strong qióng mǎ zhōu zāo jì mài zhuì shí páng ǎo strong
窮馬周遭際賣縋(食旁)媼
qián chéng àn qī běn nán zhī, qiū yuè chūn huā gè yǒu shí. jìng tīng tiān gōng fēn fù qù, hé xū hūn yè kǔ bēn chí?
前程暗漆本難知,秋月春花各有時。靜聽天公分付去,何須昏夜苦奔馳?
huà shuō dà táng zhēn guān gǎi yuán, tài zōng huáng dì rén míng yǒu dào, xìn yòng xián chén. wén yǒu shí bā xué shì, wǔ yǒu shí bā lù zǒng guǎn. zhēn gè shì: yuān bān jì jì, lù xù bīn bīn. fán tiān xià yù cái yǒu zhì zhī rén, wú bù jǔ jiàn zài wèi, jǐn qí bào fù. suǒ yǐ tiān xià tài píng, wàn mín ān lè. jiù zhōng dān biǎo yī rén, xìng mǎ, míng zhōu, biǎo zì bīn wáng, bó zhōu wǎng hū rén shì. fù mǔ shuāng wáng, yī pín rú xǐ nián guò yī xún, shàng wèi qǔ qī, dān dān zhǐ shèng yī shēn. zì yòu jīng tōng shū shǐ, guǎng yǒu xué wèn zhì qì móu lüè, jiàn jiàn guò rén. zhǐ wèi gū pín wú yuán, méi yǒu rén jiàn bá tā. fēn míng shì yī tiáo shén lóng kùn yú ní nào zhī zhōng, fēi téng bù dé. yǎn jiàn bié rén cái xué wàn bèi bù rú tā de, yī gè gè chū shēn tōng xiǎn, xiǎng yòng jué lù, piān zé zì jiā huái cái bù yù. měi yuē yù yù zì tàn dào: shí yě, yùn yě, mìng yě. yī shēng zhēng dé yī fù hǎo jiǔ liàng, mèn lái shí zhǐ shì yǐn jiǔ, jǐn zuì fāng xiū. rì cháng fàn shí, yǒu yī dùn, méi yī dùn, dōu bù jì jiào dān shǎo bu dé bēi zhōng zhī wù. ruò zì jǐ méi qián mǎi shí, dǎ tīng lín jiā yǒu jiǔ. biàn qù tóng chī. què dà mó dà yàng, bù jǐn shèn, jiǔ hòu yòu yào kuáng yán luàn jiào fā fēng mà zuò. zhè huǒ yī lín sì shě bèi tā lián zào de bù nài fán, méi yī gè bù yàn tā. bèi hòu huàn tā zuò qióng mǎ zhōu, yòu huàn tā shì jiǔ guǐ. nà mǎ zhōu xiǎo dé le, yě quán bù zài xīn shàng. zhèng shì: wèi féng lóng hǔ huì, yī rèn mǎ niú hū.
話說大唐貞觀改元,太宗皇帝仁明有道,信用賢臣。文有十八學士,武有十八路總管。真箇是:鴛班濟濟,鷺序彬彬。凡天下育才有智之人,無不舉薦在位,盡其抱負。所以天下太平,萬民安樂。就中單表一人,姓馬,名周,表字賓王,博州往乎人氏。父母雙亡,一貧如洗;年過一旬,尚未娶妻,單單只剩一身。自幼精通書史,廣有學問;志氣謀略,件件過人。只為孤貧無援,沒有人薦拔他。分明是一條神龍困於泥淖之中,飛騰不得。眼見別人才學萬倍不如他的,一個個出身通顯,享用爵祿,偏則自家懷才不遇。每曰鬱郁自嘆道:「時也,運也,命也。」一生掙得一副好酒量,悶來時只是飲酒,盡醉方休。日常飯食,有一頓,沒一頓,都不計較;單少不得杯中之物。若自己沒錢買時,打聽鄰家有酒。便去瞳吃。卻大模大樣,不謹慎,酒後又要狂言亂叫、發風罵坐。這伙一鄰四舍被他聯噪的不耐煩,沒一個不厭他。背後喚他做「窮馬周」,又喚他是「酒鬼」。那馬周曉得了,也全不在心上。正是:未逢龍虎會,一任馬牛呼。
qiě shuō bó zhōu cì shǐ xìng dá, míng xī, sù wén mǎ zhōu míng jīng yǒu xué, pìn tā wèi běn zhōu zhù jiào zhī zhí. dào rèn zhī yuē, zhòng xiù cái xié jiǔ chēng mào, bù jué chī dé dà zuì. cì rì, cì shǐ qīn dào xué guān qǐng jiào. mǎ zhōu jǐ zì zhōng jiǔ, pá shēn bù qǐ. cì shǐ dà nù ér qù. mǎ zhōu xǐng hòu, xiǎo dé cì shǐ céng dào, tè wǎng zhōu yá xiè zuì, bèi cì shǐ zé bèi le xǔ duō shuō huà. mǎ zhōu kǒu zhōng wěi wěi, zhǐ shì bù néng shǐ gǎi. měi tōng mén shēng zhí jīng wèn nán, biàn liú