strong jué strong
爵
tiān zǐ zhě, jué chēng yě. jué suǒ yǐ chēng tiān zǐ zhě hé? wáng zhě fù tiān mǔ dì, wèi tiān zhī zǐ yě. gù yuán shén qì yuē: tiān fù dì zài wèi zhī tiān zǐ, shàng fǎ dòu jí. gōu mìng jué yuē: tiān zǐ, jué chēng yě. dì wáng zhī dé yǒu yōu liè, suǒ yǐ jù chēng tiān zǐ zhě hé? yǐ qí jù mìng yú tiān, ér wáng zhì wǔ qiān lǐ nèi yě. shàng shū yuē: tiān zǐ zuò mín fù mǔ, yǐ wèi tiān xià wáng. hé yǐ zhī dì yì chēng tiān zǐ yě, yǐ fǎ tiān xià yě? zhōng hòu yuē: tiān zǐ chén fàng xūn. shū yì piān yuē: jué zhào tiān zǐ jué. hé yǐ yán huáng yì chēng tiān zǐ yě? yǐ qí yán tiān fù dì zài jù wáng tiān xià yě. gù yì yuē: fú xī shì zhī wáng tiān xià yě.
天子者,爵稱也。爵所以稱天子者何?王者父天母地,為天之子也。故《援神契》曰:天覆地載謂之天子,上法斗極。」《鈎命決》曰:「天子,爵稱也。」帝王之德有優劣,所以俱稱天子者何?以其俱命於天,而王治五千里內也。《尚書》曰:天子作民父母,以為天下王。」何以知帝亦稱天子也,以法天下也?《中候》曰:「天子臣放勛。」《書 逸篇》曰:「厥兆天子爵。」何以「言皇」亦稱天子也?以其言天覆地載俱王天下也。故《易》曰:「伏羲氏之王天下也。」
jué yǒu wǔ děng, yǐ fǎ wǔ xíng yě huò sān děng zhě, fǎ sān guāng yě. huò fǎ sān guāng, huò fǎ wǔ xíng hé? zhì jiā zhě jù tiān, gù fǎ sān guāng wén jiā zhě jù dì, gù fǎ wǔ xíng. hán wén jiā yuē: yīn jué sān děng, zhōu jué wǔ děng, gè yǒu yí yě. wáng zhì yuē: wáng zhě zhī zhì lù jué fán wǔ děng. wèi gōng hóu bó zǐ nán. cǐ zhōu zhì yě. suǒ yǐ míng zhī wèi gōng hóu zhě hé. gōng zhě tōng gōng zhèng wú sī zhī yì yě. hóu zhě, hòu yě. hòu nì shùn yě. chūn qiū chuán yuē: wáng zhě zhī hòu chēng gōng, qí yú rén jiē qiān shèng, xiàng léi zhèn bǎi lǐ suǒ rùn tóng. dà guó chēng hóu, xiǎo zhě bó zǐ nán yě. wáng zhì yuē: gōng hóu tián fāng bǎi lǐ, bó qī shí lǐ, zǐ nán wǔ shí lǐ. bó zhě bǎi yě. zi zhě zī yě zī zī wú yǐ yě. nán zhě, rèn yě. rén jiē wǔ shí lǐ, chà cì gōng dé, xiǎo zhě bù mǎn wèi fù yōng, fù yōng zhě, fù dà guó yǐ míng tōng yě. bǎi lǐ liǎng jué gōng hóu gòng zhī, qī shí lǐ yī jué, wǔ shí lǐ fù liǎng jué hé? gōng zhě, jiā zūn èr wáng zhī hòu, hóu zhě bǎi lǐ zhī zhèng jué shì, shàng yǒu kě cì, xià yǒu kě dì, zhōng yāng gù wú èr. wǔ shí lǐ yǒu liǎng jué zhě, suǒ yǐ jiā miǎn jìn rén yě. xiǎo guó xià jué, yóu yǒu zūn bēi, yì yǐ quàn rén yě. yīn jué sān děng, wèi gōng hóu bó yě, suǒ yǐ hé zǐ nán cóng bó zhě hé? wáng zhě shòu mìng, gǎi wén cóng zhì, wú xū tuì rén zhī yì, gù shàng jiù bó yě. shàng shū yuē: hóu diān rèn wèi, zuò guó bó. wèi yīn yě. chūn qiū chuán yuē: hé bó zǐ nán wèi yī jué. huò yuē: hé cóng zi, guì zhōng yě. yǐ chūn qiū míng zhèng hū, hū zhě, zhèng bó yě. cǐ wèi yú nián zhī jūn dāng chēng zi, xián wèi gǎi fù. gù míng zhī yě. dì yǒu sān děng bù biàn, zhì jué dú biàn zhě hé? dì bǐ jué wèi zhì, gù bù biàn. wèi zhì gù bù biàn, wáng zhě yǒu gǎi dào zhī wén, wú gǎi dào zhī shí. jiā suǒ yǐ lìng gōng jū bǎi lǐ hóu jū qī shí lǐ hé yě? fēng xián jí yú bǎi lǐ. qí zhèng yě, bù kě kōng tuì rén, shì yōu xián zhī yì, yù bāo zūn ér shàng zhī. hé yǐ zhī yīn jiā hóu rén bù guò qī shí lǐ zhě yě? yuē: shì shàng yǒu sān děng, yǒu bǎi lǐ yǒu qī shí lǐ, yǒu wǔ shí lǐ. qí dì bàn zhě qí shù bèi, zhì dì zhī lǐ tǐ yě, duō shǎo bù xiāng pèi.
