zhōu huì dá féng jǐng sū chuò zi wēi cóng xiōng liàng
周惠達 馮景 蘇綽子威 從兄亮
zhōu huì dá, zì huái wén, zhāng wǔ wén ān rén yě. fù xìn, lì lè xiāng píng shū chéng píng sān xiàn lìng, jiē yǐ lián néng chēng. huì dá yòu yǒu jié cāo, hǎo dú shū, měi róng mào. wèi qí wáng xiāo bǎo yín wèi yíng zhōu cì shǐ, zhào huì dá jí hé jiān féng jǐng tóng zài gé xià, shén lǐ zhī. jí bǎo yín hái míng, huì dá suí rù luò yáng. bǎo yín xī zhēng, huì dá fù suí rù guān. bǎo yín chú yōng zhōu cì shǐ, jīn huì dá shǐ luò yáng. wèi hái, ér bǎo yín móu fǎn wén yú jīng shī. yǒu sī yǐ huì dá shì qí xíng rén, jiāng zhí zhī. huì dá nǎi sī chí hái. zhì tóng guān, yù dà shǐ yáng kǎn. kǎn wèi yuē: hé wèi gù rù shòu kǒu? huì dá yuē: xiāo wáng bì wèi zuǒ yòu suǒ wù, jīn wǎng, shù qí gǎi tú. jí zhì, bǎo yín fǎn xíng yǐ lù, bù kě mí fèng. suì yòng huì dá wèi guāng lù xūn zhōng shū shè rén. bǎo yín jì bài, wéi huì dá děng shù rén cóng zhī. bǎo yín yǔ huì dá yuē: rén shēng fù guì, zuǒ yòu xián yán jǐn jié, jí zāo è nán, nǎi zhī suì hán yě.
周惠達,字懷文,章武文安人也。父信,歷樂鄉、平舒、成平三縣令,皆以廉 能稱。惠達幼有節操,好讀書,美容貌。魏齊王蕭寶夤為瀛州刺史,召惠達及河間 馮景同在閣下,甚禮之。及寶夤還明,惠達隨入洛陽。寶夤西征,惠達復隨入關。 寶夤除雍州刺史,今惠達使洛陽。未還,而寶夤謀反聞於京師。有司以惠達是其行 人,將執之。惠達乃私馳還。至潼關,遇大使楊侃。侃謂曰:「何為故入獸口?」 惠達曰:「蕭王必為左右所誤,今往,庶其改圖。」及至,寶夤反形已露,不可彌 縫。遂用惠達為光祿勛、中書舍人。寶夤既敗,唯惠達等數人從之。寶夤語惠達曰: 「人生富貴,左右咸言盡節,及遭厄難,乃知歲寒也。」
hè bá yuè wèi guān zhōng dà xíng, huì dá wèi yuè fǔ shǔ. yuè wèi hóu mò chén yuè suǒ hài, huì dá dùn rù hàn yáng zhī mài jī yá. yuè píng, guī yú zhōu wén dì. wén dì fù yǐ wèi fǔ sī mǎ, biàn wěi rèn yān. zhōu wén dì wèi dà jiāng jūn dà xíng tái, yǐ huì dá wèi xíng tái shàng shū dà jiāng jūn fǔ sī mǎ, fēng wén ān xiàn zi. zhōu wén chū zhèn huá zhōu, liú huì dá zhī hòu shì. shí jì chéng sàng luàn, shù shì duō què. huì dá yíng zào róng zhàng, chǔ jī cāng liáng, jiǎn yuè shì mǎ, yǐ jì jūn guó zhī wù, shén wèi cháo tíng suǒ chēng. hòu bài zhōng shū lìng, jìn jué wèi gōng. dà tǒng sì nián, jiān shàng shū yòu pú shè. qí nián, zhōu wén yǔ wèi wén dì dōng tǎo, lìng huì dá fǔ wèi tài zǐ jū shǒu, zǒng liú tái shì. jí máng shān shī lǜ, rén qíng hài dòng. zhào qīng què jù zhǎng ān zǐ chéng fǎn, huì dá fèng tài zǐ chū wèi qiáo běi yǐ yù zhī. jūn hái, qīng què děng zhū. bài lì bù shàng shū. jiǔ zhī, fù wèi yòu pú shè. zì guān yòu cǎo chuàng, lǐ lè quē rán. huì dá yǔ lǐ guān sǔn yì jiù zhāng, shì yǐ yí guǐ shāo bèi. wèi wén dì yīn cháo zòu lè, gù wèi huì dá yuē: cǐ qīng gōng yě. huì dá suī jū xiǎn zhí, xìng lián tuì, shàn xià rén, jǐn xīn qín gōng, ài bá liáng shì, yǐ cǐ jiē jìng ér fù zhī. hōng, zi tí sì. suí kāi huáng chū, yǐ huì dá zhe jī qián dài, zhuī fēng xiāo guó gōng.
