jīng
【经】
wǔ nián chūn, wáng zhēng yuè, shě zhōng jūn.
五年春,王正月,舍中军。
chǔ shā qí dài fū qū shēn.
楚杀其大夫屈申。
gōng rú jìn.
公如晋。
xià, jǔ móu yí yǐ móu lóu jí fáng zī lái bēn.
夏,莒牟夷以牟娄及防兹来奔。
qiū qī yuè, gōng zhì zì jìn.
秋七月,公至自晋。
wù chén, shū gōng shuài shī bài jǔ shī yú fén quán.
戊辰,叔弓帅师败莒师于蚡泉。
qín bó zú.
秦伯卒。
dōng, chǔ zi cài hóu chén hóu xǔ nán dùn zi shěn zi xú rén yuè rén fá wú.
冬,楚子、蔡侯、陈侯、许男、顿子、沈子、徐人、越人伐吴。
chuán
【传】
wǔ nián chūn, wáng zhēng yuè, shě zhōng jūn, bēi gōng shì yě. huǐ zhōng jūn yú shī shì, chéng zhū zāng shì. chū zuò zhōng jūn, sān fēn gōng shì ér gè yǒu qí yī. jì shì jǐn zhēng zhī, shū sūn shì chén qí zǐ dì, mèng shì qǔ qí bàn yān. jí qí shě zhī yě, sì fēn gōng shì, jì shì zé èr, èr zi gè yī. jiē jǐn zhēng zhī, ér gòng yú gōng. yǐ shū shǐ dù xiè gào yú bìn, yuē:" zi gù yù huǐ zhōng jūn, jì huǐ zhī yǐ, gù gào." dù xiè yuē:" fū zǐ wéi bù yù huǐ yě, gù méng zhū xī hóng, zǔ zhū wǔ fù zhī qú." shòu qí shū ér tóu zhī, shuài shì ér kū zhī. shū zhòng zi wèi jì sūn yuē:" dài shòu mìng yú zi shū sūn yuē, zàng xiān zhě zì xī mén." jì sūn mìng dù xiè. dù xiè yuē:" qīng sàng zì cháo, lǔ lǐ yě. wú zi wèi guó zhèng, wèi gǎi lǐ, ér yòu qiān zhī. qún chén jù sǐ, bù gǎn zì yě." jì zàng ér xíng.
五年春,王正月,舍中军,卑公室也。毁中军于施氏,成诸臧氏。初作中军,三分公室而各有其一。季氏尽征之,叔孙氏臣其子弟,孟氏取其半焉。及其舍之也,四分公室,季氏择二,二子各一。皆尽征之,而贡于公。以书使杜洩告于殡,曰:“子固欲毁中军,既毁之矣,故告。”杜洩曰:“夫子唯不欲毁也,故盟诸僖闳,诅诸五父之衢。”受其书而投之,帅士而哭之。叔仲子谓季孙曰:“带受命于子叔孙曰,葬鲜者自西门。”季孙命杜洩。杜洩曰:“卿丧自朝,鲁礼也。吾子为国政,未改礼,而又迁之。群臣惧死,不敢自也。”既葬而行。
zhòng zhì zì qí, jì sūn yù lì zhī. nán yí yuē:" shū sūn shì hòu zé jì shì báo. bǐ shí jiā luàn, zi wù yǔ zhī, bù yì kě hū?" nán yí shǐ guó rén zhù shù niú yǐ gōng zhū dà kù zhī tíng. sī gōng shè zhī, zhōng mù ér sǐ. shù niú qǔ dōng bǐ sān shí yì, yǐ yǔ nán yí.