爵有五等,以法五行也;或三等者,法三光也。或法三光,或法五行何?質家者據天,故法三光;文家者據地,故法五行。《含文嘉》曰:「殷爵三等,周爵五等,各有宜也。」《王制》曰:「王者之制祿爵凡五等。」謂公、侯、伯、子、男。此周制也。所以名之為公侯者何。公者通公正無私之意也。侯者,候也。候逆順也。《春秋傳》曰:「王者之後稱公,其餘人皆千乘,象雷震百里所潤同。大國稱侯,小者伯、子、男也。」《王制》曰:「公、侯田方百里,伯七十里,子、男五十里。」伯者百也。子者孳也孳孳無已也。男者,任也。人皆五十里,差次功德,小者不滿為附庸,附庸者,附大國以名通也。百里兩爵、公侯共之,七十里一爵,五十里復兩爵何?公者,加尊二王之後,侯者百里之正爵士,上有可次,下有可第,中央故無二。五十里有兩爵者,所以加勉進人也。小國下爵,猶有尊卑,亦以勸人也。殷爵三等,謂公、侯、伯也,所以合子、男從伯者何?王者受命,改文從質,無虛退人之義,故上就伯也。《尚書》曰:「侯、甸、任、衛,作國伯。」謂殷也。《春秋傳》曰:「合伯、子、男為一爵。」或曰:合從子,貴中也。以《春秋》名鄭忽,忽者,鄭伯也。此未逾年之君當稱子,嫌為改赴。故名之也。地有三等不變,至爵獨變者何?地比爵為質,故不變。為質故不變,王者有改道之文,無改道之實。家所以令公居百里、侯居七十里何也?封賢極於百里。其政也,不可空退人,示優賢之意,欲褒尊而上之。何以知殷家侯人不過七十里者也?曰:士上有三等,有百里、有七十里,有五十里。其地半者其數倍,制地之理體也,多少不相配。
gōng qīng dài fū zhě, hé wèi yě? nèi jué chēng yě. yuē gōng qīng dài fū hé? jué zhě, jǐn yě, gè liàng qí zhí jǐn qí cái yě. gōng zhī wèi yán gōng zhèng wú sī yě qīng zhī wèi yán zhāng, shàn míng lǐ yě dài fū zhī wèi yán dà, fú jìn rén zhě yě. gù chuán yuē: jìn xián dá néng, wèi zhī dài fū yě. shì zhě shì yě, rèn shì zhī chēng yě. gù chuán yuē: gǔ jīn biàn rán fǒu, wèi zhī shì. lǐ yuē: sì shí qiáng ér shì. bù yán jué wèi shì. zhì wǔ shí jué wèi dài fū hé. hé yǐ zhī shì fēi jué? hé yǐ zhī qīng wèi jué yě. yǐ dài fū zhī qīng yì jué yě. hé yǐ zhī gōng wèi jué yě? chūn qiū chuán yuē: zhū hóu sì yì, zhū gōng liù yì. hé ér yán zhī, yǐ shì zhī gōng qīng wèi jué. nèi jué suǒ yǐ sān děng hé? yì fǎ sān guāng yě. suǒ yǐ bù biàn zhì wén hé? nèi zhě wèi běn, gù bù gǎi nèi yě. zhū hóu suǒ yǐ wú gōng jué zhě, xià tiān zǐ yě. gù wáng zhì yuē: shàng dài fū xià dài fū shàng shì zhōng shì xià shì, fán wǔ děng. cǐ wèi zhū hóu chén yě. dài fū dàn yǒu shàng xià hé? míng bēi zhě duō yě. jué jiē yī zì yě, dài fū dú liǎng zì hé? chūn qiū chuán yuē: dài fū wú suì shì. yǐ wèi dài fū, zhí zài zhī shì sì fāng, shòu jūn zhī fǎ, shī zhī yú mín, gù dú liǎng zì xià zhī. huò yuē dài fū, jué zhī xià zhě yě. chēng dài fū, míng cóng dài fū yǐ shàng shòu xià shī, jiē dà zì zhe yě. tiān zǐ zhī shì dú chēng yuán shì hé? shì jiàn bù dé tǐ jūn zhī zūn, gù jiā yuán yǐ bié zhū hóu zhī shì yě. lǐ jīng yuē: shì jiàn dài fū. zhū hóu zhī shì. wáng zhì yuē: wáng zhě bā shí yī yuán shì. tiān zǐ jué lián yán tiān zǐ, zhū hóu jué bù lián yán wáng hóu hé? jí yán wáng hóu, yǐ wáng zhě tóng chēng, wèi shuāi ruò rén tì chà shēng cuàn shì, yóu bù néng wèi tiān zǐ yě, gù lián yán tiān zǐ yě. huò yuē: wáng zhě tiān jué, wáng zhě bù néng shēng zhū hóu, gù bù yán wáng hóu zhū hóu rén shì zì zhe, gù bù zháo yě. wáng zhě tài zǐ yì chēng shì hé? jǔ cóng xià shēng, yǐ wèi rén wú shēng de guì zhě, mò bù yóu shì qǐ, shì yǐ shùn shí chēng wèi tiān zǐ, bì xiān shì yú shì lǐ. shì guān jīng yuē: tiān zǐ zhī yuán zǐ shì yě.
公、卿、大夫者,何謂也?內爵稱也。曰公、卿、大夫何?爵者,盡也,各量其職盡其才也。公之為言公正無私也;卿之為言章,善明理也;大夫之為言大,扶進人者也。故《傳》曰:「進賢達能,謂之大夫也。士者事也,任事之稱也。」故《傳》曰:「古今辯然否,謂之士。」《禮》曰:「四十強而士。」不言「爵為士」。至五十爵為大夫何。何以知士非爵?何以知卿為爵也。以大夫知卿亦爵也。何以知公為爵也?《春秋傳》曰:「諸侯四佾,諸公六佾。」合而言之,以是知公卿為爵。內爵所以三等何?亦法三光也。所以不變質文何?內者為本,故不改內也。諸侯所以無公爵者,下天子也。故《王制》曰:「上大夫、下大夫、上士、中士、下士,凡五等。」此謂諸侯臣也。大夫但有上、下何?明卑者多也。爵皆一字也,大夫獨兩字何?《春秋傳》曰:「大夫無遂事。」以為大夫,職在之適四方,受君之法,施之於民,故獨兩字下之。或曰大夫,爵之下者也。稱大夫,明從大夫以上受下施,皆大自着也。天子之士獨稱元士何?士賤不得體君之尊,故加元以別諸侯之士也。《禮經》曰:「士見大夫。」諸侯之士。《王制》曰:「王者八十一元士。」天子爵連言天子,諸侯爵不連言王侯何?即言王侯,以王者同稱,為衰弱亻替差生篡弒,猶不能為天子也,故連言天子也。或曰:王者天爵,王者不能生諸侯,故不言王侯;諸侯人事自着,故不着也。王者太子亦稱士何?舉從下升,以為人無生得貴者,莫不由士起,是以舜時稱為天子,必先試於士禮。《士冠經》曰:「天子之元子士也。」
fù rén wú jué hé? yīn bēi wú wài shì, shì yǐ yǒu sān cóng zhī yì: wèi jià cóng fù, jì jià cóng fū, fū sǐ cóng zi. gù fū zūn yú cháo, qī róng yú shì, suí fū zhī xíng, gù lǐ jiāo tè shēng yuē: fù rén wú jué, zuò yǐ fū zhī chǐ. lǐ yuē: shēng wú jué, sǐ wú shì. chūn qiū lù fū rén jiē yǒu shì, fū rén hé yǐ zhī fēi jué yě? lùn yǔ yuē: bāng jūn zhī qī, jūn chēng zhī yuē fū rén, guó rén chēng zhī yuē jūn fū rén. jí lìng shì jué, jūn chēng zhī yǔ guó rén chēng zhī bù dāng yì yě. shù rén, chēng pǐ fū zhě. pǐ, ǒu yě. yǔ qí qī wèi ǒu, yīn yáng xiāng chéng zhī yì yě, yī fū yī fù chéng yī shì. míng jūn rén zhě, bù dāng shǐ nán nǚ yǒu guò, shí wú pǐ ǒu yě. lùn yǔ yuē: pǐ fū pǐ fù zhī wèi liàng yě.
