jīng
【经】
èr shí yǒu sān nián chūn, wáng èr yuè guǐ yǒu shuò, rì yǒu shí zhī.
二十有三年春,王二月癸酉朔,日有食之。
sān yuè jǐ sì, qǐ bó gài zú.
三月己巳,杞伯匄卒。
xià, zhū bì wǒ lái bēn.
夏,邾畀我来奔。
zàng qǐ xiào gōng.
葬杞孝公。
chén shā qí dài fū qìng hǔ jí qìng yín.
陈杀其大夫庆虎及庆寅。
chén hóu zhī dì huáng zì chǔ guī yú chén.
陈侯之弟黄自楚归于陈。
jìn luán yíng fù rù yú jìn, rù yú qǔ wò.
晋栾盈复入于晋,入于曲沃。
qiū, qí hóu fá wèi, suì fá jìn.
秋,齐侯伐卫,遂伐晋。
bā yuè, shū sūn bào shuài shī jiù jìn, cì yú yōng yú.
八月,叔孙豹帅师救晋,次于雍榆。
jǐ mǎo, zhòng sūn sù zú.
己卯,仲孙速卒。
dōng shí yuè yǐ hài, zāng sūn gē chū bēn zhū.
冬十月乙亥,臧孙纥出奔邾。
jìn rén shā luán yíng. qí hóu xí jǔ.
晋人杀栾盈。齐侯袭莒。
chuán
【传】
èr shí sān nián chūn, qǐ xiào gōng zú, jìn dào fū rén sàng zhī. píng gōng bù chè lè, fēi lǐ yě. lǐ, wèi lín guó quē.
二十三年春,杞孝公卒,晋悼夫人丧之。平公不彻乐,非礼也。礼,为邻国阙。
chén hóu rú chǔ. gōng zǐ huáng sù èr qìng yú chǔ, chǔ rén zhào zhī. shǐ qìng lè wǎng. shā zhī. qìng shì yǐ chén pàn.
陈侯如楚。公子黄愬二庆于楚,楚人召之。使庆乐往。杀之。庆氏以陈叛。
xià, qū jiàn cóng chén hóu wéi chén. chén rén chéng, bǎn duì ér shā rén. yì rén xiāng mìng, gè shā qí zhǎng. suì shā qìng hǔ qìng yín. chǔ rén nà gōng zǐ huáng. jūn zǐ wèi:" qìng shì bú yì, bù kě sì yě. gù shū yuē:' wéi mìng bù yú cháng.'"
夏,屈建从陈侯围陈。陈人城,板队而杀人。役人相命,各杀其长。遂杀庆虎、庆寅。楚人纳公子黄。君子谓:“庆氏不义,不可肆也。故《书》曰:‘惟命不于常。’”
jìn jiāng jià nǚ yú wú, qí hóu shǐ xī guī fù yìng zhī, yǐ fān zài luán yíng jí qí shì, nà zhū qǔ wò. luán yíng yè jiàn xū wǔ ér gào zhī, duì yuē:" bù kě. tiān zhī suǒ fèi, shuí néng xìng zhī. zi bì bù miǎn. wú fēi ài sǐ yě, zhī bù jí yě." yíng yuē:" suī rán, yīn zǐ ér sǐ, wú wú huǐ yǐ. wǒ shí bù tiān, zi wú jiù yān." xǔ nuò. fú zhī, ér shāng qǔ wò rén. lè zuò, wǔ yán yuē:" jīn yě de luán rú zǐ, hé rú?" duì yuē:" dé zhǔ ér wèi zhī sǐ, yóu bù sǐ yě." jiē tàn, yǒu qì zhě. jué xíng, yòu yán. jiē yuē:" dé zhǔ, hé èr zhī yǒu?" yíng chū, biàn bài zhī.
