76 hàn wǔ dì duì wèn fù lóng yī shì fù hàn jǐng dì shí, tíng wèi shàng qiú fáng nián jì mǔ chén shā fáng nián fù, fáng nián yīn shā chén, yī lǜ shā mǔ yǐ dà nì lùn. dì yí zhī. wǔ dì shí nián shí èr, wèi tài zǐ, zài dì cè. suì wèn zhī, duì yuē: fū jì mǔ rú mǔ, míng bù jí mǔ, yuán fù zhī gù, bǐ zhī yú mǔ. jīn jì mǔ wú zhuàng, shǒu shā qí fù, zé xià shǒu zhī rì, mǔ ēn jué yǐ. yí yǔ shā rén tóng, bù yí yǐ dà nì lùn. jiàn tōng diǎn. bù zháo chū chù. jiù jí bù zài.
76、漢武帝對問(傅隆一事附)漢景帝時,廷尉上囚防年繼母陳殺防年父,防年因殺陳,依律殺母以大逆論。帝疑之。武帝時年十二,為太子,在帝側。遂問之,對曰:「夫『繼母如母』,明不及母,緣父之故,比之於母。今繼母無狀,手殺其父,則下手之日,母恩絕矣。宜與殺人同,不宜以大逆論。」見通典。不着出處。舊集不載。
àn: sòng wén dì shí, shàn xiàn rén huáng chū qī zhào, dǎ xī zài qī wáng sǐ. hòu yù shè. wáng yǒu fù mǔ jí xī nán chēng, yī fǎ xǐ zhào èr qiān lǐ. sī tú zuǒ zhǎng shǐ fù lóng yì yuē: fù zǐ zhì qīn, fēn xíng tóng qì. chēng zhī yú zài, jí zài zhī yú zhào. suī yún sān dài, hé zhī yī tǐ. chēng suī chuàng jù tòng shēn, gù wú chóu zǔ zhī yì. gù gǔ rén bù yǐ fù mìng cí wáng fù mìng. ruò yún chēng kě shā zhào, dāng hé yǐ chù zài? fù zǐ zǔ sūn hù xiāng cán lù, jù fēi xiān wáng míng fá gāo yáo lì fǎ zhī běn zhǐ yě. jiù lìng yún: shā rén fù mǔ, xǐ èr qiān lǐ wài. bù shī fù zǐ zǔ sūn, zhào dāng bì wáng qī gōng qiān lǐ wài ěr. rán lìng yún: fán liú xǐ zhě, tóng jí jìn qīn yù xiāng suí tīng zhī. zhào jì liú yí, zài wèi rén zǐ, hé dé bù cóng? zài xíng ér chēng bù xíng, qǐ míng jiào suǒ xǔ? zhào suī nèi kuì zhōng shēn, chēng yì chén tòng méi chǐ. zǔ sūn zhī yì, yǒng bù dé jué, shì lǐ gù rán. chū nán shǐ fù liàng chuán. lóng, qí xiōng yě. jiù jí bù zài.
按:宋文帝時,剡縣人黃初妻趙,打息載妻王死。後遇赦。王有父母及息男稱,依法徙趙二千里。司徒左長史傅隆議曰:「父子至親,分形同氣。稱之於載,即載之於趙。雖雲三代,合之一體。稱雖創鉅痛深,固無仇祖之義。故古人不以父命辭王父命。若雲稱可殺趙,當何以處載?父子祖孫互相殘戮,懼非先王明罰、皋陶立法之本旨也。舊令云:『殺人父母,徙二千里外。』不施父子祖孫,趙當避王期功千里外耳。然令云:『凡流徙者,同籍近親欲相隨聽之。』趙既流移,載為人子,何得不從?載行而稱不行,豈名教所許?趙雖內愧終身,稱亦沉痛沒齒。祖孫之義,永不得絕,事理固然。」出南史傅亮傳。隆,其兄也。舊集不載。
fū fáng nián dé jué qí jì mǔ, yǐ fù gù yě chēng bù dé jué qí zǔ mǔ, yì yǐ fù gù yě. yuān tòng zhī qíng, huò shēn huò qū, tiān lǐ cún yān, fǎ nǎi yīn ér zhì zhī yě.
夫防年得絕其繼母,以父故也;稱不得絕其祖母,亦以父故也。冤痛之情,或伸或屈,天理存焉,法乃因而制之也。
77 huáng bà lù nán wáng zūn yī shì fù hàn xuān dì shí, yàn dài zhī jiān, yǒu sān nán gòng qǔ yī nǚ, ér shēng yī zi. jí jiāng fēn lí, zhēng zi xìng sòng. chéng xiàng huáng bà duàn zhī yuē: cǐ fēi rén lèi, dāng yǐ qín shòu chù zhī. suì lù sān nán, yǐ zi hái mǔ. jiù bù zháo chū chù.
77、黃霸戮男(王尊一事附)漢宣帝時,燕、代之間,有三男共娶一女,而生一子。及將分離,爭子興訟。丞相黃霸斷之曰:「此非人類,當以禽獸處之。」遂戮三男,以子還母。舊不着出處。
àn: yuán dì shí, wáng zūn shǒu huái lǐ lìng, jiān xíng měi yáng lìng shì. měi yáng nǚ zǐ gào jià zi bù xiào, yuē: ér cháng yǐ wǒ wèi qī, gòu chī wǒ. zūn wén zhī, qiǎn lì shōu bǔ yàn wèn, cí fú. zūn yuē: lǜ wú qī mǔ zhī fǎ, shèng rén suǒ bù rěn shū. cǐ jīng suǒ wèi zào yù zhě yě. yán shī gǔ shuō: ōu yáng shàng shū yǒu zào yù shì, wèi fēi cháng xíng míng, zào shā lù zhī fǎ. zūn yú shì chū zuò tíng shàng, qǔ bù xiào zǐ xuán zhé zhe shù, shǐ qí lì wǔ rén zhāng gōng shè shā zhī. chū hàn shū běn chuán. jiù jí bù zài. shì yì yǐ qín shòu chù zhī yě.
按:元帝時,王尊守槐里令,兼行美陽令事。美陽女子告假子不孝,曰:「兒常以我為妻,詬笞我。」尊聞之,遣吏收捕驗問,辭服。尊曰:「律無妻母之法,聖人所不忍書。此經所謂『造獄』者也。」顏師古說:「歐陽尚書有造獄事,謂非常刑名,造殺戮之法。」尊於是出坐廷上,取不孝子懸磔着樹,使騎吏五人張弓射殺之。出漢書本傳。舊集不載。是亦以禽獸處之也。
78 guō gōng míng fǎ hòu hàn guō gōng yǐ jùn lì pì gōng fǔ, shí yǒu xiōng dì gòng shā rén zhě, ér zuì wèi yǒu suǒ guī. míng dì yǐ xiōng bù xùn dì, gù bào xiōng zhòng ér jiǎn dì sǐ. zhōng cháng shì sūn zhāng xuān zhào, wù yán liǎng bào zhòng, shàng shū zòu zhāng jiǎo zhì, zuì dāng yāo zhǎn. dì yǐ gōng míng fǎ lǜ, zhào rù wèn zhī, gōng duì: zhāng yīng fá jīn. dì yuē: zhāng jiǎo zhào shā rén, hé wèi fá jīn? gōng yuē: fǎ lìng yǒu gù wù, zhāng chuán mìng zhī miù, yú shì wèi wù. wù zhě, qí wén zé qīng. dì yuē: zhāng yǔ qiú tóng xiàn, yí qí gù yě. gōng yuē: zhōu dào rú dǐ, qí zhí rú shǐ. jūn zǐ bù nì zhà. dì wáng fǎ tiān, xíng bù kě wěi qū shēng yì. dì chēng shàn. qiān gōng tíng wèi zhèng. chū hòu hàn shū běn chuán. jiù jí bù zài.