婦人無爵何?陰卑無外事,是以有「三從」之義:未嫁從父,既嫁從夫,夫死從子。故夫尊於朝,妻榮於室,隨夫之行,故《禮 郊特牲》曰:「婦人無爵,坐以夫之齒。」《禮》曰:「生無爵,死無諡。」《春秋》錄夫人皆有諡,夫人何以知非爵也?《論語》曰:「邦君之妻,君稱之曰夫人,國人稱之曰君夫人。」即令是爵,君稱之與國人稱之不當異也。庶人,稱匹夫者。匹,偶也。與其妻為偶,陰陽相成之義也,一夫一婦成一室。明君人者,不當使男女有過,時無匹偶也。《論語》曰:「匹夫匹婦之為諒也。」
jué rén yú cháo zhě, shì bù sī rén yǐ guān, yǔ zhòng gòng zhī yì yě. fēng zhū hóu yú miào zhě, shì bù zì zhuān yě, míng fǎ dù, jiē zǔ zhī zhì yě, jǔ shì bì gào yān. wáng zhì yuē: jué rén yú cháo, yǔ zhòng gòng zhī yě. shī yún: wáng mìng qīng shì, nán zhòng tài zǔ. lǐ jì tǒng yuē: gǔ zhě míng jūn jué yǒu dé, bì yú tài zǔ. jūn jiàng lì yú zuò jiē nán miàn xiàng, suǒ mìng běi xiàng, yāng yóu jūn yòu zhí cè mìng zhī.
爵人於朝者,示不私人以官,與眾共之義也。封諸侯於廟者,示不自專也,明法度,皆祖之制也,舉事必告焉。《王制》曰:「爵人於朝,與眾共之也。」《詩》云:「王命卿士,南仲太祖。」《禮 祭統》曰:「古者明君爵有德,必於太祖。君降立於阼階南面向,所命北向,央由君右執策命之。」
dài fū gōng chéng wèi fēng ér sǐ, bù dé zhuī jué cì zhī zhě, yǐ qí wèi dāng gǔ gōng yě. chūn qiū gǔ liáng chuán yuē: zhuī xī sǐ zhě, fēi lǐ yě. wáng zhì yuē: zàng cóng sǐ zhě, jì cóng shēng zhě, suǒ yǐ zhuī xiào jì yǎng yě. zàng cóng sǐ zhě hé? zi wú jué fù zhī yì yě. lǐ zhōng yōng jì yuē: fù wèi dài fū, zi wèi shì, zàng yǐ dài fū jì yǐ shì zǐ wèi dài fū, fù wèi shì, jì yǐ dài fū zàng yǐ shì yě.
大夫功成未封而死,不得追爵賜之者,以其未當股肱也。《春秋穀梁傳》曰:「追錫死者,非禮也。」《王制》曰:「葬從死者,祭從生者,所以追孝繼養也。」葬從死者何?子無爵父之義也。《禮 中庸》記曰:「父為大夫,子為士,葬以大夫祭以士;子為大夫,父為士,祭以大夫葬以士也。」
fù zài chēng shì zǐ hé? xì yú jūn yě. fù méi chēng zi mǒu zhě hé? qū yú shī jiù yě. jì zàng chēng xiǎo zi zhě, jí zūn zhī jiàn yě. yú nián chēng gōng zhě, yuán mín zhī xīn bù kě yī rì wú jūn yě. yuán zhōng shǐ zhī yì, yī nián bù kě yǒu èr jūn yě. gù yú nián jí wèi, suǒ yǐ xì mín chén zhī xīn yě. rán hòu jué zhě, yuán xiào zǐ zhī xīn wèi rěn ān jí. gù chūn qiū: lǔ xī gōng sān shí sān nián shí èr yuè yǐ sì, hōng yú xiǎo qǐn. wén gōng yuán nián chūn, wáng zhēng yuè, gōng jí wèi. sì yuè dīng sì zàng wǒ jūn xī gōng. hán shī nèi chuán yuē: zhū hóu shì zǐ sān nián sàng bì, shàng shòu jué mìng yú tiān zǐ. suǒ yǐ míng zhī wèi shì zǐ hé? yán yù qí shì shì bù jué yě. hé yǐ zhī tiān zǐ zi yì chēng shì zǐ yě? chūn qiū chuán yuē: gōng huì shì zǐ yú shǒu zhǐ. huò yuē: tiān zǐ zhī zǐ chēng tài zǐ. shàng shū yuē: tài zǐ fā shēng yú zhōu yě. huò yuē: zhū hóu zhī chēng dài zi. zé chuán yuē: jìn yǒu tài zǐ shēn shēng, zhèng yǒu tài zǐ huá qí. yǒu tài zǐ guāng. yóu shì guān zhī, zhōu zhì tài zǐ dài zi yì bù dìng yě. hàn zhì tiān zǐ chēng huáng dì. qí dí sì chēng huáng tài zǐ. zhū hóu wáng zhī dí chēng dài zi. hòu dài xián yīn zhī. shì zǐ sān nián sàng bì, bì shàng shòu jué mìng yú tiān zǐ hé? míng jué tǔ zhě tiān zǐ zhī yǒu yě, chén wú zì jué zhī yì. tóng zǐ dāng shòu fù jué mìng, shǐ dài fū jiù qí guó mìng zhī, míng wáng zhě bù yǔ tóng zǐ wèi lǐ yě. yǐ chūn qiū lǔ chéng gōng yòu shǎo, yǔ zhū hóu huì, gōng bù jiàn zhī, jīng bù yǐ wèi lǔ chǐ, míng bù yǔ tóng zǐ wèi lǐ yě. shì zǐ shàng shòu jué mìng, yī shì fú hé? qiān bù gǎn zì zhuān yě. gù shī yuē: mèi gé yǒu xì. shì zǐ shǐ xíng yě.