zhù tā tóng yǐn. zhī dé dǎi qián, dōu fù yǔ jiǔ jiā, jǐ zì bù fū, yī jù yuē zài mén shēng jiā hē jiǔ. yī rì, chī zuì le, liǎng gè mén shēng zuǒ yòu fú zhù, yí lù gē yǒng ér huí. qià hǎo yù zhe cì shǐ qián dǎo, hē tā huí bì, mǎ zhōu nà lǐ kěn tuì bù? xuān zhe shuāng yǎn dào mà rén qǐ lái, yòu bèi cì shǐ dāng jiē fā zuò le yī chǎng. mǎ zhōu dāng shí jiǔ zuì bù zhī, cì rì xǐng hòu, mén shēng yòu lái quàn mǎ zhōu, zài cì shǐ chù gào zuì. mǎ zhōu tàn kǒu qì dào: wǒ zhǐ wèi gū pín wú yuán, yù tú gè jìn shēn zhī jiē, suǒ yǐ qū zhì yú rén. jīn yīn jiǔ guò, lǚ bèi cì shǐ zé rǔ, hé miàn mù yòu qù jū gōng qǔ lián? gǔ rén bù wèi wǔ dǒu mǐ xī yāo, zhè gè zhù jiào guān ér yě bú shì wǒ zhōng shēn yǎng lǎo zhī shì. biàn bǎ gōng fú jiāo fù mén shēng, jiào tā jiǎo hái cì shǐ, yǎng tiān xiào, chū mén ér qù. zhèng shì: cǐ qù hǎo píng yī cùn shé, zài lái bù zhí yī wén qián. zì gǔ dào: shuǐ bù jī bù yuè, rén bù jī bù fèn. mǎ zhōu zhǐ wèi chī jiǔ shàng shòu cì shǐ zé rǔ bù guò, tàn kǒu qì chū mén, dào yī gè qù chù, yù le yī gè rén tí xié, zhí zuò dào lì bù shàng shū dì wèi. cǐ shì hòu huà.
且說博州刺史姓達,名奚,素聞馬周明經有學,聘他為本州助教之職。到任之曰,眾秀才攜酒稱貿,不覺吃得大醉。次日,刺史親到學官請教。馬周幾自中酒,爬身不起。刺史大怒而去。馬周醒後,曉得刺史曾到,特往州衙謝罪,被刺史責備了許多說話。馬周口中唯唯,只是不能使改。每通門生執經問難,便留住他同飲。支得傣錢,都付與酒家,幾自不敷,依據曰在門生家喝酒。一日,吃醉了,兩個門生左右扶住,一路歌詠而回。恰好遇着刺史前導,喝他迴避,馬周那裡肯退步?喧着雙眼到罵人起來,又被刺史當街發作了一場。馬周當時酒醉不知,次日醒後,門生又來勸馬周,在刺史處告罪。馬周嘆口氣道:「我只為孤貧無援,欲圖個進身之階,所以屈志於人。今因酒過,屢被刺史責辱,何面目又去鞠躬取憐?古人不為五斗米析腰,這個助教官兒也不是我終身養老之事。」便把公服交付門生,教他繳還刺史,仰天笑,出門而去。正是:此去好憑一寸舌,再來不值一文錢。自古道:水不激不躍,人不激不奮。馬周只為吃酒上受刺史責辱不過,嘆口氣出門,到一個去處,遇了一個人提攜,直做到吏部尚書地位。此是後話。
qiě shuō rú jīn dào nà lǐ qù? tā xiǎng zhe: chōng zhōu zhuàng fǔ, méi shén dà zāo jì, zé chú shì zhǎng ān dì dū, gōng hóu qīng xiàng zhōng, yǒu gè néng jǔ jiàn de xiāo xiāng guó, shí xián cái de wèi wú zhī, tǎo gè chū tóu rì zi, fāng suì hū shēng zhī yuàn. wàng xī yí lǐ ér xíng. bù yī rì, lái dào xīn fēng. yuán lái nà xīn fēng chéng shì hàn gāo huáng suǒ zhú. gāo huáng shēng yú fēng lǐ, hòu lái qǐ bīng, zhū qín miè xiàng, zuò le dà hàn tiān zǐ, zūn qí fù wèi tài shàng huáng. tài shàng huáng zài zhǎng ān chéng zhōng, sī xiǎng gù xiāng fēng jǐng. gāo huáng mìng qiǎo jiàng zhào yī gù fēng, jiàn zào cǐ chéng, qiān fēng rén lái jū zhù. fán jiē shì wū yǔ, yǔ fēng lǐ zhì dù yì bān wú èr. bǎ zhāng jiā jī ér lǐ jiā quǎn ér, zòng fàng zài jiē shàng, nà jī quǎn yě dōu rèn dé zì jiā mén shǒu, gè zì guī jiā. tài shàng huáng dà xǐ, cì míng xīn fēng. jīn rì dà táng réng jiàn dū yú zhǎng ān, zhè xīn fēng zǒng shì guān nèi zhī dì, shì jǐng chóu mì, hǎo bù rè nào! zhǐ zhè zhāo shāng lǚ diàn, yě bù zhī duō shǎo.
