zhēn guān chū, tài zōng cóng róng wèi shì chén yuē: zhōu wǔ píng zhòu zhī luàn, yǐ yǒu tiān xià qín huáng yīn zhōu zhī shuāi, suì tūn liù guó. qí dé tiān xià bù shū, zuò yùn zhǎng duǎn ruò cǐ zhī xiāng xuán yě? shàng shū yòu pú shè xiāo yǔ jìn yuē: zhòu wèi wú dào, tiān xià kǔ zhī, gù bā bǎi zhū hóu bù qī ér huì. zhōu shì wēi, liù guó wú zuì, qín shì zhuān rèn zhì lì, cán shí zhū hóu. píng dìng suī tóng, rén qíng zé yì. tài zōng yuē: bù rán, zhōu jì kè yīn, wù hóng rén yì qín jì dé zhì, zhuān xíng zhà lì. fēi dàn qǔ zhī yǒu yì, yì yì shǒu zhī bù tóng. zuò zhī xiū duǎn, yì zài zī hū!
貞觀初，太宗從容謂侍臣曰：「周武平紂之亂，以有天下；秦皇因周之衰，遂吞六國。其得天下不殊，祚運長短若此之相懸也？」尚書右僕射蕭瑀進曰：「紂為無道，天下苦之，故八百諸侯不期而會。周室微，六國無罪，秦氏專任智力，蠶食諸侯。平定雖同，人情則異。」太宗曰：「不然，周既克殷，務弘仁義；秦既得志，專行詐力。非但取之有異，抑亦守之不同。祚之修短，意在茲乎！」

zhēn guān èr nián, tài zōng wèi huáng mén shì láng wáng guī yuē: suí kāi huáng shí sì nián dà hàn, rén duō jī fá. shì shí cāng kù yíng yì, jìng bù xǔ zhèn gěi, nǎi lìng bǎi xìng zhú liáng. suí wén bù lián bǎi xìng ér xī cāng kù, bǐ zhì mò nián, jì tiān xià chǔ jī, dé gōng wǔ liù shí nián. yáng dì shì cǐ fù ráo, suǒ yǐ shē huá wú dào, suì zhì miè wáng. yáng dì shī guó, yì cǐ zhī yóu. fán lǐ guó zhě, wù jī yú rén, bù zài yíng qí cāng kù. gǔ rén yún: bǎi xìng bù zú, jūn shú yǔ zú? dàn shǐ cāng kù kě bèi xiōng nián, cǐ wài hé fán chǔ xù! hòu sì ruò xián, zì néng bǎo qí tiān xià rú qí bù xiào, duō jī cāng kù, tú yì qí shē chǐ, wēi wáng zhī běn yě.
貞觀二年，太宗謂黃門侍郎王珪曰：「隋開皇十四年大旱，人多飢乏。是時倉庫盈溢，竟不許賑給，乃令百姓逐糧。隋文不憐百姓而惜倉庫，比至末年，計天下儲積，得供五六十年。煬帝恃此富饒，所以奢華無道，遂致滅亡。煬帝失國，亦此之由。凡理國者，務積於人，不在盈其倉庫。古人云：『百姓不足，君孰與足？』但使倉庫可備凶年，此外何煩儲蓄！後嗣若賢，自能保其天下；如其不肖，多積倉庫，徒益其奢侈，危亡之本也。」

zhēn guān wǔ nián, tài zōng wèi shì chén yuē: tiān dào fú shàn huò yín, shì yóu yǐng xiǎng. xī qǐ mín wáng guó lái bēn, suí wén dì bù lìn sù bó, dà xìng shì zhòng yíng wèi ān zhì, nǎi dé cún lì. jì ér qiáng fù, zi sūn bù sī niàn bào dé, cái zhì shǐ bì, jí qǐ bīng wéi yáng dì yú yàn mén. jí suí guó luàn, yòu shì qiáng shēn rù, suì shǐ xī ān lì qí guó jiā zhě, shēn jí zi sūn, bìng wèi xié lì xiōng dì zhī suǒ tú lù. jīn xié lì pò wáng, qǐ fēi bèi ēn wàng yì suǒ zhì yě? qún chén xián yuē: chéng rú shèng zhǐ.
貞觀五年，太宗謂侍臣曰：「天道福善禍淫，事猶影響。昔啟民亡國來奔，隋文帝不吝粟帛，大興士眾營衛安置，乃得存立。既而強富，子孫不思念報德，才至始畢，即起兵圍煬帝於雁門。及隋國亂，又恃強深入，遂使昔安立其國家者，身及子孫，並為頡利兄弟之所屠戮。今頡利破亡，豈非背恩忘義所至也？」群臣咸曰：「誠如聖旨。」

