàn tuì dú shū." zhào xù xiū guī chū cháo, huí guī diàn zhōng, mèn mèn bù jǐ.
那时赵旭在店内蒙宣,不敢久停,随使命直到朝中。借得蓝袍槐简,引见御前,叩首拜舞。仁宗皇帝问道:“卿乃何处人氏?”赵旭叩头奏道:“臣是四川成都府人氏,自幼习学文艺,特赴科场,幸瞻金厥。”帝又问曰:“卿得何题目?作文字多少?内有几字?”赵旭叩首,一一回奏,无有差错。仁宗见此人出语如同注水,暗喜称奇,只可惜一字差写。上曰:“卿卷内有一字差错。”赵旭惊惶俯伏,叩首拜问:“未审何字差写?”仁宗云:“乃是个‘唯’字。本是个‘口’旁,卿如何却写作‘么’旁?”赵旭叩头回奏道:“此字旨可通用。”仁宗不悦,就御案上取文房四宝,写下八个字,递与赵旭日:“卿家着想,写着‘箪单、去吉、吴矣、吕台。,卿言通用,与朕拆来。”赵旭看了半晌,无言抵对。仁宗曰:“卿可暂退读书。”赵旭羞傀出朝,回归店中,闷闷不己。
zhòng péng yǒu lái wèn dào:" gōng bì rán dé yì!" zhào xù bèi wèn, yán shuō cǐ shì, zhòng jiē dà jīng. suì nǎi yāo zhì chá fāng, chuài chá jiě mèn. zhào xù mò rán jiàn bì shàng qián rì zhī cí, jiē xū bù jǐ, zài bǎ wén fáng sì bǎo, zuò cí yī shǒu. yún:
众朋友来问道:“公必然得意!”赵旭被问,言说此事,众皆大惊。遂乃邀至茶坊,啜茶解闷。赵旭蓦然见壁上前日之辞,嗟吁不己,再把文房四宝,作词一首。云:
cí yǔ yì jiāng chéng, gōng míng yù suì, xìng míng jǐ chēng nán ér yì. dōng jūn wèi bào mǔ dān fāng, qióng lín xī yǔ tā rén zuì.' wéi' zì céng chà, gōng míng luò dì, tiān gōng wù wǒ hū shēng cún. wèn guī lái, huí shǒu wàng jiā xiāng, shuǐ yuǎn shān yáo, yī qiān yú lǐ.
词羽翼将成,功名欲遂,姓名己称男儿意。东君为报牡丹芳,琼林锡与他人醉。‘唯’字曾差,功名落地,天公误我乎生存。问归来,回首望家乡,水远山遥,一千余里。
chí dé chū le jīn bǎng, zhe rén kàn shí, guǒ rán wú zhào xù zhī míng. xū jiē tì qì, liú luò dōng jīng, xiū guī gù lǐ." zài chí yī nián, bì bù fù wǒ." zài xià chǔ mèn mèn bù yuè, jìn tí sì jù yú bì shàng. shī yuē:
持得出了金榜,着人看时,果然无赵旭之名。吁嗟涕泣,流落东京,羞归故里。“再持一年,必不负我。”在下处闷闷不悦,浸题四句于壁上。诗曰:
sòng yù tú bēi, jiāng yān shì hèn, hán yù tóu huāng, sū qín shǒu kùn.
宋玉徒悲,江淹是恨,韩愈投荒,苏秦守困。
zhào xù xiě bà, zài diàn zhōng mèn juàn wú liáo, yòu zuò cí yī shǒu, míng yuàn xī shā, dào:
赵旭写罢,在店中闷倦无聊,又作词一首,名《院溪沙》,道:
qiū qì tiān hán wàn yè piāo, qióng shēng jī jī yè wú liáo, xī yáng rén yǐng wò hū qiáo. jú jìn qiū lái dōu làn màn, cóng tā shuāng hòu gèng xiāo tiáo, yè lái fēng yǔ shì jīn zhāo.
秋气天寒万叶飘,蛩声唧唧夜无聊,夕阳人影卧乎桥。菊近秋来都烂缦,从他霜后更萧条,夜来风雨似今朝。
sī yì jiā xiāng, gōng míng bù jiù, zhǎn zhuǎn bù mèi, qǐ lái dú zuò, yòu zuò xiǎo chóng shān cí yī shǒu, dào:
思忆家乡,功名不就,展转不寐,起来独坐,又作《小重山》词一首,道:
dú zuò qīng dēng yè bù mián, cùn cháng qiān wàn lǚ, liǎng xiāng qiān. yuān yāng qiū yǔ bàng chí lián, fēn fēi kǔ, hóng lèi wǎn fēng qián. huí shǒu yàn piān piān, xiě lái sī chù qù, yuǎn rú tiān. ān pái xīn shì chí míng nián, chóu nán chí, lèi dī mǎn qīng zhān.
