jīng
【經】

èr shí yǒu sān nián chūn, wáng èr yuè guǐ yǒu shuò, rì yǒu shí zhī.
二十有三年春，王二月癸酉朔，日有食之。

sān yuè jǐ sì, qǐ bó gài zú.
三月己巳，杞伯匄卒。

xià, zhū bì wǒ lái bēn.
夏，邾畀我來奔。

zàng qǐ xiào gōng.
葬杞孝公。

chén shā qí dài fū qìng hǔ jí qìng yín.
陳殺其大夫慶虎及慶寅。

chén hóu zhī dì huáng zì chǔ guī yú chén.
陳侯之弟黃自楚歸於陳。

jìn luán yíng fù rù yú jìn, rù yú qǔ wò.
晉欒盈復入於晉，入於曲沃。

qiū, qí hóu fá wèi, suì fá jìn.
秋，齊侯伐衛，遂伐晉。

bā yuè, shū sūn bào shuài shī jiù jìn, cì yú yōng yú.
八月，叔孫豹帥師救晉，次於雍榆。

jǐ mǎo, zhòng sūn sù zú.
己卯，仲孫速卒。

dōng shí yuè yǐ hài, zāng sūn hé chū bēn zhū.
冬十月乙亥，臧孫紇出奔邾。

jìn rén shā luán yíng. qí hóu xí jǔ.
晉人殺欒盈。齊侯襲莒。

chuán
【傳】

èr shí sān nián chūn, qǐ xiào gōng zú, jìn dào fū rén sàng zhī. píng gōng bù chè lè, fēi lǐ yě. lǐ, wèi lín guó què.
二十三年春，杞孝公卒，晉悼夫人喪之。平公不徹樂，非禮也。禮，為鄰國闕。

chén hóu rú chǔ. gōng zǐ huáng sù èr qìng yú chǔ, chǔ rén zhào zhī. shǐ qìng lè wǎng. shā zhī. qìng shì yǐ chén pàn.
陳侯如楚。公子黃愬二慶於楚，楚人召之。使慶樂往。殺之。慶氏以陳叛。

xià, qū jiàn cóng chén hóu wéi chén. chén rén chéng, bǎn duì ér shā rén. yì rén xiāng mìng, gè shā qí zhǎng. suì shā qìng hǔ qìng yín. chǔ rén nà gōng zǐ huáng. jūn zǐ wèi: qìng shì bù yì, bù kě sì yě. gù shū yuē: wéi mìng bù yú cháng.
夏，屈建從陳侯圍陳。陳人城，板隊而殺人。役人相命，各殺其長。遂殺慶虎、慶寅。楚人納公子黃。君子謂：「慶氏不義，不可肆也。故《書》曰：『惟命不於常。』」

jìn jiāng jià nǚ yú wú, qí hóu shǐ xī guī fù yìng zhī, yǐ fān zài luán yíng jí qí shì, nà zhū qǔ wò. luán yíng yè jiàn xū wǔ ér gào zhī, duì yuē: bù kě. tiān zhī suǒ fèi, shuí néng xìng zhī. zi bì bù miǎn. wú fēi ài sǐ yě, zhī bù jí yě. yíng yuē: suī rán, yīn zǐ ér sǐ, wú wú huǐ yǐ. wǒ shí bù tiān, zi wú jiù yān. xǔ nuò. fú zhī, ér shāng qǔ wò rén. lè zuò, wǔ yán yuē: jīn yě de luán rú zǐ, hé rú? duì yuē: dé zhǔ ér wèi zhī sǐ, yóu bù sǐ yě. jiē tàn, yǒu qì zhě. jué xíng, yòu yán. jiē yuē: dé zhǔ, hé èr zhī yǒu? yíng chū, biàn bài zhī.
晉將嫁女於吳，齊侯使析歸父媵之，以藩載欒盈及其士，納諸曲沃。欒盈夜見胥午而告之，對曰：「不可。天之所廢，誰能興之。子必不免。吾非愛死也，知不集也。」盈曰：「雖然，因子而死，吾無悔矣。我實不天，子無咎焉。」許諾。伏之，而觴曲沃人。樂作，午言曰：「今也得欒孺子，何如？」對曰：「得主而為之死，猶不死也。」皆嘆，有泣者。爵行，又言。皆曰：「得主，何貳之有？」盈出，徧拜之。

