strong jià qǔ strong
嫁娶
rén dào suǒ yǐ yǒu jià qǔ hé? yǐ wéi qíng xìng zhī dà, mò ruò nán nǚ. nán nǚ zhī jiāo, rén qíng zhī shǐ, mò ruò fú fù. yì yuē:" tiān dì yīn yūn, wàn wù huà chún. nán nǚ chēng jīng, wàn wù huà shēng." rén chéng tiān dì shī yīn yáng, gù shè jià qǔ zhī lǐ zhě, zhòng rén lún guǎng jì sì yě. lǐ bǎo fù jì yuē:" jǐn wèi zi jià qǔ, bì zé shì yǒu rén yì zhě."
人道所以有嫁娶何?以为情性之大,莫若男女。男女之交,人情之始,莫若夫妇。《易》曰:“天地氤氲,万物化淳。男女称精,万物化生。”人承天地施阴阳,故设嫁娶之礼者,重人伦、广继嗣也。《礼 保傅》记曰:“谨为子嫁娶,必择世有仁义者。”
lǐ nán qǔ nǚ jià hé? yīn bēi bù dé zì zhuān, jiù yáng ér chéng zhī, gù chuán yuē:" yáng chàng yīn hé, nán xíng nǚ suí."
礼男娶女嫁何?阴卑不得自专,就阳而成之,故《传》曰:“阳倡阴和,男行女随。”
nán bù zì zhuān qǔ, nǚ bù zì zhuān jià, bì yóu fù mǔ, xū méi shuò hé? yuǎn chǐ fáng yín yì yě. shī yún:" qǔ qī rú zhī hé? bì gào fù mǔ." yòu yuē:" qǔ qī rú zhī hé? fěi méi bù dé."
男不自专娶,女不自专嫁,必由父母,须媒妁何?远耻防淫佚也。《诗》云:“娶妻如之何?必告父母。”又曰:“娶妻如之何?匪媒不得。”
nán sān shí ér qǔ, nǚ èr shí ér jià, yáng shù qí, yīn shù ǒu. nán cháng nǚ yòu zhě, yáng shū, yīn cù. nán sān shí, jīn gǔ jiān qiáng, rèn wéi rén fù nǚ èr shí, jī fū chōng shèng, rèn wéi rén mǔ. hé wéi wǔ shí, yīng dà yǎn zhī shù, shēng wàn wù yě. gù lǐ nèi zé yuē:" nán wǔ shí zhuàng yǒu shì, nǚ èr shí zhuàng ér jià."
男三十而娶,女二十而嫁,阳数奇,阴数偶。男长女幼者,阳舒,阴促。男三十,筋骨坚强,任为人父;女二十,肌肤充盛,任为人母。合为五十,应大衍之数,生万物也。故《礼 内则》曰:“男五十壮有室,女二十壮而嫁。”
qī suì zhī yáng yě, bā suì yīn yě, qī bā shí wǔ yīn yáng zhī shù bèi, yǒu xiāng ǒu zhī zhì. gù lǐ jì yuē:" nǚ zǐ shí wǔ xǔ jià, jī ér zì." lǐ zhī chēng zì, yīn xì yú yáng, suǒ yǐ zhuān yī zhī jié yě. yáng zūn wú suǒ xì, èr shí wǔ xì zhě, jiù yīn jié yě. yáng shū ér yīn cù. sān shí shù sān zhōng, qí, yáng jié yě. èr shí shù zài zhōng, ǒu, yīn jié yě. yáng xiǎo chéng yú yīn, dà chéng yú yáng, gù èr shí ér guān, sān shí ér qǔ. yīn xiǎo chéng yú yáng, dà chéng yú yīn, gù shí wǔ ér jī, èr shí ér jià yě.
七岁之阳也,八岁阴也,七八十五阴阳之数备,有相偶之志。故《礼记》曰:“女子十五许嫁,笄而字。”礼之称字,阴系于阳,所以专一之节也。阳尊无所系,二十五系者,就阴节也。阳舒而阴促。三十数三终,奇,阳节也。二十数再终,偶,阴节也。阳小成于阴,大成于阳,故二十而冠,三十而娶。阴小成于阳,大成于阴,故十五而笄,二十而嫁也。
yī shuō chūn qiū liáng chuán yuē:" nán èr shí wǔ xì, nǚ shí wǔ xǔ jià, gǎn yīn yáng yě." yáng shù qī, yīn shù bā, nán bā suì huǐ chǐ, nǚ qī suì huǐ chǐ. yáng shù qí sān, sān bā èr shí sì, jiā yī wèi wǔ ér xì xīn yě yīn shù ǒu, zài chéng shí sì, sì jiā yī wèi wǔ, gù shí wǔ xǔ jià yě. gè jiā yī zhě, míng zhuān yī xì xīn. suǒ yǐ xì xīn zhě hé? fáng qí yín yì yě.