独坐清灯夜不眠,寸肠千万缕,两相牵。鸳鸯秋雨傍池莲,分飞苦,红泪晚风前。回首雁翩翩,写来思畜去,远如天。安排心事持明年,愁难持,泪滴满青毡。
zì cǐ liú luò dōng jīng. zhì qiū yè, pú rén bù kěn shǒu chí, sī bēn huí jiā qù. zhào xù gū shēn lǚ yún, yòu wú pán chán, měi yuē shàng jiē yú rén zuò wén xiě zì. zhēng qīn shēn shàng yī shān lán lǚ, zhe yī lǐng huáng cǎo bù shān, bèi xī fēng yī chuī, zhào xù xīn zhōng kǔ mèn, zuò cí yī shǒu, cí míng zhè gū tiān, dào:
自此流落东京。至秋夜,仆人不肯守持,私奔回家去。赵旭孤身旅郧,又无盘缠,每曰上街与人作文写字。争亲身上衣衫蓝缕,着一领黄草布衫,被西风一吹,赵旭心中苦闷,作词一首,词名《鹧鸪天》,道:
huáng gé zhē hán zuì bù yí, kuàng jiān jiǔ bì sè rú huī, jiān chuān xiù pò huā chéng lǚ, kě qīn jīn fēng zǎo wǎn chuī. cái guà tǐ, lèi zhān yī, chū mén xiū jiàn jiù xiāng zhī. lín jiā nǚ zǐ dī shēng wèn: mì yǔ nú hú gé bó ér?"
黄革遮寒最不宜,况兼久敝色如灰,肩穿袖破花成缕,可亲金风早晚吹。才挂体,泪沾衣,出门羞见旧相知。邻家女子低声问:觅与奴糊隔帛儿?”
shí zhí qiū yǔ fēn fēn, zhào xù zuò zài diàn zhōng. diàn xiǎo èr dào:" xiù cái, nǐ jīn rú cǐ qióng jiǒng, hé bù qù jiē shì shàng chá fāng jiǔ diàn zhōng chuī dí? mì tǎo xiē qián wù, yě kě dù rì." zhào xù tīng le, xīn zhōng jiāo zào, zuò shī yī shǒu. shī yuē:
时值秋雨纷纷,赵旭坐在店中。店小二道:“秀才,你今如此穷窘,何不去街市上茶坊酒店中吹笛?觅讨些钱物,也可度日。”赵旭听了,心中焦躁,作诗一首。诗曰:
lǚ diàn xiāo xiāo xíng yǐng gū, shí tiāo yě lái zuò gēng shū. cūn fū bù shí tiáo gēng shǒu, wèn dào néng chuī dí yě wú?
旅店萧萧形影孤,时挑野莱作羹蔬。村夫不识调羹手,问道能吹笛也无?
guāng yīn chá miáo, bù jué yī zài yǒu yú. hū yī rì, rén zōng huáng dì zài guān zhōng, yè zhì yī gēng shí fēn, mèng yī jīn jiǎ shén rén, zuò jià tài píng chē yī liàng, shàng zài zhe jiǔ lún hóng yuē, zhí zhì nèi tíng. měng rán jīng jué, nǎi shì nán kē yī mèng. zhì lái rì, zǎo cháo shēng diàn, chén liáo bài wǔ jǐ bì, wén wǔ sàn bān. rén zōng xuān wèn sī tiān tāi miáo tài jiàn yuē:" guǎ rén yè lái de yī mèng, mèng jiàn yī jīn jiǎ shén rén, zuò jià tài píng chē yī liàng, shàng zài jiǔ lún hóng yuē, cǐ mèng zhǔ hé jí xiōng?" miáo tài jiàn zòu yuē:" cǐ jiǔ rì zhě, nǎi shì gè' xù' zì, huò shì rén míng, huò shì zhōu jùn." rén zōng yuē:" ruò shì rén míng, zhèn jīn yào jiàn cǐ rén, rú hé dé jiàn? qīng yǔ guǎ rén zhàn yī kè." yuán lái miáo tài jiàn céng yù yì rén, chuán shòu zhū gě mǎ qián kè, zhàn wèn zuì líng. dāng xià fèng kè, zòu dào:" bì xià yào jiàn cǐ rén, zhī zài jīn rì. bì xià xū yǔ chén bàn zuò zì yī xiù shàng, sī xíng jiē shì, fāng kě yù zhī." rén zōng yī zòu, xiè lóng yī, jiě yù dài, bàn zuò zì yī xiù cái, yǔ miáo tài jiàn yì bān dǎ lāo. chū le cháo mén zhī wài, jìng wǎng yù jiē bìng gè chù xiàng mò yóu xíng. jí bàn shǎng, jiàn zuò jiǔ lóu, hǎo bù gāo jùn! nǎi shì yǒu míng de fán lóu. yǒu hè gē tiān cí wèi zhèng:
光阴茬苗,不觉一载有余。忽一日,仁宗皇帝在官中,夜至一更时分,梦一金甲神人,坐驾太平车一辆,上载着九轮红曰,直至内廷。猛然惊觉,乃是南柯一梦。至来日,早朝升殿,臣僚拜舞己毕,文武散班。仁宗宣问司天台苗太监曰:“寡人夜来得一梦,梦见一金甲神人,坐驾太平车一辆,上载九轮红曰,此梦主何吉凶?”苗太监奏曰:“此九日者,乃是个‘旭’字,或是人名,或是州郡。”仁宗曰:“若是人名,朕今要见此人,如何得见?卿与寡人占一课。”原来苗太监曾遇异人,传授诸葛马前课,占问最灵。当下奉课,奏道:“陛下要见此人,只在今日。陛下须与臣扮作自衣秀上,私行街市,方可遇之。”仁宗依奏,卸龙衣,解玉带,扮作自衣秀才,与苗太监一般打捞。出了朝门之外,径往御街并各处巷陌游行。及半晌,见座酒楼,好不高峻!乃是有名的樊楼。有《鹤鸽天》词为证:
" chéng zhōng jiǔ lóu gāo rù tiān, pēng lóng zhǔ fēng wèi féi xiān. gōng sūn xià mǎ wén xiāng zuì, yī yǐn bù xī fèi wàn qián. zhāo guì kè, yǐn gāo xián, lóu shàng shēng gē liè guǎn xián. bǎi bān měi wù zhēn xiū mèi, sì miàn lán gān cǎi huà yán.
“城中酒楼高入天,烹龙煮风味肥鲜。公孙下马闻香醉,一饮不惜费万钱。招贵客,引高贤,楼上笙歌列管弦。百般美物珍羞昧,四面栏杆彩画檐。
rén zōng huáng dì yǔ miáo tài jiàn shàng lóu yǐn jiǔ, jūn chén èr rén, gè fēn zūn bēi ér zuò. wáng zhèng shèng xià, tiān dào yán rè. rén zōng shǒu zhí yī bǎ yuè yàng zì lí yù bǐng shàn, yǐ zhe lán gān kàn jiē. jiāng shàn bǐng qiāo yíng, bù jué shī shǒu, duò shàn lóu xià. jí xià qù xún shí, wú yǒu. rén zōng jiào miáo tài jiàn gèng zhàn yī kè. miáo tài jiàn lǐng zhǐ, fā kè bà, xiáng dào:" cǐ shàn yě zhī zài jīn rì zhòng jiàn." èr rén yǐn jiǔ bì, suàn hái jiǔ qián xià lóu chū jiē.
仁宗皇帝与苗太监上楼饮酒,君臣二人,各分尊卑而坐。王正盛夏,天道炎热。仁宗手执一把月样自梨玉柄扇,倚着栏杆看街。将扇柄敲楹,不觉失手,堕扇楼下。急下去寻时,无有。仁宗教苗太监更占一课。苗太监领旨,发课罢,详道:“此扇也只在今日重见。”二人饮酒毕,算还酒钱下楼出街。
xíng dào zhuàng yuán fāng, yǒu zuò chá sì. rén zōng dào:" kě chī bēi chá qù." èr rén rén chá sì zuò xià, hū jiàn zì bì zhī shàng, yǒu cí èr zhǐ, jù yǔ qīng jiā, zì huà jīng zhuàng, hòu xiě:" jǐn lǐ xiù cái zhào xù zuò." rén zōng shī jīng dào:" mò fēi cǐ rén biàn shì?" miáo tài jiàn biàn huàn chá bó shì wèn dào:" bì shàng zhī cí shì hé rén xiě de?" chá bó shì dá dào:" gào guān rén, zhè gè zuò cí de, tā shì yí gè bù dé dì de xiù cái, chà guī gù lǐ, liú luò zài cǐ." miáo tài jiàn yòu wèn dào:" tā shì hé chǔ rén shì? jīn zài hé chǔ ān xiē?" chá bó shì dào:" tā shì xī chuān chéng dū fǔ rén shì, jiàn zài duì guò zhuàng yuán fāng diàn nèi ān xiē. zhuān yú rén zuò wén dù rì, děng hòu xià kē kāi xuǎn." rén zōng xiǎng qǐ qián yīn, sī duì miáo tài jiàn shuō dào:" cǐ rén yuán shì shàng kē shì guān qǔ zhōng de bǎng shǒu, wén cái jìn hǎo, zhǐ yīn yī zì chà wù, zhèn guài tā bù kěn rèn cuò, suì chù ér bù yòng, bù qī liú luò yú cǐ." biàn jiào chá bó shì:" qù xún tā lái, wǒ yāo qiú tā wén zhāng, nǐ ruò xún dé tā lái, wǒ zì shǎng nǐ." chá bó shì zǒu le yī huí, xún tā bù zháo. tàn dào:" zhè gè xiù cái, zhēn gè méi fú, bù zhī hé chǔ qù le." chá bó shì huí fù dào:" èr wèi guān rén, xún tā bú jiàn." rén zōng dào:" qiě zài zuò yī huì, zài diǎn chá lái." yī biān chī chá, yòu jiào chá bó shì qù xún zhè gè xiù cái lái. chá bó shì yòu qù diàn zhōng bìng gè chù jiǔ diàn xún wèn, bú jiàn. dào:" zhēn nǎi qióng xiù cái! ruò yù zhe zhè èr wèi guān rén, yě de tā xiē zī zhù, hǎo wú fú fēn!" chá bó shì yòu huí fù dào:" xún tā bú jiàn."