賀拔岳為關中大行,惠達為岳府屬。岳為侯莫陳悅所害,惠達遁入漢陽之麥積 崖。悅平,歸於周文帝。文帝復以為府司馬,便委任焉。周文帝為大將軍、大行台, 以惠達為行台尚書、大將軍府司馬,封文安縣子。周文出鎮華州,留惠達知後事。 時既承喪亂,庶事多闕。惠達營造戎仗,儲積倉糧,簡閱士馬,以濟軍國之務,甚 為朝廷所稱。後拜中書令,進爵為公。大統四年,兼尚書右僕射。其年,周文與魏 文帝東討,令惠達輔魏太子居守,總留台事。及芒山失律,人情駭動。趙青雀據長 安子城反,惠達奉太子出渭橋北以御之。軍還,青雀等誅。拜吏部尚書。久之,復 為右僕射。自關右草創,禮樂缺然。惠達與禮官損益舊章,是以儀軌稍備。魏文帝 因朝奏樂,顧謂惠達曰:「此卿功也。」惠達雖居顯職,性廉退,善下人,盡心勤 公,愛拔良士,以此皆敬而附之。薨,子題嗣。隋開皇初,以惠達著績前代,追封 蕭國公。
féng jǐng, zì zhǎng míng, hé jiān wǔ yuán rén yě. fù jié, wèi fú yǔ lìng. jǐng shǎo yǔ zhōu huì dá yǒu, jù yǐ kè cóng xiāo bǎo yín. bǎo yín hòu wèi shàng shū yòu pú shè, yǐn jǐng lǐng shàng shū dōu lìng shǐ. zhèng guāng zhōng, bǎo yín wèi guān xī dà xíng tái, jǐng yòu wèi xíng tái dōu lìng shǐ. jí bǎo yín bài hái zhǎng ān, huò yì guī zuì què xià, huò yán liú zhōu lì gōng. jǐng yuē: yōng bīng bù hái, cǐ zuì jiāng dà. bǎo yín bù cóng, suì fǎn. jí bǎo yín píng, jǐng fāng dé hái luò. cháo tíng wén jǐng yǒu jiàn yán, gù bù zuì zhī. hòu shì hè bá yuè wèi xíng tái láng. yuè shǐ jǐng yì qí shén wǔ, chá qí xíng shì. shén wǔ wén yuè shǐ zhì, shén yǒu xǐ sè, wèn yuē: hè bá gōng jù yì wú xié? jí yǔ jǐng shà xuè, tuō yuè wèi xiōng dì. jǐng hái, yǐ zhuàng bào yuè. yuè yuē: cǐ jiān yǒu yú, ér shí bù zú. zì gǔ wáng chén wú sī méng zhě yě, wú liào zhī shú yǐ. yuè běi hé fèi yě tóu, dōng yǐn hé dòu líng yī lì, xī zǒng hóu mò chén yuè hé zhōu cì shǐ liáng jǐng ruì jí qiú qú wèi méng shì, gòng huì píng liáng, yí jūn dōng xià. jù yǒu zhuān rèn zhī xián, shǐ jǐng qǐ xiào wǔ dì. dì shén yuè. yòu wèi yuè dà dū dū fǔ cóng shì zhōng láng. hòu hóu mò chén yuè píng, zhōu wén shǐ jǐng yú jīng shī gào jié. dì yǒu xī qiān yì, yīn wèn guān zhōng shì shì. jǐng quàn dì xī qiān. hòu yǐ yíng xiào wǔ gōng, fēng gāo yáng xiàn bó, chú sàn qí cháng shì xíng tái shàng shū. dà tǒng chū, zhào xíng jīng zhōu shì, zú yú guān.