一说《春秋梁传》曰:“男二十五系,女十五许嫁,感阴阳也。”阳数七,阴数八,男八岁毁齿,女七岁毁齿。阳数奇三,三八二十四,加一为五而系心也;阴数偶,再成十四,四加一为五,故十五许嫁也。各加一者,明专一系心。所以系心者何?防其淫佚也。
lǐ yuē:" nǚ zǐ shí wǔ xǔ jià. nà cǎi wèn míng nà jí qǐng qī qīn yíng, yǐ yàn zhì. nà zhēng yuē xuán xūn, gù bù yòng yàn." zhì yòng yàn zhě, qǔ qí suí shí nán běi, bù shī qí jié, míng bù duó nǚ zǐ zhī shí yě. yòu qǔ fēi chéng háng zhǐ chéng liè yě, míng jià qǔ zhī lǐ, zhǎng yòu yǒu xù, bù xiāng yú yuè yě. yòu hūn lǐ zhì bù yòng sǐ zhì, gù yòng yàn yě. nà zhēng, xuán xūn shù bó lí pí, xuán sān fǎ tiān, xūn èr fǎ dì yě, yáng qí yīn ǒu, míng yáng dào zhī dà yě. lí pí zhě, liǎng pí yě, yǐ wéi tíng shí. tíng shí, ǒu yě. lǐ hūn jīng yuē:" nà cǎi wèn míng nà jí qǐng qī qīn yíng, jiē yòng yàn. nà zhēng shù bó lí pí."
《礼》曰:“女子十五许嫁。纳采、问名、纳吉、请期、亲迎,以雁贽。纳徵曰玄纁,故不用雁。”贽用雁者,取其随时南北,不失其节,明不夺女子之时也。又取飞成行、止成列也,明嫁娶之礼,长幼有序,不相逾越也。又婚礼贽不用死雉,故用雁也。纳徵,玄纁、束帛、离皮,玄三法天,纁二法地也,阳奇阴偶,明阳道之大也。离皮者,两皮也,以为庭实。庭实,偶也。《礼 昏经》曰:“纳采、问名、纳吉、请期、亲迎,皆用雁。纳徵束帛、离皮。”
nà zhēng cí yuē:" wú zi yǒu jiā mìng, kuàng shì mǒu yě. yǒu xiān rén zhī lǐ, lí pí shù bó, shǐ mǒu qǐng nà zhēng." shàng mǒu zhě shēng míng yě, xià cì mǒu zhě shǐ rén míng yě. nǚ zhī fù yuē:" wú zi shùn xiān diǎn, kuàng mǒu zhòng lǐ, mǒu bù gǎn cí, gǎn bù chéng mìng!"
纳徵词曰:“吾子有加命,贶室某也。有先人之礼,离皮、束帛,使某请纳徵。”上某者声名也,下次某者使人名也。女之父曰:“吾子顺先典,贶某重礼,某不敢辞,敢不承命!”
nà cǎi cí yuē:" wú zi yǒu huì, kuàng kuàng shì mǒu, mǒu yǒu xiān rén zhī lǐ, shǐ mǒu yě qǐng nà cǎi." duì yuē:" mǒu zhī zǐ chǔn yú, yòu bù néng jiào, wú zi mìng zhī, mǒu bù gǎn cí."
纳采词曰:“吾子有惠,贶贶室某,某有先人之礼,使某也请纳采。”对曰:“某之子蠢愚,又不能教,吾子命之,某不敢辞。”
tiān zǐ xià zhì shì, bì qīn yíng shòu suí zhě hé? yǐ yáng xià yīn yě, yù de qí huān xīn, shì qīn zhī xīn yě. fū qīn yíng lún sān zhōu, xià chē qū gù zhě, fáng yín yì yě. shī yún:" wén dìng jué xiáng, qīn yíng yú wèi. zào zhōu wèi liáng, bù xiǎn qí guāng." lǐ hūn jīng yuē:" bīn shēng, běi miàn diàn yàn, zài bài bài shǒu qǐ shǒu, jiàng chū. fù cóng fáng zhōng yě, cóng jiàng zì xī jiē. yī yù fù chē, shòu suí."