行到状元坊,有座茶肆。仁宗道:“可吃杯茶去。”二人人茶肆坐下,忽见自壁之上,有词二只,句语清佳,字画精壮,后写:“锦里秀才赵旭作。”仁宗失惊道:“莫非此人便是?”苗太监便唤茶博士问道:“壁上之词是何人写的?”茶博士答道:“告官人,这个作词的,他是一个不得第的秀才,差归故里,流落在此。”苗太监又问道:“他是何处人氏?今在何处安歇?”茶博士道:“他是西川成都府人氏,见在对过状元坊店内安歇。专与人作文度日,等候下科开选。”仁宗想起前因,私对苗太监说道:“此人原是上科试官取中的榜首,文才尽好,只因一字差误,朕怪他不肯认错,遂黜而不用,不期流落于此。”便教茶博士:“去寻他来,我要求他文章,你若寻得他来,我自赏你。”茶博士走了一回,寻他不着。叹道:“这个秀才,真个没福,不知何处去了。”茶博士回覆道:“二位官人,寻他不见。”仁宗道:“且再坐一会,再点茶来。”一边吃茶,又教茶博士去寻这个秀才来。茶博士又去店中并各处酒店寻问,不见。道:“真乃穷秀才!若遇着这二位官人,也得他些资助,好无福分!”茶博士又回覆道:“寻他不见。”
èr rén hái le chá qián, zhèng yù qǐ shēn, zhī jiàn chá bó shì zhǐ dào:" jǐ nà zhào xiù cái lái le!" miáo tài jiàn dào:" zài nà li?" chá bó shì zhǐ jiē shàng:" chuān pò lán shān de lái zhě biàn shì." miáo tài jiàn jiào qǐng tā lái. chá bó shì chū jiē lóu zhe dào:" zhào xiù cái, wǒ chá sì zhōng yǒu èr wèi guān rén děng zhe nǐ, jiào wǒ xún nǐ, liǎng cì bú jiàn." zhào xù huāng máng zǒu rù chá fāng, xiāng jiàn lǐ bì, zuò yú miáo tài jiàn jiān xià, yī rén chī chá. wèn dào:" bì shàng wén cí, kě shì xiù cái suǒ zuò?" zhào xù dá dào:" xué shēng bù cái, xìn kǒu hú zhōu, shèn shì xiào huà." rén zōng wèn:" xiù cái shì chéng dū rén, què yuán hé zài cǐ?" zhào xù dá dào:" yīn mìng bó xià dì, xiū guī gù lǐ." zhèng shuō zhī sī, zhào xù yú xiù zhōng lāo mō. miáo tài jiàn dào:" xiù cái xiù zhōng yǒu hé wù?" zhào xù bù dá, jí shí xiù zhōng qǔ chū, nǎi shì yuè yàng yù bǐng zì lí shàn zi, shǒu pěng yǔ miáo tài jiàn kàn shí, shàng yǒu xīn shī yī shǒu. shī dào:
二人还了茶钱,正欲起身,只见茶博士指道:“几那赵秀才来了!”苗太监道:“在那里?”茶博士指街上:“穿破蓝衫的来者便是。”苗太监教请他来。茶博士出街楼着道:“赵秀才,我茶肆中有二位官人等着你,教我寻你,两次不见。”赵旭慌忙走入茶坊,相见礼毕,坐于苗太监肩下,一人吃茶。问道:“壁上文词,可是秀才所作?”赵旭答道:“学生不才,信口胡诌,甚是笑话。”仁宗问:“秀才是成都人,却缘何在此?”赵旭答道:“因命薄下第,羞归故里。”正说之司,赵旭于袖中捞摸。苗太监道:“秀才袖中有何物?”赵旭不答,即时袖中取出,乃是月样玉柄自梨扇子,手捧与苗太监看时,上有新诗一首。诗道:
qū qǔ jiāo zhī cuì sè cāng, kùn lóng wèi jì tǔ zhōng cáng. tā shí ruò dé fēng yún huì, bì zuò qíng tiān bái yù liáng.