馮景,字長明,河間武垣人也。父傑,為伏與令。景少與周惠達友,俱以客從 蕭寶夤。寶夤後為尚書右僕射,引景領尚書都令史。正光中,寶夤為關西大行台, 景又為行台都令史。及寶夤敗還長安,或議歸罪闕下,或言留州立功。景曰:「擁 兵不還,此罪將大。」寶夤不從,遂反。及寶夤平,景方得還洛。朝廷聞景有諫言, 故不罪之。後事賀拔岳為行台郎。岳使景詣齊神武,察其行事。神武聞岳使至,甚 有喜色,問曰:「賀拔公詎憶吾邪?」即與景歃血,托岳為兄弟。景還,以狀報岳。 岳曰:「此奸有餘,而實不足。自古王臣無私盟者也,吾料之熟矣。」岳北合費也 頭,東引紇豆陵伊利,西總侯莫陳悅、河州刺史梁景睿及酋渠為盟誓,共會平涼, 移軍東下。懼有專任之嫌,使景啟孝武帝。帝甚悅。又為岳大都督府從事中郎。後 侯莫陳悅平,周文使景於京師告捷。帝有西遷意,因問關中事勢。景勸帝西遷。後 以迎孝武功,封高陽縣伯,除散騎常侍、行台尚書。大統初,詔行涇州事,卒於官。
sū chuò, zì lìng chuò, wǔ gōng rén, wèi shì zhōng zé zhī jiǔ shì sūn yě. lěi shì èr qiān dàn. fù xié, wǔ gōng jùn shǒu. chuò shǎo hǎo xué, bó lǎn qún shū, yóu shàn suàn shù. cóng xiōng ràng wèi fén zhōu cì shǐ, zhōu dì jiàn yú dōu mén wài. lín bié, wèi yuē: qīng jiā zǐ dì zhī zhōng, shuí kě rèn yòng zhě? ràng yīn jiàn chuò. zhōu wén nǎi zhào wèi xíng tái láng zhōng. zài guān suì yú, wèi jiàn zhī. rán zhū cáo yí shì, jiē xún yú chuò ér hòu dìng. suǒ xíng gōng wén, chuò yòu wèi zhī tiáo shì. tái zhōng xián chēng qí néng. zhōu wén yǔ pú shè zhōu huì dá lùn shì, huì dá bù néng duì, qǐng chū wài yì zhī. nǎi zhào chuò, gào yǐ qí shì, chuò jí wèi liàng dìng. huì dá rù chéng, zhōu wén chēng shàn, wèi yuē: shuí yǔ qīng wèi cǐ yì zhě? huì dá yǐ chuò duì, yīn chēng qí yǒu wáng zuǒ cái. zhōu wén yuē: wú yì wén zhī jiǔ yǐ. xún chú zhù zuò zuǒ láng.