仲至自齐,季孙欲立之。南遗曰:“叔孙氏厚则季氏薄。彼实家乱,子勿与知,不亦可乎?”南遗使国人助竖牛以攻诸大库之庭。司宫射之,中目而死。竖牛取东鄙三十邑,以与南遗。
zhāo zi jí wèi, cháo qí jiā zhòng, yuē:" shù niú huò shū sūn shì, shǐ luàn dà cóng, shā shì lì shù, yòu pī qí yì, jiāng yǐ shè zuì, zuì mò dà yān. bì sù shā zhī." shù niú jù, bēn qí. mèng zhòng zhī zǐ shā zhū sāi guān zhī wài, tóu qí shǒu yú níng fēng zhī jí shàng.
昭子即位,朝其家众,曰:“竖牛祸叔孙氏,使乱大从,杀適立庶,又披其邑,将以赦罪,罪莫大焉。必速杀之。”竖牛惧,奔齐。孟仲之子杀诸塞关之外,投其首于宁风之棘上。
zhòng ní yuē:" shū sūn zhāo zi zhī bù láo, bù kě néng yě. zhōu rèn yǒu yán yuē:' wéi zhèng zhě bù shǎng sī láo, bù fá sī yuàn.' shī yún:' yǒu jué dé xíng, sì guó shùn zhī.'"
仲尼曰:“叔孙昭子之不劳,不可能也。周任有言曰:‘为政者不赏私劳,不罚私怨。’《诗》云:‘有觉德行,四国顺之。’”
chū, mù zi zhī shēng yě, zhuāng shū yǐ zhōu yì shì zhī, yù míng yí chā tú zhī qiān chā tú, yǐ shì bo chǔ qiū. yuē:" shì jiāng xíng, ér guī wèi zi sì. yǐ chán rén rù, qí míng yuē niú, zú yǐ něi sǐ. míng yí, rì yě. rì zhī shù shí, gù yǒu shí shí, yì dāng shí wèi. zì wáng yǐ xià, qí èr wèi gōng, qí sān wèi qīng. rì shàng qí zhōng, shí rì wèi èr, dàn rì wèi sān. míng yí zhī qiān, míng ér wèi róng, qí dāng dàn hū. gù yuē wèi zi sì. rì zhī qiān dāng niǎo, gù yuē míng yí yú fēi. míng ér wèi róng, gù yuē chuí qí yì. xiàng rì zhī dòng, gù yuē jūn zǐ yú xíng. dāng sān zài dàn, gù yuē sān rì bù shí. lí, huǒ yě. gěn, shān yě. lí wèi huǒ, huǒ fén shān, shān bài. yú rén wéi yán, bài yán wèi chán. gù yuē yǒu yōu wǎng. zhǔ rén yǒu yán, yán bì chán yě. chún lí wèi niú. shì luàn chán shèng, shèng jiāng shì lí, gù yuē qí míng yuē niú. qiān bù zú, fēi bù xiáng, chuí bù jùn, yì. gù yuē qí wèi zi hòu hū. wú zi, yà qīng yě, yì shǎo bù zhōng."
初,穆子之生也,庄叔以《周易》筮之,遇《明夷》[插图]之《谦》[插图],以示卜楚丘。曰:“是将行,而归为子祀。以谗人入,其名曰牛,卒以馁死。《明夷》,日也。日之数十,故有十时,亦当十位。自王已下,其二为公,其三为卿。日上其中,食日为二,旦日为三。《明夷》之《谦》,明而未融,其当旦乎。故曰为子祀。日之《谦》当鸟,故曰明夷于飞。明而未融,故曰垂其翼。象日之动,故曰君子于行。当三在旦,故曰三日不食。《离》,火也。《艮》,山也。《离》为火,火焚山,山败。于人为言,败言为谗。故曰有攸往。主人有言,言必谗也。纯《离》为牛。世乱谗胜,胜将適《离》,故曰其名曰牛。《谦》不足,飞不翔,垂不峻,翼。故曰其为子后乎。吾子,亚卿也,抑少不终。”
chǔ zi yǐ qū shēn wèi èr yú wú, nǎi shā zhī. yǐ qū shēng wèi mò áo, shǐ yǔ lìng yǐn zi dàng rú jìn nì nǚ. guò zhèng, zhèng bó láo zi dàng yú fàn, láo qū shēng yú tú shì. jìn hóu sòng nǚ yú xíng qiū. zǐ chǎn xiāng zhèng bó, huì jìn hóu yú xíng qiū.