晋将嫁女于吴,齐侯使析归父媵之,以藩载栾盈及其士,纳诸曲沃。栾盈夜见胥午而告之,对曰:“不可。天之所废,谁能兴之。子必不免。吾非爱死也,知不集也。”盈曰:“虽然,因子而死,吾无悔矣。我实不天,子无咎焉。”许诺。伏之,而觞曲沃人。乐作,午言曰:“今也得栾孺子,何如?”对曰:“得主而为之死,犹不死也。”皆叹,有泣者。爵行,又言。皆曰:“得主,何贰之有?”盈出,徧拜之。
sì yuè, luán yíng shuài qǔ wò zhī jiǎ, yīn wèi xiàn zi yǐ zhòu rù jiàng. chū, luán yíng zuǒ wèi zhuāng zi yú xià jūn, xiàn zi sī yān, gù yīn zhī. zhào shì yǐ yuán píng zhī nán yuàn luán shì, hán zhào fāng mù. zhōng xíng shì yǐ fá qín zhī yì yuàn luán shì, ér gù yǔ fàn shì hé qīn. zhī dào zi shǎo, ér tīng yú zhōng xíng shì. chéng zhèng bì yú gōng. wéi wèi shì jí qī yú dài fū yǔ zhī.
四月,栾盈帅曲沃之甲,因魏献子以昼入绛。初,栾盈佐魏庄子于下军,献子私焉,故因之。赵氏以原、屏之难怨栾氏,韩、赵方睦。中行氏以伐秦之役怨栾氏,而固与范氏和亲。知悼子少,而听于中行氏。程郑嬖于公。唯魏氏及七舆大夫与之。
lè wáng fù shì zuò yú fàn xuān zi. huò gào yuē:" luán shì zhì yǐ!" xuān zi jù. huán zǐ yuē:" fèng jūn yǐ zǒu gù gōng, bì wú hài yě. qiě luán shì duō yuàn, zi wéi zhèng luán shì zì wài, zi zài wèi. qí lì duō yǐ. jì yǒu lì quán, yòu zhí mín bǐng, jiāng hé jù yān? luán shì suǒ de, qí wéi wèi shì hū! ér kě qiáng qǔ yě. fū kè luàn zài quán, zi wú xiè yǐ." gōng yǒu yīn sàng, wáng fù shǐ xuān zǐ mò cuī mào dié, èr fù rén niǎn yǐ rú gōng, fèng gōng yǐ rú gù gōng.
乐王鲋侍坐于范宣子。或告曰:“栾氏至矣!”宣子惧。桓子曰:“奉君以走固宫,必无害也。且栾氏多怨,子为政;栾氏自外,子在位。其利多矣。既有利权,又执民柄,将何惧焉?栾氏所得,其唯魏氏乎!而可强取也。夫克乱在权,子无懈矣。”公有姻丧,王鲋使宣子墨缞冒绖,二妇人辇以如公,奉公以如固宫。
fàn yāng nì wèi shū, zé chéng liè jì chéng, jiāng nì luán shì yǐ. qū jìn, yuē:" luán shì shuài zéi yǐ rù, yāng zhī fù yǔ èr sān zi zài jūn suǒ yǐ. shǐ yāng nì wú zi. yāng qǐng cān chéng chí dài." suì chāo chéng, yòu fǔ jiàn, zuǒ yuán dài, mìng qū zhī chū. pū qǐng, yāng yuē:" zhī gōng." xuān zi nì zhū jiē, zhí qí shǒu, lù zhī yǐ qǔ wò.
范鞅逆魏舒,则成列既乘,将逆栾氏矣。趋进,曰:“栾氏帅贼以入,鞅之父与二三子在君所矣。使鞅逆吾子。鞅请骖乘持带。”遂超乘,右抚剑,左援带,命驱之出。仆请,鞅曰:“之公。”宣子逆诸阶,执其手,赂之以曲沃。
chū, fěi bào lì yě, zhe yú dān shū. luán shì zhī lì chén yuē dū róng, guó rén jù zhī. fěi bào wèi xuān zǐ yuē:" gǒu fén dān shū, wǒ shā dū róng." xuān zi xǐ yuē:" ér shā zhī, suǒ bù qǐng yú jūn fén dān shū zhě, yǒu rú rì!" nǎi chū bào ér bì zhī, dū róng cóng zhī. yú yǐn ér dài zhī, dū róng yú rù, bào zì hòu jī ér shā zhī. fàn shì zhī tú zài tái hòu, luán shì chéng gōng mén. xuān zi wèi yāng yuē:" shǐ jí jūn wū, sǐ zhī!" yāng yòng jiàn yǐ shuài zú, luán shì tuì. shè chē cóng zhī, yù luán lè, yuē:" lè miǎn zhī, sǐ jiāng sòng nǚ yú tiān." lè shè zhī, bù zhōng. yòu zhù, zé chéng huái běn ér fù. huò yǐ jǐ gōu zhī, duàn zhǒu ér sǐ. luán fáng shāng. luán yíng bēn qǔ wò, jìn rén wéi zhī.