父在稱世子何?繫於君也。父沒稱子某者何?屈於屍柩也。既葬稱小子者,即尊之漸也。逾年稱公者,緣民之心不可一日無君也。緣終始之義,一年不可有二君也。故逾年即位,所以系民臣之心也。然後爵者,緣孝子之心未忍安吉。故《春秋》:「魯僖公三十三年十二月乙巳,薨於小寢。文公元年春,王正月,公即位。四月丁巳葬我君僖公。」《韓詩內傳》曰:「諸侯世子三年喪畢,上受爵命於天子。」所以名之為世子何?言欲其世世不絕也。何以知天子子亦稱世子也?《春秋傳》曰:「公會世子於首止。」或曰:天子之子稱太子。《尚書》曰:「太子發升於舟也。」或曰:「諸侯之稱代子。」則傳曰:晉有太子申生,鄭有太子華齊。有太子光。由是觀之,周制太子代子亦不定也。漢制天子稱皇帝。其嫡嗣稱皇太子。諸侯王之嫡稱代子。後代咸因之。世子三年喪畢,必上受爵命於天子何?明爵土者天子之有也,臣無自爵之義。童子當受父爵命,使大夫就其國命之,明王者不與童子為禮也。以《春秋》魯成公幼少,與諸侯會,公不見之,《經》不以為魯恥,明不與童子為禮也。世子上受爵命,衣士服何?謙不敢自專也。故《詩》曰:「韎韐有赩。」世子始行也。
tiān zǐ dà liǎn zhī hòu chēng wáng zhě, míng shì bù kě yī rì wú jūn yě. gù shàng shū yuē: wáng má miǎn fǔ shang. cǐ liǎn zhī hòu yě. hé yǐ zhī wáng cóng sǐ hòu jiā wáng yě? yǐ shàng shū yán yíng zi liú. bù yán yíng wáng. wáng zhě jì bìn ér jí jì tǐ zhī wèi hé? yuán mín chén zhī xīn bù kě yī rì wú jūn, gù xiān jūn bù kě dé jiàn zé hòu jūn jì tǐ yǐ. shàng shū yuē: zài bài xìng duì, nǎi shòu tóng. míng wèi jì tǐ jūn yě. yuán shǐ zhōng zhī yì, yī nián bù kě yǒu èr jūn yě. gù shàng shū yuē: wáng shì miǎn sàng fú. jí miǎn shòu tóng chēng wáng, yǐ jiē zhū hóu, míng jǐ jì tǐ wèi jūn yě. shì miǎn cáng tóng, fǎn sàng, míng wèi chēng wáng yǐ tǒng shì yě. bù kuàng nián wú jūn, gù yú nián nǎi jí wèi gǎi yuán, míng yuán nián, nián yǐ jì shì, jūn míng qí shì yǐ, ér wèi fā hào lìng yě. hé yǐ yán yú nián jí wèi wèi gǎi yuán wèi? chūn qiū chuán yuē: yǐ zhū hóu yú nián jí wèi, yì zhī, tiān zǐ yú nián jí wèi yě. chūn qiū yuē: yuán nián chūn wáng zhēng yuè, gōng jí wèi. gǎi yuán wèi yě. wáng zhě gǎi yuán nián, jí shì tiān dì zhū hóu gǎi yuán, jí shì shè jì. wáng zhì yuē: fū sàng sān nián bù jì, wéi jì tiān dì shè jì, wèi yuè fú ér xíng shì. chūn qiū chuán yuē tiān zǐ sān nián rán hòu chēng wáng zhě, wèi chēng wáng tǒng shì fā hào lìng yě. shàng shū yuē gāo zōng liàng yīn sān nián shì yě. lùn yǔ yuē: jūn hōng, bǎi guān zǒng jǐ tīng yú zhǒng zǎi sān nián. yuán xiào zǐ zhī xīn, zé sān nián bù dāng yě, gù sān nián chú sàng, nǎi jí wèi tǒng shì. jí wèi jiàn zuò wèi zhǔ, nán miàn cháo chén xià chēng wáng, yǐ fā hào lìng yě. gù tiān zǐ zhū hóu fán sān nián jí wèi, zhōng shǐ zhī yì nǎi bèi, suǒ yǐ liàng yīn sān nián, zú xiào zǐ zhī dào. gù lùn yǔ yuē: gǔ zhī rén jiē rán, jūn hōng, bǎi guān zǒng jǐ tīng yú zhǒng zǎi sān nián. suǒ yǐ tīng yú zhǒng zǎi sān nián zhě hé? yǐ wèi zhǒng zǎi zhí zài zhì guó zhī yòng, shì yǐ yóu zhī yě, gù wáng zhì yuē: dà zhǒng zǎi zhì guó yòng. suǒ yǐ míng zhī wèi zhǒng zǎi hé? zhǒng zhě, dà yě zǎi zhě, zhì yě dà zhì shì yě. gù wáng dù jì yuē: tiān zǐ zhǒng zǎi yī rén, jué lù rú tiān zǐ zhī dài fū. huò yuē zhǒng zǎi shì qīng, zhōu guān suǒ yún yě.
天子大斂之後稱王者,明士不可一日無君也。故《尚書》曰:「王麻冕黼裳。」此斂之後也。何以知王從死後加王也?以尚書言迎子劉。不言迎王。王者既殯而即繼體之位何?緣民臣之心不可一日無君,故先君不可得見則後君繼體矣。《尚書》曰:「再拜興對,乃受銅。」明為繼體君也。緣始終之義,一年不可有二君也。故《尚書》曰:「王釋冕喪服。」吉冕受銅稱王,以接諸侯,明己繼體為君也。釋冕藏銅,反喪,明未稱王以統事也。不曠年無君,故逾年乃即位改元,名元年,年以紀事,君名其事矣,而未發號令也。何以言逾年即位謂改元位?《春秋傳》曰:「以諸侯逾年即位,亦知,天子逾年即位也。」《春秋》曰:「元年春王正月,公即位。」改元位也。王者改元年,即事天地;諸侯改元,即事社稷。《王制》曰:「夫喪三年不祭,唯祭天地社稷,為越紼而行事。」《春秋傳》曰「天子三年然後稱王」者,謂稱王統事發號令也。《尚書》曰「高宗諒陰三年」是也。《論語》曰:「君薨,百官總己聽於冢宰三年。」緣孝子之心,則三年不當也,故三年除喪,乃即位統事。即位踐阼為主,南面朝臣下稱王,以發號令也。故天子、諸侯凡三年即位,終始之義乃備,所以諒陰三年,卒孝子之道。故《論語》曰:「古之人皆然,君薨,百官總己聽於冢宰三年。」所以聽於冢宰三年者何?以為冢宰職在制國之用,是以由之也,故《王制》曰:「大冢宰制國用。」所以名之為冢宰何?冢者,大也;宰者,制也;大制事也。故《王度記》曰:「天子冢宰一人,爵祿如天子之大夫。」或曰冢宰視卿,《周官》所云也。
strong hào strong
號
dì wáng zhě hé? hào yě. hào zhě, gōng zhī biǎo yě, suǒ yǐ biǎo gōng míng dé, hào lìng chén xià zhě yě. dé hé tiān dì zhě chēng dì, rén yì hé zhě chēng wáng, bié yōu liè yě. lǐ jì shì fǎ yuē: dé xiàng tiān dì chēng dì, rén yì suǒ zài chēng wáng. dì zhě tiān hào, wáng zhě wǔ xíng zhī chēng yě. huáng zhě hé wèi yě? yì hào yě. huáng, jūn yě, měi yě, dà yě. tiān zhī zǒng, měi dà chēng yě, shí zhì, gù zǒng zhī yě. hào zhī wèi huáng zhě, huáng huáng rén mò wéi yě. fán yī fū rǎo yī shì yǐ láo tiān xià bù wèi huáng yě, bù rǎo pǐ fū pǐ fù gù wèi huáng. gù huáng jīn qì yú shān, zhū yù juān yú yuān, yán jū xué chù, yī pí máo, yǐn quán yè, shǔn lù yīng, xū wú liáo kuò, yǔ tiān dì tōng líng yě. hào yán wèi dì zhě hé? dì zhě, dì yě, xiàng kě chéng yě wáng zhě, wǎng yě, tiān xià suǒ guī wǎng. gōu mìng jué yuē: sān huáng bù, wǔ dì qū, sān wáng chí, wǔ bó wù.