天子下至士,必亲迎授绥者何?以阳下阴也,欲得其欢心,示亲之心也。夫亲迎轮三周,下车曲顾者,防淫佚也。《诗》云:“文定厥祥,亲迎于渭。造舟为梁,不显其光。”《礼 昏经》曰:“宾升,北面奠雁,再拜拜手稽首,降出。妇从房中也,从降自西阶。揖御妇车,授绥。”
qiǎn nǚ yú mí miào zhě, zhòng xiān rén zhī yí zhī tǐ yě, bù gǎn zì zhuān, gù gào mí yě. fù mǔ qīn nán nǚ hé? qīn qīn zhī zhì yě. fù yuē:" jiè zhī, jìng zhī, sù yè wú wéi mìng." nǚ bì yǒu duān xiù yī ruò jī zhī. mǔ shī jīn jié yuē:" miǎn zhī, jìng zhī, sù yè wú wéi gōng shì." fù jiè yú zuò jiē, mǔ jiè yú xī jiē, shù mǔ jí mén nèi shī pán, jì chóu yǐ mǔ zhī mìng, mìng yuē:" jìng gōng tīng ěr fù mǔ yán, sù yè wú qiān." shì jīn pán. jì qù bù cí, jiè bù nuò zhě, gài chǐ zhī, zhòng qù yě.
遣女于祢庙者,重先人之遗支体也,不敢自专,故告祢也。父母亲男女何?亲亲之至也。父曰:“诫之,敬之,夙夜无违命。”女必有端绣衣若笄之。母施襟结曰:“勉之,敬之,夙夜无违宫事。”父诫于阼阶,母诫于西阶,庶母及门内施鞶,祭紬以母之命,命曰:“敬恭听尔父母言,夙夜无愆。”视衿鞶。祭去不辞,诫不诺者,盖耻之,重去也。
lǐ yuē:" jià nǚ zhī jiā, bù jué huǒ sān rì, sī xiāng lí yě. qǔ fù zhī jiā, sān rì bù jǔ lè, sī sì qīn yě." gǎn qīn nián shuāi lǎo dài zhì yě. lǐ yuē:" hūn lǐ bù hè, rén zhī xù yě."
《礼》曰:“嫁女之家,不绝火三日,思相离也。娶妇之家,三日不举乐,思嗣亲也。”感亲年衰老代至也。《礼》曰:“婚礼不贺,人之序也。”
shòu suí, mǔ cí yuē:" wèi jiào, wèi qǐ yǔ wèi lǐ yě." shǐ qīn yíng, yú cí yuē:" wú zi mìng mǒu yǐ zī chū hūn, shǐ mǒu jiāng qǐng chéng mìng." zhǔ rén yuē:" mǒu gù jìng jù yǐ jiǔ." fù mìng jiào zi, qiǎn zhī yíng, mìng yuē:" wǎng yíng ěr xiāng, chéng wǒ zōng shì, lǜ yǐ jìng xiān bǐ zhī sì, ruò zé yǒu cháng." zǐ yuē:" nuò, wéi kǒng bù kān, bù gǎn wàng mìng."
授绥,姆辞曰:“未教,未乞与为礼也。”始亲迎,于词曰:“吾子命某以兹初昏,使某将请承命。”主人曰:“某故敬具以酒。”父命醮子,遣之迎,命曰:“往迎尔相,承我宗事,率以敬先妣之嗣,若则有常。”子曰:“诺,惟恐不堪,不敢忘命。”
qǔ qī bù xiān gào miào dào zhě, shì bù bì ān yě. hūn lǐ qǐng qī, bù gǎn bì yě. fù rù sān yuè, rán hòu jì xíng. jiù gū jì mò, yì fù rù sān yuè, diàn cǎi yú miào. sān yuè yī shí, wù yǒu chéng zhě, rén zhī shàn è kě dé zhī yě. rán hòu kě dé shì zōng miào zhī lǐ. zēng zǐ yuē:" nǚ wèi miào jiàn ér sǐ, guī zàng yú nǚ shì zhī dǎng, shì wèi chéng fù yě."
娶妻不先告庙到者,示不必安也。婚礼请期,不敢必也。妇入三月,然后祭行。舅姑既殁,亦妇入三月,奠采于庙。三月一时,物有成者,人之善恶可得知也。然后可得事宗庙之礼。曾子曰:“女未庙见而死,归葬于女氏之党,示未成妇也。”
jià qǔ bì yǐ chūn zhě? chūn tiān dì jiāo tōng, wàn wù shǐ shēng, yīn yáng jiāo jiē zhī shí yě. shī yún:" shì rú guī qī, dài bīng wèi pàn." zhōu guān yuē:" zhòng chūn zhī yuè, hé huì nán nǚ. lìng nán sān shí qǔ, nǚ èr shí jià." xià xiǎo zhèng yuē:" èr yuè, guàn zi qǔ fù zhī shí."
嫁娶必以春者?春天地交通,万物始生,阴阳交接之时也。《诗》云:“士如归妻,迨冰未泮。”《周官》曰:“仲春之月,合会男女。令男三十娶,女二十嫁。”《夏小正》曰:“二月,冠子娶妇之时。”
fū yǒu è xíng, qī bù dé qù zhě, dì wú qù tiān zhī yì yě. fū suī yǒu è, bù dé qù yě. gù lǐ jiāo tè shēng yuē:" yī yǔ zhī qí, zhōng shēn bù gǎi." bèi nì rén lún, shā qī fù mǔ, fèi jué gāng jì, luàn zhī dà zhě, yì jué nǎi dé qù yě.