78、郭躬明法後漢郭躬以郡吏辟公府,時有兄弟共殺人者,而罪未有所歸。明帝以兄不訓弟,故報兄重而減弟死。中常侍孫章宣詔,誤言兩報重,尚書奏章矯制,罪當腰斬。帝以躬明法律,召入問之,躬對:「章應罰金。」帝曰:「章矯詔殺人,何謂罰金?」躬曰:「法令有故、誤,章傳命之謬,於事為誤。誤者,其文則輕。」帝曰:「章與囚同縣,疑其故也。」躬曰:「『周道如砥,其直如矢。』『君子不逆詐。』帝王法天,刑不可委曲生意。」帝稱善。遷躬廷尉正。出後漢書本傳。舊集不載。
àn: shēn wén jùn fǎ, wù wèi kē kè zhě, jiē wěi qū shēng yì ér rán yě. jūn zǐ bù nì zhà, gài è qí mò liú bì zhì yú cǐ ěr. chuán chēng: gōng zhī diǎn lǐ guān yě, jué yù duàn xíng, yī yú jīn shù, gù shì chuán fǎ lǜ, ér zi sūn zhì gōng zhě yī rén, tíng wèi qī rén, hóu zhě sān rén, cì shǐ èr qiān dàn shì zhōng zhōng láng jiāng zhě èr shí yú rén, shì yù shǐ zhèng jiān píng zhě shén zhòng. jī shàn zhī qìng, bù qí shèng yú!
按:深文峻法,務為苛刻者,皆委曲生意而然也。「君子不逆詐」,蓋惡其末流必至於此爾。傳稱:躬之典理官也,決獄斷刑,依於矜恕,故世傳法律,而子孫至公者一人,廷尉七人,侯者三人,刺史、二千石、侍中、中郎將者二十餘人,侍御史、正、監、平者甚眾。積善之慶,不其盛歟!
79 gāo róu qǐng míng yóu zhào yī shì fù wèi gāo róu wèi tíng wèi, shí liè fǎ shén jùn, yí yáng diǎn nóng liú guī qiè yú jìn nèi shè tù, qí gōng cáo zhāng jīng yì xiào shì yán zhī. dì nì jīng míng, shōu guī fù yù. róu biǎo qǐng gào zhě míng, dì dà nù yuē: liú guī dāng sǐ, nǎi gǎn liè wú jìn dì. sòng guī tíng wèi, biàn dāng kǎo lüè, hé fù qǐng gào zhě zhǔ míng, wú qǐ wàng shōu guī yé? róu yuē: tíng wèi, tiān xià zhī píng yě. ān dé yǐ zhì zūn xǐ nù ér huǐ fǎ hū? zhòng fù wèi zòu, cí zhǐ shēn qiè. dì yì wù, nǎi xià jīng míng. jí hái xùn, gè dāng qí zuì. chū wèi zhì běn chuán.
79、高柔請名(游肇一事附)魏高柔為廷尉,時獵法甚峻,宜陽典農劉龜竊于禁內射兔,其功曹張京詣校事言之。帝匿京名,收龜付獄。柔表請告者名,帝大怒曰:「劉龜當死,乃敢獵吾禁地。送龜廷尉,便當考掠,何復請告者主名,吾豈妄收龜耶?」柔曰:「廷尉,天下之平也。安得以至尊喜怒而毀法乎?」重複為奏,辭指深切。帝意寤,乃下京名。即還訊,各當其罪。出魏志本傳。
àn: fǎ yǒu wū gào, fǎn kǎo gào rén, suǒ yǐ xī jiān shěng sòng yě, ān dé nì gào zhě míng hū? róu kě wèi néng zhí fǎ yǐ.
按:法有「誣告,反考告人」,所以息奸省訟也,安得匿告者名乎?柔可謂能執法矣。
hòu wèi yóu zhào wèi tíng wèi shí, xuān wǔ cháng chì zhào yǒu suǒ jiàng shù, zhí ér bù cóng. yuē: bì xià zì néng shù zhī, qǐ kě lìng chén qū bǐ. cǐ yì róu zhī liú yà yú? jiàn běi shǐ běn chuán. èr shì jiù jí bìng bù zài.
後魏游肇為廷尉時,宣武嘗敕肇有所降恕,執而不從。曰:「陛下自能恕之,豈可令臣曲筆。」此亦柔之流亞歟?見北史本傳。二事舊集並不載。
wéi róu yǔ zhào jiē zhào suǒ zhǐ yǐ lì shì shī zhě, gù bìng zhe yān. shù jǐ zhí fǎ zhī lì bù qū bǐ yǐ zòng yǒu zuì, bù huǐ fǎ yǐ xiàn wú gū, ér chù yì hé yú rén xīn yě.
惟柔與肇皆詔所指以勵士師者,故並着焉。庶幾執法之吏不曲筆以縱有罪,不毀法以陷無辜,而處議合於人心也。
80 yīn zhòng kān yuán qíng jìn yīn zhòng kān, wèi jīng zhōu cì shǐ. yǒu guì yáng rén huáng qīn shēng, èr qīn jiǔ méi, zhà fú shuāi má, yán yíng fù sàng. fǔ cáo yī lǜ qì shì. zhòng kān yuē: yuán cǐ fǎ yì, dāng yǐ èr qīn shēng cún ér héng yán sǐ méi, qíng lǐ bèi nì, suǒ bù rěn yán, gù tóng yú ōu lì zhī kē, zhèng yǐ dà pì zhī xíng. qīn shēng tú yǒu dàn wàng zhī guò ěr. suì huó zhī. jiù chū jìn shū běn chuán.
80、殷仲堪原情晉殷仲堪,為荊州刺史。有桂陽人黃欽生,二親久沒,詐服衰麻,言迎父喪。府曹依律棄市。仲堪曰:「原此法意,當以二親生存而橫言死沒,情理悖逆,所不忍言,故同於毆詈之科,正以大辟之刑。欽生徒有誕妄之過耳。」遂活之。舊出晉書本傳。
àn: xī rén chēng guō gōng tuī jǐ yǐ yì wù, shě zhuàng yǐ tàn qíng. fū tuī jǐ yǐ yì wù zhě, shù yě shě zhuàng yǐ tàn qíng zhě, zhōng yě. zhòng kān yì shù jǐ yān. gǒu fēi yòng fǎ zhōng shù, qīn shēng qì shì jué yǐ. cǐ jiē sú lì suǒ bù néng zhě yě.
按:昔人稱郭躬「推己以議物,舍狀以探情。」夫推己以議物者,恕也;舍狀以探情者,忠也。仲堪亦庶幾焉。苟非用法忠恕,欽生棄市決矣。此皆俗吏所不能者也。
81 hé chéng tiān lùn fá sòng hé chéng tiān, yì xī chū, liú yì zhèn gū shú, bǎn wèi xíng cān jūn. yì cháng chū xíng, ér yān líng xiàn lì chén mǎn shè niǎo, jiàn wù zhōng zhí shuài, suī bù shāng, chù fǎ qì shì. chéng tiān yì yuē: yù guì qíng duàn, yí zé cóng qīng. xī yǒu jīng hàn wén dì chéng yú mǎ zhě, zhāng shì zhī hé yǐ fàn bì, zuì zhǐ fá jīn, míng qí wú xīn yú jīng mǎ yě. gù bù yǐ chéng yú zhī zhòng, jiā yǐ yì zhì. jīn mǎn yì zài shè niǎo, fēi yǒu xīn yú zhōng xīn. lǜ: guò wù shāng rén, sān suì xíng. kuàng bù shāng hū? fá zhī kě yě. jiù chū nán shǐ běn chuán.