帝王者何?號也。號者,功之表也,所以表功明德,號令臣下者也。德合天地者稱帝,仁義合者稱王,別優劣也。《禮記 諡法》曰:「德象天地稱帝,仁義所在稱王。」帝者天號,王者五行之稱也。皇者何謂也?亦號也。皇,君也,美也,大也。天之總,美大稱也,時質,故總之也。號之為皇者,煌煌人莫違也。煩一夫、擾一士以勞天下不為皇也,不擾匹夫匹婦故為皇。故黃金棄於山,珠玉捐於淵,岩居穴處,衣皮毛,飲泉液,吮露英,虛無寥廓,與天地通靈也。號言為帝者何?帝者,諦也,象可承也;王者,往也,天下所歸往。《鈎命決》曰:「三皇步,五帝趨,三王馳,五伯騖。」
huò chēng tiān zǐ, huò chēng dì wáng hé? yǐ wèi jiē shàng chēng tiān zǐ zhě, míng yǐ jué shì tiān yě jiē xià chēng dì wáng zhě, dé hào tiān xià zhì zūn yán chēng, yǐ hào lìng chén xià yě. gù shàng shū yuē: zī sì yuè, yuē: yù rǔ zhòng. huò yǒu yī rén. wáng zhě zì wèi yī rén zhě, qiān yě, yù yán sì cái néng dāng yī rén ěr. gù lùn yǔ yuē: bǎi xìng yǒu guò, zài yǔ yī rén. chén wèi zhī yī rén hé? yì suǒ yǐ zūn wáng zhě yě. yǐ tiān xià zhī dà sì hǎi zhī nèi, suǒ gòng zūn zhě yī rén ěr. gù shàng shū yuē: bù shī yǔ yī rén. huò chēng zhèn hé? yì wáng zhě zhī qiān yě. zhèn, wǒ yě. huò chēng yǔ zhě, yǔ yì wǒ yě. bù yǐ zūn chēng zì yě, dàn zì wǒ jiē qiān.
或稱天子,或稱帝王何?以為接上稱天子者,明以爵事天也;接下稱帝王者,得號天下至尊言稱,以號令臣下也。故《尚書》曰:「『諮四岳』,曰:『裕汝眾』。」或有一人。王者自謂一人者,謙也,欲言巳材能當一人耳。故《論語》曰:「百姓有過,在予一人。」臣謂之一人何?亦所以尊王者也。以天下之大、四海之內,所共尊者一人耳。故《尚書》曰:「不施予一人。」或稱朕何?亦王者之謙也。朕,我也。或稱予者,予亦我也。不以尊稱自也,但自我皆謙。
huò chēng jūn zǐ hé? dào dé zhī chēng yě. jūn zhī wèi yán qún yě zi zhě, zhàng fū zhī tōng chēng yě. gù xiào jīng yuē: jūn zǐ zhī jiào yǐ xiào yě, xià yán jìng tiān xià zhī wèi rén fù zhě yě. hé yǐ yán zhī qí tōng chēng yě, yǐ tiān zǐ zhì yú mín. gù shī yún: kǎi dì jūn zǐ, mín zhī fù mǔ. lùn yǔ yún: jūn zǐ zāi ruò rén. cǐ wèi dì zǐ. dì zǐ zhě, mín yě.
或稱君子何?道德之稱也。君之為言群也;子者,丈夫之通稱也。故《孝經》曰:「君子之教以孝也,下言敬天下之為人父者也。」何以言知其通稱也,以天子至於民。故《詩》云:「凱弟君子,民之父母。」《論語》云:「君子哉若人。」此謂弟子。弟子者,民也。
sān huáng zhě, hé wèi yě? wèi fú xī shén nóng suì rén yě. huò yuē fú xī shén nóng zhù róng yě. lǐ yuē: fú xī shén nóng zhù róng, sān huáng yě. wèi zhī fú xī zhě hé. gǔ zhī shí wèi yǒu sān gāng liù jì, mín rén dàn zhī qí mǔ, bù zhī qí fù, néng fù qián ér bù néng fù hòu, wò zhī qǔ qǔ, qǐ zhī xū xū, jī jí qiú shí, bǎo jí qì yú, rú máo yǐn xuè ér yī pí wěi. yú shì fú xī yǎng guān xiàng yú tiān, fǔ chá fǎ yú dì, yīn fū fù zhèng wǔ xíng, shǐ dìng rén dào, huà bā guà yǐ zhì xià. zhì xià fú ér huà zhī, gù wèi zhī fú xī yě. wèi zhī shén nóng hé? gǔ zhī rén mín, jiē shí qín shòu ròu, zhì yú shén nóng, rén mín zhòng duō, qín shòu bù zú. yú shì shén nóng yīn tiān zhī shí, fēn dì zhī lì, zhì lěi sì, jiào mín nóng zuò. shén ér huà zhī, shǐ mín yí zhī, gù wèi zhī shén nóng yě. wèi zhī suì rén hé? zuān mù suì qǔ huǒ, jiào mín shú shí, yǎng rén lì xìng, bì chòu qù dú, wèi zhī suì rén yě. wèi zhī zhù róng hé? zhù zhě, shǔ yě róng zhě, xù yě. yán néng shǔ xù sān huáng zhī dào ér xíng zhī, gù wèi zhù róng yě.
三皇者,何謂也?謂伏羲、神農、燧人也。或曰伏羲、神農、祝融也。《禮》曰:「伏羲、神農、祝融,三皇也。」謂之伏羲者何。古之時未有三綱、六紀,民人但知其母,不知其父,能覆前而不能覆後,臥之詓詓,起之吁吁,飢即求食,飽即棄余,茹毛飲血而衣皮葦。於是伏羲仰觀象於天,俯察法於地,因夫婦正五行,始定人道,畫八卦以治下。治下伏而化之,故謂之伏羲也。謂之神農何?古之人民,皆食禽獸肉,至於神農,人民眾多,禽獸不足。於是神農因天之時,分地之利,制耒耜,教民農作。神而化之,使民宜之,故謂之神農也。謂之燧人何?鑽木燧取火,教民熟食,養人利性,避臭去毒,謂之燧人也。謂之祝融何?祝者,屬也;融者,續也。言能屬續三皇之道而行之,故謂祝融也。
wǔ dì zhě, hé wèi yě? lǐ yuē: huáng dì zhuān xū dì kù dì yáo dì shùn, wǔ dì yě. yì yuē: huáng dì yáo shùn shì zuò. shū yuē: dì yáo dì shùn. huáng zhě zhōng hé zhī sè, zì rán zhī xìng, wàn shì bù yì. huáng dì shǐ zuò zhì dù, dé qí zhōng hé, wàn shì cháng cún, gù chēng huáng dì yě. wèi zhī zhuān xū hé? zhuān zhě, zhuān yě xū zhě, zhèng yě néng zhuān zhèng tiān rén zhī dào, gù wèi zhī zhuān xū yě. wèi zhī dì kù zhě hé yě? kù zhě, jí yě, yán qí néng shī xíng qióng jí dào dé yě. wèi zhī yáo zhě hé? yáo yóu yáo yáo yě, zhì gāo zhī mào, qīng miào gāo yuǎn, yōu yóu bó yǎn, zhòng shèng zhī zhǔ, bǎi wáng zhī zhǎng yě. wèi zhī shùn zhě hé? shùn yóu chuǎn chuǎn yě, yán néng tuī xìn yáo dào ér xíng zhī.