屈曲交枝翠色苍,困龙未际土中藏。他时若得风云会,必作擎天白玉粱。
miáo tài jiàn dào:" cǐ shàn cóng hé ér dé?" zhào xù dá dào:" xué shēng cóng fán lóu xià zǒu guò, bù zhī lóu shàng hé rén zhuì xià cǐ shàn, ǒu rán chā yú xué shēng pò lán shān xiù shàng, jiù qù wáng chéng xiàng jiā zuò sōng shī, qǐ bǐ yīn shū yú shàn shàng." miáo tài jiàn dào:" cǐ shàn nǎi shì cǐ wèi zhào dà guān rén de, yīn yǐn jiǔ zhuì yú lóu xià." zhào xù dào:" jì shì dà guān rén de, jí dāng fèng huán." rén zōng huáng dì dà xǐ! yòu wèn:" xiù cái, shàng kē wèi hé bù dì?" zhào xù dá yán:" xué shēng yī chǎng wén zì jù chéng, bù xiǎng shèng tiān zǐ yù lǎn, kàn de yī zì chà xiě, yīn cǐ bù dì, liú luò zài cǐ." rén zōng yuē:" cǐ shì jīn shàng bù míng." zhào xù dá yuē:" jīn shàng zhì míng." rén zōng yuē:" hé zì chà xiě?" zhào xù rì:" shì' wéi' yǔ. xué shēng xiě wèi' me' páng, tiān zǐ gāo míng, shuō shì' kǒu' páng. xué shēng zòu shuō:' jiē kě tōng yòng'. jīn shàng yù shū bā zì:' dān dān qù jí wú yǐ lǚ tái.' qīng yán tōng yòng, yǔ zhèn chāi lái.' xué shēng wú yán dǐ duì, yīn cǐ chù luò, zhì jīn yān zhì, cǐ nǎi xué shēng kǎo jiū bù jīng, zì qǔ qí jiù, fēi shèng tiān zǐ zhī guò yě."
苗太监道:“此扇从何而得?”赵旭答道:“学生从樊楼下走过,不知楼上何人坠下此扇,偶然插于学生破蓝衫袖上,就去王丞相家作松诗,起笔因书于扇上。”苗太监道:“此扇乃是此位赵大官人的,因饮酒坠于楼下。”赵旭道:“既是大官人的,即当奉还。”仁宗皇帝大喜!又问:“秀才,上科为何不第?”赵旭答言:“学生一场文字惧成,不想圣天子御览,看得一字差写,因此不第,流落在此。”仁宗曰:“此是今上不明。”赵旭答曰:“今上至明。”仁宗曰:“何字差写?”赵旭日:“是‘唯’宇。学生写为‘么’旁,天子高明,说是‘口’旁。学生奏说:‘皆可通用’。今上御书八字:‘箪单、去吉、吴矣、吕台。‘卿言通用,与朕拆来。’学生无言抵对,因此黜落,至今淹滞,此乃学生考究不精,自取其咎,非圣天子之过也。”
rén zōng wèn dào:" xiù cái jiā jū jǐn lǐ, shì xī chuān le. kě rèn de wáng zhì zhì me?" zhào xù dá dào:" xué shēng rèn de wáng zhì zhì, wáng zhì zhì bù rèn de xué shēng." rén zōng dào:" tā shì wǒ wài shēng, wǒ xiū fēng shū, zhe rén sòng nǐ tóng qù tóu tā, tǎo le míng fēn, jiào nǐ fā jī rú hé?" zhào xù dào shēn biàn bài:" ruò dé èr wèi guān rén tí xié, bù gǎn wàng ēn." miáo tài jiàn dào:" xiù cái, nǐ yǒu yuán yù zhe dà guān rén tái jǔ, nǐ hé bù zuò shī xiè zhī?" zhào xù yìng nuò, zuò shī yī shǒu. shī yuē:
仁宗问道:“秀才家居锦里,是西川了。可认得王制置么?”赵旭答道:“学生认得王制置,王制置不认得学生。”仁宗道:“他是我外甥,我修封书,着人送你同去投他,讨了名分,教你发迹如何?”赵旭倒身便拜:“若得二位官人提携,不敢忘恩。”苗太监道:“秀才,你有缘遇着大官人抬举,你何不作诗谢之?”赵旭应诺,作诗一首。诗曰:
bái yù yǐn yú wán shí lǐ, huáng jīn lǐ rù wū ní zhōng. jīn qī yù guì xiāng tí duō, rú lì tiān tī shàng jiǔ zhòng.