sì yuè, luán yíng shuài qǔ wò zhī jiǎ, yīn wèi xiàn zi yǐ zhòu rù jiàng. chū, luán yíng zuǒ wèi zhuāng zi yú xià jūn, xiàn zi sī yān, gù yīn zhī. zhào shì yǐ yuán píng zhī nán yuàn luán shì, hán zhào fāng mù. zhōng xíng shì yǐ fá qín zhī yì yuàn luán shì, ér gù yǔ fàn shì hé qīn. zhī dào zi shǎo, ér tīng yú zhōng xíng shì. chéng zhèng bì yú gōng. wéi wèi shì jí qī yú dài fū yǔ zhī.
四月，欒盈帥曲沃之甲，因魏獻子以晝入絳。初，欒盈佐魏莊子於下軍，獻子私焉，故因之。趙氏以原、屏之難怨欒氏，韓、趙方睦。中行氏以伐秦之役怨欒氏，而固與范氏和親。知悼子少，而聽於中行氏。程鄭嬖於公。唯魏氏及七輿大夫與之。

lè wáng fù shì zuò yú fàn xuān zi. huò gào yuē: luán shì zhì yǐ! xuān zi jù. huán zǐ yuē: fèng jūn yǐ zǒu gù gōng, bì wú hài yě. qiě luán shì duō yuàn, zi wèi zhèng luán shì zì wài, zi zài wèi. qí lì duō yǐ. jì yǒu lì quán, yòu zhí mín bǐng, jiāng hé jù yān? luán shì suǒ de, qí wéi wèi shì hū! ér kě qiáng qǔ yě. fū kè luàn zài quán, zi wú xiè yǐ. gōng yǒu yīn sàng, wáng fù shǐ xuān zǐ mò cuī mào dié, èr fù rén niǎn yǐ rú gōng, fèng gōng yǐ rú gù gōng.
樂王鮒侍坐於范宣子。或告曰：「欒氏至矣！」宣子懼。桓子曰：「奉君以走固宮，必無害也。且欒氏多怨，子為政；欒氏自外，子在位。其利多矣。既有利權，又執民柄，將何懼焉？欒氏所得，其唯魏氏乎！而可強取也。夫克亂在權，子無懈矣。」公有姻喪，王鮒使宣子墨縗冒絰，二婦人輦以如公，奉公以如固宮。

fàn yāng nì wèi shū, zé chéng liè jì chéng, jiāng nì luán shì yǐ. qū jìn, yuē: luán shì shuài zéi yǐ rù, yāng zhī fù yǔ èr sān zi zài jūn suǒ yǐ. shǐ yāng nì wú zi. yāng qǐng cān chéng chí dài. suì chāo chéng, yòu fǔ jiàn, zuǒ yuán dài, mìng qū zhī chū. pū qǐng, yāng yuē: zhī gōng. xuān zi nì zhū jiē, zhí qí shǒu, lù zhī yǐ qǔ wò.
范鞅逆魏舒，則成列既乘，將逆欒氏矣。趨進，曰：「欒氏帥賊以入，鞅之父與二三子在君所矣。使鞅逆吾子。鞅請驂乘持帶。」遂超乘，右撫劍，左援帶，命驅之出。仆請，鞅曰：「之公。」宣子逆諸階，執其手，賂之以曲沃。