蘇綽,字令綽,武功人,魏侍中則之九世孫也。累世二千石。父協,武功郡守。 綽少好學,博覽群書,尤善算術。從兄讓為汾州刺史,周帝餞於都門外。臨別,謂 曰:「卿家子弟之中,誰可任用者?」讓因薦綽。周文乃召為行台郎中。在官歲余, 未見知。然諸曹疑事,皆詢於綽而後定。所行公文,綽又為之條式。台中咸稱其能。 周文與僕射周惠達論事,惠達不能對,請出外議之。乃召綽,告以其事,綽即為量 定。惠達入呈,周文稱善,謂曰:「誰與卿為此議者?」惠達以綽對,因稱其有王 佐才。周文曰:「吾亦聞之久矣。」尋除著作佐郎。
shǔ zhōu wén yǔ gōng qīng wǎng kūn míng chí guān yú, xíng zhì chéng xī hàn gù cāng dì, gù wèn zuǒ yòu, mò yǒu zhī zhě. huò yuē: sū chuò bó wù duō tōng, qǐng wèn zhī. zhōu wén nǎi zhào chuò wèn, jù yǐ zhuàng duì. zhōu wén dà yuè, yīn wèn tiān dì zào huà zhī shǐ, lì dài xìng wáng zhī jī. chuò jì yǒu kǒu biàn, yīng duì rú liú. zhōu wén yì jiā zhī, nǎi yǔ chuò bìng mǎ xú xíng zhì chí, jìng bù shè wǎng gǔ ér hái. suì liú chuò zhì yè, wèn yǐ zhèng dào, wò ér tīng zhī. chuò yú shì zhǐ chén dì wáng zhī dào, jiān shù shēn hán zhī yào. zhōu wén nǎi qǐ, zhěng yī wēi zuò, bù jué xī zhī qián xí. yǔ suì dá shǔ bù yàn. jié cháo, wèi zhōu huì dá yuē: sū chuò zhēn qí shì, wú fāng rèn zhī yǐ zhèng. jí bài dà xíng tái zuǒ chéng, cān diǎn jī mì. zì shì chǒng yù rì lóng. chuò shǐ zhì wén àn chéng shì, zhū chū mò rù, jí jì zhàng hù jí zhī fǎ.
屬周文與公卿往昆明池觀漁,行至城西漢故倉地,顧問左右,莫有知者。或曰: 「蘇綽博物多通,請問之。」周文乃召綽問,具以狀對。周文大悅,因問天地造化 之始,歷代興亡之跡。綽既有口辯,應對如流。周文益嘉之,乃與綽並馬徐行至池, 竟不設網罟而還。遂留綽至夜,問以政道,臥而聽之。綽於是指陳帝王之道,兼述 申、韓之要。周文乃起,整衣危坐,不覺膝之前席。語遂達曙不厭。詰朝,謂周惠 達曰:「蘇綽真奇士,吾方任之以政。」即拜大行台左丞,參典機密。自是寵遇日 隆。綽始制文案程式,硃出墨入,及計帳、戶籍之法。
dà tǒng sān nián, qí shén wǔ sān dào rù kòu, zhū jiāng xián yù fēn bīng yù zhī, dú chuò yì yǔ zhōu wén tóng. suì bìng lì jù dòu tài, qín zhī yú tóng guān. fēng měi yáng xiàn bó. shí yī nián, shòu dà xíng tái dù zhī shàng shū, lǐng zhù zuò, jiān sī nóng qīng.
大統三年,齊神武三道入寇,諸將咸欲分兵御之,獨綽意與周文同。遂併力拒 竇泰,擒之於潼關。封美陽縣伯。十一年,授大行台度支尚書,領著作,兼司農卿。
zhōu wén fāng yù gé yì shí zhèng, wù hóng qiáng guó fù rén zhī dào, gù chuò dé jǐn qí zhì néng, zàn chéng qí shì. jiǎn guān yuán, zhì èr zhǎng, bìng zhì tún tián yǐ zī jūn guó. yòu wèi liù tiáo zhào shū, zòu shī xíng zhī.