且說如今到那裡去?他想着:「衝州撞府,沒甚大遭際,則除是長安帝都,公侯卿相中,有個能舉薦的蕭相國,識賢才的魏無知,討個出頭日子,方遂乎生之願。」望西迤邐而行。不一日,來到新豐。原來那新豐城是漢高皇所築。高皇生於豐里,後來起兵,誅秦滅項,做了大漢天子,尊其父為太上皇。太上皇在長安城中,思想故鄉風景。高皇命巧匠照依故豐,建造此城,遷豐人來居住。凡街市、屋宇,與豐里制度一般無二。把張家雞兒、李家犬兒,縱放在街上,那雞犬也都認得自家門首,各自歸家。太上皇大喜,賜名新豐。今日大唐仍建都於長安,這新豐總是關內之地,市井稠密,好不熱鬧!只這招商旅店,也不知多少。
mǎ zhōu lái dào xīn fēng shì shàng, tiān sè jǐ wǎn, zhǐ jiǎn gè dà dà kè diàn, duó jiāng jìn qù. dàn jiàn hóng chén gǔn gǔn, chē mǎ fēn fēn, xǔ duō shāng fàn kè rén, tuó zhe huò wù, āi yī dǐng wǔ de jìn diàn ān xiē. diàn zhǔ wáng gōng yíng jiē le, huāng máng zhǐ pài fáng tóu, duī fàng xíng lǚ. zhòng kè rén xún xíng zhú duì, gè jù zuò tóu, tǎo jiāng suǒ jiǔ. xiǎo èr gē bān yùn bù dié, máng dé shì zǒu mǎ dēng yì bān. mǎ zhōu dú zì gè lěng qīng qīng dì zuò zài yī biān, bìng méi bàn gè rén cǎi tā. mǎ zhōu xīn zhōng bù fèn, pāi àn dà jiào dào: zhǔ rén jiā, nǐ hǎo qī fù rén! piān ǎn bú shì kè, nǐ jiù bù lái zhào gù, shì hé dào lǐ? wáng gōng tīng dé fā zuò, biàn lái shōu kē dào: kè guān gè xū fà nù. nà biān rén zhòng, zhǐ de xiān ān fàng tā nǐ zhǐ yī wèi, què róng yì dá yīng. dàn shì yòng jiǔ yòng fàn, zhǐ guǎn fēn fù lǎo hàn jiù shì. mǎ zhōu dào: ǎn yí lù xíng lái, méi yǒu xǐ jiǎo, qiě tǎo xiē gān jìng rè shuǐ yòng yòng. wáng gōng dào: guō zi bù fāng biàn, yào rè shuǐ zài děng yī huì. mǎ zhōu dào: jì rú cǐ, xiān qǔ jiǔ lái. wáng gōng dào: yòng duō shǎo jiǔ? mǎ zhōu zhǐ zhe duì miàn dà zuò tóu shàng yī huǒ kè rén, xiàng zhǔ rén jiā dào: tā men yòng duō shǎo, ǎn yě yòng duō shǎo. wáng gōng dào: tā men wǔ wèi kè rén, měi rén yòng yī dòu hǎo jiǔ. mǎ zhōu dào: lùn qǐ lái hái bù gōu ǎn bàn zuì, dàn ǎn tú zhōng jié yǐn, yě zhǐ yòng wǔ dǒu bà. yǒu hǎo gā fàn jǐn nǐ bān lái. wáng gōng fēn fù xiǎo èr guò le. yī lián nuǎn wǔ dǒu jiǔ, fàng zài zhuō shàng, bǎi yī zhī dà cí ōu, jǐ wǎn ròu cài zhī lèi. mǎ zhōu jǔ zā dú zhuó, páng ruò wú rén. yuē mò chī le yī dòu yǒu yú, tǎo gè xǐ jiǎo pén lái, bǎ shèng xià de jiǔ, dōu qīng zài lǐ miàn lí tuō shuāng xuē, biàn shēn jiǎo xià qù xǐ guàn. zhòng kè jiàn le, wú bù jīng guài. wáng gōng àn àn chēng qí, zhī qí fēi cháng rén yě. tóng shí cén wén běn huà dé yǒu mǎ zhōu zhuó zú tú, hòu yǒu yān bō diào sǒu tí zàn yú shàng, zàn yuē:
馬周來到新豐市上,天色己晚,只揀個大大客店,踱將進去。但見紅塵滾滾,車馬紛紛,許多商販客人,馱着貨物,挨一頂五的進店安歇。店主王公迎接了,慌忙指派房頭,堆放行旅。眾客人尋行逐隊,各據坐頭,討漿索酒。小二哥搬運不迭,忙得似走馬燈一般。馬周獨自個冷清清地坐在一邊,並沒半個人睬他。馬周心中不忿,拍案大叫道:「主人家,你好欺負人!偏俺不是客,你就不來照顧,是何道理?」王公聽得發作,便來收科道:「客官個鬚髮怒。那邊人眾,只得先安放他;你只一位,卻容易答應。但是用酒用飯,只管分付老漢就是。」馬周道:「俺一路行來,沒有洗腳,且討些乾淨熱水用用。」王公道:「鍋子不方便,要熱水再等一會。」馬周道:「既如此,先取酒來。」王公道:「用多少酒?」馬周指着對面大座頭上一夥客人,向主人家道:「他們用多少,俺也用多少。」王公道:「他們五位客人,每人用一斗好酒。」馬周道:「論起來還不勾俺半醉,但俺途中節飲,也只用五斗罷。有好嘎飯盡你搬來。」王公分付小二過了。一連暖五斗酒,放在桌上,擺一隻大磁甌,幾碗肉菜之類。馬周舉匝獨酌,旁若無人。約莫吃了一斗有餘,討個洗腳盆來,把剩下的酒,都傾在裡面;驪脫雙靴,便伸腳下去洗灌。眾客見了,無不驚怪。王公暗暗稱奇,知其非常人也。同時岑文本畫得有《馬周濯足圖》,後有煙波釣叟題贊於上,贊曰:
shì rén shàng kǒu, wú dú zūn zú.