楚子以屈申为贰于吴,乃杀之。以屈生为莫敖,使与令尹子荡如晋逆女。过郑,郑伯劳子荡于氾,劳屈生于菟氏。晋侯送女于邢丘。子产相郑伯,会晋侯于邢丘。
gōng rú jìn, zì jiāo láo zhì yú zèng huì, wú shī lǐ. jìn hóu wèi nǚ shū qí yuē:" lǔ hóu bù yì shàn yú lǐ hū?" duì yuē:" lǔ hóu yān zhī lǐ!" gōng yuē:" hé wéi? zì jiāo láo zhì yú zèng huì, lǐ wú wéi zhě, hé gù bù zhī?" duì yuē:" shì yí yě, bù kě wèi lǐ. lǐ suǒ yǐ shǒu qí guó, xíng qí zhèng lìng, wú shī qí mín zhě yě. jīn zhèng lìng zài jiā, bù néng qǔ yě. yǒu zi jiā jī, fú néng yòng yě. jiān dà guó zhī méng, líng nüè xiǎo guó. lì rén zhī nán, bù zhī qí sī. gōng shì sì fēn, mín shí yú tā. sī mò zài gōng, bù tú qí zhōng. wèi guó jūn, nán jiāng jí shēn, bù xù qí suǒ. lǐ zhī běn mò, jiāng yú cǐ hū zài, ér xiè xiè yān xí yí yǐ jí. yán shàn yú lǐ, bù yì yuǎn hū?" jūn zǐ wèi:" shū hóu yú shì hū zhī lǐ."
公如晋,自郊劳至于赠贿,无失礼。晋侯谓女叔齐曰:“鲁侯不亦善于礼乎?”对曰:“鲁侯焉知礼!”公曰:“何为?自郊劳至于赠贿,礼无违者,何故不知?”对曰:“是仪也,不可谓礼。礼所以守其国,行其政令,无失其民者也。今政令在家,不能取也。有子家羁,弗能用也。奸大国之盟,陵虐小国。利人之难,不知其私。公室四分,民食于他。思莫在公,不图其终。为国君,难将及身,不恤其所。礼之本末,将于此乎在,而屑屑焉习仪以亟。言善于礼,不亦远乎?”君子谓:“叔侯于是乎知礼。”
jìn hán xuān zi rú chǔ sòng nǚ, shū xiàng wèi jiè. zhèng zi pí zi dà shū láo zhū suǒ shì. dà shū wèi shū xiàng yuē:" chǔ wáng dà chǐ yǐ shèn, zi qí jiè zhī." shū xiàng yuē:" dà chǐ yǐ shèn, shēn zhī zāi yě, yān néng jí rén? ruò fèng wú bì bó, shèn wú wēi yí, shǒu zhī yǐ xìn, xíng zhī yǐ lǐ, jìng shǐ ér sī zhōng, zhōng wú bù fù. cóng ér bù shī yí, jìng ér bù shī wēi, dào zhī yǐ xùn cí, fèng zhī yǐ jiù fǎ, kǎo zhī yǐ xiān wáng, dù zhī yǐ èr guó, suī dà chǐ, ruò wǒ hé?"
晋韩宣子如楚送女,叔向为介。郑子皮、子大叔劳诸索氏。大叔谓叔向曰:“楚王汏侈已甚,子其戒之。”叔向曰:“汏侈已甚,身之灾也,焉能及人?若奉吾币帛,慎吾威仪,守之以信,行之以礼,敬始而思终,终无不复。从而不失仪,敬而不失威,道之以训辞,奉之以旧法,考之以先王,度之以二国,虽汏侈,若我何?”