周文方欲革易時政,務弘強國富人之道,故綽得盡其智能,贊成其事。減官員, 置二長,並置屯田以資軍國。又為六條詔書,奏施行之。
qí yī, xiān xiū xīn, yuē:
其一,先修心,曰:
fán jīn zhī fāng bó shǒu lìng, jiē shòu mìng tiān cháo, chū lín xià guó, lùn qí zūn guì, bìng gǔ zhī zhū hóu yě. shì yǐ qián dài dì wáng, měi chēng gòng lǐ tiān xià zhě wéi liáng zǎi shǒu ěr. míng zhī bǎi liáo qīng yǐn suī gè yǒu suǒ sī, rán qí lǐ rén zhī běn, mò ruò shǒu zǎi zhī zuì zhòng yě. fán lǐ rén zhī tǐ, dāng xiān lǐ yǐ xīn, xīn zhě yī shēn zhī zhǔ, bǎi xíng zhī běn. xīn bù qīng jìng, zé sī lǜ wàng shēng. sī lǜ wàng shēng, zé jiàn lǐ bù míng. jiàn lǐ bù míng, zé shì fēi miù luàn. shì fēi jì luàn, zé yī shēn bù néng zì lǐ, ān néng lǐ rén yě? shì yǐ lǐ rén zhī yào, zài yú qīng xīn ér yǐ. fū suǒ wèi qīng xīn zhě, fēi bù tān huò cái zhī wèi, nǎi yù shǐ xīn qì qīng hé, zhì yì duān jìng. xīn hé zhì jìng, zé xié pì zhī lǜ wú yīn ér zuò. xié pì bù zuò, zé fán suǒ sī niàn wú bù jiē dé zhì gōng zhī lǐ. lǜ zhì gōng zhī lǐ yǐ lín qí rén, zé bǐ xià rén shú bù cóng huà? shì yǐ chēng lǐ rén zhī běn, xiān zài lǐ xīn.
凡今之方伯守令,皆受命天朝,出臨下國,論其尊貴,並古之諸侯也。是以前 代帝王,每稱共理天下者唯良宰守耳。明知百僚卿尹雖各有所司,然其理人之本, 莫若守宰之最重也。凡理人之體,當先理已心,心者一身之主,百行之本。心不清 靜,則思慮妄生。思慮妄生,則見理不明。見理不明,則是非謬亂。是非既亂,則 一身不能自理,安能理人也?是以理人之要,在於清心而已。夫所謂清心者,非不 貪貨財之謂,乃欲使心氣清和,志意端靜。心和志靜,則邪僻之慮無因而作。邪僻 不作,則凡所思念無不皆得至公之理。率至公之理以臨其人,則彼下人孰不從化? 是以稱理人之本,先在理心。
qí cì yòu zài lǐ shēn. fán rén jūn zhī shēn zhě, nǎi bǎi xìng zhī biǎo, yī guó zhī de yě. biǎo bù zhèng, bù kě qiú zhí yǐng de bù míng, bù kě zé shè zhòng. jīn jūn shēn bù néng zì lǐ, ér wàng lǐ bǎi xìng, shì yóu qū biǎo ér qiú zhí yǐng yě jūn xíng bù néng zì xiū, ér yù bǎi xìng xiū xíng zhě, shì yóu wú de ér zé shè zhòng yě. gù wèi rén jūn zhě, bì xīn rú qīng shuǐ, xíng rú bái yù, gōng xíng rén yì, gōng xíng xiào tì, gōng xíng zhōng xìn, gōng xíng lǐ ràng, gōng xíng lián píng, gōng xíng jiǎn yuē, rán hòu jì zhī yǐ wú juàn, jiā zhī yǐ míng chá. xíng cǐ bā zhě yǐ xùn qí rén. shì yǐ qí rén wèi ér ài zhī, zé ér xiàng zhī, bù dài jiā jiào rì jiàn ér zì xìng xíng yǐ.
其次又在理身。凡人君之身者,乃百姓之表,一國之的也。表不正,不可求直 影;的不明,不可責射中。今君身不能自理,而望理百姓,是猶曲表而求直影也; 君行不能自修,而欲百姓修行者,是猶無的而責射中也。故為人君者,必心如清水, 形如白玉,躬行仁義,躬行孝悌,躬行忠信,躬行禮讓,躬行廉平,躬行儉約,然 後繼之以無倦,加之以明察。行此八者以訓其人。是以其人畏而愛之,則而象之, 不待家教日見而自興行矣。
qí èr, dūn jiào huà, yuē:
其二,敦教化,曰:
tiān dì zhī xìng, wéi rén wèi guì. míng qí yǒu zhōng hé zhī xīn, rén shù zhī xíng, yì yú mù shí, bù tóng qín shòu, gù guì zhī ěr. rán xìng wú cháng shǒu, suí huà ér qiān. huà yú dūn pǔ zhě zé zhì zhí, huà yú jiāo wěi zhě zé fú báo. fú báo zhě zé shuāi bì zhī fēng, zhì zhí zhě zé chún hé zhī sú. shuāi bì zé huò luàn jiāo xìng, chún hé zé tiān xià zì zhì. zì gǔ ān wēi xìng wáng, wú bù jiē yóu suǒ huà yě.
