jīng
【经】
shí yǒu wǔ nián chūn, wáng zhēng yuè, gōng rú qí.
十有五年春,王正月,公如齐。
chǔ rén fá xú.
楚人伐徐。
sān yuè, gōng huì qí hóu sòng gōng chén hóu wèi hóu zhèng bó xǔ nán cáo bó, méng yú mǔ qiū, suì cì yú kuāng. gōng sūn áo shuài shī jí zhū hóu zhī dài fū jiù xú.
三月,公会齐侯、宋公、陈侯、卫侯、郑伯、许男、曹伯,盟于牡丘,遂次于匡。公孙敖帅师及诸侯之大夫救徐。
xià wǔ yuè, rì yǒu shí zhī.
夏五月,日有食之。
qiū qī yuè, qí shī cáo shī fá lì.
秋七月,齐师、曹师伐厉。
bā yuè, zhōng.
八月,螽。
jiǔ yuè, gōng zhì zì huì. jì jī guī yú zēng.
九月,公至自会。季姬归于鄫。
jǐ mǎo huì, zhèn yí bó zhī miào.
己卯晦,震夷伯之庙。
dōng, sòng rén fá cáo.
冬,宋人伐曹。
chǔ rén bài xú yú lóu lín.
楚人败徐于娄林。
shí yǒu yī yuè rén xū, jìn hóu jí qín bó zhàn yú hán. huò jìn hóu.
十有一月壬戌,晋侯及秦伯战于韩。获晋侯。
chuán
【传】
shí wǔ nián chūn, chǔ rén fá xú, xú jí zhū xià gù yě. sān yuè, méng yú mǔ qiū, xún kuí qiū zhī méng, qiě jiù xú yě. mèng mù bó shuài shī jí zhū hóu zhī shī jiù xú, zhū hóu cì yú kuāng yǐ dài zhī.
十五年春,楚人伐徐,徐即诸夏故也。三月,盟于牡丘,寻葵丘之盟,且救徐也。孟穆伯帅师及诸侯之师救徐,诸侯次于匡以待之。
xià wǔ yuè, rì yǒu shí zhī. bù shū shuò yǔ rì, guān shī zhī yě.
夏五月,日有食之。不书朔与日,官失之也。
qiū, fá lì, yǐ jiù xú yě.
秋,伐厉,以救徐也。
jìn hóu zhī rù yě, qín mù jī shǔ jiǎ jūn yān, qiě yuē:" jǐn nà qún gōng zǐ." jìn hóu zhēng yú jiǎ jūn, yòu bù nà qún gōng zǐ, shì yǐ mù jī yuàn zhī. jìn hóu xǔ lù zhōng dài fū, jì ér jiē bèi zhī. lù qín bó yǐ hé wài liè chéng wǔ, dōng jǐn guó lüè, nán jí huà shān, nèi jí jiě liáng chéng, jì ér bù yǔ. jìn jī, qín shū zhī sù qín jī, jìn bì zhī dí, gù qín bó fá jìn.