夫有恶行,妻不得去者,地无去天之义也。夫虽有恶,不得去也。故《礼 郊特牲》曰:“一与之齐,终身不改。”悖逆人伦,杀妻父母,废绝纲纪,乱之大者,义绝乃得去也。
tiān zǐ zhū hóu, yī qǔ jiǔ nǚ zhě hé? zhòng guó guǎng jì sì yě. shì yě zhě hé? fǎ dì yǒu jiǔ zhōu, chéng tiān zhī shī, wú suǒ bù shēng yě. qǔ jiǔ nǚ, yì zú yǐ chéng jūn shī yě. jiǔ ér wú zi, bǎi yì wú yì yě. wáng dù jì yuē:" tiān zǐ, yī qǔ jiǔ nǚ." chūn qiū gōng yáng zhuàn yuē:" zhū hóu qǔ yī guó, zé èr guó wǎng yìng zhī, yǐ zhí dì cóng zhī." zhí zhě hé? xiōng zhī zǐ yě. dì zhě hé? nǚ dì yě.
天子、诸侯,一娶九女者何?重国广继嗣也。适也者何?法地有九州,承天之施,无所不生也。娶九女,亦足以成君施也。九而无子,百亦无益也。《王度记》曰:“天子,一娶九女。”《春秋公羊传》曰:“诸侯娶一国,则二国往媵之,以侄娣从之。”侄者何?兄之子也。娣者何?女弟也。
huò yuē: tiān zǐ qǔ shí èr nǚ, fǎ tiān yǒu shí èr yuè, wàn wù bì shēng yě. bì yī qǔ hé? fáng yín yì yě, wèi qí qì dé shì sè, gù yī qǔ ér yǐ, rén jūn wú zài qǔ zhī yì yě.
或曰:天子娶十二女,法天有十二月,万物必生也。必一娶何?防淫泆也,为其弃德嗜色,故一娶而已,人君无再娶之义也。
bèi zhí dì cóng zhě, wèi qí bì bù xiāng jí dù yě. yī rén yǒu zi, sān rén gòng zhī, ruò jǐ shēng zhī. bù qǔ liǎng dì hé? bó yì qì yě. qǔ sān guó nǚ hé? guǎng yì lèi yě. kǒng yī guó xuè mài xiāng sì, jù wú zi yě. zhí dì nián suī shǎo, yóu cóng shì rén zhě, míng rén zhě. míng rén jūn wú zài qǔ zhī yì yě. hái dài nián yú fù mǔ zhī guó, wèi rèn dá jūn zǐ yě. shī yún:" zhí dì cóng zhī, qí qí rú yún. hán hóu gù zhī, làn qí yíng mén." gōng yáng zhuàn yuē:" shū jī guī yú jì." míng dài nián yě. èr guó lái yìng, shuí wèi zūn zhě? dà guó wèi zūn, guó děng yǐ dé, dé tóng yǐ sè. zhì jiā fǎ tiān zūn zuǒ, wén jiā fǎ dì zūn yòu.
备侄娣从者,为其必不相嫉妒也。一人有子,三人共之,若己生之。不娶两娣何?博异气也。娶三国女何?广异类也。恐一国血脉相似,俱无子也。侄娣年虽少,犹从适人者,明人者。明人君无再娶之义也。还待年于父母之国,未任答君子也。《诗》云:“侄娣从之,祁祁如云。韩侯顾之,烂其盈门。”《公羊传》曰:“叔姬归于纪。”明待年也。二国来媵,谁为尊者?大国为尊,国等以德,德同以色。质家法天尊左,文家法地尊右。
suǒ yǐ bù pìn qiè hé? rén yǒu zǐ sūn, yù zūn zhī yì, yì bù kě qiú rén yǐ wéi jiàn yě. chūn qiū chuán yuē:" èr guó lái yìng." kě qiú rén wéi shì, bù kě qiú rén wéi qiè hé? shì jí zūn zhī jiàn, xián, bù zhǐ yú shì, qiè suī xián, bù dé wèi shì.
所以不聘妾何?人有子孙,欲尊之义,义不可求人以为贱也。《春秋传》曰:“二国来媵。”可求人为士,不可求人为妾何?士即尊之渐,贤,不止于士,妾虽贤,不得为適。
qǔ qī bo zhī hé? bo nǚ zhī dé, zhī xiāng yí fǒu. hūn lǐ jīng yuē:" jiāng jiā zhū bo, gǎn wèn nǚ wèi shuí shì yě."