81、何承天論罰宋何承天,義熙初,劉毅鎮姑孰,板為行參軍。毅嘗出行,而鄢陵縣吏陳滿射鳥,箭誤中直帥,雖不傷,處法棄市。承天議曰:「獄貴情斷,疑則從輕。昔有驚漢文帝乘輿馬者,張釋之劾以犯蹕,罪止罰金,明其無心於驚馬也。故不以乘輿之重,加以異制。今滿意在射鳥,非有心於中心。律:『過誤傷人,三歲刑。』況不傷乎?罰之可也。」舊出南史本傳。
àn: cǐ yì tuī jǐ yì wù, shě zhuàng tàn qíng zhě yě.
按:此亦「推己議物,舍狀探情」者也。
82 kǒng shēn zhī biàn yàn
82、孔深之辨讞
sòng kǒng shēn zhī wèi shàng shū bǐ bù láng shí, ān lù yīng chéng xiàn rén zhāng jiāng líng, yǔ qī wú gòng mà mǔ huáng lìng sǐ, huáng fèn hèn zì yì. yǐ zhí shè. lǜ: zi zéi shā shāng ōu fù mǔ, yù shè yóu xiāo shǒu mà lì, qì shì. móu shā fū zhī fù mǔ, yì qì shì huì shè, miǎn xíng bǔ bīng. jiāng líng mà mǔ, mǔ yǐ zì cái, zhòng yú shāng ōu. ruò tóng shā kē, zé yí zhòng yòng shāng ōu jí lì kē, zé yí qīng. zhì wéi yǒu dǎ mǔ yù shè yóu xiāo shǒu, wú lì mǔ zhì sǐ huì shè zhī kē. shēn zhī yì yuē: fū tí lǐ nì xīn, rén zhě bù rù. míng qiě è zhī, kuàng nǎi rén shì! gù shā shāng zhòu zǔ, fǎ suǒ bù róng lì zhī zhì jǐn, lǐ wú kě yòu. jiāng líng suī yù shè ēn, gù hé xiāo shǒu. fù běn yǐ yì, ài fēi tiān shǔ. huáng zhī suǒ hèn, yì bù zài wú, yuán sǐ bǔ bīng, yǒu yǔn zhèng fǎ. zhào rú shēn zhī yì, wú kě qì shì. chū nán shǐ kǒng jìng chuán, shēn zhī qí sūn yě. jiù jí bù zài.
宋孔深之為尚書比部郎時,安陸應城縣人張江陵,與妻吳共罵母黃令死,黃忿恨自縊。已值赦。律:「子賊殺傷毆父母,遇赦猶梟首;罵詈,棄市。謀殺夫之父母,亦棄市;會赦,免刑補兵。」江陵罵母,母以自裁,重於傷毆。若同殺科,則疑重;用傷毆及詈科,則疑輕。制惟有打母遇赦猶梟首,無詈母致死會赦之科。深之議曰:「夫題里逆心,仁者不入。名且惡之,況乃人事!故殺傷咒詛,法所不容;詈之致盡,理無可宥。江陵雖遇赦恩,固合梟首。婦本以義,愛非天屬。黃之所恨,意不在吳,原死補兵,有允正法。」詔如深之議,吳可棄市。出南史孔靖傳,深之其孫也。舊集不載。
àn: lì zhī zhì sǐ, zhòng yú ōu shāng, bù yǐ shè yuán, yú lǐ wèi yǔn. qī ruò cóng zuò, yóu huò kě shè, wú shí gòng mà, qì shì yì dāng. zhào suǒ yǐ bǔ yì zhī què yě.
按:詈之致死,重於毆傷,不以赦原,於理為允。妻若從坐,猶或可赦,吳實共罵,棄市亦當。詔所以補議之闕也。
83 dài zhòu bó yì táng dài zhòu wèi dà lǐ shǎo qīng shí, zhǎng sūn wú jì bèi zhào, bù jiě pèi dāo rù dōng shàng gé, shàng shū yòu pú shè fēng dé yí lùn: jiān mén xiào wèi bù jué, zuì dāng sǐ wú jì shú. zhòu yuē: xiào wèi yǔ wú jì zuì jūn. chén zǐ yú jūn fù bù dé chēng wù, fǎ zhe: yù tāng jì yǐn shí zhōu chuán, wù bù rú fǎ, jiē sǐ. bì xià lù wú jì gōng, yuán zhī kě yě ruò fá wú jì, shā xiào wèi, bù kě wèi xíng. dì yuē: fǎ wèi tiān xià gōng, zhèn ān dé ā qīn qī. zhào fù yì. dé yí gù zhí, dì jiāng kě, zhòu bó zhī yuē: xiào wèi yuán wú jì yǐ zhì zuì, fǎ dāng qīng. ruò jiē guò wù, bù dāng dú sǐ. yóu shì yǔ xiào wèi jiē miǎn. chū táng shū běn chuán. jiù jí bù zài.
83、戴胄駁議唐戴胄為大理少卿時,長孫無忌被召,不解佩刀入東上閣,尚書右僕射封德彝論:「監門校尉不覺,罪當死;無忌贖。」胄曰:「校尉與無忌罪均。臣子於君父不得稱誤,法着:御湯劑、飲食、舟船,誤不如法,皆死。陛下錄無忌功,原之可也;若罰無忌,殺校尉,不可謂刑。」帝曰:「法為天下公,朕安得阿親戚。」詔覆議。德彝固執,帝將可,胄駁之曰:「校尉緣無忌以致罪,法當輕。若皆過誤,不當獨死。」由是與校尉皆免。出唐書本傳。舊集不載。
àn: zhòu yán: chén zǐ yú jūn fù bù dé chēng wù. suǒ yǐ shēn zé wú jì yě. xiào wèi yuán wú jì yǐ zhì zuì, zé yǔ wú jì zuì jūn, ér fǎ dāng qīng yě. jì miǎn wú jì, yuán yǐ zhì zuì zhě qǐ dé bù miǎn hū? zhòu zhī lì zhēng, yì zhōng shù zhī yì yě.
按:胄言:「臣子於君父不得稱誤。」所以深責無忌也。校尉緣無忌以致罪,則與無忌罪均,而法當輕也。既免無忌,緣以致罪者豈得不免乎?胄之力爭,亦忠恕之義也。
84 xú yǒu gōng duàn fàng táng xú yǒu gōng wèi sī xíng chéng shí, yǒu hán jì xiào zhě, shòu xú jìng yè wěi guān, qián yǐ wù gù. tuī shì shǐ gù zhòng yǎn zòu chēng: jiā kǒu hé yuán zuò. zhào yī, duàn jí méi. yǒu gōng yì yuē: lǜ, móu fǎn zhě zhǎn. shēn wáng jí wú zhǎn fǎ ruò qíng zhuàng nán shě, huò chì qiǎn lù shī. chú fēi cǐ tú, lǐ jué yán xiàng. yuán zuò yuán yīn chù zhǎn, wú zhǎn qǐ hé xiāng yuán? jì suǒ yuán zhī rén wáng, zé suǒ yīn zhī zuì jiǎn. jiǎn zhǐ tú zuò, pín huì shè ēn. jīn rì què duàn méi guān, wèi zhī jù hé tiáo lì? zhào yī yǒu gōng yì, duàn fàng. yóu shì huò miǎn jí méi zhě, fán shù bǎi jiā. chū táng shū běn chuán. shǐ cí tài jiǎn, jīn yǐ tōng diǎn bǔ qí wèi bèi. jiù jí bù zài.