白玉隐于顽石里,黄金理入污泥中。今期遇贵相提掇,如立天梯上九重。
rén zōng huáng dì jiàn shī, dà xǐ dào:" hé zuò cǐ shī? yě wèi jiàn wǒ jiàn dé nǐ bù. wǒ yě huí shī yī shǒu." shī yuē:
仁宗皇帝见诗,大喜道:“何作此诗?也未见我荐得你不。我也回诗一首。”诗曰:
yī zì zhēng chà yīn guān dì, jīng shī liú luò wù jiā qī. yǔ jūn yī jiǎn tóu xī shǔ, shèng sì shān hū bài fēng xī.
一字争差因关第,京师流落误佳期。与君一柬投西蜀,胜似山呼拜风樨。
zhào xù dé dà guān rén shī, gǎn ēn bù jǐ. yòu yǒu miáo tài jiàn dào:" xiù cái, dà guān rén yǒu shī yǔ nǐ, wǒ qǐ kě wú yī yán hū?" nǎi zèng shī yī shǒu. shī yuē:
赵旭得大官人诗,感恩不己。又有苗太监道:“秀才,大官人有诗与你,我岂可无一言乎?”乃赠诗一首。诗曰:
xù lín dì jué yìng tiān wén, běn dé míng kuí yī zì hún.
旭临帝厥应天文,本得名魁一字浑。
jīn rì jiǎn tóu wáng zhì zhì, jǐn yī guāng yào zhào jiā mén.
今日柬投王制置,锦衣光耀赵家门。
miáo tài jiàn dào:" xiù cái, nǐ huí xià chǔ qù, chí lái rì zǎo chén, wǒ zì cuī cù dà guān rén, zhe rén jiāng shū bìng lù fèi, yī tóng sòng nǐ qǐ chéng." zhào xù wèn dào:" dà guān rén dì zhái hé chǔ? xué shēng hǎo lái bài xiè." miáo tài jiàn dào:" dì zhái lí cǐ shén yuǎn, xiù cái bù láo fǎng wèn." zhào xù jiù zài chá fāng zhōng bài xiè le, yī rén yī tóng chū mén, zuò bié ér qù.
苗太监道:“秀才,你回下处去,持来日早辰,我自催促大官人,着人将书并路费,一同送你起程。”赵旭问道:“大官人第宅何处?学生好来拜谢。”苗太监道:“第宅离此甚远,秀才不劳访问。”赵旭就在茶坊中拜谢了,一人一同出门,作别而去。
dào lái rì, zhào xù zǎo qǐ děng dài. guǒ rán zuó rì mò xū de zì yī xiù shì, yǐn zháo yí gè yú hòu, dān zhe gè yī xiāng bāo fú, zhǐ bú jiàn zhào dà guān rén lái. zhào xù chū diàn lái yíng jiē, xiāng jiàn lǐ bì. miáo tài jiàn dào:" yè lái zhào dà guān rén yī zhe wǒ, wěi cǐ rén sòng nǐ qǐ chéng. fù yī dìng bái yín wǔ shí liǎng, yǔ nǐ wén shū, jī dào chéng dū fǔ qù. wén shū dōu zài cǐ rén chù, zhe nǐ lù shàng xiǎo xīn jìng wǎng." zhào xù zài yī chēng xiè, wèn dào:" guān rén gāo xìng dà míng?" miáo tài jiàn dào:" zài xià xìng miáo, míng xiù, jiù zài zhào dà guān rén mén xià zuò gè guǎn bīn. xiù shì jiàn le wáng zhì zhì shí, zì rán xiǎo de." zhào xù dào:" xué shēng cǐ qù tǎng rán dé yì, jué bù wàng quǎn mǎ zhī bào." suì yín shī yī shǒu, xiě yú sù jiān, yǐ yù xiè bié zhī yì. shī yuē:
到来日,赵旭早起等待。果然昨日没须的自衣秀士,引着一个虞候,担着个衣箱包袱,只不见赵大官人来。赵旭出店来迎接,相见礼毕。苗太监道:“夜来赵大官人依着我,委此人送你起程。付一锭白银五十两,与你文书,赍到成都府去。文书都在此人处,着你路上小心径往。”赵旭再一称谢,问道:“官人高姓大名?”苗太监道:“在下姓苗,名秀,就在赵大官人门下做个馆宾。秀士见了王制置时,自然晓得。”赵旭道:“学生此去倘然得意,决不忘犬马之报。”遂吟诗一首,写于素笺,以寓谢别之意。诗曰:
jiù nián céng zuò dēng kē kè, jīn rì hái qī àn diǎn tóu.
