kūn, yuán hēng, lì pìn mǎ zhī zhēn. jūn zǐ yǒu yōu wǎng, xiān mí, hòu dé zhǔ, lì xī nán, dé péng. dōng běi sàng péng, ān zhēn jí. tuàn yuē: zhì zāi kūn yuán, wàn wù zī shēng, nǎi shùn chéng tiān. kūn hòu zài wù, dé hé wú jiāng. hán hóng guāng dà, pǐn wù xián hēng. pìn mǎ dì lèi, xíng dì wú jiāng, róu shùn lì zhēn. jūn zǐ yōu xíng, xiān mí shī dào, hòu shùn dé cháng. xī nán dé péng, nǎi yǔ lèi xíng, dōng běi sàng péng, nǎi zhōng yǒu qìng. ān zhēn zhī jí, yīng dì wú jiāng.
坤,元亨,利牝馬之貞。君子有攸往,先迷,後得主,利西南,得朋。東北喪朋,安貞吉。彖曰:至哉坤元,萬物資生,乃順承天。坤厚載物,德合無疆。含弘光大,品物咸亨。牝馬地類,行地無疆,柔順利貞。君子攸行,先迷失道,後順得常。西南得朋,乃與類行,東北喪朋,乃終有慶。安貞之吉,應地無疆。
kūn, shùn yě, chéng yú gān ér chéng gān zhī huà yě. chén bǐng mìng yú jūn, ér zhì jūn zhī zhì yě. yǒu dà tōng shǐ shēng zhī dé yān, wàn wù yóu zhī dé yān. wàn wù yóu zhī ér xíng yě, wú yǒu yuǎn ěr ér fèng shùn zhī qín. bù gǎn dài róu, bù shī zhèng pìn, mǎ zhī zhēn yě. chén dào yě, dài jūn ér hòu chéng yě. jūn zǐ yōu xíng, chū lí hū zú, mí ér shī dào, hòu bǎo qí suǒ, nǎi qí cháng yě. xī nán tóng lèi, ān wú chéng yě. dōng běi sàng péng, chū ér dé zhèng, zhōng yǒu qìng yě. dì chéng tiān ér tǐ fāng, chén fèng jūn ér wèi zhèng, yuǎn wú bù zhì, duō wú bù néng, wú jiāng zhī dé. gù jūn zǐ dìng qí fēn, xíng qí shì, zé yè. fū wú jiāng zhī yǒng yě.
坤,順也,承於乾而成乾之化也。臣稟命於君,而致君之治也。有大通始生之德焉,萬物由之得焉。萬物由之而形也,無有逺邇而奉順之勤。不敢怠柔,不失正牝,馬之貞也。臣道也,待君而後成也。君子攸行,初離乎族,迷而失道,後保其所,乃其常也。西南同類,安無成也。東北喪朋,出而得正,終有慶也。地承天而體方,臣奉君而為正,逺無不至,多無不能,無疆之德。故君子定其分,行其事,則葉。夫無疆之永也。
xiàng yuē: dì shì. kūn, jūn zǐ yǐ hòu dé zài wù.
象曰:地勢。坤,君子以厚德載物。
dì wú bù zài, shì shùn ér shàng, chéng yú tiān. jūn zǐ xiū bó qí dé, ér dāng chéng shàng zhī shì yě.
地無不載,勢順而上,承於天。君子修博其德,而當承上之事也。
chū liù, lǚ shuāng jiān bīng zhì. xiàng yuē: lǚ shuāng jiān bīng, yīn shǐ níng yě. xún zhì qí dào, zhì jiān bīng yě.
初六,履霜堅氷至。象曰:履霜堅氷,隂始凝也。馴至其道,至堅氷也。
yīn shǐ níng yǐ jí yú jī róu ér wèi jiān, zuì shǐ yú xiǎo qī yǐ zhì yú lèi è ér wèi zéi. gù wèi shàng zhě bù kě yǐ bù biàn, wèi xià zhě bù kě yǐ bù shèn. bù zǎo biàn yě, xún ér shùn zhī yǐ zhì yú dà yě, zé wú jí yǐ. fū yīn yáng wǎng lái děng yě. gān shǐ yú qián rì zhī nán zhì ér shēng yě, yīn shēng yú rì zhī chún shǒu zhì lǚ shuāng, ér wǔ yīn chéng ér wèi bīng. hé yě? yáng tiān xià zhī dà yě, yīn fǔ chéng qí nèi, ér qí tǐ yī yě, wàn wù huà yě. yáng tāi yú kǎn ér lǎo yú gān, zé níng wèi shuāng, jī ér chéng bīng, cǐ yīn zì chéng xíng, ér wèi zéi hài zhī shǐ yě. fēi shēng zhī shǐ yě. suī yīn shèng yě ér yáng qián yān, zhōng dé qí zhèng yě, gù zéi chén zhě shì jiē yǒu zhī yǒu, suí ér miè zhī, cǐ qí xiàng yě. gù shèng rén zuò wèi jiè yún.