84、徐有功斷放唐徐有功為司刑丞時,有韓紀孝者,受徐敬業偽官,前已物故。推事使顧仲琰奏稱:「家口合緣坐。」詔依,斷籍沒。有功議曰:「律,謀反者斬。身亡即無斬法;若情狀難捨,或敕遣戮屍。除非此塗,理絕言象。緣坐原因處斬,無斬豈合相緣?既所緣之人亡,則所因之罪減。減止徒坐,頻會赦恩。今日卻斷沒官,未知據何條例?」詔依有功議,斷放。由是獲免籍沒者,凡數百家。出唐書本傳。史辭太簡,今以通典補其未備。舊集不載。
àn: yì yán: shèng rén nán miàn ér tīng tiān xià. shì yǐ hàn zhī shǐ guān chēng gāo zǔ hǎo móu néng tīng. fū tīng gù rén zhǔ zhī zhí yě, tīng zhòng yǎn zhī zòu, zé shù bǎi jiā bèi jí méi tīng yǒu gōng zhī yì, zé shù bǎi jiā miǎn jí méi. néng yú cǐ zhī qǔ shě, yì kě wèi zhī míng yǐ. yǒu gōng zhī tuō huò ér chéng míng, fū qǐ ǒu rán zāi!
按:易言:「聖人南面而聽天下。」是以漢之史官稱高祖「好謀能聽」。夫聽固人主之職也,聽仲琰之奏,則數百家被籍沒;聽有功之議,則數百家免籍沒。能於此知取捨,亦可謂之明矣。有功之脫禍而成名,夫豈偶然哉!
85 dòu cān jí jué táng dòu cān, chū wèi fèng xiān wèi. nán zǐ cáo fēn xiōng dì lì běi jūn, zuì bào qí mèi, fù jiù bù zhǐ, huì fù jǐng sǐ. cān dāng xiōng dì zhòng pì. zhòng qǐng qí miǎn sàng, cān yuē: fù yóu zi sǐ, ruò yǐ sàng yán, shì shā fù bù zuò. jiē bǎng shā zhī. chū táng shū dòu cān chuán.
85、竇參亟決唐竇參,初為奉先尉。男子曹芬兄弟隸北軍,醉暴其妹,父救不止,恚赴井死。參當兄弟重辟。眾請俟免喪,參曰:「父由子死,若以喪延,是殺父不坐。」皆榜殺之。出唐書竇參傳。
àn: táng zhì, xiàn lìng duàn jué sǐ zuì. cān wèi fèng xiān wèi, shí dài shè xíng xiàn shì yú? zhòng qǐng qí miǎn sàng zhě, wèi qí fù jì fù jǐng sǐ yǐ, ér xiōng dì yòu zuò fǎ sǐ, zé wú rén chí sàng yě. cǐ gài běi jūn zhī zhòng, tún yú fèng xiān, gù wèi zhī qǐng, yǐ huǎn qí xíng, ér yù qiú zhōng guān shǐ huò miǎn ěr. cān bó zhèng qí shuō, nǎi jí jué zhī, gài yǐ cǐ yě.
按:唐制,縣令斷決死罪。參為奉先尉,時殆攝行縣事歟?眾請俟免喪者,謂其父既赴井死矣,而兄弟又坐法死,則無人持喪也。此蓋北軍之眾,屯於奉先,故為之請,以緩其刑,而欲賕中官使獲免耳。參駁正其說,乃亟決之,蓋以此也。
86 liǔ hún zhí zòu táng liǔ hún, xiāng dé zōng. yù gōng wèi dì zuò dài, wù huǐ yī kuǎ. gōng bù gǎn wén, sī shì tā yù zú zhī. jí xiàn, dì shí bù lèi, tī zhī, gōng rén fú zuì. dì nù qí qī, zhào jīng zhào fǔ lùn sǐ. hún yuē: bì xià jù shā zhī zé yǐ. ruò wěi yǒu sī, xū xiáng yàn nǎi kě. yú fǎ: wù shāng chéng yú qì fú, zuì dāng zhàng. qǐng lùn rú lǜ. yóu shì gōng bù sǐ. chū táng shū liǔ hún chuán.
86、柳渾執奏唐柳渾,相德宗。玉工為帝作帶,誤毀一銙。工不敢聞,私市他玉足之。及獻,帝識不類,擿之,工人服罪。帝怒其欺,詔京兆府論死。渾曰:「陛下遽殺之則已。若委有司,須詳讞乃可。於法:誤傷乘輿器服,罪當杖。請論如律。」由是工不死。出唐書柳渾傳。
àn: wù shāng zhī fǎ, zuì zhǐ yú shì, ruò shǐ shēn wén zhě yì zhī, zé bì zuò yǐ wǎng shàng bù gōng zhī xíng yǐ. shùn diǎn yuē: yòu guò wú dà. yù gōng fēi gǎn wèi qī zhě, nǎi wù huǐ ér bèi cháng ěr, shí zài kě yòu zhī kē.
按:誤傷之法,罪止於是,若使深文者議之,則必坐以罔上不恭之刑矣。舜典曰:「宥過無大。」玉工非敢為欺者,乃誤毀而備償耳,實在可宥之科。
87 gāo fáng fù yù gāo fáng chū shì zhōu, wèi xíng bù láng zhōng. sù zhōu yǒu mín zì rèn qí qī, ér qī zú shòu lù dài zhōu, yán bìng fēng kuáng bù yǔ. bìng bù kǎo lüè, yǐ jù yù shàng qǐng, dà lǐ duàn lìng jué zhàng. fáng fù zhī, yún: mǒu rén bìng fēng bù yǔ, yī gōng wèi yǒu yàn zhuàng, píng hé qǔ zhèng, biàn zuò zhàng xíng? kuàng jìn xì xún yuè, qǐ bù hū suǒ yǐn shí? zài hé qí shì, bì jiàn běn qíng. zhōu zǔ shēn yǐ wèi rán, zhōng zhì yú fǎ.
87、高防覆獄高防初事周,為刑部郎中。宿州有民剚刃其妻,而妻族受賂紿州,言「病風狂不語」。並不考掠,以具獄上請,大理斷令決杖。防覆之,云:「某人病風不語,醫工未有驗狀,憑何取證,便坐杖刑?況禁系旬月,豈不呼索飲食?再劾其事,必見本情。」周祖深以為然,終置於法。
àn: zhé yù zhī dào, bì xiān jū qíng, ér hòu yì zuì. jīn qíng yóu wèi jǐn, zuì zhé xiān duàn, yú lǐ kě hū? cǐ gài shòu lù yù bì zhī ěr. shì gù fáng zhī fù yì rú cǐ. rán dàn qǐng zài hé qí shì, bù fù tuī jiū suǒ sī, zé suī jí è, ér yì jīn wán, qiě lǜ zhī wàn yě.