旧年曾作登科客,今日还期暗点头。
yǒu yì qù xún chéng xiàng fǔ, wú xīn ǒu huì jiǔ jiā lóu.
有意去寻丞相府,无心偶会酒家楼。
kōng zhōng shàn zhuì lán shān chā, xiù lǐ shī chéng huáng gé liú.
空中扇坠篮衫插,袖里诗成黄阁留。
duō xiè guì rén xiū chǐ yī, xī chuān zhì zhì jìng xiāng tóu.
多谢贵人修尺一,西川制置径相投。
miáo tài jiàn lǐng le shī jiān, zuò bié zì huí, zhào xù suì jiāng cǐ yín záo suì, suàn hái le fáng qián, zhěng lǐ yī fú qí bèi, yī rì hòu qǐ chéng.
苗太监领了诗笺,作别自回,赵旭遂将此银凿碎,算还了房钱,整理衣服齐备,一日后起程。
yú lù jī cān kě yǐn, yè zhù xiǎo xíng, bù zé yī rì, yuē mò dào chéng dū fǔ dì miàn bǎi yú lǐ zhī wài, tīng dé rén shuō:" chāi rén yuǎn jiē xīn zhì zhì, jūn mín xuān nào." zhào xù wén xìn dà jīng, zì xiǎng:" wǒ tè dì lái xún wáng zhì zhì, yòu lí rèn qù le, wǒ zhí rú cǐ mìng bó! zěn shēng shì hǎo?" suì yín shī yī shǒu, shī yuē:
于路饥餐渴饮,夜住晓行,不则一日,约莫到成都府地面百余里之外,听得人说:“差人远接新制置,军民喧闹。”赵旭闻信大惊,自想:“我特地来寻王制置,又离任去了,我直如此命薄!怎生是好?”遂吟诗一首,诗曰:
chǐ shū shǒu bàng dào chuān zhōng, qiān lǐ tóu rén yī dàn kōng.
尺书手棒到川中,千里投人一旦空。
gū fù gāo rén xiāng jí yǐn, jiā xiāng suī jìn zhuǎn chén chōng.
辜负高人相汲引,家乡虽近转忱冲。
yú hòu dào:" bù xū chóu fán, qiě qián jìn, dǎ tīng de shí rú hé." zhào xù xíng yī bù, lǎn yī bù, zài xíng èr shí wǔ lǐ, dào le chéng dū dì miàn. jiē guān tíng shàng, guān yuán rén děng xuān hōng, dōu shuō:" cì hou xīn zhì zhì dào rèn, jiē le yī rì, bìng wú xiāo xī." yú hòu dào:" xiù cái, wǒ yǔ nǐ dào jiē guān tíng shàng kàn yī kàn." zhào xù dào:" bù kě qù, wǒ shì gè wú yǐ de rén." yú hòu bù guǎn tā shuō, yī zhí jiāng zhe fú bāo, tiāo zhuó yī xiāng, jìng dào jiē guān tíng shàng xiē xià. yú hòu dào:" zhòng guān zài cǐ děng shén? hé bù jiē xīn zhì zhì?" zhòng guān shī jīng, wèn dào:" bú jiàn xīn zhì zhì lái?" yú hòu dǎ kāi fú bāo, chāi kāi wén shū, dào:" zhè xiù cái biàn shì xīn zhì zhì." zhào xù yě chī le yī jīng. yú hòu yòu kāi le yī xiāng, qǔ chū zǐ páo jīn dài xiàng jiǎn wū xuē, dài shang shū jiǎo pú tóu, xuān dú le shèng zhǐ. zhào xù xiè ēn, kòu shǒu bài chì, shòu xī chuān wǔ shí sì zhōu dōu zhì zhì. zhòng guān xiāng jiàn, xíng lǐ jǐ bì. zhào xù zhe rén qù xún gè hǎo sì yuàn qù chù zàn xiē, xuǎn yuē shàng rèn. zì sī qián shì:" wǒ zhuàng yuán dào shǒu, zhǐ wèi yī zì chù luò. shéi zhī mìng zhòng gāi fā jī, zài chá sì zāo yù zhào dà guān rén, yuán lái zhèng shì rén zōng huáng dì." cǐ nǎi shì: zhuó yì zhòng huā huā bù huó, wú xīn zāi liǔ liǔ chéng yīn. zhào xù wèn yú hòu dào:" qián zhě, zì yī rén sòng wǒ qǐ chéng de, shì hé guān zǎi?" yú hòu dào:" cǐ shì sī tiān tāi miáo tài jiàn, zhǐ yì fēn fù, zhe wǒ tóng lái." zhào xù zì dào:" wǒ yǒu yǎn bù shí tài shān yě.