世人尚口,吾獨尊足。
kǒu yì xìng bō, zú néng shè lù.
口易興波,足能涉陸。
chù xià bù qīng, gàn suī kě zhú.
處下不傾,干雖可逐。
láo zhòng shǎng báo, wú yán rěn rǔ.
勞重賞薄,無言忍辱。
chóu zhī yǐ jiǔ, wèi ěr pú pú.
酬之以酒,慰爾僕僕。
jīn ěr yòu chén, shèng wú yàn fù.
今爾右忱,勝吾厭腹。
xū jiē bīn wáng, jiàn chèn fán sú.
吁嗟賓王,見趁凡俗。
dāng yè ān xiē wú huà. cì rì, wáng gōng zǎo qǐ huì chāo, dǎ fā xíng kè dēng chéng. mǎ zhōu shēn wú cái wù, xiǎng tiān qì jiàn rè le, biàn tuō xià hú xí yǔ wáng gōng dāng jiǔ qián. wáng gōng jiàn tā shì gè kāng kǎi zhī shì, yòu xián hú xí jià zhòng, zài sì tuī cí bù shòu. mǎ zhōu suǒ bǐ, tí shī bì shàng. shī yún:
當夜安歇無話。次日,王公早起會鈔,打發行客登程。馬周身無財物,想天氣漸熱了,便脫下狐襲與王公當酒錢。王公見他是個慷慨之士,又嫌狐襲價重,再四推辭不受。馬周索筆,題詩壁上。詩云:
gǔ rén gǎn yī fàn, gàn jīn qì rú zhǎn.
古人感一飯,干金棄如展。
bā zhù ān zú chóu? suǒ zhòng zài zhī jǐ.
巴箸安足酬?所重在知己。
wǒ yǐn xīn fēng jiǔ, hú qiú lì yòng dǐ.
我飲新豐酒,狐裘力用抵。
xián zāi zhǔ rén wēng, yì qì qīng jiān lǐ!
賢哉主人翁,意氣傾間裡!
hòu xiě wǎng hū rén mǎ zhōu tí. wáng gōng jiàn tā xiě zuò jù gāo, xīn zhōng shí fēn jìng zhòng. biàn wèn: mǎ xiān shēng rú jīn hé wǎng? mǎ zhōu dào: yù wǎng zhǎng ān qiú míng. wáng gōng dào: céng yǒu xiāng shú yù suǒ fǒu? mǎ zhōu huí dào: méi yǒu. wáng gōng dào: mǎ xiān shēng dà cái, cǐ qù bì rán fù guì. dàn zhǎng ān nǎi mǐ zhū xīn guì zhī dì, xiān shēng zī fǔ jì kōng, jiāng hé cún lì? lǎo fū yǒu gè wài shēng nǚ, jià zài bǐ chù wàn shòu jiē mài dàn zhào yī láng jiā. lǎo fū xiě fēng shū, sòng xiān shēng dào bǐ zuò yù, bǐ bié jiā hái shěng shì: gèng yǒu bái yín yī liǎng, quán zhù lù zī, xiū xián fěi bó. mǎ zhōu gǎn qí hòu yì, zhǐ de shòu le. wáng gōng xiě shū yǐ bì, dì yǔ mǎ zhōu. mǎ zhōu dào: tā rì cùn jìn, jué bù xiāng wàng. zuò xiè ér bié.
後寫往乎人馬周題。王公見他寫作俱高,心中十分敬重。便問:「馬先生如今何往?」馬周道:「欲往長安求名。」王公道:「曾有相熟寓所否?」馬周回道:「沒有。」王公道:「馬先生大才,此去必然富貴。但長安乃米珠薪桂之地,先生資釜既空,將何存立?老夫有個外甥女,嫁在彼處萬壽街賣彈趙一郎家。老夫寫封書,送先生到彼作寓,比別家還省事:更有白銀一兩,權助路資,休嫌菲薄。」馬周感其厚意,只得受了。王公寫書已畢,遞與馬周。馬周道:「他日寸進,決不相忘。」作謝而別。
xíng zhì zhǎng ān, guǒ rán shì huā tiān jǐn dì, bǐ xīn fēng shì yòu bù xiāng tóng. mǎ zhōu jìng wèn dào wàn shòu jiē zhào mài zhuì jiā, jiāng wáng gōng shū xìn tóu dì. yuán lái zhào jiā jī shì mài zhè fěn shí wèi shēng, qián nián zhào yī láng yǐ gù le. tā lǎo pó zài jiā shǒu guǎ, jiē guǎn diàn miàn, zhè jiù shì xīn fēng diàn zhōng wáng gōng de wài shēng nǚ ér. nián jì suī rán yī shí yǒu yú, jǐ zì fēng yàn shèng rén. jīng shī rén shùn kǒu dōu huàn tā zuò mài zhuì ǎo. běi fāng de ǎo zì, jí rú nán fāng de mā zì yì bān. zhè wáng ǎo chū shí zuò diàn mài zhuì, shén xiāng yuán tiān gāng yī jiàn dà jīng, tàn dào: cǐ ǎo miàn rú mǎn yuè, chún ruò hóng lián, shēng xiǎng shén qīng, shān gēn bù duàn, nǎi dà guì zhī xiāng! tā rì dìng wèi yī pǐn fū rén, rú hé qū jū cǐ dì? ǒu zài zhōng láng jiāng cháng hé miàn qián, tán jí cǐ shì. cháng hé shēn xìn yuán tiān gāng zhī yǔ, fēn fù cāng tóu, zhǐ yǐ mǎi zhuì shí páng wèi míng, měi yuē dào tā diàn zhōng xián huà, shuō fā wáng ǎo jià rén, yù qǔ wèi qī. wáng ǎo zhǐ shì gān xiào, quán bù tǒng yī. zhèng shì: yīn yuán běn shì qián shēng dìng, bú shì yīn yuán mò qiáng qiú.