初,斐豹隶也,著于丹书。栾氏之力臣曰督戎,国人惧之。斐豹谓宣子曰:“苟焚丹书,我杀督戎。”宣子喜曰:“而杀之,所不请于君焚丹书者,有如日!”乃出豹而闭之,督戎从之。踰隐而待之,督戎踰入,豹自后击而杀之。范氏之徒在台后,栾氏乘公门。宣子谓鞅曰:“矢及君屋,死之!”鞅用剑以帅卒,栾氏退。摄车从之,遇栾乐,曰:“乐免之,死将讼女于天。”乐射之,不中。又注,则乘槐本而覆。或以戟鉤之,断肘而死。栾鲂伤。栾盈奔曲沃,晋人围之。
qiū, qí hóu fá wèi. xiān qū: gǔ róng yù wáng sūn huī, zhào yáng wèi yòu. shēn qū: chéng zhì yù jǔ héng, shēn xiān yú zhī fù zhì wèi yòu. cáo kāi yù róng, yàn fù róng wèi yòu. èr guǎng: shàng zhī dēng yù xíng gōng, lú pú guǐ wèi yòu. qǐ: láo chéng yù xiāng bà shī, láng qú chā tú wèi yòu. qū: shāng zi chē yù hóu cháo, huán tiào wèi yòu. dà diàn: shāng zi yóu yù xià zhī yù kòu, cuī rú wèi yòu, zhú yōng zhī yuè sì chéng.
秋,齐侯伐卫。先驱: 穀荣御王孙挥,召扬为右。申驱: 成秩御莒恒,申鲜虞之傅挚为右。曹开御戎,晏父戎为右。贰广: 上之登御邢公,卢蒲癸为右。启: 牢成御襄罢师,狼蘧[插图]为右。胠: 商子车御侯朝,桓跳为右。大殿: 商子游御夏之御寇,崔如为右,烛庸之越驷乘。
zì wèi jiāng suì fá jìn. yàn píng zhòng yuē:" jūn shì yǒng lì yǐ fá méng zhǔ, ruò bù jì, guó zhī fú yě. bù dé ér yǒu gōng, yōu bì jí jūn." cuī zhù jiàn yuē:" bù kě. chén wén zhī, xiǎo guó jiān dà guó zhī bài ér huǐ yān, bì shòu qí jiù. jūn qí tú zhī!" fú tīng. chén wén zi jiàn cuī wǔ zi, yuē:" jiāng rú jūn hé?" wǔ zǐ yuē:" wú yán yú jūn, jūn fú tīng yě. yǐ wéi méng zhǔ, ér lì qí nán. qún chén ruò jí, jūn yú hé yǒu? zi gū zhǐ zhī." wén zi tuì, gào qí rén yuē:" cuī zǐ jiāng sǐ hū! wèi jūn shén, ér yòu guò zhī, bù dé qí sǐ. guò jūn yǐ yì, yóu zì yì yě, kuàng yǐ è hū?"
自卫将遂伐晋。晏平仲曰:“君恃勇力以伐盟主,若不济,国之福也。不德而有功,忧必及君。”崔杼谏曰:“不可。臣闻之,小国间大国之败而毁焉,必受其咎。君其图之!”弗听。陈文子见崔武子,曰:“将如君何?”武子曰:“吾言于君,君弗听也。以为盟主,而利其难。群臣若急,君于何有?子姑止之。”文子退,告其人曰:“崔子将死乎!谓君甚,而又过之,不得其死。过君以义,犹自抑也,况以恶乎?”
qí hóu suì fá jìn, qǔ zhāo gē. wèi èr duì, rù mèng mén, dēng dà xíng, zhāng wǔ jūn yú yíng tíng. shù pí shào, fēng shǎo shuǐ, yǐ bào píng yīn zhī yì. nǎi hái. zhào shèng shuài dōng yáng zhī shī yǐ zhuī zhī, huò yàn máo. bā yuè, shū sūn bào shuài shī jiù jìn, cì yú yōng yú, lǐ yě.