隂始凝以極於積柔而為堅,罪始於小欺以至於累惡而為賊。故為上者不可以不辨,為下者不可以不愼。不早辨也,馴而順之以至於大也,則無及已。夫隂陽往來等也。乾始於潛日之南至而生也,隂生於日之鶉首至履霜,而五隂成而為氷。何也?陽天下之大也,隂輔成其內,而其體一也,萬物化也。陽胎於坎而老於乾,則凝為霜,積而成氷,此隂自成形,而為賊害之始也。非生之始也。雖隂盛也而陽潛焉,終得其正也,故賊臣者世皆有之有,隨而滅之,此其象也。故聖人作為戒雲。
liù èr, zhí fāng dà, bù xí wú bù lì. xiàng yuē: liù èr zhī dòng, zhí yǐ fāng yě. bù xí wú bù lì, dì dào guāng yě.
六二,直方大,不習無不利。象曰:六二之動,直以方也。不習無不利,地道光也。
jìng rán ér dài qí tiān qì, zhí yě. wù dé yí ér suì shēng, fāng yě. wú bù zài yān, dà yě. dì dào zhī shàng, jū tǐ zhī zhōng, jǐn dì zhī lǐ, wú sī ér shēng chéng yě. chéng mìng ér huà zhī, dòng wú bù zhōng, hé xí zhī yǒu hū, gù wú bù lì yě.
靜然而待其天氣,直也。物得宜而遂生,方也。無不載焉,大也。地道之上,居體之中,盡地之理,無私而生成也。承命而化之,動無不中,何習之有乎,故無不利也。
liù sān, hán zhāng kě zhēn, huò cóng wáng shì, wú chéng yǒu zhōng. xiàng yuē: hán zhāng kě zhēn, yǐ shí fā yě. huò cóng wáng shì, zhī guāng dà yě.
六三,含章可貞,或從王事,無成有終。象曰:含章可貞,以時發也。或從王事,知光大也。
tǐ shùn yě, wèi xià zhī zhǎng, shǒu chén zhī fēn yě. nèi hán qí míng ér bù gǎn suì, gù kě yīn shí ér fā, bù shī qí zhèng. wáng huò yǒu mìng, zé cóng zhī yě. bù guǒ shǒu chéng, dài zhōng ér yǐ zhī zhī, guāng dà néng quán qí dào yě.
體順也,為下之長,守臣之分也。內含其明而不敢遂,故可因時而發,不失其正。王或有命,則從之也。不果首成,代終而以知之,光大能全其道也。
liù sì, kuò náng, wú jiù, wú yù. xiàng yuē: kuò náng wú jiù, shèn bù hài yě.
六四,括囊,無咎,無譽。象曰:括囊無咎,愼不害也。
chún yīn zhī shēng, wú yáng yǐ míng zhī, zé yīn bù néng dú huà yě. xià tǐ dì yě. shàng yòu fēi yáng, wú tiān wú jūn zhī xiàng yě. tiān dì bù jiāo zhī dào yě. xián rén hé yóu míng hū jìng shèn ér huái qí dào, bāo kuò ér bù gǎn fā, kě yǐ wú jiù yù yě. jiè qí wèi yú shàng xíng yě.
純隂之升,無陽以明之,則隂不能獨化也。下體地也。上又非陽,無天無君之象也。天地不交之道也。賢人何由明乎敬愼而懷其道,包括而不敢發,可以無咎譽也。戒其位於上行也。
liù wǔ, huáng shang, yuán jí. xiàng yuē: huáng shang yuán jí, wén zài zhōng yě.