娶妻卜之何?卜女之德,知相宜否。《昏礼经》曰:“将加诸卜,敢问女为谁氏也。”
rén jūn jí zōng zi fù mǔ, zì dìng qǔ zhě, bēi bù zhǔ zūn, jiàn bù zhǔ guì, gù zì dìng zhī yě. hūn lǐ jīng yuē:" qīn jiē méi, jǐ pìn mìng zhī." shī yún:" wén dìng jué xiáng, qīn yíng yú wèi."
人君及宗子父母,自定娶者,卑不主尊,贱不主贵,故自定之也。《昏礼经》曰:“亲皆没,己聘命之。”《诗》云:“文定厥祥,亲迎于渭。”
dài fū gōng chéng shòu fēng, dé bèi bā qiè zhě, zhòng guó guǎng jì sì yě. bù gēng pìn dà guó zhě, bù wàng běn shì yě. gù lǐ yuē:" nà nǚ yú zhū hóu, yuē: bèi sǎo sǎ." tiān zǐ zhū hóu zhī shì zǐ, jiē yǐ zhū hóu lǐ qǔ, yǔ jūn tóng, shì wú zài qǔ zhī yì yě.
大夫功成受封,得备八妾者,重国广继嗣也。不更聘大国者,不忘本適也。故《礼》曰:“纳女于诸侯,曰:备扫洒。”天子、诸侯之世子,皆以诸侯礼娶,与君同,示无再娶之义也。
wáng zhě zhī qǔ, bì xiān xuǎn yú dà guó zhī nǚ, lǐ yí bèi, suǒ jiàn duō. shī yún:" dà bāng yǒu zi, xiàn tiān zhī mèi. wén dìng jué xiáng, qīn yíng yú wèi." míng wáng zhě bì qǔ dà guó yě. chūn qiū yuē:" jì hóu lái zhāo." jì zi yǐ jià nǚ yú tiān zǐ, gù zēng jué chēng hóu, zhì shù shí nián zhī jiān, jì hóu wú tā gōng, dàn yǐ zi wèi tiān wáng hòu, gù jué chēng hóu. zhī suī xiǎo guó zhě bì fēng yǐ dà guó, míng qí zūn suǒ bù chén yě. wáng zhě qǔ jí shù rén zhě hé? kāi tiān xià zhī xián shì bù yí shàn yě. gù chūn qiū yuē:" jì hóu lái zhāo." wén jiā wèi hóu, míng fēng zhī yě, xiān fēng zhī, míng bù yǔ shèng rén jiāo lǐ yě.
王者之娶,必先选于大国之女,礼仪备,所见多。《诗》云:“大邦有子,伣天之妹。文定厥祥,亲迎于渭。”明王者必娶大国也。《春秋》曰:“纪侯来朝。”纪子以嫁女于天子,故增爵称侯,至数十年之间,纪侯无他功,但以子为天王后,故爵称侯。知虽小国者必封以大国,明其尊所不臣也。王者娶及庶人者何?开天下之贤示不遗善也。故《春秋》曰:“纪侯来朝。”文加为侯,明封之也,先封之,明不与圣人交礼也。
nǚ xíng kuī quē ér qù qí guó, rú zhī hé yǐ fēng wèi zhū hóu bǐ lì yǐ. zhū hóu suǒ yǐ bù dé zì qù guó zhōng hé? zhū hóu bù dé zhuān fēng, yì bù kě chén qí fù mǔ. chūn qiū chuán yuē:" sòng sān dài wú dài fū, è qí nèi qǔ yě."
女行亏缺而去其国,如之何以封为诸侯比例矣。诸侯所以不得自趣国中何?诸侯不得专封,义不可臣其父母。《春秋传》曰:“宋三代无大夫,恶其内娶也。”
bù qǔ tóng xìng zhě, zhòng rén lún, fáng yín yì, chǐ yǔ qín shòu tóng yě. lún yǔ yuē:" jūn qǔ yú wú wèi tóng xìng, wèi zhī wú mèng zǐ." qū lǐ yuē:" mǎi qiè bù zhī xìng zé bo zhī." wài shǔ xiǎo gōng yǐ shàng yì bù dé qǔ yě, yǐ chūn qiū chuán yuē:" jī qǔ mǔ dǎng yě."