齐侯遂伐晋,取朝歌。为二队,入孟门,登大行,张武军于荧庭。戍郫邵,封少水,以报平阴之役。乃还。赵胜帅东阳之师以追之,获晏氂。八月,叔孙豹帅师救晋,次于雍榆,礼也。
jì wǔ zi wú shì zi, gōng mí zhǎng, ér ài dào zi, yù lì zhī. fǎng yú shēn fēng, yuē:" mí yǔ gē, wú jiē ài zhī, yù zé cái yān ér lì zhī." shēn fēng qū tuì, guī, jǐn shì jiāng xíng. tā rì, yòu fǎng yān, duì yuē:" qí rán! jiāng jù bì chē ér xíng." nǎi zhǐ. fǎng yú zāng gē, zāng gē yuē:" yǐn wǒ jiǔ, wú wèi zi lì zhī." jì shì yǐn dài fū jiǔ, zāng gē wèi kè. jì xiàn, zāng sūn mìng běi miàn zhòng xí, xīn zūn jié zhī. zhào dào zi, jiàng nì zhī. dài fū jiē qǐ. jí lǚ, ér zhào gōng chú, shǐ yǔ zhī chǐ. jì sūn shī sè.
季武子无適子,公弥长,而爱悼子,欲立之。访于申豐,曰:“弥与纥,吾皆爱之,欲择才焉而立之。”申豐趋退,归,尽室将行。他日,又访焉,对曰:“其然!将具敝车而行。”乃止。访于臧纥,臧纥曰:“饮我酒,吾为子立之。”季氏饮大夫酒,臧纥为客。既献,臧孙命北面重席,新樽絜之。召悼子,降逆之。大夫皆起。及旅,而召公鉏,使与之齿。季孙失色。
jì shì yǐ gōng chú wèi mǎ zhèng, yùn ér bù chū. mǐn zi mǎ jiàn zhī, yuē:" zi wú rán! huò fú wú mén, wéi rén suǒ zhào. wéi rén zi zhě, huàn bù xiào, bù huàn wú suǒ. jìng gòng fù mìng, hé cháng zhī yǒu? ruò néng xiào jìng, fù bèi jì shì kě yě. jiān huí bù guǐ, huò bèi xià mín kě yě." gōng chú rán zhī. jìng gòng zhāo xī, kè jū guān cì. jì sūn xǐ, shǐ yǐn jǐ jiǔ, ér yǐ jù wǎng, jǐn shě zhān. gù gōng chú shì fù, yòu chū wèi gōng zuǒ zǎi.
季氏以公鉏为马正,愠而不出。闵子马见之,曰:“子无然!祸福无门,唯人所召。为人子者,患不孝,不患无所。敬共父命,何常之有?若能孝敬,富倍季氏可也。奸回不轨,祸倍下民可也。”公鉏然之。敬共朝夕,恪居官次。季孙喜,使饮己酒,而以具往,尽舍旃。故公鉏氏富,又出为公左宰。
mèng sūn è zāng sūn, jì sūn ài zhī. mèng shì zhī yù zōu fēng diǎn hǎo jié yě, yuē:" cóng yú yán, bì wèi mèng sūn." zài sān yún, jié cóng zhī. mèng zhuāng zi jí, fēng diǎn wèi gōng chú:" gǒu lì jié, qǐng chóu zāng shì." gōng chú wèi jì sūn yuē:" rú zǐ zhì, gù qí suǒ yě. ruò jié lì, zé jì shì xìn yǒu lì yú zāng shì yǐ." fú yīng. jǐ mǎo, mèng sūn zú, gōng chú fèng jié lì yú hù cè. jì sūn zhì, rù kū ér chū, yuē:" zhì yān zài?" gōng chú yuē:" jié zài cǐ yǐ!" jì sūn yuē:" rú zǐ zhǎng." gōng chú yuē:" hé zhǎng zhī yǒu? wéi qí cái yě. qiě fú zi zhī mìng yě." suì lì jié. zhì bēn zhū.
