jīng
【经】
jiǔ nián chūn, sòng zāi.
九年春,宋灾。
xià, jì sūn sù rú jìn.
夏,季孙宿如晋。
wǔ yuè xīn yǒu, fū rén jiāng shì hōng.
五月辛酉,夫人姜氏薨。
qiū bā yuè guǐ wèi, zàng wǒ xiǎo jūn mù jiāng.
秋八月癸未,葬我小君穆姜。
dōng, gōng huì jìn hóu sòng gōng wèi hóu cáo bó jǔ zi zhū zi téng zi xuē bó qǐ bó xiǎo zhū zi qí shì zǐ guāng fá zhèng.
冬,公会晋侯、宋公、卫侯、曹伯、莒子、邾子、滕子、薛伯、杞伯、小邾子、齐世子光伐郑。
shí yǒu èr yuè jǐ hài, tóng méng yú xì.
十有二月己亥,同盟于戏。
chǔ zi fá zhèng.
楚子伐郑。
chuán
【传】
jiǔ nián chūn, sòng zāi. lè xǐ wèi sī chéng yǐ wéi zhèng. shǐ bó shì sī lǐ, huǒ suǒ wèi zhì, chè xiǎo wū, tú dà wū chén běn jū, jù gěng fǒu, bèi shuǐ qì liàng qīng zhòng, xù shuǐ lǎo, jī tǔ tú xún zhàng chéng, shàn shǒu bèi, biǎo huǒ dào. shǐ huá chén jù zhèng tú, lìng suì zhèng nà jiāo bǎo, bēn huǒ suǒ. shǐ huá yuè tǎo yòu guān, guān pǐ qí sī. xiàng shù tǎo zuǒ, yì rú zhī. shǐ lè chuán pǐ xíng qì, yì rú zhī. shǐ huáng yún mìng jiào zhèng chū mǎ, gōng zhèng chū chē, bèi jiǎ bīng, pǐ wǔ shǒu. shǐ xī chú wú pǐ fǔ shǒu. lìng sī gōng xiàng bó jǐng gōng. èr shī lìng sì xiāng zhèng jìng xiǎng, zhù zōng yòng mǎ yú sì yōng, sì pán gēng yú xī mén zhī wài.
九年春,宋灾。乐喜为司城以为政。使伯氏司里,火所未至,彻小屋,涂大屋;陈畚挶,具绠缶,备水器;量轻重,蓄水潦,积土涂;巡丈城,缮守备,表火道。使华臣具正徒,令隧正纳郊保,奔火所。使华阅讨右官,官庀其司。向戍讨左,亦如之。使乐遄庀刑器,亦如之。使皇郧命校正出马,工正出车,备甲兵,庀武守。使西鉏吾庀府守。令司宫、巷伯儆宫。二师令四乡正敬享,祝宗用马于四墉,祀盘庚于西门之外。
jìn hóu wèn yú shì ruò yuē:" wú wén zhī, sòng zāi, yú shì hū zhī yǒu tiān dào. hé gù?" duì yuē:" gǔ zhī huǒ zhèng, huò shí yú xīn, huò shí yú zhòu, yǐ chū nèi huǒ. shì gù zhòu wèi chún huǒ, xīn wèi dà huǒ. táo táng shì zhī huǒ zhèng è bó jū shāng qiū, sì dà huǒ, ér huǒ jì shí yān. xiāng tǔ yīn zhī, gù shāng zhǔ dà huǒ. shāng rén yuè qí huò bài zhī xìn, bì shǐ yú huǒ, shì yǐ rì zhī qí yǒu tiān dào yě." gōng yuē:" kě bì hū?" duì yuē:" zài dào. guó luàn wú xiàng, bù kě zhī yě."
晋侯问于士弱曰:“吾闻之,宋灾,于是乎知有天道。何故?”对曰:“古之火正,或食于心,或食于咮,以出内火。是故咮为鹑火,心为大火。陶唐氏之火正阏伯居商丘,祀大火,而火纪时焉。相土因之,故商主大火。商人阅其祸败之衅,必始于火,是以日知其有天道也。”公曰:“可必乎?”对曰:“在道。国乱无象,不可知也。”
xià, jì wǔ zi rú jìn, bào xuān zi zhī pìn yě.