chū, fěi bào lì yě, zhe yú dān shū. luán shì zhī lì chén yuē dū róng, guó rén jù zhī. fěi bào wèi xuān zǐ yuē: gǒu fén dān shū, wǒ shā dū róng. xuān zi xǐ yuē: ér shā zhī, suǒ bù qǐng yú jūn fén dān shū zhě, yǒu rú rì! nǎi chū bào ér bì zhī, dū róng cóng zhī. yú yǐn ér dài zhī, dū róng yú rù, bào zì hòu jī ér shā zhī. fàn shì zhī tú zài tái hòu, luán shì chéng gōng mén. xuān zi wèi yāng yuē: shǐ jí jūn wū, sǐ zhī! yāng yòng jiàn yǐ shuài zú, luán shì tuì. shè chē cóng zhī, yù luán lè, yuē: lè miǎn zhī, sǐ jiāng sòng nǚ yú tiān. lè shè zhī, bù zhōng. yòu zhù, zé chéng huái běn ér fù. huò yǐ jǐ gōu zhī, duàn zhǒu ér sǐ. luán fáng shāng. luán yíng bēn qǔ wò, jìn rén wéi zhī.
初，斐豹隸也，著于丹書。欒氏之力臣曰督戎，國人懼之。斐豹謂宣子曰：「苟焚丹書，我殺督戎。」宣子喜曰：「而殺之，所不請於君焚丹書者，有如日！」乃出豹而閉之，督戎從之。踰隱而待之，督戎踰入，豹自後擊而殺之。范氏之徒在台後，欒氏乘公門。宣子謂鞅曰：「矢及君屋，死之！」鞅用劍以帥卒，欒氏退。攝車從之，遇欒樂，曰：「樂免之，死將訟女於天。」樂射之，不中。又注，則乘槐本而覆。或以戟鉤之，斷肘而死。欒魴傷。欒盈奔曲沃，晉人圍之。

qiū, qí hóu fá wèi. xiān qū: gǔ róng yù wáng sūn huī, zhào yáng wèi yòu. shēn qū: chéng zhì yù jǔ héng, shēn xiān yú zhī fù zhì wèi yòu. cáo kāi yù róng, yàn fù róng wèi yòu. èr guǎng: shàng zhī dēng yù xíng gōng, lú pú guǐ wèi yòu. qǐ: láo chéng yù xiāng bà shī, láng qú chā tú wèi yòu. qū: shāng zi chē yù hóu cháo, huán tiào wèi yòu. dà diàn: shāng zi yóu yù xià zhī yù kòu, cuī rú wèi yòu, zhú yōng zhī yuè sì chéng.
秋，齊侯伐衛。先驅： 穀榮御王孫揮，召揚為右。申驅： 成秩御莒恆，申鮮虞之傅摯為右。曹開御戎，晏父戎為右。貳廣： 上之登御邢公，盧蒲癸為右。啟： 牢成御襄罷師，狼蘧[插圖]為右。胠： 商子車御侯朝，桓跳為右。大殿： 商子游御夏之禦寇，崔如為右，燭庸之越駟乘。

zì wèi jiāng suì fá jìn. yàn píng zhòng yuē: jūn shì yǒng lì yǐ fá méng zhǔ, ruò bù jì, guó zhī fú yě. bù dé ér yǒu gōng, yōu bì jí jūn. cuī zhù jiàn yuē: bù kě. chén wén zhī, xiǎo guó jiān dà guó zhī bài ér huǐ yān, bì shòu qí jiù. jūn qí tú zhī! fú tīng. chén wén zi jiàn cuī wǔ zi, yuē: jiāng rú jūn hé? wǔ zǐ yuē: wú yán yú jūn, jūn fú tīng yě. yǐ wèi méng zhǔ, ér lì qí nán. qún chén ruò jí, jūn yú hé yǒu? zi gū zhǐ zhī. wén zi tuì, gào qí rén yuē: cuī zi jiāng sǐ hū! wèi jūn shén, ér yòu guò zhī, bù dé qí sǐ. guò jūn yǐ yì, yóu zì yì yě, kuàng yǐ è hū?
自衛將遂伐晉。晏平仲曰：「君恃勇力以伐盟主，若不濟，國之福也。不德而有功，憂必及君。」崔杼諫曰：「不可。臣聞之，小國間大國之敗而毀焉，必受其咎。君其圖之！」弗聽。陳文子見崔武子，曰：「將如君何？」武子曰：「吾言於君，君弗聽也。以為盟主，而利其難。群臣若急，君於何有？子姑止之。」文子退，告其人曰：「崔子將死乎！謂君甚，而又過之，不得其死。過君以義，猶自抑也，況以惡乎？」