行至長安,果然是花天錦地,比新豐市又不相同。馬周徑問到萬壽街趙賣縋家,將王公書信投遞。原來趙家積世賣這粉食為生,前年趙一郎已故了。他老婆在家守寡,接管店面,這就是新豐店中王公的外甥女兒。年紀雖然一十有餘,幾自豐艷勝人。京師人順口都喚他做「賣縋媼」。北方的「媼」字,即如南方的「媽」字一般。這王媼初時坐店賣縋,神相袁天罡一見大驚,嘆道:「此媼面如滿月,唇若紅蓮,聲響神清,山根不斷,乃大貴之相!他日定為一品夫人,如何屈居此地?」偶在中郎將常何面前,談及此事。常何深信袁天罡之語,分付蒼頭,只以買縋(食旁)為名,每曰到他店中閒話,說發王媼嫁人,欲娶為妻。王媼只是乾笑,全不統一。正是:姻緣本是前生定,不是姻緣莫強求。
què shuō wáng ǎo gé yè dé yī yì mèng, mèng jiàn yī pǐ zì mǎ, zì dōng ér lái dào tā diàn zhōng, bǎ zhuì yī kǒu chī jǐn. zì jǐ zhí chuí gǎn zhú, bù jué téng shàng mǎ bèi. nà mǎ huà wèi huǒ lóng, chōng tiān ér qù. xǐng lái mǎn shēn dōu rè, sī xiǎng cǐ mèng fēi cháng. qià hǎo zhè yī rì, jiē dé mǔ jiù wáng gōng zhī xìn, sòng gè xìng mǎ de kè rén dào lái yòu yǔ zhōu shēn chuān zì yī. wáng ǎo xīn zhōng dà yí, jiù liú zhù diàn zhōng zuò yù. yī rì yī cān, yīn qín gōng gěi. nà mǎ zhōu qià sì lǐ zhī dāng rán yì bān, jué wú qiān xùn zhī yì. zhè lǐ wáng ǎo yě shǐ zhōng bù dài. zāi qū nài lín lǐ zhōng yǒu yī bān chún dàng zǐ dì, hū yuē jiàn wáng ǎo shì gè qiào lì gū shuāng, xián cháng shí yǐ mén kào bì, bù yī bù sì, qīng zuǐ báo shé de kuáng yán tiāo bō, wáng ǎo quán bù zhāo rě! zhòng rén dào yě dào tā zhèng qì. jīn fān jiàn tā liú gè yuǎn fāng dān shēn kè zài jiā, wèi miǎn yán yī yǔ sì, xuǎn chū xǔ duō yì lùn., wáng ǎo shì gè jīng xì de rén, zǎo jǐ chá tīng zài ěr duǒ lǐ, biàn duì mǎ zhōu dào: jiàn qiè běn yù xiāng liú, qīn shuāng fù zhī jiā, rén yán bù yǎ. xiān shēng qián chéng yuǎn dà, xuān zé gāo xiào qī zhǐ, yǐ tú shàng jìn ruò mái méi dà cái yú cǐ, wǎng zì kě xī. mǎ zhōu dào: xiǎo shēng qíng yuàn wèi rén guǎn bīn, dàn wú lù kě tóu ěr.