夏,季武子如晋,报宣子之聘也。
mù jiāng hōng yú dōng gōng. shǐ wǎng ér shì zhī, yù gěn zhī bā chā tú. shǐ yuē:" shì wèi gěn zhī suí chā tú. suí, qí chū yě. jūn bì sù chū." jiāng yuē:" wáng. shì yú zhōu yì yuē:' suí, yuán xiǎng lì, zhēn, wú jiù,' yuán, tǐ zhī zhǎng yě. xiǎng, jiā zhī huì yě. lì, yì zhī hé yě. zhēn, shì zhī gàn yě. tǐ rén zú yǐ zhǎng rén, jiā dé zú yǐ hé lǐ, lì wù zú yǐ hé yì, zhēn gù zú yǐ gàn shì. rán gù bù kě wū yě, shì yǐ suī suí wú jiù. jīn wǒ fù rén ér yǔ yú luàn. gù zài xià wèi ér yǒu bù rén, bù kě wèi yuán. bù jìng guó jiā, bù kě wèi hēng. zuò ér hài shēn, bù kě wèi lì. qì wèi ér jiāo, bù kě wèi zhēn. yǒu sì dé zhě, suí ér wú jiù. wǒ jiē wú zhī, qǐ suí yě zāi? wǒ zé qǔ è, néng wú jiù hū? bì sǐ yú cǐ, fú dé chū yǐ."
穆姜薨于东宫。始往而筮之,遇《艮》之八[插图]。史曰:“是谓《艮》之《随》[插图]。《随》,其出也。君必速出。”姜曰:“亡。是於《周易》曰:‘《随》,元、享、利,贞,无咎,’元,体之长也。享,嘉之会也。利,义之和也。贞,事之幹也。体仁足以长人,嘉德足以合礼,利物足以和义,贞固足以幹事。然故不可诬也,是以虽《随》无咎。今我妇人而与于乱。固在下位而有不仁,不可谓元。不靖国家,不可谓亨。作而害身,不可谓利。弃位而姣,不可谓贞。有四德者,《随》而无咎。我皆无之,岂《随》也哉?我则取恶,能无咎乎?必死于此,弗得出矣。”
qín jǐng gōng shǐ shì qiān qǐ shī yú chǔ, jiāng yǐ fá jìn, chǔ zi xǔ zhī. zǐ náng yuē:" bù kě. dāng jīn wú bù néng yǔ jìn zhēng. jìn jūn lèi néng ér shǐ zhī, jǔ bù shī xuǎn, guān bù yì fāng. qí qīng ràng yú shàn, qí dài fū bù shī shǒu, qí shì jìng yú jiào, qí shù rén lì yú nóng sè. shāng gōng zào lì, bù zhī qiān yè. hán jué lǎo yǐ, zhī chā tú bǐng yān yǐ wéi zhèng. fàn gài shǎo yú zhōng xíng yǎn ér shàng zhī, shǐ zuǒ zhōng jūn. hán qǐ shǎo yú luán yǎn, ér luán yǎn shì fáng shàng zhī, shǐ zuǒ shàng jūn. wèi jiàng duō gōng, yǐ zhào wǔ wèi xián ér wèi zhī zuǒ. jūn míng chén zhōng, shàng ràng xià jìng. dàng shì shí yě. jìn bù kě dí, shì zhī ér hòu kě. jūn qí tú zhī!" wáng yuē:" wú jì xǔ zhī yǐ. suī bù jí jìn, bì jiāng chū shī."
秦景公使士雃乞师于楚,将以伐晋,楚子许之。子囊曰:“不可。当今吾不能与晋争。晋君类能而使之,举不失选,官不易方。其卿让于善,其大夫不失守,其士竞于教,其庶人力于农穑。商工皂隶,不知迁业。韩厥老矣,知[插图]禀焉以为政。范匄少于中行偃而上之,使佐中军。韩起少于栾黡,而栾黡、士鲂上之,使佐上军。魏绛多功,以赵武为贤而为之佐。君明臣忠,上让下竞。当是时也。晋不可敌,事之而后可。君其图之!”王曰:“吾既许之矣。虽不及晋,必将出师。”
qiū, chǔ zi shī yú wǔ chéng yǐ wéi qín yuán. qín rén qīn jìn, jìn jī, fú néng bào yě.