五帝者,何謂也?《禮》曰:黃帝、顓頊、帝嚳、帝堯、帝舜,五帝也。《易》曰:「黃帝、堯舜、氏作。」《書》曰:「帝堯、帝舜。」黃者中和之色,自然之姓,萬世不易。黃帝始作制度,得其中和,萬世常存,故稱黃帝也。謂之顓頊何?顓者,專也;頊者,正也;能專正天人之道,故謂之顓頊也。謂之帝嚳者何也?嚳者,極也,言其能施行窮極道德也。謂之堯者何?堯猶嶢嶢也,至高之貌,清妙高遠,優遊博衍,眾聖之主,百王之長也。謂之舜者何?舜猶舛舛也,言能推信堯道而行之。
sān wáng zhě, hé wèi yě? xià yīn zhōu yě. gù lǐ shì guān jīng yuē: zhōu biàn yīn hān xià shōu, sān wáng gòng pí biàn yě. suǒ yǐ yǒu xià yīn zhōu hào hé, yǐ wèi wáng zhě shòu mìng, bì lì tiān xià zhī měi hào yǐ biǎo gōng zì kè, míng yì xìng wèi zi sūn zhì yě. xià yīn zhōu zhě, yǒu tiān xià zhī dà hào yě. bǎi wáng tóng tiān xià, wú yǐ xiāng bié, gǎi zhì tiān zǐ zhī dà lǐ hào, yǐ zì bié yú qián, suǒ yǐ biǎo zhe yǐ zhī gōng yè yě. bì gǎi hào zhě, suǒ yǐ míng tiān mìng sì zhe, yù xiǎn yáng sì yú tiān xià yě. jǐ fù xí xiān wáng zhī hào yǔ jì tǐ shǒu wén zhī jūn, wú yǐ yì yě, bù xiǎn bù míng, fēi tiān yì yě. gù shòu mìng wáng zhě bì zé tiān xià měi hào, biǎo zhe yǐ zhī gōng yè, míng dāng zhì shī shì yě. suǒ yǐ yù zì biǎo kè yú qián yě.
三王者,何謂也?夏、殷、周也。故《禮 士冠經》曰:「周弁、殷鼾、夏收,三王共皮弁也。」所以有夏殷周號何,以為王者受命,必立天下之美號以表功自克,明易姓為子孫制也。夏、殷、周者,有天下之大號也。百王同天下,無以相別,改制天子之大禮號,以自別於前,所以表著已之功業也。必改號者,所以明天命巳著,欲顯揚巳於天下也。己復襲先王之號與繼體守文之君,無以異也,不顯不明,非天意也。故受命王者必擇天下美號,表著已之功業,明當致施是也。所以預自表克於前也。
dì wáng zhě jū tiān xià zhī zūn hào yě. suǒ yǐ chà yōu hào lìng chén xià. shì zhě xíng zhī jī yě. suǒ yǐ bié yú hòu dài. zhe shàn è. zhòng wú qióng, wú zì tuī guān shī hòu shì jiē yǐ quàn shàn zhe jiè è. míng bù miǎn yě, bù yǐ xìng wèi hào hé? xìng zhě, yí dìng zhī chēng yě, zūn bēi suǒ tóng yě. zhū hóu gè chēng yī guó zhī hào ér yǒu bǎi xìng yǐ, tiān zǐ zhì zūn, jí bèi yǒu tiān xià zhī hào, ér jiān wàn guó yǐ. xià zhě, dà yě, míng dāng shǒu chí dà dào. yīn zhě, zhōng yě, míng dāng wèi zhōng hé zhī dào yě. wén yě, jiàn yě, wèi dāng dào zhe jiàn zhōng hé zhī wèi yě. zhōu zhě, zhì yě, mì yě, dào dé zhōu mì, wú suǒ bù zhì yě. hé yǐ zhī jí zhèng lì hào yě? shī yún: mìng cǐ wén wáng, yú zhōu yú jīng. cǐ gǎi hào wèi zhōu, yì yì wèi jīng yě. chūn qiū chuán yuē: wáng zhě shòu mìng ér wáng, bì zé tiān xià zhī měi hào yǐ zì chēng yě. wǔ dì wú yǒu tiān xià zhī hào hé? wǔ dì dé dà néng chán, yǐ mín wèi zi, chéng yú tiān xià, wú wèi lì hào yě. huò yuē: táng yú jiē hào yě. táng, dàng dàng yě, dàng dàng zhě, dào dé zhì dà zhī mào yě. yú zhě, lè yě, yán tiān xià yǒu dào, rén jiē lè yě. gù lùn yǔ yuē: táng yú zhī jì. dì kù yǒu tiān xià, hào gāo xīn, zhuān xū yǒu tiān xià. hào yuē gāo yáng, huáng dì yǒu tiān hào yuē zì rán zhě, dú hóng dà dào dé yě. gāo yáng zhě, yáng yóu míng yě, dào dé gāo míng yě. gāo xīn zhě, dào dé dà xìn yě.