卻說王媼隔夜得一異夢,夢見一匹自馬,自東而來到他店中,把縋一口吃盡。自己執箠趕逐,不覺騰上馬背。那馬化為火龍,沖天而去。醒來滿身都熱,思想此夢非常。恰好這一日,接得母舅王公之信,送個姓馬的客人到來;又與周身穿自衣。王媼心中大疑,就留住店中作寓。一日一餐,殷勤供給。那馬周恰似理之當然一般,絕無謙遜之意。這裡王媼也始終不怠。災區耐鄰里中有一班淳盪子弟,乎曰見王媼是個俏麗孤孀,閒常時倚門靠壁,不一不四,輕嘴薄舌的狂言挑撥,王媼全不招惹!眾人到也道他正氣。今番見他留個遠方單身客在家,未免言一語四,選出許多議論。,王媼是個精細的人,早己察聽在耳朵里,便對馬周道:「踐妾本欲相留,親孀婦之家,人言不雅。先生前程遠大,宣擇高校棲止,以圖上進;若埋沒大才於此,枉自可惜。」馬周道:「小生情願為人館賓,但無路可投耳。」
yán zhī wèi jǐ, zhǐ jiàn cháng zhōng láng jiā cāng tóu yòu lái mǎi zhuì. wáng ǎo xiǎng zhe cháng hé shì gè wǔ chén, bì dìng shǎo bu dé wén shì xiāng bāng. nǎi xiàng cāng tóu wèn dào: yǒu gè báo qīn mǎ xiù cái, bǎo xué zhī shì, zài cǐ mì yī guǎn shě, wèi zhī nǐ lǎo yé yòng de zháo fǒu? cāng tóu dá yīng dào: shén hǎo. yuán lái nà shí zhèng zhí tiān hàn, tài zōng huáng dì yáo wǔ pǐn yǐ shàng guān yuán, dōu yào xī xīn jié lǜ, zhí yán dé shī, yǐ píng cǎi yòng. lùn cháng hé guān zhí, yě gāi jù zòu, zhèng yù fǎng qiú bǎo xué zhī shì, qǐng tā dài bǐ, qià hǎo wáng ǎo shuō qǐ mǎ xiù cái, fēn míng shì jī shí fàn, kě shí jiāng, zhèng sāo zhe yǎng chù. cāng tóu huí qù chá zhī cháng hé, cháng hé dà xǐ, jí kè dào rén bèi mǎ lái yíng. mǎ zhōu bié le wáng ǎo, lái dào cháng zhōng láng jiā lǐ. cháng hé jiàn mǎ zhōu yī biǎo fēi sú, hǎo shēng qīn jìng. dāng rì zhì jiǔ xiāng chí, dǎ sǎo shū guǎn, liú mǎ zhōu xiē sù.
言之未己,只見常中郎家蒼頭又來買縋。王媼想着常何是個武臣,必定少不得文士相幫。乃向蒼頭問道:「有個薄親馬秀才,飽學之士,在此覓一館舍,未知你老爺用得着否?」蒼頭答應道:「甚好。」原來那時正值天旱,太宗皇帝謠五品以上官員,都要悉心竭慮,直言得失,以憑採用。論常何官職,也該具奏,正欲訪求飽學之士,請他代筆,恰好王媼說起馬秀才,分明是飢時飯,渴時漿,正搔着癢處。蒼頭回去察知常何,常何大喜,即刻道人備馬來迎。馬周別了王媼,來到常中郎家裡。常何見馬周一表非俗,好生欽敬。當日置酒相持,打掃書館,留馬周歇宿。
cì rì, cháng hé qǔ zì jīn èr shí liǎng, cǎi juàn shí duān, qīn sòng dào guǎn zhōng, quán wèi zhì lǐ. jiù jiāng shèng zhǐ qiú yán yī shì, yǔ mǎ zhōu shāng yì. mǎ zhōu suǒ qǔ bǐ yán, fú kāi sù zhǐ, shǒu bù tíng huī, cǎo chéng pián yí èr shí tiáo. cháng hé tàn fú bù jǐ. lián yè shàn xiě qí zhěng, míng rì zǎo cháo jìn huáng yù lǎn. tài zōng huáng dì kàn bà, shì shì chēng shàn. biàn wèn cháng hé dào: cǐ děng jiàn shí yì lùn, fēi qīng suǒ jí, qīng cóng hé chù dé lái? cháng hé bài fú zài dì, kǒu chēng: sǐ zuì! zhè pián yí èr shí tiáo, chén yú shí bù néng jiàn zì. cǐ nǎi chén jiā kè mǎ zhōu suǒ wèi yě. tài zōng huáng dì dào: mǎ zhōu hé zài? kě sù xuān lái jiàn lián. huáng mén guān fèng le shèng zhǐ, jìng dào cháng zhōng láng jiā xuān mǎ zhōu. mǎ zhōu chī le zǎo jiǔ, zhèng zài hān shuì, hū huàn bù xǐng. yòu shì yī dào zhǐ yì xià lái cuī cù. dào dì yī biàn, cháng hé zì lái le. cǐ jiàn tài zōng huáng dì ài cái zhī jí yě. shǐ guān yǒu shī yún:
次日,常何取自金二十兩,彩絹十端,親送到館中,權為贄禮。就將聖旨求言一事,與馬周商議。馬周索取筆研,拂開素紙,手不停揮,草成便宜二十條。常何嘆服不己。連夜繕寫齊整,明日早朝進皇御覽。太宗皇帝看罷,事事稱善。便問常何道:「此等見識議論,非卿所及,卿從何處得來?」常何拜伏在地,口稱:「死罪!這便宜二十條,臣愚實不能建自。此乃臣家客馬周所為也。」太宗皇帝道:「馬周何在?可速宣來見聯。」黃門官奉了聖旨,徑到常中郎家宣馬周。馬周吃了早酒,正在鼾睡,呼喚不醒。又是一道旨意下來催促。到第一遍,常何自來了。此見太宗皇帝愛才之極也。史官有詩云:
yī dào zhēng shū luò yì cuī, zhēn guān tiān zǐ xī xián cái. cháo tíng ài shì jiē rú cǐ, ān dé yīng xióng kùn cǎo lái?