孟孙恶臧孙,季孙爱之。孟氏之御驺豐点好羯也,曰:“从余言,必为孟孙。”再三云,羯从之。孟庄子疾,豐点谓公鉏:“苟立羯,请仇臧氏。”公鉏谓季孙曰:“孺子秩,固其所也。若羯立,则季氏信有力于臧氏矣。”弗应。己卯,孟孙卒,公鉏奉羯立于户侧。季孙至,入哭而出,曰:“秩焉在?”公鉏曰:“羯在此矣!”季孙曰:“孺子长。”公鉏曰:“何长之有?唯其才也。且夫子之命也。”遂立羯。秩奔邾。
mèng shì bì mén gào yú jì sūn yuē:" zāng shì jiāng wèi luàn, bù shǐ wǒ zàng." jì sūn bù xìn. zāng sūn wén zhī, jiè. dōng shí yuè, mèng shì jiāng pì, jí chú yú zāng shì. zāng sūn shǐ zhèng fū zhù zhī, chú yú dōng mén, jiǎ cóng jǐ ér shì zhī. mèng shì yòu gào jì sūn. jì sūn nù, mìng gōng zāng shì. yǐ hài, zāng gē zhǎn lù mén zhī guān yǐ chū, bēn zhū.
孟氏闭门告于季孙曰:“臧氏将为乱,不使我葬。”季孙不信。臧孙闻之,戒。冬十月,孟氏将辟,藉除于臧氏。臧孙使正夫助之,除于东门,甲从己而视之。孟氏又告季孙。季孙怒,命攻臧氏。乙亥,臧纥斩鹿门之关以出,奔邾。
chū, zāng xuān shū qǔ yú zhù, shēng jiǎ jí wèi ér sǐ. jì shì yǐ qí zhí, mù jiāng zhī yí zi yě. shēng gē, cháng yú gōng gōng. jiāng shì ài zhī, gù lì zhī. zāng jiǎ zāng wèi chū zài zhù. zāng wǔ zhòng zì zhū shǐ gào zāng jiǎ, qiě zhì dà cài yān, yuē:" gē bù nìng, shī shǒu zōng tiāo, gǎn gào bù diào. gē zhī zuì, bù jí bù sì. zi yǐ dà cài nà qǐng, qí kě." jiǎ yuē:" shì jiā zhī huò yě, fēi zi zhī guò yě. jiǎ wén mìng yǐ." zài bài shòu guī. shǐ wèi yǐ nà qǐng, suì zì wèi yě. zāng sūn rú fáng, shǐ lái gào yuē:" gē fēi néng hài yě, zhī bù zú yě. fēi gǎn sī qǐng! gǒu shǒu xiān sì, wú fèi èr xūn, gǎn bù pì yì." nǎi lì zāng wèi.
初,臧宣叔娶于铸,生贾及为而死。继室以其姪,穆姜之姨子也。生纥,长于公宫。姜氏爱之,故立之。臧贾、臧为出在铸。臧武仲自邾使告臧贾,且致大蔡焉,曰:“纥不佞,失守宗祧,敢告不吊。纥之罪,不及不祀。子以大蔡纳请,其可。”贾曰:“是家之祸也,非子之过也。贾闻命矣。”再拜受龟。使为以纳请,遂自为也。臧孙如防,使来告曰:“纥非能害也,知不足也。非敢私请!苟守先祀,无废二勋,敢不辟邑。”乃立臧为。
zāng gē zhì fáng ér bēn qí. qí rén yuē:" qí méng wǒ hū?" zāng sūn yuē:" wú cí." jiāng méng zāng shì, jì sūn zhào wài shǐ zhǎng è chén, ér wèn méng shǒu yān, duì yuē:" méng dōng mén shì yě, yuē: ' wú huò rú dōng mén suì, bù tīng gōng mìng, shā shì lì shù.' méng shū sūn shì yě, yuē: ' wú huò rú shū sūn qiáo rú, yù fèi guó cháng, dàng fù gōng shì.'" jì sūn yuē:" zāng sūn zhī zuì, jiē bù jí cǐ." mèng jiāo yuē:" hé yǐ qí fàn mén zhǎn guān?" jì sūn yòng zhī. nǎi méng zāng shì yuē:" wú huò rú zāng sūn gē, gàn guó zhī jì, fàn mén zhǎn guān." zāng sūn wén zhī, yuē:" guó yǒu rén yān! shuí jū? qí mèng jiāo hū!"