帝王者居天下之尊號也。所以差優號令臣下。諡者行之跡也。所以別於後代。著善惡。重無窮,無自推觀施後世皆以勸善著戒惡。明不勉也,不以姓為號何?姓者,一定之稱也,尊卑所同也。諸侯各稱一國之號而有百姓矣,天子至尊,即備有天下之號,而兼萬國矣。夏者,大也,明當守持大道。殷者,中也,明當為中和之道也。聞也,見也,謂當道著見中和之為也。周者,至也,密也,道德周密,無所不至也。何以知即政立號也?《詩》云:「命此文王,於周於京。」此改號為周,易邑為京也。《春秋傳》曰:「王者受命而王,必擇天下之美號以自稱也。」五帝無有天下之號何?五帝德大能禪,以民為子,成於天下,無為立號也。或曰:唐、虞皆號也。唐,蕩蕩也,蕩蕩者,道德至大之貌也。虞者,樂也,言天下有道,人皆樂也。故《論語》曰:「唐、虞之際。」帝嚳有天下,號高辛,顓頊有天下。號曰高陽,黃帝有天號曰自然者,獨宏大道德也。高陽者,陽猶明也,道德高明也。高辛者,道德大信也。
wǔ bà zhě, hé wèi yě? kūn wú shì dà péng shì shǐ wéi shì qí huán gōng jìn wén gōng yě. xī sān wáng zhī dào shuāi, ér wǔ bà cún qí zhèng, lǜ zhū hóu cháo tiān zǐ, zhèng tiān xià zhī huà, xìng fù zhōng guó, rǎng chú yí dí, gù wèi zhī bà yě. xī kūn wú shì, bà yú xià zhě yě dà péng shì shǐ wéi shì, bà yú yīn zhě yě qí huán jìn wén, bà yú zhōu zhě yě. huò yuē: wǔ bà, wèi qí huán gōng jìn wén gōng qín mù gōng chǔ zhuāng wáng wú wáng hé lǘ yě. bà zhě, bó yě, xíng fāng bó zhī zhí, huì zhū hóu, cháo tiān zǐ, bù shī rén chén zhī yì, gù shèng rén yǔ zhī. fēi míng wáng zhī zhāng fǎ. bà yóu pò yě, bǎ yě, pò xié zhū hóu, bǎ chí qí zhèng. lùn yǔ yuē: guǎn zhòng xiāng huán gōng, bà zhū hóu. chūn qiū yuē: gōng cháo yú wáng suǒ. yú shì shí jìn wén zhī bà. shàng shū yuē: bāng zhī róng huái, yì shàng yī rén zhī qìng. zhī qín mù zhī bà yě. chǔ shèng zhèng ér bù gào, cóng ér gōng zhī, yòu lìng hái shī, ér yì jìn kòu. wéi sòng, sòng yīn ér yǔ zhī píng, yǐn shī ér qù. zhī chǔ zhuāng zhī bà yě. cài hóu wú zuì ér jū yú chǔ, wú yǒu yōu zhōng guó xīn, xìng shī fá chǔ, zhū hóu mò gǎn bù zhì. zhī wú zhī bà yě. huò yuē: wǔ bà, wèi qí huán gōng jìn wén gōng qín mù gōng sòng xiāng gōng chǔ zhuāng wáng yě. sòng xiāng fá qí, luàn qí huán gōng, bù qín èr máo, bù gǔ bù chéng liè. chūn qiū chuán yuē: suī wén wáng zhī zhàn bú shì guò. zhī qí bà yě.
五霸者,何謂也?昆吾氏、大彭氏、豕韋氏、齊桓公、晉文公也。昔三王之道衰,而五霸存其政,率諸侯朝天子,正天下之化,興復中國,攘除夷狄,故謂之霸也。昔昆吾氏,霸於夏者也;大彭氏、豕韋氏,霸於殷者也;齊桓、晉文,霸於周者也。或曰:五霸,謂齊桓公、晉文公、秦穆公、楚莊王、吳王闔閭也。霸者,伯也,行方伯之職,會諸侯,朝天子,不失人臣之義,故聖人與之。非明王之張法。霸猶迫也,把也,迫脅諸侯,把持其政。《論語》曰:「管仲相桓公,霸諸侯。」《春秋》曰:「公朝於王所。」於是時晉文之霸。《尚書》曰:「邦之榮懷,亦尚一人之慶。」知秦穆之霸也。楚勝鄭而不告,從而攻之,又令還師,而佚晉寇。圍宋,宋因而與之平,引師而去。知楚莊之霸也。蔡侯無罪而拘於楚,吳有憂中國心,興師伐楚,諸侯莫敢不至。知吳之霸也。或曰:五霸,謂齊桓公、晉文公、秦穆公、宋襄公、楚莊王也。宋襄伐齊,亂齊桓公,不擒二毛,不鼓不成烈。《春秋傳》曰:「雖文王之戰不是過。」知其霸也。
bó zǐ nán chén zǐ yú qí guó zhōng, bāo qí jūn wèi gōng. wáng zhě chén zǐ dú bù dé xiāng qí jūn wèi zhī wèi dì hé? yǐ wèi zhū hóu yǒu huì jù zhī shì, xiāng cháo pìn zhī dào. huò chēng gōng ér zūn, huò chēng bó zǐ nán ér bēi. wèi jiāo jiē zhī shí, bù sī qí chén zǐ zhī yì, xīn jù yù zūn qí jūn fù, gù jiē lìng chén zǐ dé chēng qí jūn wèi gōng yě. dì wáng yì shí, wú huì tóng zhī yì, gù wú wèi tóng yě. hé yǐ zhū hóu dé gōng qí hóu huán gōng. shàng shū yuē: gōng yuē: jiē. qín bó yě. shī yún: tán gōng wéi sī. tán zi yě. chūn qiū yuē: zàng jiē móu gōng, xǔ nán yě. lǐ dà shè jīng yuē: zé zé huò. dà shè zhě, zhū hóu zhī lǐ yě, bó zǐ nán jiē zài yě.
伯、子、男臣子於其國中,褒其君為公。王者臣子獨不得襄其君謂之為帝何?以為諸侯有會聚之事,相朝聘之道。或稱公而尊,或稱伯、子、男而卑。為交接之時,不私其臣子之義,心俱欲尊其君父,故皆令臣子得稱其君為公也。帝、王異時,無會同之義,故無為同也。何以諸侯德公齊侯桓公。《尚書》曰:「公曰:『嗟。』」秦伯也。《詩》云:「覃公惟私。」覃子也。《春秋》曰:「葬皆繆公」,許男也。《禮 大射經》曰:「則擇獲。」大射者,諸侯之禮也,伯、子、男皆在也。
strong shì strong
諡
shì zhě hé yě? shì zhī wèi yán yǐn yě, yǐn liè xíng zhī jī yě. suǒ yǐ jìn quàn chéng dé, shǐ shàng wù jié yě. gù lǐ tè shēng yuē: gǔ zhě shēng wú jué, sǐ wú shì. cǐ yán shēng yǒu jué, sǐ dāng yǒu shì yě. sǐ nǎi shì zhī hé? yán rén xíng zhōng shǐ bù néng ruò yī, gù jù qí zhōng shǐ, hòu kě zhī yě. shì guān jīng yuē: sǐ ér shì zhī. jīn yě suǒ yǐ lín zàng ér shì zhī hé? yīn zhòng huì, yù xiǎn yáng zhī yě. gù chūn qiū yuē: gōng zhī sàng zì gān hóu. zhāo gōng sǐ yú jìn gān hóu zhī dì, shù yuè guī, zhì jí, dāng wèi yǒu shì yě. chūn qiū yuē: dīng sì zàng, wù wǔ rì xià cè, nǎi kè zàng. míng zǔ zài ér yǒu shì yě.