qí hóu suì fá jìn, qǔ zhāo gē. wèi èr duì, rù mèng mén, dēng dà xíng, zhāng wǔ jūn yú yíng tíng. shù pí shào, fēng shǎo shuǐ, yǐ bào píng yīn zhī yì. nǎi hái. zhào shèng shuài dōng yáng zhī shī yǐ zhuī zhī, huò yàn máo. bā yuè, shū sūn bào shuài shī jiù jìn, cì yú yōng yú, lǐ yě.
齊侯遂伐晉，取朝歌。為二隊，入孟門，登大行，張武軍於熒庭。戍郫邵，封少水，以報平陰之役。乃還。趙勝帥東陽之師以追之，獲晏氂。八月，叔孫豹帥師救晉，次於雍榆，禮也。

jì wǔ zi wú shì zi, gōng mí zhǎng, ér ài dào zi, yù lì zhī. fǎng yú shēn fēng, yuē: mí yǔ hé, wú jiē ài zhī, yù zé cái yān ér lì zhī. shēn fēng qū tuì, guī, jǐn shì jiāng xíng. tā rì, yòu fǎng yān, duì yuē: qí rán! jiāng jù bì chē ér xíng. nǎi zhǐ. fǎng yú zāng hé, zāng hé yuē: yǐn wǒ jiǔ, wú wèi zi lì zhī. jì shì yǐn dài fū jiǔ, zāng hé wèi kè. jì xiàn, zāng sūn mìng běi miàn zhòng xí, xīn zūn jié zhī. zhào dào zi, jiàng nì zhī. dài fū jiē qǐ. jí lǚ, ér zhào gōng chú, shǐ yǔ zhī chǐ. jì sūn shī sè.
季武子無適子，公彌長，而愛悼子，欲立之。訪於申豐，曰：「彌與紇，吾皆愛之，欲擇才焉而立之。」申豐趨退，歸，盡室將行。他日，又訪焉，對曰：「其然！將具敝車而行。」乃止。訪於臧紇，臧紇曰：「飲我酒，吾為子立之。」季氏飲大夫酒，臧紇為客。既獻，臧孫命北面重席，新樽絜之。召悼子，降逆之。大夫皆起。及旅，而召公鉏，使與之齒。季孫失色。

jì shì yǐ gōng chú wèi mǎ zhèng, yùn ér bù chū. mǐn zi mǎ jiàn zhī, yuē: zi wú rán! huò fú wú mén, wéi rén suǒ zhào. wèi rén zǐ zhě, huàn bù xiào, bù huàn wú suǒ. jìng gòng fù mìng, hé cháng zhī yǒu? ruò néng xiào jìng, fù bèi jì shì kě yě. jiān huí bù guǐ, huò bèi xià mín kě yě. gōng chú rán zhī. jìng gòng zhāo xī, kè jū guān cì. jì sūn xǐ, shǐ yǐn jǐ jiǔ, ér yǐ jù wǎng, jǐn shě zhān. gù gōng chú shì fù, yòu chū wèi gōng zuǒ zǎi.
季氏以公鉏為馬正，慍而不出。閔子馬見之，曰：「子無然！禍福無門，唯人所召。為人子者，患不孝，不患無所。敬共父命，何常之有？若能孝敬，富倍季氏可也。奸回不軌，禍倍下民可也。」公鉏然之。敬共朝夕，恪居官次。季孫喜，使飲己酒，而以具往，盡舍旃。故公鉏氏富，又出為公左宰。

mèng sūn è zāng sūn, jì sūn ài zhī. mèng shì zhī yù zōu fēng diǎn hǎo jié yě, yuē: cóng yú yán, bì wèi mèng sūn. zài sān yún, jié cóng zhī. mèng zhuāng zi jí, fēng diǎn wèi gōng chú: gǒu lì jié, qǐng chóu zāng shì. gōng chú wèi jì sūn yuē: rú zǐ zhì, gù qí suǒ yě. ruò jié lì, zé jì shì xìn yǒu lì yú zāng shì yǐ. fú yīng. jǐ mǎo, mèng sūn zú, gōng chú fèng jié lì yú hù cè. jì sūn zhì, rù kū ér chū, yuē: zhì yān zài? gōng chú yuē: jié zài cǐ yǐ! jì sūn yuē: rú zǐ zhǎng. gōng chú yuē: hé zhǎng zhī yǒu? wéi qí cái yě. qiě fú zi zhī mìng yě. suì lì jié. zhì bēn zhū.
孟孫惡臧孫，季孫愛之。孟氏之御騶豐點好羯也，曰：「從余言，必為孟孫。」再三雲，羯從之。孟莊子疾，豐點謂公鉏：「苟立羯，請仇臧氏。」公鉏謂季孫曰：「孺子秩，固其所也。若羯立，則季氏信有力於臧氏矣。」弗應。己卯，孟孫卒，公鉏奉羯立於戶側。季孫至，入哭而出，曰：「秩焉在？」公鉏曰：「羯在此矣！」季孫曰：「孺子長。」公鉏曰：「何長之有？唯其才也。且夫子之命也。」遂立羯。秩奔邾。