jí chǔ, chǔ zi cháo qí dài fū yuē:" jìn, wú chóu dí yě. gǒu dé zhì yān, wú xù qí tā. jīn qí lái zhě, shàng qīng shàng dài fū yě. ruò wú yǐ hán qǐ wèi hūn, yǐ yáng shé xī wèi sī gōng, zú yǐ rǔ jìn, wú yì dé zhì yǐ, kě hū?" dài fū mò duì. wěi qǐ jiàng yuē:" kě. gǒu yǒu qí bèi, hé gù bù kě? chǐ pǐ fū bù kě yǐ wú bèi, kuàng chǐ guó hū? shì yǐ shèng wáng wù xíng lǐ, bù qiú chǐ rén. cháo pìn yǒu guī, xiǎng chā tú yǒu zhāng, xiǎo yǒu shù zhí, dà yǒu xún gōng, shè jī ér bù yǐ, jué yíng ér bù yǐn, yàn yǒu hǎo huò, sūn yǒu péi dǐng, rù yǒu jiāo láo, chū yǒu zèng huì, lǐ zhī zhì yě. guó jiā zhī bài, shī zhī dào yě, zé huò luàn xìng. chéng pú zhī yì, jìn wú chǔ bèi, yǐ bài yú bì. bì zhī yì, chǔ wú jìn bèi, yǐ bài yú yān. zì yān yǐ lái, jìn bù shī bèi, ér jiā zhī yǐ lǐ, zhòng zhī yǐ mù, shì yǐ chǔ fú néng bào ér qiú qīn yān. jì huò yīn qīn, yòu yù chǐ zhī, yǐ zhào kòu chóu, bèi zhī ruò hé? shuí qí zhòng cǐ? ruò yǒu qí rén, chǐ zhī kě yě. ruò qí wèi yǒu, jūn yì tú zhī. jìn zhī shì jūn, chén yuē kě yǐ. qiú zhū hóu ér jūn zhì, qiú hūn ér jiàn nǚ, jūn qīn sòng zhī, shàng qīng jí shàng dài fū zhì zhī. yóu yù chǐ zhī, jūn qí yì yǒu bèi yǐ. bù rán, nài hé? hán qǐ zhī xià, zhào chéng zhōng xíng wú wèi shū fàn yāng zhī yíng yáng shé xī zhī xià, qí wǔ zhāng tì jí tán nǚ qí liáng bǐng zhāng gé fǔ lì miáo bēn huáng, jiē zhū hóu zhī xuǎn yě. hán xiāng wèi gōng zú dài fū, hán xū shòu mìng ér shǐ yǐ. jī xiāng xíng dài shū qín shū jiāo zǐ yǔ, jiē dà jiā yě. hán fù qī yì, jiē chéng xiàn yě. yáng shé sì zú, jiē qiáng jiā yě. jìn rén ruò sàng hán qǐ yáng xī, wǔ qīng bā dài fū fǔ hán xū yáng shí, yīn qí shí jiā jiǔ xiàn, zhǎng gǔ jiǔ bǎi, qí yú sì shí xiàn, yí shǒu sì qiān, fèn qí wǔ nù, yǐ bào qí dà chǐ, bó huá móu zhī, zhōng xíng bó wèi shū shuài zhī, qí miè bù jì yǐ. jūn jiāng yǐ qīn yì yuàn, shí wú lǐ yǐ sù kòu, ér wèi yǒu qí bèi, shǐ qún chén wǎng yí zhī qín, yǐ chěng jūn xīn, hé bù kě zhī yǒu?" wáng yuē:" bù gǔ zhī guò yě, dài fū wú rǔ." hòu wèi hán zi lǐ. wáng yù áo shū xiàng yǐ qí suǒ bù zhī, ér bù néng. yì hòu qí lǐ.