不娶同姓者,重人伦,防淫泆,耻与禽兽同也。《论语》曰:“君娶于吴为同姓,谓之吴孟子。”《曲礼》曰:“买妾不知姓则卜之。”外属小功已上亦不得娶也,以《春秋传》曰:“讥娶母党也。”
wáng zhě jià nǚ bì shǐ tóng xìng zhū hóu zhǔ zhī hé? hūn lǐ guì hé, bù kě xiāng dá, wèi shāng jūn chén zhī yì, yì yù shǐ nǚ bù yǐ tiān zǐ zūn chéng zhū hóu yě. chūn qiū chuán yuē:" tiān zǐ jià nǚ yú zhū hóu, bì shǐ zhū hóu tóng xìng zhě zhǔ zhī zhū hóu jià nǚ yú dài fū, shǐ dài fū tóng xìng zhě zhǔ zhī." yǐ qí tóng zōng gòng zǔ kě yǐ zhǔ qīn yě, gù shǐ shè fù shì. bù shǐ tóng xìng qīng zhǔ zhī hé? zūn jiā zhū hóu, wèi wēi yàn bù dé shū yě.
王者嫁女必使同姓诸侯主之何?婚礼贵和,不可相答,为伤君臣之义,亦欲使女不以天子尊乘诸侯也。《春秋传》曰:“天子嫁女于诸侯,必使诸侯同姓者主之;诸侯嫁女于大夫,使大夫同姓者主之。”以其同宗共祖可以主亲也,故使摄父事。不使同姓卿主之何?尊加诸侯,为威厌不得舒也。
bù shǐ tóng xìng zhū hóu jiù jīng shī zhǔ zhī hé? zhū hóu qīn yíng rù jīng shī, dāng cháo tiān zǐ, wèi lǐ bù jiān. chūn qiū chuán yuē:" zhù wáng jī guān yú wài." míng bù wǎng jīng shī yě.
不使同姓诸侯就京师主之何?诸侯亲迎入京师,当朝天子,为礼不兼。《春秋传》曰:“筑王姬观于外。”明不往京师也。
suǒ yǐ bì gèng zhù guān zhě hé? zūn zhī yě, bù yú lù qǐn, lù qǐn běn suǒ yǐ xíng zhèng chù, fēi fù rén zhī jū yě. xiǎo qǐn zé xián qún gōng zǐ zhī shě zé yǐ bēi yǐ, gù bì gǎi zhù yú chéng guō zhī nèi. chuán yuē:" zhù zhī, lǐ yě. yú wài, fēi lǐ yě."
所以必更筑观者何?尊之也,不于路寝,路寝本所以行政处,非妇人之居也。小寝则嫌群公子之舍则已卑矣,故必改筑于城郭之内。《传》曰:“筑之,礼也。于外,非礼也。”
qīng dài fū yī qī èr qiè zhě hé? zūn xián zhòng jì sì yě. bù bèi zhí dì hé? běi miàn zhī chén jiàn, bù zú jǐn zhí rén gǔ ròu zhī qīn. lǐ fú jīng yuē:" guì chén guì qiè." míng yǒu bēi jiàn qiè yě. shì yī qī hé? xià qīng dài fū lǐ. sāng fú xiǎo jì yuē:" shì qiè yǒu zi, zé wèi zhī sī."
卿、大夫一妻二妾者何?尊贤重继嗣也。不备侄娣何?北面之臣贱,不足尽执人骨肉之亲。《礼 服经》曰:“贵臣贵妾。”明有卑贱妾也。士一妻何?下卿大夫礼。《丧服小记》曰:“士妾有子,则为之缌。”
pìn dí fū wǎng ér sǐ, yìng dāng wǎng fǒu hū? rén jūn bù zài qǔ zhī yì yě. tiān mìng bù kě bǎo, gù yī qǔ jiǔ nǚ. yǐ chūn qiū bó jī zú, shí dì jì jī gèng jià zēng, chūn qiū jī zhī. shì fū rén sǐ hòu gèng lì fū rén zhě, bù gǎn yǐ bēi jiàn chéng zōng miào. zì lì qí dì zhě, zūn dà guó yě. chūn qiū chuán yuē:" shū jī guī yú jì." shū jī zhě, bó jī zhī dì yě. bó jī zú, shū jī shēng yú dí, jīng bù jī yě. huò yuē: dí sǐ bù fù gèng lì, míng dí wú èr, fáng cuàn shā yě. jì zōng miào shè ér yǐ. yǐ lǐ bù pìn wèi qiè, míng bù shēng.