虞候道:“不须愁烦,且前进,打听的实如何。”赵旭行一步,懒一步,再行二十五里,到了成都地面。接官亭上,官员人等喧哄,都说:“伺候新制置到任,接了一日,并无消息。”虞候道:“秀才,我与你到接官亭上看一看。”赵旭道:“不可去,我是个无倚的人。”虞候不管他说,一直将着袱包,挑着衣箱,径到接官亭上歇下。虞候道:“众官在此等甚?何不接新制置?”众官失惊,问道:“不见新制置来?”虞候打开袱包,拆开文书,道:“这秀才便是新制置。”赵旭也吃了一惊。虞候又开了衣箱,取出紫袍金带、象简乌靴,戴上舒角璞头,宣读了圣旨。赵旭谢恩,叩首拜敕,授西川五十四州都制置。众官相见,行礼己毕。赵旭着人去寻个好寺院去处暂歇,选曰上任。自思前事:“我状元到手,只为一字黜落。谁知命中该发迹,在茶肆遭遇赵大官人,原来正是仁宗皇帝。”此乃是:着意种花花不活,无心栽柳柳成阴。赵旭问虞候道:“前者,自衣人送我起程的,是何官宰?”虞候道:“此是司天台苗太监,旨意分付,着我同来。”赵旭自道:“我有眼不识太山也。
zé yuē shàng rèn, jùn mǎ diāo ān, zhāng yī yán sǎn gài, qián miàn duì wǔ bǎi liè, hòu miàn guān lì tà suí, wēi yí zhěng sù, qì xiàng xuān áng. shàng rèn jǐ bì, guī jiā bài jiàn fù mǔ. fù mǔ mò rán jīng jù, hé jiā yíng jiē, mén qián chē mǎ xuān tiān. zhào xù xià mǎ rù táng, zǐ páo jīn dài, xiàng jiǎn wū xuē, shàng táng cān bài fù mǔ. fù mǔ wèn dào:" nǐ kē jǔ bù dì, liú luò jīng shī, rú hé biàn dé cǐ zhí? yòu rú hé chú shòu běn chǔ wèi guān?" zhào xù jù yán qián shì, fù mǔ wén zhī, gǒng shǒu jiā é, gǎn yuē yuè zhī guāng, yuàn hái ér zhōng xīn bào huáng ēn. zhào xù zuò shī yī shǒu, shī yuē:
择曰上任,骏马雕鞍,张一檐伞盖,前面队伍摆列,后面官吏蹋随,威仪整肃,气象轩昂。上任己毕,归家拜见父母。父母蓦然惊惧,合家迎接,门前车马喧天。赵旭下马入堂,紫袍金带,象简乌靴,上堂参拜父母。父母问道:“你科举不第,流落京师,如何便得此职?又如何除授本处为官?”赵旭具言前事,父母闻知,拱手加额,感曰月之光,愿孩儿忠心报皇恩。赵旭作诗一首,诗曰:
gōng míng zhe tài běn lūn kuí, yī zì zhēng chà bù dé guī.
功名着态本抡魁,一字争差不得归。
zì hèn yǔ mén fēng làng jí, shéi zhī píng dì yī shēng léi!
自恨禹门风浪急,谁知平地一声雷!
fù mǔ xīn zhōng, bù shèng zhī xǐ. hé jiā huān yuè, qīn yǒu qí lái qìng mào, zuò le hǎo jǐ yuē yán xí. jiù shí táo huí zhī pū, bù niàn jiù è, yī hái shōu yòng. sī liang rén zōng tiān zǐ ēn dé, zì xiū biǎo zhāng yī dào, jìn xiè huáng ēn, cóng cǐ xī chuān zuò guān, jiān guǎn jūn mín. fù mǔ jù yíng zài yá mén zhōng fèng yǎng. suǒ wèi yī zi shòu huáng ēn, quán jiā shí tiān lù. yǒu shī wèi zhèng:
父母心中,不胜之喜。合家欢悦,亲友齐来庆贸,做了好几曰筵席。旧时逃回之仆,不念旧恶,依还收用。思量仁宗天子恩德,自修表章一道,进谢皇恩,从此西川做官,兼管军民。父母惧迎在衙门中奉养。所谓一子受皇恩,全家食天禄。有诗为证:
xiàng rú chí jié réng guī shǔ, jì zǐ huái jīn yòu guò zhōu.
相如持节仍归蜀,季子怀金又过周。
yì jǐn huán xiāng cóng gǔ yǒu, hé rú chá sì yù chén yóu?
衣锦还乡从古有,何如茶肆遇宸游?