按:折獄之道,必先鞫情,而後議罪。今情猶未盡,罪輒先斷,於理可乎?此蓋受賂欲庇之耳。是故防之覆議如此。然但請再劾其事,不復推究所司,則雖疾惡,而亦矜頑,且慮枝蔓也。
88 dù hào bǐ fù dù hào shì láng, xiōng shì jiāng nán wèi fǎ guān. cháng yǒu zi huǐ fù huà xiàng, wèi jìn qīn suǒ sòng zhě, yí qí fǎ, wèi néng jué, xíng yú yán sè. hào shàng yòu, wèn zhī qí gù, zhé yuē: sēng dào huǐ tiān zūn fó xiàng, kě yǐ bǐ yě. xiōng shén qí zhī.
88、杜鎬比附杜鎬侍郎,兄仕江南為法官。嘗有子毀父畫像,為近親所訟者,疑其法,未能決,形於顏色。鎬尚幼,問知其故,輒曰:「僧、道毀天尊佛像,可以比也。」兄甚奇之。
àn: xún zǐ yán: yǒu fǎ zhě yǐ fǎ xíng, wú fǎ zhě yǐ lèi jǔ. cǐ yǐ lèi jǔ zhě yě. ruò fú huáng bà lù sān nán, wáng zūn shā jiǎ zǐ, gài jǔ qí shì zhī lèi ěr: fǎ bù jīn qín shòu jù yōu, rán rén shā qín shòu wú zuì, zé lù zhī kě yě.
按:荀子言:「有法者以法行,無法者以類舉。」此以類舉者也。若夫黃霸戮三男,王尊殺假子,蓋舉其事之類耳:法不禁禽獸聚麀,然人殺禽獸無罪,則戮之可也。
89 mǎ zōng yuán sù jùn mǎ zōng yuán dài zhì shǎo shí, fù lín ōu rén, bèi xì shǒu gū, ér shāng zhě sǐ, jiāng dǐ fǎ. zōng yuán tuī suǒ ōu shí, zài xiàn wài sì kè, yīn sù yú jùn, dé yuán fù zuì. yóu shì zhī míng.
89、馬宗元訴郡馬宗元待制少時,父麟毆人,被系守辜,而傷者死,將抵法。宗元推所毆時,在限外四刻,因訴於郡,得原父罪。由是知名。
àn: gū xiàn jì rì, ér rì yǐ bǎi kè jì zhī. sǐ zài xiàn wài zhě, bù zuò ōu shā zhī zuì, ér zuò ōu shāng zhī zuì. fǎ wú jiǔ jìn zhī yì yě, suī zhǐ sì kè, yì shì xiàn wài. yǒu sī yì fǎ, zì dāng rú cǐ, bù bì yīn qí zi sù ér hòu dé yuán yě. gǒu wèi lǔ mǎng, huò zhì wǎng làn, zé néng sù zhě yì kě chēng yǐ.
按:辜限計日,而日以百刻計之。死在限外者,不坐毆殺之罪,而坐毆傷之罪。法無久近之異也,雖止四刻,亦是限外。有司議法,自當如此,不必因其子訴而後得原也。苟為鹵莽,或致枉濫,則能訴者亦可稱矣。
90 mǎ liàng dài sǐ mǎ liàng shàng shū, zhī tán zhōu. shǔ xiàn yǒu wáng mìng zú piāo gōng, wèi xiāng cūn huàn. huò móu shā zhī, zài fǎ dāng sǐ zhě sì rén. liàng wèi qí liáo shǔ yuē: fū néng wèi mín chú hài, ér fǎn zuò yǐ sǐ, qǐ fǎ yì yé? nǎi pī qí àn, xī dài zhī.
90、馬亮貸死馬亮尚書,知潭州。屬縣有亡命卒剽攻,為鄉村患。或謀殺之,在法當死者四人。亮謂其僚屬曰:「夫能為民除害,而反坐以死,豈法意耶?」乃批其案,悉貸之。
àn: piāo gōng zhī rén, yú fǎ xǔ bǔ. ruò fēi míng bǔ zhě, zhé yǐ móu shā zhī, zé lǜ yǒu wū wǎng, fǎ suǒ bù xǔ yě. cǐ sì rén zhě, wèi mín chú hài, qí shì yǒu shí, qí qíng kě jīn, ér bì zhū zhī, fēi fǎ yì yě. rán liáo shǔ jiē jū fǎ zhī wén, zé jùn jiāng dāng yuán fǎ zhī yì, gù liàng dú pī qí àn ér xī dài zhī. ruò zòu tīng chì cái, zé yóu wèi dé tǐ yě.
按:剽攻之人,於法許捕。若非名捕者,輒以謀殺之,則慮有誣枉,法所不許也。此四人者,為民除害,其事有實,其情可矜,而必誅之,非法意也。然僚屬皆拘法之文,則郡將當原法之意,故亮獨批其案而悉貸之。若奏聽敕裁,則尤為得體也。
91 wáng zhì shàng shū wáng zhì dài zhì, zhī lú zhōu. yǒu dào shā qí dǎng, bìng qí zī ér dùn, luó zhě dé zhī. zhì dǐ zhī sǐ, zhuǎn yùn shǐ yáng gào bó qí yù yuē: dào shā qí tú zhě, sǐ dāng yuán. zhì yuē: dào shā qí tú ér zì shǒu zhě, dāng yuán. jīn shā rén qǔ qí zī, fēi zì shǒu ér bǔ dé, yuán sǐ qǐ fǎ yì hū? shù shàng shū, bù bào. jiàng jiān shū zhōu líng xiān guān. yú nián, hán qí zhī shěn xíng yuàn, qǐng dào shā qí tú ér bù shǒu zhě, wú dé yuán. yǐ shàng wǔ shì, bìng jiàn běn chuán.
91、王質上疏王質待制,知廬州。有盜殺其黨,並其貲而遁,邏者得之。質抵之死,轉運使楊告駁其獄曰:「盜殺其徒者,死當原。」質曰:「盜殺其徒而自首者,當原。今殺人取其貲,非自首而捕得,原死豈法意乎?」數上疏,不報。降監舒州靈仙觀。逾年,韓琦知審刑院,請盜殺其徒而不首者,毋得原。已上五事,並見本傳。
àn: shǒu zé yuán zhī, xǔ zì xīn yě. bù shǒu ér yuán, fù hé wèi yé? shā qí tú, qǔ qí zī dùn qù, bǔ dé, chū fēi huǐ guò, ér dài qí sǐ, shī fǎ yì yǐ! yí hū yì zhě yǒu shì qǐng yě.
按:首則原之,許自新也。不首而原,復何謂耶?殺其徒,取其貲遁去,捕得,初非悔過,而貸其死,失法意矣!宜乎議者有是請也。
92 liáng shì pì yí liáng shì chéng xiàng, cháng wèi shěn xíng yuàn xiáng yì guān. zǐ zhōu yāo rén bái yàn huān, néng yī guǐ shén zuò fǎ zǔ zhòu rén, yǒu sǐ zhě. yù shàng, qǐng yàn, jiē yǐ bù jiàn shāng wèi yí. shì yuē: shā rén yǐ rèn, shàng huò kě jù, jīn yǐ zǔ zhòu, qí kě miǎn hū? zú yǐ zhòng pì lùn. jiàn wáng guī chéng xiàng suǒ zhuàn mù zhì.