天地之性,唯人為貴。明其有中和之心,仁恕之行,異於木石,不同禽獸,故 貴之耳。然性無常守,隨化而遷。化於敦樸者則質直,化於澆偽者則浮薄。浮薄者 則衰弊之風,質直者則淳和之俗。衰弊則禍亂交興,淳和則天下自治。自古安危興 亡,無不皆由所化也。
rán shì dào diāo sàng, yǐ shù bǎi nián. dà luàn zī shén, qiě èr shí zài. rén bù jiàn dé, wéi bīng gé shì wén shàng wú jiào huà, wéi xíng fá shì yòng. ér zhōng xìng shǐ ěr, dà nán wèi mǐ, jiā zhī yǐ shī lǚ, yīn zhī yǐ jī jǐn, fán bǎi cǎo chuàng, lǜ duō quán yí. zhì shǐ lǐ ràng fú xìng, fēng sú wèi fǎn. bǐ nián shāo dēng rěn, yáo fù chà qīng, yī shí bù qiè, zé jiào huà kě xiū yǐ. fán zhū mù shǒu lìng zhǎng, gè yí xǐ xīn gé yì, shàng chéng cháo zhǐ, xià xuān jiào huà yǐ.
然世道彫喪,已數百年。大亂滋甚,且二十載。人不見德,唯兵革是聞;上無 教化,唯刑罰是用。而中興始爾,大難未弭,加之以師旅,因之以饑饉,凡百草創, 率多權宜。致使禮讓弗興,風俗未反。比年稍登稔,徭賦差輕,衣食不切,則教化 可修矣。凡諸牧守令長,各宜洗心革意,上承朝旨,下宣教化矣。
fū huà zhě, guì néng shàn zhī yǐ chún fēng, jìn zhī yǐ tài hé, bèi zhī yǐ dào dé, shì zhī yǐ pǔ sù. shǐ bǎi xìng mén mén, rì qiān yú shàn, xié wěi zhī xīn, shì yù zhī xìng, qián yǐ xiāo huà, ér bù zhī qí suǒ yǐ rán, cǐ zhī wèi huà yě. rán hòu jiào zhī yǐ xiào tì, shǐ rén cí ài jiào zhī yǐ rén shùn, shǐ rén hé mù jiào zhī yǐ lǐ yì, shǐ rén jìng ràng. cí ài zé bù yí qí qīn, hé mù zé wú yuàn yú rén, jìng ràng zé bù jìng yú wù. sān zhě jì bèi, zé wáng dào chéng yǐ. cǐ zhī wèi jiào yě. xiān wáng zhī suǒ yǐ yí fēng yì sú, hái chún fǎn sù, chuí gǒng ér lín tiān xià yǐ zhì yú tài píng zhě, mò bù yóu cǐ. cǐ zhī wèi yào dào yě.