一道征書絡繹催,貞觀天子惜賢才。朝廷愛士皆如此,安得英雄困草萊?
cháng hé qīn dào shū guǎn zhōng, jiào guǎn tóng fú qǐ mǎ zhōu, yòng liáng shuǐ pēn miàn, mǎ zhōu fāng cái sū xǐng. wén zhī shèng zhǐ, huāng máng shàng mǎ. cháng hé yǐn dào jīn luán jiàn jià. bài wǔ jǐ bì, tài zōng yù yīn wèn dào: qīng hé chù rén shì? céng chū shì fǒu? mǎ zhōu zòu dào: chén nǎi wǎng hū xiàn rén, céng wèi bó zhōu zhù jiào. yīn bù dé qí zhì, qì guān lái yóu jīng dū. jīn huò qín tiān yán, shí chū wàn xìng. tài zōng fāng xǐ. jí rì bài wèi jiān chá yù shǐ, qīn cì páo hù guān dài. mǎ zhōu chuān zhe le, xiè ēn ér chū. réng dào cháng hé jiā, bài xiè jǔ jiàn zhī dé. cháng hé zhòng kāi yán xí, bǎ sǎ chēng mào.
常何親到書館中,教館童扶起馬周,用涼水噴面,馬周方才甦醒。聞知聖旨,慌忙上馬。常何引到金鑾見駕。拜舞己畢,太宗玉音問道:「卿何處人氏?曾出仕否?」馬周奏道:「臣乃往乎縣人,曾為博州助教。因不得其志,棄官來游京都。今獲勤天顏,實出萬幸。」太宗方喜。即日拜為監察御史,欽賜袍笏官帶。馬周穿着了,謝恩而出。仍到常何家,拜謝舉薦之德。常何重開筵席,把灑稱貿。
zhì wǎn jiǔ sàn, cháng hé bù gǎn qū liú mǎ zhōu zài shū guǎn zhù sù. yù bèi jiào mǎ, sòng dào lìng qīn wáng ǎo jiā qù. mǎ zhōu dào: wáng ǎo yuán fēi qīn qī, bù guò jiè sù qí jiā ér jǐ. cháng hé dà jīng, wèn dào: yù shǐ gōng yǒu zhái juàn fǒu? mǎ zhōu dào: cán kuì, shí yīn jiā pín wèi qǔ. cháng hé dào: yuán tiān wāi xiān shēng céng xiāng wáng ǎo yǒu yī pǐn fū rén zhī guì, zhǐ pà shì lìng qīn, huò yǒu fáng ài jì rán píng shuǐ xiàng féng, biàn shì tiān yuán. yù shǐ gōng ruò bù xián qì, xià guān jí dāng zuò fá. mǎ zhōu gǎn wáng ǎo yīn qín, yì yǒu cǐ yì, biàn dào: ruò dé xiān bèi yù chéng, shēn hé dà dé. shì wǎn, mǎ zhōu réng zài cháng jiā ān xiē.
至晚酒散,常何不敢屈留馬周在書館住宿。欲備轎馬,送到令親王媼家去。馬周道:「王媼原非親戚,不過借宿其家而己。」常何大驚,問道:「御史公有宅眷否?」馬周道:「慚愧,實因家貧未娶。」常何道:「袁天歪先生曾相王媼有一品夫人之貴,只怕是令親,或有妨礙;既然萍水相逢,便是天緣。御史公若不嫌棄,下官即當作伐。」馬周感王媼殷勤,亦有此意,便道:「若得先輩玉成,深荷大德。」是晚,馬周仍在常家安歇。
cì zǎo, mǎ zhōu yòu tóng cháng hé miàn jūn. nà shí lēi lǔ tū juē fǎn pàn, tài zōng huáng dì zhèng dào sì dà zǒng guǎn chū bīng zhēng jiǎo, mìng mǎ zhōu xiàn hū lǔ cè. mǎ zhōu zài yù qián, kǒu sòng rú liú, jù jù zhōng le shèng yì, gǎi wèi gěi shì zhōng zhī zhí. cháng hé jǔ xián yǒu gōng, cì juàn bǎi pǐ. cháng hé xiè ēn chū cháo, fēn fù mǎ shàng jiù yǐn dào mài zhuì diàn zhōng, yào qǐng wáng ǎo xiāng jiàn. wáng ǎo hái zhī dào cháng zhōng láng qiáng yào qǔ tā, huāng máng duǒ guò, nà lǐ kěn chū lái. cháng hé zuò zài diàn zhōng, jiào cāng tóu qù xún gè lǎo nián lín jī, dū tā chuán huà: jīn rì cháng zhōng láng lái cǐ, fēi wèi bié shì, zhuān wèi mǎ gěi jiàn qiú qīn. wáng ǎo wèn qí qíng yóu, fāng zhī mǎ gěi jiàn jiù shì mǎ zhōu. xiàng shí bái mǎ huà lóng zhī mèng, jīn jǐ yàn yǐ. cǐ nǎi tiān fù yīn yuán, bù kě wéi yě. cháng hé jiàn wáng ǎo yǔn cóng le, biàn jiāng yù cì juàn pǐ, dū mǎ zhōu xíng pìn lìn xià yī suǒ kōng zhái, jiào mǎ zhōu zhù xià. zé gè jí yuē, yǔ wáng ǎo chéng qīn, bǎi guān dōu lái qìng mào. zhèng shì: fēn míng qǐ xiāng hán nuò, hū zuò cháo jiā guì kè. wáng ǎo jià le mǎ zhōu, bǎ zì jǐ yī jiā yī huǒ, dōu bān dào mǎ jiā lái le. lǐ zhōng wú bù chēng xiàn, zhè yě bù zài huà xià.