mèng shì bì mén gào yú jì sūn yuē: zāng shì jiāng wèi luàn, bù shǐ wǒ zàng. jì sūn bù xìn. zāng sūn wén zhī, jiè. dōng shí yuè, mèng shì jiāng pì, jí chú yú zāng shì. zāng sūn shǐ zhèng fū zhù zhī, chú yú dōng mén, jiǎ cóng jǐ ér shì zhī. mèng shì yòu gào jì sūn. jì sūn nù, mìng gōng zāng shì. yǐ hài, zāng hé zhǎn lù mén zhī guān yǐ chū, bēn zhū.
孟氏閉門告於季孫曰：「臧氏將為亂，不使我葬。」季孫不信。臧孫聞之，戒。冬十月，孟氏將辟，藉除於臧氏。臧孫使正夫助之，除於東門，甲從己而視之。孟氏又告季孫。季孫怒，命攻臧氏。乙亥，臧紇斬鹿門之關以出，奔邾。

chū, zāng xuān shū qǔ yú zhù, shēng jiǎ jí wèi ér sǐ. jì shì yǐ qí zhí, mù jiāng zhī yí zi yě. shēng hé, zhǎng yú gōng gōng. jiāng shì ài zhī, gù lì zhī. zāng jiǎ zāng wèi chū zài zhù. zāng wǔ zhòng zì zhū shǐ gào zāng jiǎ, qiě zhì dà cài yān, yuē: hé bù nìng, shī shǒu zōng tiāo, gǎn gào bù diào. hé zhī zuì, bù jí bù sì. zi yǐ dà cài nà qǐng, qí kě. jiǎ yuē: shì jiā zhī huò yě, fēi zi zhī guò yě. jiǎ wén mìng yǐ. zài bài shòu guī. shǐ wèi yǐ nà qǐng, suì zì wèi yě. zāng sūn rú fáng, shǐ lái gào yuē: hé fēi néng hài yě, zhī bù zú yě. fēi gǎn sī qǐng! gǒu shǒu xiān sì, wú fèi èr xūn, gǎn bù pì yì. nǎi lì zāng wèi.
初，臧宣叔娶於鑄，生賈及為而死。繼室以其姪，穆姜之姨子也。生紇，長於公宮。姜氏愛之，故立之。臧賈、臧為出在鑄。臧武仲自邾使告臧賈，且致大蔡焉，曰：「紇不佞，失守宗祧，敢告不吊。紇之罪，不及不祀。子以大蔡納請，其可。」賈曰：「是家之禍也，非子之過也。賈聞命矣。」再拜受龜。使為以納請，遂自為也。臧孫如防，使來告曰：「紇非能害也，知不足也。非敢私請！苟守先祀，無廢二勛，敢不辟邑。」乃立臧為。

zāng hé zhì fáng ér bēn qí. qí rén yuē: qí méng wǒ hū? zāng sūn yuē: wú cí. jiāng méng zāng shì, jì sūn zhào wài shǐ zhǎng è chén, ér wèn méng shǒu yān, duì yuē: méng dōng mén shì yě, yuē: wú huò rú dōng mén suì, bù tīng gōng mìng, shā shì lì shù. méng shū sūn shì yě, yuē: wú huò rú shū sūn qiáo rú, yù fèi guó cháng, dàng fù gōng shì. jì sūn yuē: zāng sūn zhī zuì, jiē bù jí cǐ. mèng jiāo yuē: hé yǐ qí fàn mén zhǎn guān? jì sūn yòng zhī. nǎi méng zāng shì yuē: wú huò rú zāng sūn hé, gàn guó zhī jì, fàn mén zhǎn guān. zāng sūn wén zhī, yuē: guó yǒu rén yān! shuí jū? qí mèng jiāo hū!
臧紇致防而奔齊。其人曰：「其盟我乎？」臧孫曰：「無辭。」將盟臧氏，季孫召外史掌惡臣，而問盟首焉，對曰：「盟東門氏也，曰： 『毋或如東門遂，不聽公命，殺適立庶。』盟叔孫氏也，曰： 『毋或如叔孫僑如，欲廢國常，盪覆公室。』」季孫曰：「臧孫之罪，皆不及此。」孟椒曰：「盍以其犯門斬關？」季孫用之。乃盟臧氏曰：「無或如臧孫紇，干國之紀，犯門斬關。」臧孫聞之，曰：「國有人焉！誰居？其孟椒乎！」