晋侯之入也,秦穆姬属贾君焉,且曰:“尽纳群公子。”晋侯烝于贾君,又不纳群公子,是以穆姬怨之。晋侯许赂中大夫,既而皆背之。赂秦伯以河外列城五,东尽虢略,南及华山,内及解梁城,既而不与。晋饥,秦输之粟;秦饥,晋闭之籴,故秦伯伐晋。
bo tú fù shì zhī, jí." shè hé, hóu chē bài." jí zhī. duì yuē:" nǎi dà jí yě, sān bài bì huò jìn jūn. qí guà yù gǔ, yuē:' qiān shèng sān qù, sān qù zhī yú, huò qí xióng hú.' fū hú gǔ, bì qí jūn yě. gǔ zhī zhēn, fēng yě qí huǐ, shān yě. suì yún qiū yǐ, wǒ luò qí shí ér qǔ qí cái, suǒ yǐ kè yě. shí luò cái wáng, bù bài hé dài?" sān bài jí hán. jìn hóu wèi qìng zhèng yuē:" kòu shēn yǐ, ruò zhī hé?" duì yuē:" jūn shí shēn zhī, kě ruò hé?" gōng yuē:" bù sūn." bo yòu, qìng zhèng jí, fú shǐ. bù yáng yù róng, jiā pú tú wèi yòu, chéng xiǎo sì, zhèng rù yě. qìng zhèng yuē:" gǔ zhě dà shì, bì chéng qí chǎn, shēng qí shuǐ tǔ ér zhī qí rén xīn, ān qí jiào xùn ér fú xí qí dào, wéi suǒ nà zhī, wú bù rú zhì. jīn chéng yì chǎn yǐ cóng róng shì, jí jù ér biàn, jiāng yú rén yì. luàn qì jiǎo fèn, yīn xuè zhōu zuò, zhāng mài fèn xīng, wài qiáng zhōng gān. jìn tuì bù kě, zhōu xuán bù néng, jūn bì huǐ zhī." fú tīng.
卜徒父筮之,吉。“涉河,侯车败。”诘之。对曰:“乃大吉也,三败必获晋君。其卦遇《蛊》,曰:‘千乘三去,三去之馀,获其雄狐。’夫狐蛊,必其君也。《蛊》之贞,风也;其悔,山也。岁云秋矣,我落其实而取其材,所以克也。实落材亡,不败何待?”三败及韩。晋侯谓庆郑曰:“寇深矣,若之何?”对曰:“君实深之,可若何?”公曰:“不孙。”卜右,庆郑吉,弗使。步扬御戎,家仆徒为右,乘小驷,郑入也。庆郑曰:“古者大事,必乘其产,生其水土而知其人心,安其教训而服习其道,唯所纳之,无不如志。今乘异产以从戎事,及惧而变,将与人易。乱气狡愤,阴血周作,张脉偾兴,外强中乾。进退不可,周旋不能,君必悔之。”弗听。
jiǔ yuè, jìn hóu nì qín shī, shǐ hán jiǎn shì shī, fù yuē:" shī shǎo yú wǒ, dòu shì bèi wǒ." gōng yuē:" hé gù?" duì yuē:" chū yīn qí zī, rù yòng qí chǒng. jī shí qí sù, sān shī ér wú bào, shì yǐ lái yě. jīn yòu jī zhī, wǒ dài qín fèn, bèi yóu wèi yě." gōng yuē:" yī fū bù kě niǔ, kuàng guó hū." suì shǐ qǐng zhàn, yuē:" guǎ rén bù nìng, néng hé qí zhòng ér bù néng lí yě. jūn ruò bù hái, wú suǒ táo mìng." qín bó shǐ gōng sūn zhī duì yuē:" jūn zhī wèi rù, guǎ rén jù zhī, rù ér wèi dìng liè, yóu wú yōu yě. gǒu liè dìng yǐ, gǎn bù chéng mìng." hán jiǎn tuì yuē:" wú xìng ér dé qiú."
九月,晋侯逆秦师,使韩简视师,复曰:“师少于我,斗士倍我。”公曰:“何故?”对曰:“出因其资,入用其宠。饥食其粟,三施而无报,是以来也。今又击之,我怠秦奋,倍犹未也。”公曰:“一夫不可狃,况国乎。”遂使请战,曰:“寡人不佞,能合其众而不能离也。君若不还,无所逃命。”秦伯使公孙枝对曰:“君之未入,寡人惧之,入而未定列,犹吾忧也。苟列定矣,敢不承命。”韩简退曰:“吾幸而得囚。”
rén xū, zhàn yú hán yuán, jìn róng mǎ hái nìng ér zhǐ. gōng hào qìng zhèng. qìng zhèng yuē:" bì jiàn wéi bo, gù bài shì qiú, yòu hé táo yān." suì qù zhī. liáng yóu mí yù hán jiǎn, guó shè wèi yòu, lù qín bó, jiāng zhǐ zhī. zhèng yǐ jiù gōng wù zhī, suì shī qín bó. qín huò jìn hóu yǐ guī. jìn dài fū fǎn shǒu bá shě cóng zhī. qín bó shǐ cí yān, yuē:" èr sān zi hé qí qī yě? guǎ rén zhī cóng jūn ér xī yě, yì jìn zhī yāo mèng shì jiàn, qǐ gǎn yǐ zhì." jìn dài fū sān bài qǐ shǒu yuē:" jūn lǚ hòu tǔ ér dài huáng tiān, huáng tiān hòu tǔ shí wén jūn zhī yán, qún chén gǎn zài xià fēng."
