jīng
【經】

èr nián chūn, wáng zhēng yuè, qí rén qiān yáng.
二年春，王正月，齊人遷陽。

xià wǔ yuè yǐ yǒu, jí dì yú zhuāng gōng.
夏五月乙酉，吉禘於莊公。

qiū bā yuè xīn chǒu, gōng hōng.
秋八月辛丑，公薨。

jiǔ yuè, fū rén jiāng shì sūn yú zhū.
九月，夫人姜氏孫於邾。

gōng zǐ qìng fù chū bēn jǔ.
公子慶父出奔莒。

dōng, qí gāo zi lái méng.
冬，齊高子來盟。

shí yǒu èr yuè dí rù wèi.
十有二月狄入衛。

zhèng qì qí shī.
鄭棄其師。

chuán
【傳】

èr nián chūn, guó gōng bài quǎn róng yú wèi ruì. zhōu zhī qiáo yuē: wú dé ér lù, yāng yě. yāng jiāng zhì yǐ. suì bēn jìn.
二年春，虢公敗犬戎於渭汭。舟之僑曰：「無德而祿，殃也。殃將至矣。」遂奔晉。

xià, jí dì yú zhuāng gōng, sù yě.
夏，吉禘於莊公，速也。

chū, gōng fù duó bo yǐ tián, gōng bù jīn.
初，公傅奪卜齮田，公不禁。

qiū bā yuè xīn chǒu, gòng zhòng shǐ bo yǐ zéi gōng yú wǔ wéi. chéng jì yǐ xī gōng shì zhū. gòng zhòng bēn jǔ, nǎi rù, lì zhī. yǐ lù qiú gòng zhòng yú jǔ, jǔ rén guī zhī. jí mì, shǐ gōng zǐ yú qǐng, bù xǔ. kū ér wǎng, gòng zhòng yuē: xī sī zhī shēng yě. nǎi yì. mǐn gōng, āi jiāng zhī dì shū jiāng zhī zǐ yě, gù qí rén lì zhī. gòng zhòng tōng yú āi jiāng, āi jiāng yù lì zhī. mǐn gōng zhī sǐ yě, āi jiāng yǔ zhī zhī, gù sūn yú zhū. qí rén qǔ ér shā zhī yú yí, yǐ qí shī guī. xī gōng qǐng ér zàng zhī.
秋八月辛丑，共仲使卜齮賊公於武闈。成季以僖公適邾。共仲奔莒，乃入，立之。以賂求共仲於莒，莒人歸之。及密，使公子魚請，不許。哭而往，共仲曰：「奚斯之聲也。」乃縊。閔公，哀姜之娣叔姜之子也，故齊人立之。共仲通於哀姜，哀姜欲立之。閔公之死也，哀姜與知之，故孫於邾。齊人取而殺之於夷，以其屍歸。僖公請而葬之。

chéng jì zhī jiāng shēng yě, huán gōng shǐ bo chǔ qiū zhī fù bo zhī. yuē: nán yě. qí míng yuē yǒu, zài gōng zhī yòu, jiān yú liǎng shè, wèi gōng shì fǔ. jì shì wáng zé lǔ bù chāng. yòu shì zhī, yù dà yǒu zhī gān, yuē: tóng fù yú fù, jìng rú jūn suǒ. jí shēng, yǒu wén zài qí shǒu yuē yǒu, suì yǐ mìng zhī.
成季之將生也，桓公使卜楚丘之父卜之。曰：「男也。其名曰友，在公之右，間於兩社，為公室輔。季氏亡則魯不昌。」又筮之，遇《大有》之《乾》，曰：「同復於父，敬如君所。」及生，有文在其手曰「友」，遂以命之。

dōng shí èr yuè, dí rén fá wèi. wèi yì gōng hǎo hè, hè yǒu chéng xuān zhě. jiāng zhàn, guó rén shòu jiǎ zhě jiē yuē: shǐ hè, hè shí yǒu lù wèi, yú yān néng zhàn! gōng yǔ shí qí zi jué, yǔ níng zhuāng zi shǐ, shǐ shǒu, yuē: yǐ cǐ zàn guó, zé lì ér wèi zhī. yǔ fū rén xiù yī, yuē: tīng yú èr zi. qú kǒng yù róng, zi bó wèi yòu, huáng yí qián qū, kǒng yīng qí diàn. jí dí rén zhàn yú yíng zé, wèi shī bài jī, suì miè wèi. wèi hóu bù qù qí qí, shì yǐ shén bài. dí rén qiú shǐ huá lóng huá yǔ lǐ kǒng yǐ zhú wèi rén. èr rén yuē: wǒ, dà shǐ yě, shí zhǎng qí jì, bù xiān, guó bù kě de yě. nǎi xiān zhī. zhì zé gào shǒu yuē: bù kě dài yě. yè yǔ guó rén chū. dí rù wèi, suì cóng zhī, yòu bài zhū hé.
冬十二月，狄人伐衛。衛懿公好鶴，鶴有乘軒者。將戰，國人受甲者皆曰：「使鶴，鶴實有祿位，余焉能戰！」公與石祁子玦，與甯莊子矢，使守，曰：「以此贊國，擇利而為之。」與夫人繡衣，曰：「聽於二子。」渠孔御戎，子伯為右，黃夷前驅，孔嬰齊殿。及狄人戰於熒澤，衛師敗績，遂滅衛。衛侯不去其旗，是以甚敗。狄人囚史華龍滑與禮孔以逐衛人。二人曰：「我，大史也，實掌其祭，不先，國不可得也。」乃先之。至則告守曰：「不可待也。」夜與國人出。狄入衛，遂從之，又敗諸河。