臧纥致防而奔齐。其人曰:“其盟我乎?”臧孙曰:“无辞。”将盟臧氏,季孙召外史掌恶臣,而问盟首焉,对曰:“盟东门氏也,曰: ‘毋或如东门遂,不听公命,杀適立庶。’盟叔孙氏也,曰: ‘毋或如叔孙侨如,欲废国常,荡覆公室。’”季孙曰:“臧孙之罪,皆不及此。”孟椒曰:“盍以其犯门斩关?”季孙用之。乃盟臧氏曰:“无或如臧孙纥,干国之纪,犯门斩关。”臧孙闻之,曰:“国有人焉!谁居?其孟椒乎!”
jìn rén kè luán yíng yú qǔ wò, jǐn shā luán shì zhī zú dǎng. luán fáng chū bēn sòng. shū yuē:" jìn rén shā luán yíng." bù yán dài fū, yán zì wài yě.
晋人克栾盈于曲沃,尽杀栾氏之族党。栾鲂出奔宋。书曰:“晋人杀栾盈。”不言大夫,言自外也。
qí hóu hái zì jìn, bù rù. suì xí jǔ, mén yú qiě yú, shāng gǔ ér tuì. míng rì, jiāng fù zhàn, qī yú shòu shū. qǐ zhí huá hái zài jiǎ, yè rù qiě yú zhī suì, sù yú jǔ jiāo. míng rì, xiān yù jǔ zi yú pú hòu shì. jǔ zi zhòng lù zhī, shǐ wú sǐ, yuē:" qǐng yǒu méng." huá zhōu duì yuē:" tān huò qì mìng, yì jūn suǒ è yě. hūn ér shòu mìng, rì wèi zhōng ér qì zhī, hé yǐ shì jūn?" jǔ zi qīn gǔ zhī, cóng ér fá zhī, huò qǐ liáng. jǔ rén xíng chéng. qí hóu guī, yù qǐ liáng zhī qī yú jiāo, shǐ diào zhī. cí yuē:" zhí zhī yǒu zuì, hé rǔ mìng yān? ruò miǎn yú zuì, yóu yǒu xiān rén zhī bì lú zài, xià qiè bù dé yǔ jiāo diào." qí hóu diào zhū qí shì.
齐侯还自晋,不入。遂袭莒,门于且于,伤股而退。明日,将复战,期于寿舒。杞殖、华还载甲,夜入且于之隧,宿于莒郊。明日,先遇莒子于蒲侯氏。莒子重赂之,使无死,曰:“请有盟。”华周对曰:“贪货弃命,亦君所恶也。昏而受命,日未中而弃之,何以事君?”莒子亲鼓之,从而伐之,获杞梁。莒人行成。齐侯归,遇杞梁之妻于郊,使吊之。辞曰:“殖之有罪,何辱命焉?若免于罪,犹有先人之敝庐在,下妾不得与郊吊。”齐侯吊诸其室。
qí hóu jiāng wèi zāng gē tián. zāng sūn wén zhī, jiàn qí hóu. yǔ zhī yán fá jìn. duì yuē:" duō zé duō yǐ! yì jūn shì shǔ. fū shǔ zhòu fú yè dòng, bù xué yú qǐn miào, wèi rén gù yě. jīn jūn wén jìn zhī luàn ér hòu zuò yān. níng jiāng shì zhī, fēi shǔ rú hé?" nǎi fú yǔ tián. zhòng ní yuē:" zhī zhī nán yě. yǒu zāng wǔ zhòng zhī zhī, ér bù róng yú lǔ guó, yì yǒu yóu yě. zuò bù shùn ér shī bù shù yě. xià shū yuē: ' niàn zī zài zī.' shùn shì shù shī yě."
齐侯将为臧纥田。臧孙闻之,见齐侯。与之言伐晋。对曰:“多则多矣!抑君似鼠。夫鼠昼伏夜动,不穴于寝庙,畏人故也。今君闻晋之乱而后作焉。宁将事之,非鼠如何?”乃弗与田。仲尼曰:“知之难也。有臧武仲之知,而不容于鲁国,抑有由也。作不顺而施不恕也。《夏书》曰: ‘念兹在兹。’顺事恕施也。”