壬戌,战于韩原,晋戎马还泞而止。公号庆郑。庆郑曰:“愎谏违卜,固败是求,又何逃焉。”遂去之。梁由靡御韩简,虢射为右,辂秦伯,将止之。郑以救公误之,遂失秦伯。秦获晋侯以归。晋大夫反首拔舍从之。秦伯使辞焉,曰:“二三子何其慼也?寡人之从君而西也,亦晋之妖梦是践,岂敢以至。”晋大夫三拜稽首曰:“君履后土而戴皇天,皇天后土实闻君之言,群臣敢在下风。”
mù jī wén jìn hóu jiāng zhì, yǐ dà zi luò hóng yǔ nǚ jiǎn bì dēng tái ér lǚ xīn yān. shǐ yǐ miǎn fú shuāi dié nì, qiě gào yuē:" shàng tiān jiàng zāi, shǐ wǒ liǎng jūn fěi yǐ yù bó xiāng jiàn, ér yǐ xìng róng. ruò jìn jūn cháo yǐ rù, zé bì zǐ xī yǐ sǐ xī yǐ rù, zé cháo yǐ sǐ. wéi jūn cái zhī." nǎi shě zhū líng tái.
穆姬闻晋侯将至,以大子荦、弘与女简、璧登台而履薪焉。使以免服衰绖逆,且告曰:“上天降灾,使我两君匪以玉帛相见,而以兴戎。若晋君朝以入,则婢子夕以死;夕以入,则朝以死。唯君裁之。”乃舍诸灵台。
dài fū qǐng yǐ rù. gōng yuē:" huò jìn hóu, yǐ hòu guī yě, jì ér sàng guī, yān yòng zhī? dài fū qí hé yǒu yān? qiě jìn rén qī yōu yǐ zhòng wǒ, tiān dì yǐ yào wǒ. bù tú jìn yōu, zhòng qí nù yě wǒ shí wú yán, bèi tiān dì yě. zhòng nù nán rèn, bèi tiān bù xiáng, bì guī jìn jūn." gōng zǐ zhí yuē:" bù rú shā zhī, wú jù tè yān." zǐ sāng yuē:" guī zhī ér zhì qí dà zi, bì děi dà chéng. jìn wèi kě miè, ér shā qí jūn, qí yǐ chéng è. qiě shǐ yì yǒu yán yuē:' wú shǐ huò, wú hù luàn, wú zhòng nù.' zhòng nù nán rèn, líng rén bù xiáng." nǎi xǔ jìn píng.