秋,楚子师于武城以为秦援。秦人侵晋,晋饑,弗能报也。
dōng shí yuè, zhū hóu fá zhèng. gēng wǔ, jì wǔ zi qí cuī zhù sòng huáng yún cóng xún chā tú shì gài mén yú chā tú mén. wèi běi gōng kuò cáo rén zhū rén cóng xún yǎn hán qǐ mén yú shī zhī liáng. téng rén xuē rén cóng luán yǎn shì fáng mén yú běi mén. qǐ rén ní rén cóng zhào wǔ wèi jiàng zhǎn xíng lì. jiǎ xū, shī yú fàn, lìng yú zhū hóu yuē:" xiū qì bèi, shèng hóu liáng, guī lǎo yòu, jū jí yú hǔ láo, sì shěng, wéi zhèng." zhèng rén kǒng, nǎi xíng chéng. zhōng xíng xiàn zǐ yuē:" suì wéi zhī, yǐ dài chǔ rén zhī jiù yě ér yǔ zhī zhàn. bù rán, wú chéng." zhī wǔ zǐ yuē:" xǔ zhī méng ér hái shī, yǐ bì chǔ rén. wú sān fēn sì jūn, yǔ zhū hóu zhī ruì yǐ nì lái zhě. yú wǒ wèi bìng, chǔ bù néng yǐ, yóu yù yú zhàn. bào gǔ yǐ chěng, bù kě yǐ zhēng. dà láo wèi ài, jūn zǐ láo xīn, xiǎo rén láo lì, xiān wáng zhī zhì yě." zhū hóu jiē bù yù zhàn, nǎi xǔ zhèng chéng.
冬十月,诸侯伐郑。庚午,季武子、齐崔杼、宋皇郧从荀[插图]、士匄门于 [插图]门。卫北宫括、曹人、邾人从荀偃、韩起门于师之梁。滕人、薛人从栾黡、士鲂门于北门。杞人、郳人从赵武、魏绛斩行栗。甲戌,师于氾,令于诸侯曰:“修器备,盛餱粮,归老幼,居疾于虎牢,肆眚,围郑。”郑人恐,乃行成。中行献子曰:“遂围之,以待楚人之救也而与之战。不然,无成。”知武子曰:“许之盟而还师,以敝楚人。吾三分四军,与诸侯之锐以逆来者。于我未病,楚不能矣,犹愈于战。暴骨以逞,不可以争。大劳未艾,君子劳心,小人劳力,先王之制也。”诸侯皆不欲战,乃许郑成。
shí yī yuè jǐ hài, tóng méng yú xì, zhèng fú yě. jiāng méng, zhèng liù qīng gōng zǐ chā tú gōng zǐ fā gōng zǐ jiā gōng sūn zhé gōng sūn chài gōng sūn shě zhī jí qí dài fū mén zǐ jiē cóng zhèng bó. jìn shì zhuāng zi wèi zài shū, yuē:" zì jīn rì jì méng zhī hòu, zhèng guó ér bù wéi jìn mìng shì tīng, ér huò yǒu yì zhì zhě, yǒu rú cǐ méng." gōng zǐ chā tú qū jìn yuē:" tiān huò zhèng guó, shǐ jiè jū èr dà guó zhī jiān. dà guó bù jiā dé yīn ér luàn yǐ yào zhī, shǐ qí guǐ shén bù huò xīn qí yīn sì, qí mín rén bù huò xiǎng qí tǔ lì, fū fù xīn kǔ diàn ài, wú suǒ dǐ gào. zì jīn rì jì méng zhī hòu, zhèng guó ér bù wéi yǒu lǐ yǔ qiáng kě yǐ bì mín zhě shì cóng, ér gǎn yǒu yì zhì zhě, yì rú zhī." xún yǎn yuē:" gǎi zài shū." gōng sūn shě zhī yuē:" zhāo dà shén, yào yán yān. ruò kě gǎi yě, dà guó yì kě pàn yě." zhī wǔ zi wèi xiàn zǐ yuē:" wǒ shí bù dé, ér yào rén yǐ méng, qǐ lǐ yě zāi! fēi lǐ, hé yǐ zhǔ méng? gū méng ér tuì, xiū dé xī shī ér lái, zhōng bì huò zhèng, hé bì jīn rì? wǒ zhī bù dé, mín jiāng qì wǒ, qǐ wéi zhèng? ruò néng xiū hé, yuǎn rén jiāng zhì, hé shì yú zhèng?" nǎi méng ér hái.
十一月己亥,同盟于戏,郑服也。将盟,郑六卿公子[插图]、公子发、公子嘉、公孙辄、公孙虿、公孙舍之及其大夫、门子皆从郑伯。晋士庄子为载书,曰:“自今日既盟之后,郑国而不唯晋命是听,而或有异志者,有如此盟。”公子[插图]趋进曰:“天祸郑国,使介居二大国之间。大国不加德音而乱以要之,使其鬼神不获歆其禋祀,其民人不获享其土利,夫妇辛苦垫隘,无所厎告。自今日既盟之后,郑国而不唯有礼与强可以庇民者是从,而敢有异志者,亦如之。”荀偃曰:“改载书。”公孙舍之曰:“昭大神,要言焉。若可改也,大国亦可叛也。”知武子谓献子曰:“我实不德,而要人以盟,岂礼也哉!非礼,何以主盟?姑盟而退,修德息师而来,终必获郑,何必今日?我之不德,民将弃我,岂唯郑?若能休和,远人将至,何恃于郑?”乃盟而还。
jìn rén bù dé zhì yú zhèng, yǐ zhū hóu fù fá zhī. shí èr yuè guǐ hài, mén qí sān mén. rùn yuè wù yín, jì yú yīn bǎn, qīn zhèng. cì yú yīn kǒu ér hái. zi kǒng yuē:" jìn shī kě jī yě, shī lǎo ér láo, qiě yǒu guī zhì, bì dà kè zhī." zi zhǎn yuē:" bù kě."