zhēn guān jiǔ nián, běi fān guī cháo rén zòu: tū jué nèi dà xuě, rén jī, yáng mǎ bìng sǐ. zhōng guó rén zài bǐ zhě, jiē rù shān zuò zéi, rén qíng dà è. tài zōng wèi shì chén yuē: guān gǔ rén jūn, xíng rén yì rèn xián liáng zé lǐ xíng bào luàn rèn xiǎo rén zé bài. tū jué suǒ xìn rèn zhě, bìng gòng gōng děng jiàn zhī, lüè wú zhōng zhèng kě qǔ zhě. xié lì fù bù yōu bǎi xìng, zì qíng suǒ wèi, zhèn yǐ rén shì guān zhī, yì hé kě jiǔ yǐ? wèi zhēng jìn yuē: xī wèi wén hóu wèn lǐ kè: zhū hóu shuí xiān wáng? kè yuē: wú xiān wáng. wén hóu yuē: hé gù? kè yuē: shù zhàn shù shèng, shù shèng zé zhǔ jiāo, shù zhàn zé mín pí, bù wáng hé dài? xié lì féng suí mò zhōng guó sàng luàn, suì shì zhòng nèi qīn, jīn shàng bù xī, cǐ qí bì wáng zhī dào. tài zōng shēn rán zhī.
貞觀九年，北蕃歸朝人奏：「突厥內大雪，人飢，羊馬並死。中國人在彼者，皆入山作賊，人情大惡。」太宗謂侍臣曰：「觀古人君，行仁義、任賢良則理；行暴亂、任小人則敗。突厥所信任者，並共公等見之，略無忠正可取者。頡利復不憂百姓，恣情所為，朕以人事觀之，亦何可久矣？」魏徵進曰：「昔魏文侯問李克：『諸侯誰先亡？』克曰：『吳先亡。』文侯曰：『何故？』克曰：『數戰數勝，數勝則主驕，數戰則民疲，不亡何待？』頡利逢隋末中國喪亂，遂恃眾內侵，今尚不息，此其必亡之道。」太宗深然之。

zhēn guān jiǔ nián, tài zōng wèi wèi zhēng yuē: qǐng dú zhōu qí shǐ, mò dài wáng guó zhī zhǔ wèi è duō xiāng lèi yě. qí zhǔ shēn hǎo shē chǐ, suǒ yǒu fǔ kù yòng zhī lüè jǐn, nǎi zhì guān shì wú bù shuì liǎn. zhèn cháng wèi cǐ yóu rú chán rén zì shí qí ròu, ròu jǐn bì sǐ. rén jūn fù liǎn bù yǐ, bǎi xìng jì bì, qí jūn yì wáng, qí zhǔ jí shì yě. rán tiān yuán qí zhǔ ruò wèi yōu liè? zhēng duì yuē: èr zhǔ wáng guó suī tóng, qí xíng zé bié. qí zhǔ nuò ruò, zhèng chū duō mén, guó wú gāng jì, suì zhì wáng miè. tiān yuán xìng xiōng ér qiáng, wēi fú zài jǐ, wáng guó zhī shì, jiē zài qí shēn. yǐ cǐ lùn zhī, qí zhǔ wèi liè.
貞觀九年，太宗謂魏徵曰：「頃讀周、齊史，末代亡國之主為惡多相類也。齊主深好奢侈，所有府庫用之略盡，乃至關市無不稅斂。朕常謂此猶如饞人自食其肉，肉盡必死。人君賦斂不已，百姓既弊，其君亦亡，齊主即是也。然天元、齊主若為優劣？」征對曰：「二主亡國雖同，其行則別。齊主愞弱，政出多門，國無綱紀，遂至亡滅。天元性凶而強，威福在己，亡國之事，皆在其身。以此論之，齊主為劣。」