jìn rén kè luán yíng yú qǔ wò, jǐn shā luán shì zhī zú dǎng. luán fáng chū bēn sòng. shū yuē: jìn rén shā luán yíng. bù yán dài fū, yán zì wài yě.
晉人克欒盈於曲沃，盡殺欒氏之族黨。欒魴出奔宋。書曰：「晉人殺欒盈。」不言大夫，言自外也。

qí hóu hái zì jìn, bù rù. suì xí jǔ, mén yú qiě yú, shāng gǔ ér tuì. míng rì, jiāng fù zhàn, qī yú shòu shū. qǐ zhí huá hái zài jiǎ, yè rù qiě yú zhī suì, sù yú jǔ jiāo. míng rì, xiān yù jǔ zi yú pú hòu shì. jǔ zi zhòng lù zhī, shǐ wú sǐ, yuē: qǐng yǒu méng. huá zhōu duì yuē: tān huò qì mìng, yì jūn suǒ è yě. hūn ér shòu mìng, rì wèi zhōng ér qì zhī, hé yǐ shì jūn? jǔ zi qīn gǔ zhī, cóng ér fá zhī, huò qǐ liáng. jǔ rén xíng chéng. qí hóu guī, yù qǐ liáng zhī qī yú jiāo, shǐ diào zhī. cí yuē: zhí zhī yǒu zuì, hé rǔ mìng yān? ruò miǎn yú zuì, yóu yǒu xiān rén zhī bì lú zài, xià qiè bù dé yǔ jiāo diào. qí hóu diào zhū qí shì.
齊侯還自晉，不入。遂襲莒，門於且於，傷股而退。明日，將復戰，期於壽舒。杞殖、華還載甲，夜入且於之隧，宿於莒郊。明日，先遇莒子於蒲侯氏。莒子重賂之，使無死，曰：「請有盟。」華周對曰：「貪貨棄命，亦君所惡也。昏而受命，日未中而棄之，何以事君？」莒子親鼓之，從而伐之，獲杞梁。莒人行成。齊侯歸，遇杞梁之妻於郊，使吊之。辭曰：「殖之有罪，何辱命焉？若免於罪，猶有先人之敝廬在，下妾不得與郊吊。」齊侯吊諸其室。

qí hóu jiāng wèi zāng hé tián. zāng sūn wén zhī, jiàn qí hóu. yǔ zhī yán fá jìn. duì yuē: duō zé duō yǐ! yì jūn shì shǔ. fū shǔ zhòu fú yè dòng, bù xué yú qǐn miào, wèi rén gù yě. jīn jūn wén jìn zhī luàn ér hòu zuò yān. níng jiāng shì zhī, fēi shǔ rú hé? nǎi fú yǔ tián. zhòng ní yuē: zhī zhī nán yě. yǒu zāng wǔ zhòng zhī zhī, ér bù róng yú lǔ guó, yì yǒu yóu yě. zuò bù shùn ér shī bù shù yě. xià shū yuē: niàn zī zài zī. shùn shì shù shī yě.
齊侯將為臧紇田。臧孫聞之，見齊侯。與之言伐晉。對曰：「多則多矣！抑君似鼠。夫鼠晝伏夜動，不穴於寢廟，畏人故也。今君聞晉之亂而後作焉。寧將事之，非鼠如何？」乃弗與田。仲尼曰：「知之難也。有臧武仲之知，而不容於魯國，抑有由也。作不順而施不恕也。《夏書》曰： 『念茲在茲。』順事恕施也。」