及楚,楚子朝其大夫曰:“晋,吾仇敌也。苟得志焉,无恤其他。今其来者,上卿、上大夫也。若吾以韩起为阍,以羊舌肸为司宫,足以辱晋,吾亦得志矣,可乎?”大夫莫对。薳启彊曰:“可。苟有其备,何故不可?耻匹夫不可以无备,况耻国乎?是以圣王务行礼,不求耻人。朝聘有珪,享[插图]有璋,小有述职,大有巡功,设机而不倚,爵盈而不饮,宴有好货,飧有陪鼎,入有郊劳,出有赠贿,礼之至也。国家之败,失之道也,则祸乱兴。城濮之役,晋无楚备,以败于邲。邲之役,楚无晋备,以败于鄢。自鄢以来,晋不失备,而加之以礼,重之以睦,是以楚弗能报而求亲焉。既获姻亲,又欲耻之,以召寇仇,备之若何?谁其重此?若有其人,耻之可也。若其未有,君亦图之。晋之事君,臣曰可矣。求诸侯而麇至,求昏而荐女,君亲送之,上卿及上大夫致之。犹欲耻之,君其亦有备矣。不然,奈何?韩起之下,赵成、中行吴、魏舒、范鞅、知盈;羊舌肸之下,祁午、张趯、籍谈、女齐、梁丙、张骼、辅跞、苗贲皇,皆诸侯之选也。韩襄为公族大夫,韩须受命而使矣。箕襄、邢带、叔禽、叔椒、子羽,皆大家也。韩赋七邑,皆成县也。羊舌四族,皆强家也。晋人若丧韩起、杨肸,五卿、八大夫辅韩须、杨石,因其十家九县,长毂九百,其馀四十县,遗守四千,奋其武怒,以报其大耻,伯华谋之,中行伯、魏舒帅之,其蔑不济矣。君将以亲易怨,实无礼以速寇,而未有其备,使群臣往遗之禽,以逞君心,何不可之有?”王曰:“不穀之过也,大夫无辱。”厚为韩子礼。王欲敖叔向以其所不知,而不能。亦厚其礼。
hán qǐ fǎn, zhèng bó láo zhū yǔ. cí bù gǎn jiàn, lǐ yě.
韩起反,郑伯劳诸圉。辞不敢见,礼也。
zhèng hǎn hǔ rú qí, qǔ yú zi wěi shì. yàn zǐ zhòu jiàn zhī. chén huán zi wèn qí gù, duì yuē:" néng yòng shàn rén, mín zhī zhǔ yě."
郑罕虎如齐,娶于子尾氏。晏子骤见之。陈桓子问其故,对曰:“能用善人,民之主也。”
xià, jǔ móu yí yǐ móu lóu jí fáng zī lái bēn. fēi qīng ér shū, zūn dì yě. jǔ rén sù yú jìn. jìn hóu yù zhǐ gōng. fàn xiàn zǐ yuē:" bù kě. rén cháo ér zhí zhī, yòu yě. tǎo bù yǐ shī, ér yòu yǐ chéng zhī, duò yě. wèi méng zhǔ ér fàn cǐ èr zhě, wú nǎi bù kě hū? qǐng guī zhī, jiān ér yǐ shī tǎo yān." nǎi guī gōng.
夏,莒牟夷以牟娄及防兹来奔。非卿而书,尊地也。莒人愬于晋。晋侯欲止公。范献子曰:“不可。人朝而执之,诱也。讨不以师,而诱以成之,惰也。为盟主而犯此二者,无乃不可乎?请归之,间而以师讨焉。”乃归公。
qiū qī yuè, gōng zhì zì jìn.
秋七月,公至自晋。
jǔ rén lái tǎo, bù shè bèi. wù chén, shū gōng bài zhū fén quán, jǔ wèi chén yě.
莒人来讨,不设备。戊辰,叔弓败诸蚡泉,莒未陈也。
dōng shí yuè, chǔ zi yǐ zhū hóu jí dōng yí fá wú, yǐ bào jí lì má zhī yì. wěi shè yǐ fán yáng zhī shī, huì yú xià ruì. yuè dài fū cháng shòu guò shuài shī huì chǔ zi yú suǒ. wén wú shī chū, wěi qǐ jiàng shuài shī cóng zhī, jù bù shè bèi, wú rén bài zhū què àn.