92、梁適辟疑梁適丞相,嘗為審刑院詳議官。梓州妖人白彥歡,能依鬼神作法詛咒人,有死者。獄上,請讞,皆以不見傷為疑。適曰:「殺人以刃,尚或可拒,今以詛咒,其可免乎?」卒以重辟論。見王圭丞相所撰墓誌。
àn: néng yī guǐ shén zuò fǎ zǔ zhòu, shì zào chù gǔ dú yàn mèi zhī lèi yě. jū dé qí shí, yí bù jiàn shāng, cǐ gài bù zhī wú fǎ zhě yǐ lèi jǔ zhī yì ěr. yù jué dà yù, bì fù gǔ yì, bǐ sú lì zhě qǐ néng rán yé!
按:能依鬼神作法詛咒,是造畜蠱毒、厭魅之類也。鞫得其實,疑不見傷,此蓋不知「無法者以類舉」之義耳。欲決大獄,必傅古義,彼俗吏者豈能然耶!
93 céng gōng liàng gōng yuè céng gōng liàng shì zhōng zài zhèng fǔ shí, měi dé sì fāng zòu yù, bì gōng yuè zhī. mì zhōu yín shā fā mín tián zhōng, yǒu qiáng dào zhě, dà lǐ lùn yǐ sǐ. gōng liàng dú wèi: cǐ jìn wù yě, qǔ zhī suī qiáng, yǔ dào mín jiā wù yǒu jiān, zuì bù yīng sǐ. xià yǒu sī yì, zú bǐ jié jìn wù fǎ, dào dé bù sǐ. xiān shì, jīn yín suǒ fā duō yǐ qiáng dào zuò sǐ, zì shì wú sǐ zhě. jiàn céng zhào nèi hàn suǒ zhuàn xíng zhuàng.
93、曾公亮躬閱曾公亮侍中在政府時,每得四方奏獄,必躬閱之。密州銀沙發民田中,有強盜者,大理論以死。公亮獨謂:「此禁物也,取之雖強,與盜民家物有間,罪不應死。」下有司議,卒比劫禁物法,盜得不死。先是,金銀所發多以強盜坐死,自是無死者。見曾肇內翰所撰行狀。
94 zhào biàn dú yán zhào biàn cān zhèng, chū wèi wǔ ān jūn jié dù tuī guān. yǒu wěi zào yìn zhě, lì jiē yǐ wèi dāng sǐ. biàn dú yuē: zào zài shè qián, yòng zài shè hòu. shè qián bù yòng, shè hòu bù zào, fǎ jiē bù sǐ. suì yǐ yí yàn zhī, zú miǎn sǐ. yī fǔ jiē fú. jiàn sū shì duān míng suǒ zhuàn mù zhì.
94、趙抃\獨言趙抃\參政,初為武安軍節度推官。有偽造印者,吏皆以為當死。抃\獨曰:「造在赦前,用在赦後。赦前不用,赦後不造,法皆不死。」遂以疑讞之,卒免死。一府皆服。見蘇軾端明所撰墓誌。
àn: jié jìn wù, zào wěi yìn, qí lùn yǐ fǎ, yǒu bù dāng sǐ ér yòng fǎ zhě huò chù sǐ yān, shì wǎng làn yě. zé rú céng yǔ zhào zhě, kě wèi míng qiě jǐn yǐ. xī dài zhòu cān chù fǎ yì, zhì xī qiū háo, cǐ hé kuì bǐ zāi!
按:劫禁物,造偽印,其論以法,有不當死而用法者或處死焉,是枉濫也。則如曾與趙者,可謂明且謹矣。昔戴胄「參處法意,至析秋毫」,此何愧彼哉!
95 chén fèng gǔ jiù fǎ shěn kuò shuō èr shì hé chéng tiān yì yī shì fù chén fèng gǔ zhǔ kè tōng pàn bèi zhōu shí, yǒu zú zhí dào zhě, qí mǔ yù qián qǔ dào, zú jù bù yǔ, pū zhī dì, míng rì sǐ. yǐ zú shǔ lì, lùn wèi qì shì. fèng gǔ yì yuē: zhǔ dào yǒu wáng shī fǎ. jīn rén qǔ zhī, fǎ dāng dé hàn. hàn ér sǐ, nǎi yǐ dòu lùn, shì shǒu zhě bù dé zhǔ dào yě. cán yī bù gū, ér piāo duó shēng shì, fǎ fēi shì. yīn yǐ wén. bào zhì, zhàng zú. rén chēng fú zhī. jiàn wáng xiàng zhǔ bù suǒ zhuàn mù zhì.
95、陳奉古咎法(沈括說二事、何承天議一事附)陳奉古主客通判貝州時,有卒執盜者,其母欲前取盜,卒拒不與,仆之地,明日死。以卒屬吏,論為棄市。奉古議曰:「主盜有亡失法。今人取之,法當得捍。捍而死,乃以斗論,是守者不得主盜也。殘一不辜,而剽奪生事,法非是。」因以聞。報至,杖卒。人稱服之。見王向主簿所撰墓誌。
àn: gǔ zhī yì zuì zhě, xiān zhèng míng fēn, cì yuán qíng lǐ. bǐ yù qián qǔ zhě, bèi zhí zhī dào yě. mǔ suī qīn, bù dé zhé qǔ yě. cǐ jù bù yǔ zhě, zhí dào zhī zhǔ yě. zú suī ruò, bù dé zhé yǔ yě. qián qǔ zhī qíng zài yú duó, bù yǔ zhī qíng zài yú hàn. duó ér hàn yān, qí zhuàng shì dòu, ér shí fēi dòu. ruò yǐ dòu lùn, shì bù zhèng míng fēn, bù yuán qíng lǐ yě. fèng gǔ wèi fǎ fēi shì, bù yuē fǎ dāng dé hàn, fū nài hé guī jiù yú fǎ? gài yòng fǎ zhě móu ěr.
按:古之議罪者,先正名分,次原情理。彼欲前取者,被執之盜也。母雖親,不得輒取也。此拒不與者,執盜之主也。卒雖弱,不得輒與也。前取之情在於奪,不與之情在於捍。奪而捍焉,其狀似斗,而實非斗。若以斗論,是不正名分,不原情理也。奉古謂「法非是」,不曰「法當得捍」,夫奈何歸咎於法?蓋用法者繆耳。
shěn kuò nèi hàn shuō: shòu zhōu yǒu rén, shā qī zhī fù mǔ xiōng dì shù kǒu. zhōu sī yǐ wèi bù dào, yuán zuò qī zǐ. xíng cáo bó yuē: ōu qī zhī fù mǔ, jí shì yì jué, kuàng yú móu shā. bù dāng fù zuò qí qī. xíng zhōu yǒu dào shā yī jiā, qí fū fù jí shí sǐ, yǒu yī zǐ míng rì nǎi sǐ. zhōu sī yǐ qí jiā cái chǎn yī hù jué fǎ gěi chū jià qīn nǚ. xíng cáo bó yuē: mǒu jiā fù mǔ sǐ shí, qí zi shàng zài, cái chǎn nǎi zi wù. suǒ wèi chū jià qīn nǚ, nǎi chū jià zǐ mèi, bù hé yǒu fèn. jiàn bǐ tán.