六五,黃裳,元吉。象曰:黃裳元吉,文在中也。
huáng, zhōng zhī wén yě. shang, xià zhī shì yě. róu yǐ wén zhì, zhōng ér néng tōng, guì ér tǐ zhèng, bù gǎn wéi bèi, zhì jūn zhī huà yě. wèi chén yǐ zhī jǐn dào yǐ. gù dà jí yě.
黃,中之文也。裳,下之飾也。柔以文治,中而能通,貴而體正,不敢違背,致君之化也。為臣以之盡道矣。故大吉也。
shàng liù, lóng zhàn yú yě, qí xuè xuán huáng. xiàng yuē: lóng zhàn yú yě, qí dào qióng yě.
上六,龍戰於野,其血玄黃。象曰:龍戰於野,其道窮也。
yīn zhī jí ér yáng zhàn zhī, yuē lóng zhàn yě. zhàn zé liǎng shāng yǐ. yīn dào jí, jí sī qióng, qióng zé shāng, jiāng fù zhuàng, yīn wàn wù ér jiàn yān, gù yuē yú yě. zé róu cuì zhě kū sǐ, ér jiān qiáng zhě nèi shēng yě.
隂之極而陽戰之,曰龍戰也。戰則兩傷矣。隂道極,極斯窮,窮則傷,將復壯,因萬物而見焉,故曰於野。則柔脆者枯死,而堅強者內生也。
yòng liù, lì yǒng zhēn. xiàng yuē: lì yòng yǒng zhēn, yǐ dà zhōng yě.
用六,利永貞。象曰:利用永貞,以大終也。
róu jiè yú xié, zhǎng zhèng nǎi lì yě. gù jūn zǐ zhī yòng liù yě, shùn shàng ér bǎo qí zhèng, hé qí gāng dà ér zhōng yě.
柔戒於邪,長正乃利也。故君子之用六也,順上而保其正,合其剛大而終也。
wén yán yuē: kūn zhì róu ér dòng yě, gāng zhì jìng ér dé fāng, hòu dé zhǔ ér yǒu cháng, hán wàn wù ér huà guāng, kūn dào qí shùn hū chéng tiān ér shí xíng.
文言曰:坤至柔而動也,剛至靜而德方,後得主而有常,含萬物而化光,坤道其順乎承天而時行。
kūn shùn yě, jìng ér hán guāng, néng chù zhì wàn wù ér bù gǎn xiān yě. shùn yú shàng ér shí dòng chéng, qí zhōng ér bù dài. jiān gāng ér dé yú jiǔ, zhì róu yǐ wèi gāng yě.
坤順也,靜而含光,能畜治萬物而不敢先也。順於上而時動成,其終而不怠。堅剛而得於久,至柔以為剛也。
jī shàn zhī jiā, bì yǒu yú qìng. jī bù shàn zhī jiā, bì yǒu yú yāng. chén shì qí jūn, zi shì qí fù, fēi yī zhāo yī xī zhī gù. qí suǒ yóu lái zhě, jiàn yǐ. yóu biàn zhī bù zǎo biàn yě. yì yuē: lǚ shuāng jiān bīng zhì, gài yán shùn yě.
積善之家,必有餘慶。積不善之家,必有餘殃。臣弒其君,子弒其父,非一朝一夕之故。其所由來者,漸矣。由辯之不早辯也。易曰:履霜堅氷至,蓋言順也。
jūn zǐ zhī biàn yú chū yě, jì xíng yú lǚ shuāng zé jiān bīng zhì, shùn ér zhì zhī, rán yě. qí biàn, yú jūn zǐ xiǎo rén gài shèn hū cǐ yě.
君子之辯於初也,既形於履霜則堅氷至,順而致之,然也。其辯,於君子小人蓋愼乎此也。
zhí qí zhèng yě, fāng qí yì yě. jūn zǐ, jìng yǐ zhí nèi, yì yǐ fāng wài, jìng yì lì, ér dé bù gū. zhí fāng dà, bù xí wú bù lì. zé bù yí qí suǒ xíng yě.
直其正也,方其義也。君子,敬以直內,義以方外,敬義立,而德不孤。直方大,不習無不利。則不疑其所行也。
jìng ér bù tāo, zhí nèi yě. fēi yì ér bù hé, fāng wài yě. jìng yì bù gū, dé zhī dà yě. kě zhí yī ér dāng zhī, shì zhì ér jué zhī, hé xí ér hòu wèi hū. shì yǐ, bù yí qí suǒ xíng yě.