大夫请以入。公曰:“获晋侯,以厚归也,既而丧归,焉用之?大夫其何有焉?且晋人慼忧以重我,天地以要我。不图晋忧,重其怒也;我食吾言,背天地也。重怒难任,背天不祥,必归晋君。”公子絷曰:“不如杀之,无聚慝焉。”子桑曰:“归之而质其大子,必得大成。晋未可灭,而杀其君,祇以成恶。且史佚有言曰:‘无始祸,无怙乱,无重怒。’重怒难任,陵人不祥。”乃许晋平。
jìn hóu shǐ xì qǐ gào xiá lǚ yí shēng, qiě zhào zhī. zǐ jīn jiào zhī yán yuē:" cháo guó rén ér yǐ jūn mìng shǎng, qiě gào zhī yuē:' gū suī guī, rǔ shè jì yǐ. qí bo èr yǔ yě.'" zhòng jiē kū. jìn yú shì hū zuò yuán tián. lǚ shēng yuē:" jūn wáng zhī bù xù, ér qún chén shì yōu, huì zhī zhì yě. jiāng ruò jūn hé?" zhòng yuē:" hé wéi ér kě?" duì yuē:" zhēng shàn yǐ fǔ rú zǐ. zhū hóu wén zhī, sàng jūn yǒu jūn, qún chén jí mù, jiǎ bīng yì duō, hǎo wǒ zhě quàn, è wǒ zhě jù, shù yǒu yì hū!" zhòng shuō. jìn yú shì hū zuò zhōu bīng.
晋侯使郤乞告瑕吕饴甥,且召之。子金教之言曰:“朝国人而以君命赏,且告之曰:‘孤虽归,辱社稷矣。其卜贰圉也。’”众皆哭。晋于是乎作爰田。吕甥曰:“君亡之不恤,而群臣是忧,惠之至也。将若君何?”众曰:“何为而可?”对曰:“征缮以辅孺子。诸侯闻之,丧君有君,群臣辑睦,甲兵益多,好我者劝,恶我者惧,庶有益乎!”众说。晋于是乎作州兵。
chū, jìn xiàn gōng shì jià bó jī yú qín, yù guī mèi zhī kuí. shǐ sū zhàn zhī yuē:" bù jí. qí yáo yuē:' shì kuī yáng, yì wú wáng yě. nǚ chéng kuāng, yì wú kuàng yě. xī lín zé yán, bù kě cháng yě. guī mèi zhī kuí, yóu wú xiāng yě.' zhèn zhī lí, yì lí zhī zhèn, wèi léi wèi huǒ, wèi yíng bài jī, chē shuō qí fù, huǒ fén qí qí, bù lì xíng shī, bài yú zōng qiū. guī mèi kuí gū, kòu zhāng zhī hú, zhí qí cóng gū, liù nián qí bū, táo guī qí guó, ér qì qí jiā, míng nián qí sǐ yú gāo liáng zhī xū."
初,晋献公筮嫁伯姬于秦,遇《归妹》之《睽》。史苏占之曰:“不吉。其繇曰:‘士刲羊,亦无亡也。女承筐,亦无贶也。西邻责言,不可偿也。《归妹》之《睽》,犹无相也。’《震》之《离》,亦《离》之《震》,为雷为火,为嬴败姬,车说其輹,火焚其旗,不利行师,败于宗丘。《归妹》《睽》孤,寇张之弧,姪其从姑,六年其逋,逃归其国,而弃其家,明年其死于高梁之虚。”
jí huì gōng zài qín, yuē:" xiān jūn ruò cóng shǐ sū zhī zhàn, wú bù jí cǐ fū." hán jiǎn shì, yuē:" guī, xiàng yě shì, shù yě. wù shēng ér hòu yǒu xiàng, xiàng ér hòu yǒu zī, zī ér hòu yǒu shù. xiān jūn zhī bài dé jí, kě shǔ hū? shǐ sū shì zhàn, wù cóng hé yì? shī yuē:' xià mín zhī niè, fěi jiàng zì tiān, zǔn dá bèi zēng, zhí jìng yóu rén.'"
及惠公在秦,曰:“先君若从史苏之占,吾不及此夫。”韩简侍,曰:“龟,象也;筮,数也。物生而后有象,象而后有滋,滋而后有数。先君之败德及,可数乎?史苏是占,勿从何益?《诗》曰:‘下民之孽,匪降自天,僔沓背憎,职竞由人。’”
zhèn yí bó zhī miào, zuì zhī yě. yú shì zhǎn shì yǒu yǐn tè yān.