沈括內翰說:壽州有人,殺妻之父母兄弟數口。州司以為「不道」,緣坐妻子。刑曹駁曰:「毆妻之父母,即是義絕,況於謀殺。不當復坐其妻。」邢州有盜殺一家,其夫婦即時死,有一子明日乃死。州司以其家財產依戶絕法給出嫁親女。刑曹駁曰:「某家父母死時,其子尚在,財產乃子物。所謂出嫁親女,乃出嫁姊妹,不合有分。」見筆談。
shòu zhōu zhī duàn, shī zài bù yuán qíng lǐ yě. xíng zhōu zhī duàn, shī zài bù zhèng míng fēn yě. sú lì yòng fǎ, dà shuài duō rán, fǎ hé jiù yé? bù wéi jīn ěr, gǔ yì yǒu zhī: sòng wén dì shí, zhì jié dào tóng jí qī qīn bǔ bīng. yú háng rén báo dào jǔ wèi jié, cóng dì dài gōng dào shēng bìng dà gōng qīn, yǐ dài gōng děng mǔ cún wèi qī qīn, ér wèi zi yí suí mǔ bǔ bīng. shàng shū zuǒ chéng hé chéng tiān yì yuē: fù rén sān cóng, fū sǐ cóng zi. jīn dào jǔ wèi jié, shū fù yǐ mò, dài gōng dào shēng bìng shì cóng dì, bù hé bǔ zhé. nǎi yǐ shū mǔ wèi qī qīn, ér lìng èr zi suí mǔ. jì guāi dà gōng bù zhé zhī zhì, yòu shī fù rén sān cóng zhī dào. wèi qí mǔ zǐ bìng yí jiàn yuán. chū nán shǐ běn chuán.
壽州之斷,失在不原情理也。邢州之斷,失在不正名分也。俗吏用法,大率多然,法何咎耶?不唯今耳,古亦有之:宋文帝時,制劫盜同籍期親補兵。餘杭人薄道舉為劫,從弟代公、道生並大功親,以代公等母存為期親,而謂子宜隨母補兵。尚書左丞何承天議曰:「婦人三從,夫死從子。今道舉為劫,叔父已歿,代公、道生並是從弟,不合補謫。乃以叔母為期親,而令二子隨母。既乖大功不謫之制,又失婦人三從之道。謂其母子並宜見原。」出南史本傳。
fū bù biàn nán nǚ zhī yì, ér zhé fù rén bǔ bīng, qǐ fēi bù zhèng míng fēn, bù yuán qíng lǐ zhī shèn zhě yú? cǐ sú lì shǒu wén zhī bì, bù kě bù zhī yě.
夫不辨男女之異,而謫婦人補兵,豈非不正名分,不原情理之甚者歟?此俗吏守文之弊,不可不知也。
96 hú xiàng kē zhàng hú xiàng shǎo qīng, chū wèi yuán zhōu sī lǐ cān jūn. yǒu rén qiè shí, ér zhǔ zhě jī shā zhī, jùn lùn yǐ sǐ. xiàng zhēng zhī yuē: fǎ dāng zhàng. jùn jiāng bù tīng. zhì qǐng yú cháo, nǎi rú xiàng yì. jiàn lǚ dà fáng chéng xiàng suǒ zhuàn mù zhì. àn: cǐ yǐ míng fēn yán zhī, zé bèi jī zhě qiè shí zhī dào yě, jī zhī zhě diǎn shí zhī zhǔ yě yǐ qíng lǐ yán zhī, zé yǔ fán rén xiāng ōu jī yì yǐ. dēng shí jī shā, zuì bù zhì sǐ yě. rán xū jī zhě běn wú shā yì, xiè hòu zhì sǐ, nǎi zuò zhàng zuì. huò yòng rèn, huò jué shí, huò cán huǐ, zé shì yì zài yú shā, fǎ suǒ bù xǔ yě. yòu dāng yuán qí qíng lǐ, qǐ kě yī gài kē duàn? jǐn xīn jūn zǐ yì yí chá yān.
96、胡向科杖胡向少卿,初為袁州司理參軍。有人竊食,而主者擊殺之,郡論以死。向爭之曰:「法當杖。」郡將不聽。至請於朝,乃如向議。見呂大防丞相所撰墓誌。按:此以名分言之,則被擊者竊食之盜也,擊之者典食之主也;以情理言之,則與凡人相毆擊異矣。登時擊殺,罪不至死也。然須擊者本無殺意,邂逅致死,乃坐杖罪。或用刃,或絕時,或殘毀,則是意在於殺,法所不許也。又當原其情理,豈可一概科斷?盡心君子亦宜察焉。
97 sū cǎi qǐng jiǎn hóu jǐn zhāng táng qīng èr shì fù sū cǎi gěi shì wèi dà lǐ sì xiáng duàn guān shí, mín yǒu fù zú mǔ jià zhě, wén mǔ sǐ yǐ zàng, nǎi dào qí jiù ér fù zhī. fǎ dāng sǐ. cǎi dú yuē: zi dào mǔ jiù, nà yú fù mù, qǐ yǔ fā zhǒng qǔ cái zhě bǐ! qǐng zhī, dé jiǎn sǐ.
97、蘇采請減(侯瑾、張唐卿二事附)蘇採給事為大理寺詳斷官時,民有父卒母嫁者,聞母死已葬,乃盜其柩而祔之。法當死。采獨曰:「子盜母柩,納於父墓,豈與發冢取財者比!」請之,得減死。
àn: hóu jǐn shǎo qīng tí diǎn shǎn xī xíng yù shí, hé zhōng yǒu mín, fù sǐ. mǔ gǎi jià, shí yú nián yì sǐ. zhé dào fā zhǒng, qǔ qí guān yǔ fù hé zàng. fǎ dāng dà pì. yǒu sī lì cóng qīng, jǐn qǐng zhe yú lìng. cǐ nǎi yòng cǎi suǒ qǐng wèi lì zhě. gài mǔ yǔ hòu fū tóng xué ér zàng, yú shì fā qí zhǒng, qǔ qí jiù, gù lùn yǐ jié mù jiàn shī zhī fǎ, ér qǐng zhī jǐn dé jiǎn sǐ yě.
按:侯瑾少卿提點陝西刑獄時,河中有民,父死。母改嫁,十餘年亦死。輒盜發冢,取其棺與父合葬。法當大辟。有司例從輕,瑾請着於令。此乃用采所請為例者。蓋母與後夫同穴而葬,於是發其冢,取其柩,故論以劫墓見屍之法,而請之僅得減死也。
zhāng táng qīng zhuàng yuán tōng pàn shǎn zhōu shí, mín yǒu mǔ zài shì rén ér sǐ zhě, jí fù zhī zàng, zi hèn mǔ bù dé fù, nǎi dào sàng tóng zàng zhī. yǒu sī qǐng lùn rú fǎ. táng qīng quán fǔ shì, nǎi yuē: shì zhī yǒu xiào bù zhī yǒu fǎ ěr. suì shì zhī yǐ wén. zé yì hū cǎi suǒ qǐng zhě. gài hòu fū shàng zài, ér mǔ sǐ wèi zàng, dú dào qí sàng yǐ guī, fēi fā zhǒng qǔ guān, zé fǎ yì qīng yǐ, suī shì zhī kě yě. sān shì bìng jiàn běn chuán.
張唐卿狀元通判陝州時,民有母再適人而死者,及父之葬,子恨母不得祔,乃盜喪同葬之。有司請論如法。唐卿權府事,乃曰:「是知有孝不知有法耳。」遂釋之以聞。則異乎采所請者。蓋後夫尚在,而母死未葬,獨盜其喪以歸,非發冢取棺,則法亦輕矣,雖釋之可也。三事並見本傳。
98 chén xī liàng yàn fēng chén xī liàng dà qīng, wèi kāi fēng fǔ sī lù shì. yǒu qīng zhōu nán zǐ zhào yǔ, shàng yán yuán hào bì fǎn, zuò zé wèi wén xué cān jūn, fú zhōu ān zhì. míng nián, yuán hào guǒ fǎn. yǔ zì sòng, suǒ bù bù shòu, wáng zhì jīng shī. zhí zhèng lìng hé yǐ zài guān wú gù wáng fǎ. xī liàng zòu: qǐ yǐ yǔ suǒ shàng fēng shì fù yǒu sī, jí qí yán yàn, bù dāng jiā zé. yǔ yóu shì de shì. jiàn běn chuán.