敬而不謟,直內也。非義而不合,方外也。敬義不孤,德之大也。可執一而當之,事至而決之,何習而後爲乎。是以,不疑其所行也。
yīn suī yǒu měi, hán zhī yǐ cóng, wáng shì fú gǎn chéng yě. dì dào yě, qī dào yě, chén dào yě. dì dào wú chéng ér dài yǒu zhōng yě.
隂雖有美,含之以從,王事弗敢成也。地道也,妻道也,臣道也。地道無成而代有終也。
hán ér shǒu xià, dài qí zhōng yě.
含而守下,代其終也。
tiān dì biàn huà, cǎo mù fān. tiān dì bì, xián rén yǐn. yì yuē: kuò náng wú jiù, wú yù. gài yán jǐn yě.
天地變化,草木蕃。天地閉,賢人隱。易曰:括囊無咎,無譽。蓋言謹也。
dì běn xià yǐ, ér shàng wú tiān chún yīn zhī yòng, bì zhī dào yě. jūn zǐ jǐn ér huì zhī, miǎn yú hài yě.
地本下矣,而上無天純隂之用,閉之道也。君子謹而晦之,免於害也。
jūn zǐ huáng zhōng tōng lǐ, zhèng wèi jū tǐ, měi zài qí zhōng ér chàng yú sì zhī, fā yú shì yè měi zhī zhì yě.
君子黃中通理,正位居體,美在其中而暢於四支,發於事業美之至也。
wén zài yú zhōng zhě, néng tōng tiān xià zhī lǐ yě. dé qí shū yǐ, yú hé ér bù lì yān. shì yǐ wèi, chén tǐ róu néng zhèng dà wèi, yáng jūn zhī dà huà yě. zé měi zài qí zhōng ér sì zhī chàng yǐ. zhèng dé yú shí ér tiān xià xíng yǐ, jǔ shì ér kě jiǔ yě, tiān xià zé zhī yǐ zhī wèi yè, měi zhī zhì yě.
文在於中者,能通天下之理也。得其樞矣,於何而不利焉。是以為,臣體柔能正大位,揚君之大化也。則美在其中而四肢暢矣。正德於時而天下形矣,舉事而可乆也,天下則之以之為業,美之至也。
yīn yí yú yáng, bì zhàn. wèi qí xián yú wú yáng yě, gù chēng lóng yān. yóu wèi lí qí lèi yě, gù chēng xuè yān. fū xuán huáng zhě, tiān dì zhī zá yě. tiān xuán ér dì huáng.
隂疑於陽,必戰。為其嫌於無陽也,故稱龍焉。猶未離其類也,故稱血焉。夫玄黃者,天地之雜也。天玄而地黃。
yīn, chún yīn zhě yě. suī shèng shuāi zhī wú jǐn qióng yě, gù wèi zhì zhī zhǔ yān, wèi jūn dào yān. zài yú sì shí ér xiāo xī zé dié xìng, ér wèi shǐ xiāng lí yě. yáng jí zé yīn shēng, qí zhōng yīn jí zé yáng fù qí zhōng, zhì yú jiāo huì, zé yǒu jìn tuì zhī shì. yáng shèng yīn, lǐ gù rán yě. yīn shèng yáng, bèi zhī dào yě, gù chēng yīn lǎo ér gān zhàn yān. jiān bīng zhī zhì yě, yīn zhī shèng, yáng dàn ér yí, gù zhàn yě. wù yǐ yīn shèng ér wèi zhī wú yáng hū, yáng qián ér yùn, nǎi zài zhōng yě. lǜ qí jiāng lái, yí yú wú yáng yě, gù chēng lóng yān. wài yóu yīn yě, gù lèi chēng xuè yān. zhàn ér liǎng shāng, gù yún xuán huáng zhī zá sè yě.
隂,純隂者也。雖盛衰之無盡窮也,故爲治之主焉,為君道焉。在於四時而消息則迭興,而未始相離也。陽極則隂生,其中隂極則陽復其中,至於交會,則有進退之事。陽勝隂,理固然也。隂勝陽,悖之道也,故稱隂老而乾戰焉。堅氷之至也,隂之盛,陽憚而疑,故戰也。勿以隂盛而謂之無陽乎,陽潛而運,乃在中也。慮其將來,疑於無陽也,故稱龍焉。外由隂也,故類稱血焉。戰而兩傷,故云玄黃之雜色也。