chū, huì gōng zhī jí wèi yě shǎo, qí rén shǐ zhāo bó zhēng yú xuān jiāng. bù kě, qiáng zhī. shēng qí zi dài gōng wén gōng sòng huán fū rén xǔ mù fū rén. wén gōng wèi wèi zhī duō huàn yě, xiān shì qí. jí bài, sòng huán gōng nì zhū hé, xiāo jì. wèi zhī yí mín nán nǚ qī bǎi yǒu sān shí rén, yì zhī yǐ gòng téng zhī mín wèi wǔ qiān rén, lì dài gōng yǐ lú yú cáo. xǔ mù fū rén fù zài chí. qí hóu shǐ gōng zǐ wú kuī shuài chē sān bǎi chéng jiǎ shì sān qiān rén yǐ shù cáo. guī gōng chéng mǎ, jì fú wǔ chēng, niú yáng shǐ jī gǒu jiē sān bǎi, yǔ mén cái. guī fū rén yú xuān, zhòng jǐn sān shí liǎng.
初，惠公之即位也少，齊人使昭伯烝於宣姜。不可，強之。生齊子、戴公、文公、宋桓夫人、許穆夫人。文公為衛之多患也，先適齊。及敗，宋桓公逆諸河，宵濟。衛之遺民男女七百有三十人，益之以共、滕之民為五千人，立戴公以廬於曹。許穆夫人賦《載馳》。齊侯使公子無虧帥車三百乘、甲士三千人以戍曹。歸公乘馬，祭服五稱，牛羊豕雞狗皆三百，與門材。歸夫人魚軒，重錦三十兩。

zhèng rén è gāo kè, shǐ shuài shī cì yú hé shàng, jiǔ ér fú zhào, shī kuì ér guī. gāo kè bēn chén. zhèng rén wèi zhī fù qīng rén.
鄭人惡高克，使帥師次於河上，久而弗召，師潰而歸。高克奔陳。鄭人為之賦《清人》。

jìn hóu shǐ dà zi shēn shēng fá dōng shān gāo luò shì. lǐ kè jiàn yuē: dà zi fèng zhǒng sì shè jì zhī zī shèng, yǐ zhāo xī shì jūn shàn zhě yě, gù yuē zhǒng zi. jūn xíng zé shǒu, yǒu shǒu zé cóng, cóng yuē fǔ jūn, shǒu yuē jiān guó, gǔ zhī zhì yě. fū shuài shī, zhuān xíng móu, shì jūn lǚ, jūn yǔ guó zhèng zhī suǒ tú yě, fēi dà zi zhī shì yě. shī zài zhì mìng ér yǐ. bǐng mìng zé bù wēi, zhuān mìng zé bù xiào. gù jūn zhī sì shì bù kě yǐ shuài shī. jūn shī qí guān, shuài shī bù wēi, jiāng yān yòng zhī? qiě chén wén gāo luò shì jiāng zhàn, jūn qí shě zhī. gōng yuē: guǎ rén yǒu zi, wèi zhī qí shuí lì yān. bù duì ér tuì. jiàn dà zi, dà zǐ yuē: wú qí fèi hū? duì yuē: gào zhī yǐ lín mín, jiào zhī yǐ jūn lǚ, bù gòng shì jù, hé gù fèi hū? qiě zi jù bù xiào, wú jù fú dé lì, xiū jǐ ér bù zé rén, zé miǎn yú nán.
晉侯使大子申生伐東山皋落氏。里克諫曰：「大子奉冢祀社稷之粢盛，以朝夕視君膳者也，故曰冢子。君行則守，有守則從，從曰撫軍，守曰監國，古之制也。夫帥師，專行謀，誓軍旅，君與國政之所圖也，非大子之事也。師在制命而已。稟命則不威，專命則不孝。故君之嗣適不可以帥師。君失其官，帥師不威，將焉用之？且臣聞皋落氏將戰，君其舍之。」公曰：「寡人有子，未知其誰立焉。」不對而退。見大子，大子曰：「吾其廢乎？」對曰：「告之以臨民，教之以軍旅，不共是懼，何故廢乎？且子懼不孝，無懼弗得立，修己而不責人，則免於難。」