冬十月,楚子以诸侯及东夷伐吴,以报棘、栎、麻之役。薳射以繁扬之师,会于夏汭。越大夫常寿过帅师会楚子于琐。闻吴师出,薳启彊帅师从之,遽不设备,吴人败诸鹊岸。
chǔ zi yǐ rì zhì yú luó ruì. wú zǐ shǐ qí dì jué yóu kào shī, chǔ rén zhí zhī, jiāng yǐ xìn gǔ. wáng shǐ wèn yān, yuē:" nǚ bo lái jí hū?" duì yuē:" jí. guǎ jūn wén jūn jiāng zhì bīng yú bì yì, bo zhī yǐ shǒu guī, yuē, yú jí shǐ rén kào shī, qǐng xíng yǐ guān wáng nù zhī jí xú, ér wèi zhī bèi, shàng kè zhī zhī. guī zhào gào jí, yuē, kè kě zhī yě. jūn ruò chā tú yān, hǎo nì shǐ chén, zī bì yì xiū dài, ér wàng qí sǐ, wáng wú rì yǐ. jīn jūn fèn yān zhèn diàn féng nù, nüè zhí shǐ chén, jiāng yǐ xìn gǔ, zé wú zhī suǒ bèi yǐ. bì yì suī léi, ruò zǎo xiū wán, qí kě yǐ xī shī. nán yì yǒu bèi, kě wèi jí yǐ. qiě wú shè jì shì bo, qǐ wèi yī rén. shǐ chén huò xìn jūn gǔ, ér bì yì zhī bèi, yǐ yù bù yú, qí wèi jí shú dà yān. guó zhī shǒu guī, qí hé shì bù bo? yī zāng yī fǒu, qí shuí néng cháng zhī? chéng pú zhī zhào, qí bào zài bì. jīn cǐ xíng yě, qí yōng yǒu bào zhì." nǎi fú shā.
楚子以驲至于罗汭。吴子使其弟蹶由犒师,楚人执之,将以衅鼓。王使问焉,曰:“女卜来吉乎?”对曰:“吉。寡君闻君将治兵于敝邑,卜之以守龟,曰,余亟使人犒师,请行以观王怒之疾徐,而为之备,尚克知之。龟兆告吉,曰,克可知也。君若[插图]焉,好逆使臣,滋敝邑休怠,而忘其死,亡无日矣。今君奋焉震电冯怒,虐执使臣,将以衅鼓,则吴知所备矣。敝邑虽羸,若早修完,其可以息师。难易有备,可谓吉矣。且吴社稷是卜,岂为一人。使臣获衅军鼓,而敝邑知备,以御不虞,其为吉孰大焉。国之守龟,其何事不卜?一臧一否,其谁能常之?城濮之兆,其报在邲。今此行也,其庸有报志。”乃弗杀。
chǔ shī jì yú luó ruì, shěn yǐn chì huì chǔ zi, cì yú lái shān. wěi shè shuài fán yáng zhī shī, xiān rù nán huái, chǔ shī cóng zhī. jí rǔ qīng, wú bù kě rù. chǔ zi suì guān bīng yú chí jī zhī shān. shì xíng yě, wú zǎo shè bèi, chǔ wú gōng ér hái, yǐ jué yóu guī. chǔ zi jù wú, shǐ shěn yǐn shè dài mìng yú cháo, wěi qǐ jiàng dài mìng yú yú lóu, lǐ yě.
楚师济于罗汭,沈尹赤会楚子,次于莱山。薳射帅繁扬之师,先入南怀,楚师从之。及汝清,吴不可入。楚子遂观兵于坻箕之山。是行也,吴早设备,楚无功而还,以蹶由归。楚子惧吴,使沈尹射待命于巢,薳启彊待命于雩娄,礼也。
qín hòu zi fù guī yú qín, jǐng gōng zú gù yě.
秦后子复归于秦,景公卒故也。