聘嫡夫往而死,媵当往否乎?人君不再娶之义也。天命不可保,故一娶九女。以《春秋》伯姬卒,时娣季姬更嫁鄫,《春秋》讥之。適夫人死后更立夫人者,不敢以卑贱承宗庙。自立其娣者,尊大国也。《春秋传》曰:“叔姬归于纪。”叔姬者,伯姬之娣也。伯姬卒,叔姬升于嫡,《经》不讥也。或曰:嫡死不复更立,明嫡无二,防篡煞也。祭宗庙摄而已。以礼不聘为妾,明不升。
zēng zǐ wèn yuē:" hūn lǐ jì nà bì, yǒu jí rì, nǚ zhī fù mǔ sǐ, hé rú? kǒng zǐ yuē:" xù shǐ rén diào zhī, rú xù zhī fù mǔ sǐ, nǚ yì shǐ rén diào zhī. fù sāng chēng fù, mǔ sāng chēng mǔ. fù mǔ bù zài, zé chēng bó fù shì zūn. xù yǐ zàng, xù zhī bó fù shū fù shǐ rén zhì mìng nǚ shì yuē: mǒu zi yǒu fù mǔ zhī sàng, bù dé sì wèi xiōng dì, shǐ mǒu zhì mìng. nǚ shì xǔ nuò bù gǎn jià, lǐ yě. xù miǎn sàng, nǚ fù shǐ rén qǐng, xù bù qǔ ér hòu jià zhī, lǐ yě. nǚ zhī fù mǔ sǐ, xù yì rú zhī.'"
《曾子问》曰:“昏礼既纳币,有吉日,女之父母死,何如?孔子曰:“婿使人吊之,如婿之父母死,女亦使人吊之。父丧称父,母丧称母。父母不在,则称伯父、世尊。婿已葬,婿之伯父、叔父使人致命女氏曰:某子有父母之丧,不得嗣为兄弟,使某致命。女氏许诺不敢嫁,礼也。婿免丧,女父使人请,婿不娶而后嫁之,礼也。女之父母死,婿亦如之。’”
fù rén suǒ yǐ yǒu shī hé? xué shì rén zhī dào yě. shī yún:" yán gào shī shì, yán gào yán guī." hūn lǐ jīng yuē:" gào yú gōng gōng sān yuè, fù rén xué yī shí, zú yǐ chéng yǐ." yǔ jūn wú qīn zhě, gè jiào yú zōng miào fù zhī shì. guó jūn qǔ dài fū zhī qiè shì zhī qī lǎo wú zi zhě ér míng yú fù dào, yòu lù zhī, shǐ jiào zōng shì wǔ shǔ zhī nǚ, dài fū shì jiē yǒu zōng zú, zì yú zōng zi zhī shì xué shì rén yě. nǚ bì yǒu fù mǔ hé? zūn zhī yě. chūn qiū chuán yuē:" fù zhì yǐ, mǔ wèi zhì."
妇人所以有师何?学事人之道也。《诗》云:“言告师氏,言告言归。”《昏礼经》曰:“告于公宫三月,妇人学一时,足以成矣。”与君无亲者,各教于宗庙妇之室。国君取大夫之妾、士之妻老无子者而明于妇道,又禄之,使教宗室五属之女,大夫、士皆有宗族,自于宗子之室学事人也。女必有傅姆何?尊之也。《春秋传》曰:“傅至矣,姆未至。”
fù rén xué shì jiù gū, bù xué shì bì fù mǔ zhě, shì fù yǔ fū yī tǐ yě. lǐ nèi zé yuē:" qiè shì fū rén rú shì jiù gū, zūn dí jué dù jí zhī yuán." lǐ fú chuán yuē:" qiè shì nǚ jūn yǔ shì jiù gū tóng yě." fù shì fū yǒu sì lǐ yān: jī chū míng, xián guàn shù, zhì zòng jī zǒng ér cháo, jūn chén zhī dào yě cè yǐn zhī ēn, fù zǐ zhī dào yě kuài jì yǒu wú, xiōng dì zhī dào yě guī kǔn zhī nèi, rèn xí zhī shàng, péng yǒu zhī dào yě. wén jiàn yì cí, gù shè cǐ yě.
妇人学事舅姑,不学事必父母者,示妇与夫一体也。《礼 内则》曰:“妾事夫人如事舅姑,尊嫡绝妒嫉之原。”《礼 服传》曰:“妾事女君与事舅姑同也。”妇事夫有四礼焉:鸡初鸣,咸盥漱,栉纵笄总而朝,君臣之道也;恻隐之恩,父子之道也;会计有无,兄弟之道也;闺阃之内,衽席之上,朋友之道也。闻见异词,故设此也。
yǒu wǔ bù qǔ: luàn jiā zhī zǐ bù qǔ, nì jiā zhī zǐ, shì yǒu xíng rén, è jí, sàng fù zhǎng zǐ, cǐ bù qǔ yě.
有五不娶:乱家之子不娶,逆家之子,世有刑人,恶疾,丧妇长子,此不娶也。
chū fù zhī yì, bì sòng zhī. jiē yǐ bīn kè zhī lǐ, jūn zǐ jué yù yú xiǎo rén zhī jiāo. shī yún:" báo sòng wǒ jī."