諡者何也?諡之為言引也,引烈行之跡也。所以進勸成德,使上務節也。故《禮 特牲》曰:「古者生無爵,死無諡。」此言生有爵,死當有諡也。死乃諡之何?言人行終始不能若一,故據其終始,後可知也。士冠經曰:「死而諡之。今也所以臨葬而諡之何?因眾會,欲顯揚之也。故《春秋》曰:「公之喪自乾侯。」昭公死於晉乾侯之地,數月歸,至急,當未有諡也。《春秋》曰:「丁巳葬,戊午日下側,乃克葬。」明祖載而有諡也。
huáng dì, xiān huáng hòu dì hé? gǔ zhě shùn sǐ shēng zhī chēng. gè chí xíng hé ér yán zhī. měi zhě zài shàng, huáng dì shǐ zhì fǎ dù. dé dào zhī zhōng, wàn shì bù yì. míng huáng zì rán yě, hòu shì suī shèng, mò néng yǔ tóng yě. hòu shì dé yǔ tiān tóng, yì dé chēng dì, bù néng lì zhì zuò zhī shí, gù bù dé fù huáng yě. shì, huò yī yán, huò liǎng yán hé? wén zhě, yǐ yī yán wèi shì zhì zhě, yǐ liǎng yán wèi shì. gù shàng shū yuē: gāo zōng yīn zōng yě. tāng sǐ hòu chēng chéng tāng, yǐ liǎng yán wèi shì yě. hào wú zhì wén shì yǒu zhì wén hé? hào zhě, shǐ yě, wèi běn, gù bù kě biàn yě. zhōu sì hòu yòng yì, yóu wén yǐ wèi běn. shēng shí hào lìng shàn, gù yǒu shàn shì, gù shě wén wǔ wáng yě. hé yán zhī, zé shàng qí shì, míng bié shàn è, suǒ yǐ quàn rén wèi shàn jiè rén wèi è yě.
黃帝,先黃後帝何?古者順死生之稱。各持行合而言之。美者在上,黃帝始製法度。得道之中,萬世不易。名黃自然也,後世雖聖,莫能與同也。後世得與天同,亦得稱帝,不能立製作之時,故不得復黃也。諡,或一言,或兩言何?文者,以一言為諡;質者,以兩言為諡。故尚書曰:高宗殷宗也。湯死後稱成湯,以兩言為諡也。號無質文、諡有質文何?號者,始也,為本,故不可變也。周巳後用意,尤文以為本。生時號令善,故有善諡,故舍文武王也。合言之,則上其諡,明別善惡,所以勸人為善、戒人為惡也。
dì zhě, tiān hào yě, yǐ wèi yáo yóu shì, gù shàng shì zhì zhí, sǐ hòu yǐ qí míng wèi hào ěr. suǒ yǐ shì zhī wèi yáo hé? wèi shì yǒu qī shí èr pǐn. lǐ jì shì fǎ yuē: yì shàn chuán shèng shì yuē yáo, rén shèng shèng míng shì yuē shùn, cí huì ài mín shì yuē wén, qiáng lǐ zhí shì yuē wǔ.
帝者,天號也,以為堯猶諡,顧上世質直,死後以其名為號耳。所以諡之為堯何?為諡有七十二品。《禮 記諡法》曰:「翼善傳聖諡曰堯,仁聖盛明諡曰舜,慈惠愛民諡曰文,強理直諡曰武。」
tiān zǐ bēng, chén xià zhì nán jiāo shì zhī zhě hé? yǐ wèi rén chén zhī yì, mò bù yù bāo dà qí jūn, yǎn è yáng shàn zhě yě. gù zhī nán jiāo, míng bù dé qī tiān yě. gù zēng zǐ wèn: kǒng zǐ yuē: tiān zǐ bēng, chén xià zhī nán jiāo, gào shì zhī.
天子崩,臣下至南郊諡之者何?以為人臣之義,莫不欲褒大其君,掩惡揚善者也。故之南郊,明不得欺天也。故《曾子問》:「孔子曰:天子崩,臣下之南郊,告諡之。」
zhū hóu hōng, shì zǐ fù gào tiān zǐ, tiān zǐ qiǎn dài fū huì qí zàng ér shì zhī hé? yòu bù lěi zhǎng, jiàn bù lěi guì, zhū hóu xiāng lěi, fēi lǐ yě. chén dāng shòu shì yú jūn yě.
諸侯薨,世子赴告天子,天子遣大夫會其葬而諡之何?幼不誄長,賤不誄貴,諸侯相誄,非禮也。臣當受諡於君也。
qīng dài fū lǎo guī sǐ yǒu shì hé? shì zhě, bié zūn bēi zhāng yǒu dé yě. qīng dài fū guī, wú guò, yóu yǒu lù wèi, gù yǒu shì yě.
卿大夫老歸死有諡何?諡者,別尊卑、彰有德也。卿大夫歸,無過,猶有祿位,故有諡也。
fū rén wú shì zhě hé? wú jué gù wú shì. huò yuē: fū rén yǒu shì. fū rén yī guó zhī mǔ, xiū guī mén zhī nèi, qún xià yì huà zhī, gù shè shì yǐ zhāng qí shàn è. chūn qiū chuán yuē: zàng zōng gōng jī. chuán yuē: chēng shì hé? xián yě. chuán yuē: āi jiāng zhě hé? zhuāng gōng fū rén yě. qīng dài fū qī wú shì hé? jiàn yě. bā qiè suǒ yǐ wú shì hé? bēi jiàn wú suǒ néng wù, yóu shì bēi xiǎo, bù dé yǒu shì yě. tài zǐ fū rén wú shì hé? běn fù rén suí fū, tài zǐ wú shì, qí fū rén bù dé yǒu shì yě. tiān zǐ tài zǐ yuán shì yě. shì wú shì, zhī tài zǐ yì wú shì yě. fù yōng suǒ yǐ wú shì hé? bēi xiǎo wú jué yě. wáng zhì yuē: jué lù fán wǔ děng. fù yōng běn fēi jué yě.
夫人無諡者何?無爵故無諡。或曰:夫人有諡。夫人一國之母,修閨門之內,群下亦化之,故設諡以彰其善惡。《春秋傳》曰:「葬宗恭姬。」《傳》曰:「稱諡何?賢也。」《傳》曰:「哀姜者何?莊公夫人也。」卿大夫妻無諡何?賤也。八妾所以無諡何?卑賤無所能務,猶士卑小,不得有諡也。太子夫人無諡何?本婦人隨夫,太子無諡,其夫人不得有諡也。天子太子元士也。士無諡,知太子亦無諡也。附庸所以無諡何?卑小無爵也。《王制》曰:「爵祿凡五等。」附庸本非爵也。
hòu fū rén yú hé suǒ shì zhī? yǐ wèi yú cháo tíng. cháo tíng běn suǒ yǐ zhì zhèng zhī chù, chén zǐ gòng shěn shì, bái zhī yú jūn, rán hòu jiā zhī. fù rén dài fū, gù dàn bái jūn ér yǐ. hé yǐ zhī bù zhī nán jiāo yě? fù rén běn wú wài shì, hé wèi yú jiāo yě? lǐ zēng zǐ wèn yuē: wéi tiān zǐ chēng tiān yǐ zhū zhī. wéi zhě, dú yě, míng tiān zǐ dú yú nán jiāo ěr.
後夫人於何所諡之?以為於朝廷。朝廷本所以治政之處,臣子共審諡,白之於君,然後加之。婦人大夫,故但白君而已。何以知不之南郊也?婦人本無外事,何為於郊也?《禮 曾子問》曰:「唯天子稱天以誅之。」唯者,獨也,明天子獨於南郊耳。
xiǎn hào shì hé fǎ? fǎ yuē wèi chū ér míng. yǐ rù yǒu yú guāng yě.
顯號諡何法?法曰未出而明。已入有餘光也。