晋人不得志于郑,以诸侯复伐之。十二月癸亥,门其三门。闰月戊寅,济于阴阪,侵郑。次于阴口而还。子孔曰:“晋师可击也,师老而劳,且有归志,必大克之。”子展曰:“不可。”
sòng jìn hóu. jìn hóu yǐ gōng yàn yú hé shàng, wèn gōng nián, jì wǔ zi duì yuē:" huì yú shā suí zhī suì, guǎ jūn yǐ shēng." jìn hóu yuē:" shí èr nián yǐ! shì wèi yī zhōng, yī xīng zhōng yě. guó jūn shí wǔ ér shēng zǐ. guān ér shēng zǐ, lǐ yě. jūn kě yǐ guān yǐ! dài fū hé wèi guān jù?" wǔ zǐ yuē:" jūn guān: bì yǐ guàn xiǎng zhī lǐ xíng zhī, yǐ jīn shí zhī lè jié zhī, yǐ xiān jūn zhī tiāo chù zhī. jīn guǎ jūn zài háng, wèi kě jù yě. qǐng jí xiōng dì zhī guó ér jiǎ bèi yān!" jìn hóu yuē:" nuò." gōng hái jí wèi, guān yú chéng gōng zhī miào, jiǎ zhōng qìng yān, lǐ yě.
送晋侯。晋侯以公宴于河上,问公年,季武子对曰:“会于沙随之岁,寡君以生。”晋侯曰:“十二年矣!是谓一终,一星终也。国君十五而生子。冠而生子,礼也。君可以冠矣!大夫盍为冠具?”武子曰:“君冠:必以祼享之礼行之,以金石之乐节之,以先君之祧处之。今寡君在行,未可具也。请及兄弟之国而假备焉!”晋侯曰:“诺。”公还及卫,冠于成公之庙,假钟磬焉,礼也。
chǔ zi fá zhèng, zi sì jiāng jí chǔ píng. zi kǒng zǐ chā tú yuē:" yǔ dà guó méng, kǒu xuè wèi gān ér bèi zhī, kě hū?" zi sì zi zhǎn yuē:" wú méng gù yún:' wéi qiáng shì cóng.' jīn chǔ shī zhì, jìn bù wǒ jiù, zé chǔ qiáng yǐ. méng shì zhī yán, qǐ gǎn bèi zhī. qiě yào méng wú zhì, shén fú lín yě, suǒ lín wéi xìn. xìn zhě, yán zhī ruì yě, shàn zhī zhǔ yě, shì gù lín zhī. míng shén bù juān yào méng, bèi zhī kě yě." nǎi jí chǔ píng. gōng zǐ bà róng rù méng, tóng méng yú zhōng fēn. chǔ zhuāng fū rén zú, wáng wèi néng dìng zhèng ér guī.
楚子伐郑,子驷将及楚平。子孔、子[插图]曰:“与大国盟,口血未乾而背之,可乎?”子驷、子展曰:“吾盟固云:‘唯强是从。’今楚师至,晋不我救,则楚强矣。盟誓之言,岂敢背之。且要盟无质,神弗临也,所临唯信。信者,言之瑞也,善之主也,是故临之。明神不蠲要盟,背之可也。”乃及楚平。公子罢戎入盟,同盟于中分。楚庄夫人卒,王未能定郑而归。
jìn hóu guī, móu suǒ yǐ xī mín. wèi jiàng qǐng shī shě, shū jī jù yǐ dài. zì gōng yǐ xià, gǒu yǒu jī zhě, jǐn chū zhī. guó wú zhì jī, yì wú kùn rén. gōng wú jìn lì, yì wú tān mín. qí yǐ bì gèng, bīn yǐ tè shēng. qì yòng bù zuò, chē fú cóng gěi. xíng rén qī nián, guó nǎi yǒu jié. sān jià ér chǔ bù néng yǔ zhēng.
晋侯归,谋所以息民。魏绛请施舍,输积聚以贷。自公以下,苟有积者,尽出之。国无滞积,亦无困人。公无禁利,亦无贪民。祈以币更,宾以特牲。器用不作,车服从给。行人期年,国乃有节。三驾而楚不能与争。