dà zi shuài shī, gōng yī zhī piān yī, pèi zhī jīn jué. hú tū yù róng, xiān yǒu wèi yòu. liáng yú zi yǎng yù hǎn yí, xiān dān mù wèi yòu. yáng shé dài fū wèi wèi. xiān yǒu yuē: yī shēn zhī piān, wò bīng zhī yào. zài cǐ xíng yě, zi qí miǎn zhī. piān gōng wú tè, bīng yào yuǎn zāi, qīn yǐ wú zāi, yòu hé huàn yān! hú tū tàn yuē: shí, shì zhī zhēng yě. yī, shēn zhī zhāng yě. pèi, zhōng zhī qí yě. gù jìng qí shì zé mìng yǐ shǐ, fú qí shēn zé yī zhī chún, yòng qí zhōng zé pèi zhī dù. jīn mìng yǐ shí zú, chā tú qí shì yě yī zhī máng fú, yuǎn qí gōng yě, pèi yǐ jīn jué, qì qí zhōng yě. fú yǐ yuǎn zhī, shí yǐ chā tú zhī, máng liáng dōng shā, jīn hán jué lí, hú kě shì yě? suī yù miǎn zhī, dí kě jǐn hū? liáng yú zi yǎng yuē: shuài shī zhě shòu mìng yú miào, shòu shèn yú shè, yǒu cháng fú yǐ. bù huò ér máng, mìng kě zhī yě. sǐ ér bù xiào, bù rú táo zhī. hǎn yí yuē: máng qí wú cháng, jīn jué bù fù, suī fù hé wèi? jūn yǒu xīn yǐ. xiān dān mù yuē: shì fú yě, kuáng fū zǔ zhī. yuē jǐn dí ér fǎn, dí kě jǐn hū! suī jǐn dí, yóu yǒu nèi chán, bù rú wéi zhī. hú tū yù xíng. yáng shé dài fū yuē: bù kě. wéi mìng bù xiào, qì shì bù zhōng, suī zhī qí hán, è bù kě qǔ, zi qí sǐ zhī. dà zi jiāng zhàn, hú tū jiàn yuē: bù kě. xī xīn bó shěn zhōu huán gōng yún: nèi chǒng bìng hòu, wài chǒng èr zhèng, bì zi pèi shì, dà dū ǒu guó, luàn zhī běn yě. zhōu gōng fú cóng, gù jí yú nán. jīn luàn běn chéng yǐ, lì kě bì hū? xiào ér ān mín, zi qí tú zhī, yǔ qí wēi shēn yǐ sù zuì yě.
大子帥師，公衣之偏衣，佩之金玦。狐突御戎，先友為右。梁餘子養御罕夷，先丹木為右。羊舌大夫為尉。先友曰：「衣身之偏，握兵之要。在此行也，子其勉之。偏躬無慝，兵要遠災，親以無災，又何患焉！」狐突嘆曰：「時，事之徵也。衣，身之章也。佩，衷之旗也。故敬其事則命以始，服其身則衣之純，用其衷則佩之度。今命以時卒，[插圖]其事也；衣之尨服，遠其躬也，佩以金玦，棄其衷也。服以遠之，時以[插圖]之，尨涼冬殺，金寒玦離，胡可恃也？雖欲勉之，狄可盡乎？」梁餘子養曰：「帥師者受命於廟，受脤於社，有常服矣。不獲而尨，命可知也。死而不孝，不如逃之。」罕夷曰：「尨奇無常，金玦不復，雖復何為？君有心矣。」先丹木曰：「是服也，狂夫阻之。曰『盡敵而反』，敵可盡乎！雖盡敵，猶有內讒，不如違之。」狐突欲行。羊舌大夫曰：「不可。違命不孝，棄事不忠，雖知其寒，惡不可取，子其死之。」大子將戰，狐突諫曰：「不可。昔辛伯諗周桓公云：『內寵並後，外寵二政，嬖子配適，大都耦國，亂之本也。』周公弗從，故及於難。今亂本成矣，立可必乎？孝而安民，子其圖之，與其危身以速罪也。」

chéng fēng wén chéng jì zhī yáo, nǎi shì zhī, ér shǔ xī gōng yān, gù chéng jì lì zhī.
成風聞成季之繇，乃事之，而屬僖公焉，故成季立之。

xī zhī yuán nián, qí huán gōng qiān xíng yú yí yí. èr nián, fēng wèi yú chǔ qiū. xíng qiān rú guī, wèi guó wàng wáng.
僖之元年，齊桓公遷邢於夷儀。二年，封衛於楚丘。邢遷如歸，衛國忘亡。

wèi wén gōng dà bù zhī yī, dà bó zhī guān, wù cái xùn nóng, tōng shāng huì gōng, jìng jiào quàn xué, shòu fāng rèn néng. yuán nián gé chē sān shí chéng, jì nián nǎi sān bǎi chéng.
衛文公大布之衣，大帛之冠，務材訓農，通商惠工，敬教勸學，授方任能。元年革車三十乘，季年乃三百乘。