次早,馬周又同常何面君。那時勒虜突撅反叛,太宗皇帝正道四大總管出兵征剿,命馬周獻乎虜策。馬周在御前,口誦如流,句句中了聖意,改為給事中之職。常何舉賢有功,賜絹百匹。常何謝恩出朝,分付馬上就引到賣縋店中,要請王媼相見。王媼還只道常中郎強要娶他,慌忙躲過,那裡肯出來。常何坐在店中,叫蒼頭去尋個老年鄰姬,督他傳話:「今日常中郎來此,非為別事,專為馬給諫求親。」王媼問其情由,方知馬給諫就是馬周。向時白馬化龍之夢,今己驗矣。此乃天付姻緣,不可違也。常何見王媼允從了,便將御賜絹匹,督馬周行聘;賃下一所空宅,教馬周住下。擇個吉曰,與王媼成親,百官都來慶貿。正是:分明乞相寒懦,忽作朝家貴客。王媼嫁了馬周,把自己一家一火,都搬到馬家來了。里中無不稱羨,這也不在話下。
què shuō mǎ zhōu zì cóng yù le tài zōng huáng dì, yán wú bù tīng, jiàn wú bù cóng, bù shàng yī nián, zhí zuò dào lì bù shàng shū, wáng ǎo fēng zuò fū rén zhī zhí. nà xīn fēng diàn zhǔ rén wáng gōng, zhī mǎ zhōu fā jī róng guì, tè dào zhǎng ān wàng tā, jiù biàn xiān kàn kàn wài shēng nǚ. xíng zhì wàn shòu jiē, jǐ bù jiàn le mài zhuì diàn, zhī dào qiān jū qù le. xì wèn lín shě, cái xiǎo dé wài shēng nǚ yǐ guǎ, wǎn jià de jiù shì mǎ shàng shū, wáng gōng zhè chǎng huān xǐ fēi tōng xiǎo kě. wèn dào shàng shū fǔ zhōng, yǔ mǎ zhōu fū fù xiāng jiàn, gè xù xiē jiù huà. zhù le yuè yú, cí bié yào xíng. mǎ zhōu jiāng gàn jīn xiàng zèng, wáng gōng nà lǐ kěn shòu. mǎ zhōu dào: bì shàng shī jù yóu zài, yī fàn gàn jīn, qǐ kě wàng yě? wáng gōng fāng cái shōu le, zuò xiè ér huí, suì wèi xīn fēng fù mín. cǐ nǎi tóu guā bào yù, nǎo ēn bào ēn, yě bù zài huà xià.
卻說馬周自從遇了太宗皇帝,言無不聽,諫無不從,不上一年,直做到吏部尚書,王媼封做夫人之職。那新豐店主人王公,知馬周發跡榮貴,特到長安望他,就便先看看外甥女。行至萬壽街,己不見了賣縋店,只道遷居去了。細問鄰舍,才曉得外甥女已寡,晚嫁的就是馬尚書,王公這場歡喜非通小可。問到尚書府中,與馬周夫婦相見,各敘些舊話。住了月余,辭別要行。馬周將干金相贈,王公那裡肯受。馬周道:「壁上詩句猶在,一飯干金,豈可忘也?」王公方才收了,作謝而回,遂為新豐富民。此乃投瓜報玉,腦恩報恩,也不在話下。
zài shuō dá xī cì lì, yīn dīng chén huí jí, fú mǎn dào jīng. wén mǎ zhōu wèi lì bù shàng shū, zì zhī dé zuì, xīn xià yōu huáng, bù gǎn bǔ guān. mǎ zhōu xiǎo dé cǐ qíng, zài yī qǐng tā xiāng jiàn. dá xī bài dǎo zài dì, kǒu chēng: yǒu yǎn bù shí tài shān, wàng qǐ shù zuì. mǎ zhōu huāng máng fú qǐ dào: cì shǐ jiào xùn zhū shēng, zhèng xuān qǔ duān jǐn zhī shì. shì jiǔ kuáng hū, cǐ nǎi mǎ zhōu zhī zuì, fēi xián cì shǐ zhī guò yě. jí rì jǔ jiàn dá xī wèi jīng zhào yǐn. jīng shī guān yuán jiàn mǎ zhōu dù liàng kuān hōng, wú bù jìng fú. mǎ zhōu zhōng shēn fù guì, yǔ wáng ǎo xié lǎo. hòu rén yǒu shī tàn yún
再說達奚刺吏,因丁忱回籍,服滿到京。聞馬周為吏部尚書,自知得罪,心下憂惶,不敢補官。馬周曉得此情,再一請他相見。達奚拜倒在地,口稱:「有眼不識泰山,望乞恕罪。」馬周慌忙扶起道:「刺史教訓諸生,正宣取端謹之士。嗜酒狂呼,此乃馬周之罪,非賢刺史之過也。」即日舉薦達奚為京兆尹。京師官員見馬周度量寬烘,無不敬服。馬周終身富貴,與王媼偕老。後人有詩嘆雲
yī dài míng chén shǔ jiǔ rén, mài zhuì wáng ǎo bàn qí rén. shí rén bù jù bō zhé yǎn, wǎng shǐ míng zhū hùn sú chén.
一代名臣屬酒人,賣縋王媼辦奇人。時人不具波折眼,枉使明珠混俗塵。