震夷伯之庙,罪之也。于是展氏有隐慝焉。
dōng, sòng rén fá cáo, tǎo jiù yuàn yě.
冬,宋人伐曹,讨旧怨也。
chǔ bài xú yú lóu lín, xú shì jiù yě.
楚败徐于娄林,徐恃救也。
shí yuè, jìn yīn yí shēng huì qín bó, méng yú wáng chéng. qín bó yuē:" jìn guó hé hū?" duì yuē:" bù hé. xiǎo rén chǐ shī qí jūn ér dào sàng qí qīn, bù dàn zhēng shàn yǐ lì yǔ yě, yuē:' bì bào chóu, níng shì róng dí.' jūn zǐ ài qí jūn ér zhī qí zuì, bù dàn zhēng shàn yǐ dài qín mìng, yuē:' bì bào dé, yǒu sǐ wú èr.' yǐ cǐ bù hé." qín bó yuē:" guó wèi jūn hé?" duì yuē:" xiǎo rén qī, wèi zhī bù miǎn. jūn zǐ shù, yǐ wéi bì guī. xiǎo rén yuē:' wǒ dú qín, qín qǐ guī jūn?' jūn zǐ yuē:' wǒ zhī zuì yǐ. qín bì guī jūn. èr ér zhí zhī, fú ér shě zhī, dé mò hòu yān, xíng mò wēi yān. fú zhě huái dé, èr zhě wèi xíng. cǐ yī yì yě, qín kě yǐ bà. nà ér bù dìng, fèi ér bù lì, yǐ dé wèi yuàn, qín bù qí rán.'" qín bó yuē:" shì wú xīn yě." gǎi guǎn jìn hóu, kuì qī láo yān.
十月,晋阴饴甥会秦伯,盟于王城。秦伯曰:“晋国和乎?”对曰:“不和。小人耻失其君而悼丧其亲,不惮征缮以立圉也,曰:‘必报仇,宁事戎狄。’君子爱其君而知其罪,不惮征缮以待秦命,曰:‘必报德,有死无二。’以此不和。”秦伯曰:“国谓君何?”对曰:“小人慼,谓之不免。君子恕,以为必归。小人曰:‘我毒秦,秦岂归君?’君子曰:‘我知罪矣。秦必归君。贰而执之,服而舍之,德莫厚焉,刑莫威焉。服者怀德,贰者畏刑。此一役也,秦可以霸。纳而不定,废而不立,以德为怨,秦不其然。’”秦伯曰:“是吾心也。”改馆晋侯,馈七牢焉。
é xī wèi qìng zhèng yuē:" hé xíng hū?" duì yuē:" xiàn jūn yú bài, bài ér bù sǐ, yòu shǐ shī xíng, fēi rén chén yě. chén ér bù chén, xíng jiāng yān rù?" shí yī yuè jìn hóu guī. dīng chǒu, shā qìng zhèng ér hòu rù. shì suì, jìn yòu jī, qín bó yòu xì zhī sù, yuē:" wú yuàn qí jūn ér jīn qí mín. qiě wú wén táng shū zhī fēng yě, jī zǐ yuē' qí hòu bì dà.' jìn qí yōng kě jì hū! gū shù dé yān, yǐ dài néng zhě." yú shì qín shǐ zhēng jìn hé dōng, zhì guān sī yān.
蛾析谓庆郑曰:“盍行乎?”对曰:“陷君于败,败而不死,又使失刑,非人臣也。臣而不臣,行将焉入?”十一月晋侯归。丁丑,杀庆郑而后入。是岁,晋又饥,秦伯又饩之粟,曰:“吾怨其君而矜其民。且吾闻唐叔之封也,箕子曰‘其后必大。’晋其庸可冀乎!姑树德焉,以待能者。”于是秦始征晋河东,置官司焉。