出妇之义,必送之。接以宾客之礼,君子绝愈于小人之交。《诗》云:“薄送我畿。”
tiān zǐ fēi wèi zhī hòu hé? hòu jūn yě. tiān xià zūn zhī fēi zhì zūn, gù wèi zhī hòu, míng hǎi nèi xiǎo rén zhī jūn zǐ yě, tiān xià zūn zhī, gù xì wáng yán zhī. chūn qiū chuán yuē:" yíng wáng hòu yú jì." guó jūn zhī qī chēng zhī yuē fū rén hé? míng dāng fú jìn fū rén, wèi bā qiè yě. guó rén zūn zhī, gù chēng jūn fū rén yě. zì chēng xiǎo tóng zhě, qiān yě, yán jǐ zhì néng guǎ shǎo rú tóng méng yě. lún yǔ yuē:" guó jūn zhī qī, chēng zhī yuē fū rén, fū rén zì chēng yuē xiǎo tóng, guó rén chēng zhī yuē jūn fū rén, chēng zhū yì bāng yuē guǎ xiǎo jūn." wèi pìn wèn xiōng dì zhī guó jí chén tā guó chēng zhī. qiān zhī cí yě.
天子妃谓之后何?后君也。天下尊之妃至尊,故谓之后,明海内小人之君子也,天下尊之,故系王言之。《春秋传》曰:“迎王后于纪。”国君之妻称之曰夫人何?明当扶进夫人,谓八妾也。国人尊之,故称君夫人也。自称小童者,谦也,言己智能寡少如童蒙也。《论语》曰:“国君之妻,称之曰夫人,夫人自称曰小童,国人称之曰君夫人,称诸异邦曰寡小君。”谓聘问兄弟之国及臣他国称之。谦之词也。
qī zhě, hé wèi? qī zhě, qí yě, yǔ fū qí tǐ, zì tiān zǐ xià zhì shù rén qí yì yī yě. qiè zhě, jiē yě, yǐ shí jiē jiàn yě.
妻者,何谓?妻者,齐也,与夫齐体,自天子下至庶人其义一也。妾者,接也,以时接见也。
jià qǔ zhě, hé wèi yě? jià zhě, jiā yě, fù rén wài chéng, yǐ chū shì rén wéi jiā. qǔ zhě, qǔ yě. nán nǚ wèi nán zhě, rèn yě, rèn gōng yè yě nǚ zhě, rú yě, cóng rú rén yě. zài jiā cóng fù mǔ, jì jià cóng fū, fū mò cóng zǐ yě. chuán yuē:" fù rén yǒu sān cóng zhī yì yě." fū fù zhě, hé wèi yě? fū zhě, fú yě, fú yǐ rén dào zhě yě fù zhě, fú yě, fú yú jiā shì, shì rén zhě yě. pèi pǐ zhě hé? wèi xiāng yǔ wèi ǒu yě. hūn yīn zhě, hé wèi yě? hūn shí xíng lǐ, gù wèi zhī hūn yě, fù rén yīn fū ér chéng gù yuē yīn. shī yún:" bù wéi jiù yīn." wèi fū yě. yòu yuē:" yàn ěr xīn hūn." wèi fù yě. suǒ yǐ hūn shí xíng lǐ hé? shì yáng xià yīn yě, hūn yì yīn yáng jiāo shí yě.
嫁娶者,何谓也?嫁者,家也,妇人外成,以出適人为家。娶者,取也。男女谓男者,任也,任功业也;女者,如也,从如人也。在家从父母,既嫁从夫,夫殁从子也。《传》曰:“妇人有三从之义也。”夫妇者,何谓也?夫者,扶也,扶以人道者也;妇者,服也,服于家事,事人者也。配疋者何?谓相与为偶也。婚姻者,何谓也?昏时行礼,故谓之婚也,妇人因夫而成;故曰姻。《诗》云:“不惟旧因。”谓夫也。又曰:“燕尔新婚。”谓妇也。所以昏时行礼何?示阳下阴也,婚亦阴阳交时也。
nán zǐ liù shí bì fáng hé? suǒ yǐ fǔ shuāi yě, gù zhòng xìng mìng yě. yòu yuē: fù zǐ bù tóng shì shī. wèi luàn cháng yòu zhī xù yě. lǐ nèi zé yuē:" qiè suī lǎo, wèi mǎn wǔ shí, bì yù wǔ rì zhī yù, mǎn wǔ shí bù yù, jù wèi zhù shuāi yě. zhì qī shí dà shuāi, shí fēi ròu bù bǎo, qǐn fēi rén bù nuǎn qī shí fù kāi fáng yě."
男子六十闭房何?所以辅衰也,故重性命也。又曰:父子不同礻施。为乱长幼之序也。《礼 内则》曰:“妾虽老,未满五十,必预五日之御,满五十不御,俱为助衰也。至七十大衰,食非肉不饱,寝非人不暖;七十复开房也。”