98、陳希亮驗封陳希亮大卿,為開封府司錄事。有青州男子趙宇,上言「元昊必反」,坐責為文學參軍,福州安置。明年,元昊果反。宇自訟,所部不受,亡至京師。執政令劾以在官無故亡法。希亮奏:「乞以宇所上封事付有司,即其言驗,不當加責。」宇由是得釋。見本傳。
àn: cǐ lùn qí zhuàng, zé yǔ wèi wén xué cān jūn, fú zhōu ān zhì, ér wáng zhì jīng shī, hé yǐ zài guān wú gù wáng fǎ, kě yě. lùn qí qíng, zé yǔ qǐ wú gù wáng zāi? běn zuò yán yuán hào fǎn ér zé zhī, jīn guǒ fǎn yǐ, shàng hé hé yān! xī liàng kě wèi néng shě zhuàng yǐ tàn qíng yě.
按:此論其狀,則宇為文學參軍,福州安置,而亡至京師,劾以在官無故亡法,可也。論其情,則宇豈無故亡哉?本坐言元昊反而責之,今果反矣,尚何劾焉!希亮可謂能「舍狀以探情」也。
99 jiǎ àn zhū yì jiǎ àn shì dú, pàn liú nèi quán shí, yì zhōu tuī guān chéng zé, zài shǔ sān nián, bù zhī qí fù sǐ. jí dài hái, quán lì bù wèi lǐng wén shū, shǐ qù fā sàng. jì chú fú, qiě qiú mó kān. àn yán: zé yǔ fù bù tōng wèn zhě sān nián, jiè fēi nì sàng, shì qǐ wèi xiào hū? zú shǐ zuò fèi tián lǐ. jiàn wáng guī chéng xiàng suǒ zhuàn mù zhì.
99、賈黯誅意賈黯侍讀,判流內銓時,益州推官乘澤,在蜀三年,不知其父死。及代還,銓吏不為領文書,始去發喪。既除服,且求磨勘。黯言:「澤與父不通問者三年,借非匿喪,是豈為孝乎?」卒使坐廢田裡。見王圭丞相所撰墓誌。
àn: àn yì zé zuì, ruò shēn wén zhě. gài yǐ míng jiào bù kě bù yán, shì chūn qiū zhū yì zhī yì yě.
按:黯議澤罪,若深文者。蓋以名教不可不嚴,是春秋「誅意」之義也。
100 chén xùn shǒu zhèng chén xùn bīn kè wèi cháng zhōu tuán liàn tuī guān shí, àn chá guān yǒu yù zhòng jùn yù zhě, cáo yuàn chéng yì, wǔ wén chéng zhī. xùn yuē: fēi zuì shā rén yǐ fǎ, yǔ shā rén yǐ rèn wú yì yě. jìng lùn rú lǜ. jiàn běn chuán.
100、陳巽守正陳巽賓客為常州團練推官時,案察官有欲重郡獄者,曹掾承意,舞文成之。巽曰:「非罪殺人以法,與殺人以刃無異也。」竟論如律。見本傳。
àn: wǔ wén qiǎo dǐ, rù rén zhī zuì, jūn zǐ bù wèi yě. ér lì yòu zhī, shì xié zhī, néng bù shī qí shǒu zhě, nán yǐ. xùn qǐ bù wèi zhī xián hū!
按:舞文巧詆,入人之罪,君子不為也。而利誘之,勢脅之,能不失其守者,難矣。巽豈不謂之賢乎!
101 pú jǐn mì gǎn zhēng pú jǐn mì láng zhōng, chū wèi wàn zhōu nán pǔ lìng, cháng shè zhōu mù. shí tíng wèi bó zhōu yù shī chū sǐ zuì. jǐn mì yǐ wèi: fǎ zhě, tiān xià gòng shǒu. jīn zuì yú fǎ bù dāng sǐ, bù zhēng zé bù kě. zhōu jiāng yuē: kě yǔ tíng wèi zhēng yé? jǐn mì yù zhí bù duó. jí zhào xià tā sī yì, ér zú dé bù rù sǐ, zhōu jiāng shǐ kuì fú. jiàn céng zhào nèi hàn suǒ zhuàn mù zhì.
101、蒲謹密敢爭蒲謹密郎中,初為萬州南浦令,嘗攝州幕。時廷尉駁州獄失出死罪。謹密以為:「法者,天下共守。今罪於法不當死,不爭則不可。」州將曰:「可與廷尉爭耶?」謹密愈執不奪。及詔下他司議,而卒得不入死,州將始愧服。見曾肇內翰所撰墓誌。
àn: gǔ rén shǒu fǎ, rú zhāng shì zhī xú yǒu gōng, jiē yǔ tiān zǐ zhēng zhě yě. ér wèi bù kě yǔ tíng wèi zhēng, móu yǐ! qiě gǒu dàn wǒ zhī zhēng, zé bù xù bǐ zhī sǐ, qǐ jūn zǐ āi jīn zhī yì yé?
按:古人守法,如張釋之、徐有功,皆與天子爭者也。而謂不可與廷尉爭,繆矣!且苟憚我之爭,則不恤彼之死,豈君子哀矜之義耶?
102 qiáng zhì yì zāng qiáng zhì láng zhōng, chū wèi sì zhōu sī lǐ cān jūn, cháng shè sī fǎ shì. cáo yùn zú dào guān mǐ, yù jù, yì zāng dǐ sǐ zhě wǔ rén. zhì yán: yì zāng wèi yīng lǜ. zhōu yí qí shì yǐ zòu. ér dà lǐ sì guǒ jiū zhèng rú zhì yán, jiē dé bù sǐ. guān lì jiē bèi zuì, dú zhì bù yù. jiàn céng zhào nèi hàn suǒ zhuàn mù zhì.
102、強至議贓強至郎中,初為泗州司理參軍,嘗攝司法事。漕運卒盜官米,獄具,議贓抵死者五人。至言:「議贓未應律。」州疑其事以奏。而大理寺果糾正如至言,皆得不死。官吏皆被罪,獨至不預。見曾肇內翰所撰墓誌。
àn: yì zāng yǐ lǜ, ér wèi yīng lǜ, gài yú yì yì yǒu bù tōng yě. zuì bù yīng sǐ nǎi dǐ sǐ yān, zé qí bù jiǎng, guò yì dà yǐ. shì gù hàn yǐ lǜ wèi zhuān mén zhī xué, táng zhì bó shì dì zǐ yuán yǐ jiǎng zhī. jǐn xīn jūn zǐ, yì yān kě hū!
按:議贓以律,而未應律,蓋於意義有不通也。罪不應死乃抵死焉,則其不講,過亦大矣。是故漢以律為專門之學,唐置博士弟子員以講之。盡心君子,亦焉可忽!
fū yì zuì zhī shì, zì gǔ shén duō, jīn dàn lüè jǔ èr shí qī tiáo, yì yīn jiù jí gài yán zhī ěr. qí xiáng jiàn yú tōng diǎn huì yào, bù kě xī zài yě.
夫議罪之事,自古甚多,今但略舉二十七條,亦因舊集概言之耳。其詳見於通典、會要,不可悉載也。