夫化者,貴能扇之以淳風,浸之以太和,被之以道德,示之以樸素。使百姓亹 亹,日遷於善,邪偽之心,嗜欲之性,潛以消化,而不知其所以然,此之謂化也。 然後教之以孝悌,使人慈愛;教之以仁順,使人和睦;教之以禮義,使人敬讓。慈 愛則不遺其親,和睦則無怨於人,敬讓則不競於物。三者既備,則王道成矣。此之 謂教也。先王之所以移風易俗,還淳反素,垂拱而臨天下以至於太平者,莫不由此。 此之謂要道也。
qí sān, jǐn dì lì, yuē:
其三,盡地利,曰:
rén shēng tiān dì zhī jiān, yī shí wèi mìng. shí bù zú zé jī, yī bù zú zé hán. jī hán qiè tǐ, ér yù shǐ rén xìng xíng lǐ ràng zhě, cǐ yóu nì bǎn zǒu wán, shì bù kě de yě. shì yǐ gǔ zhī shèng wáng zhī qí ruò cǐ, xiān zú qí yī shí, rán hòu jiào huà suí zhī. fū yī shí suǒ yǐ zú zhě, yóu yú dì lì jǐn. dì lì suǒ yǐ jǐn zhě, yóu yú quàn kè yǒu fāng. zhǔ cǐ jiào zhě, zài hu mù shǒu lìng zhǎng ér yǐ. rén zhě míng yě, zhì bù zì zhōu, bì dài quàn jiào rán hòu dé jǐn qí lì. zhū zhōu jùn xiàn, měi zhì suì shǒu, bì róng chì bù rén, wú wèn shǎo zhǎng, dàn néng cāo chí nóng qì zhě, jiē lìng jiù tián, kěn fā yǐ shí, wù shī qí suǒ. jí bù zhǒng jì qì, jiā miáo xū lǐ, mài qiū zài yě, cán tíng yú shì, ruò cǐ zhī shí, jiē yí shǎo zhǎng xī lì, nán nǚ bìng gōng, ruò yáng tāng jiù huǒ, kòu dào zhī jiāng zhì, rán hòu kě shǐ nóng fū bù shī qí yè, cán fù dé jiù qí gōng. ruò yóu shǒu dài duò, zǎo guī wǎn chū, hǎo yì è láo, bù qín shì yè zhě, zé zhèng zhǎng dié míng jùn xiàn, shǒu lìng suí shì jiā fá, zuì yī quàn bǎi. cǐ zé míng zǎi zhī jiào yě.
人生天地之間,衣食為命。食不足則飢,衣不足則寒。饑寒切體,而欲使人興 行禮讓者,此猶逆坂走丸,勢不可得也。是以古之聖王知其若此,先足其衣食,然 後教化隨之。夫衣食所以足者,由於地利盡。地利所以盡者,由於勸課有方。主此 教者,在乎牧守令長而已。人者冥也,智不自周,必待勸教然後得盡其力。諸州郡 縣,每至歲首,必戎敕部人,無問少長,但能操持農器者,皆令就田,墾發以時, 勿失其所。及布種既訖,嘉苗須理,麥秋在野,蠶停於室,若此之時,皆宜少長悉 力,男女並功,若揚湯救火,寇盜之將至,然後可使農夫不失其業,蠶婦得就其功。 若游手怠惰,早歸晚出,好逸惡勞,不勤事業者,則正長牒名郡縣,守令隨事加罰, 罪一勸百。此則明宰之教也。
fū bǎi mǔ zhī tián, bì chūn gēng zhī, xià zhǒng zhī, qiū shōu zhī, rán hòu dōng shí zhī. cǐ sān shí zhě, nóng zhī yào yuè yě. ruò shī qí yī shí, zé gǔ bù kě dé ér shí. gù xiān wáng zhī jiè yuē: yī fū bù gēng, tiān xià bì yǒu shòu qí jī zhě yī fù bù zhī, tiān xià bì yǒu shòu qí hán zhě. ruò cǐ sān shí, bù wù shěng shì, ér lìng rén fèi nóng zhě, shì zé jué rén zhī mìng, qū yǐ jiù sǐ rán. dān liè zhī hù, jí wú niú zhī jiā, quàn lìng yǒu wú xiāng tōng, shǐ de jiān jì. sān nóng zhī xì, jí yīn yǔ zhī xiá, yòu dāng jiào rén zhǒng sāng zhí guǒ, yì qí shū cài, xiū qí yuán pǔ, chù yù jī tún, yǐ bèi shēng shēng zhī zī, yǐ gōng yǎng lǎo zhī jù.
夫百畝之田,必春耕之,夏種之,秋收之,然後冬食之。此三時者,農之要月 也。若失其一時,則谷不可得而食。故先王之戒曰:「一夫不耕,天下必有受其飢 者;一婦不織,天下必有受其寒者。」若此三時,不務省事,而令人廢農者,是則 絕人之命,驅以就死然。單劣之戶,及無牛之家,勸令有無相通,使得兼濟。三農 之隙,及陰雨之暇,又當教人種桑植果,藝其蔬菜,修其園圃,畜育雞豚,以備生 生之資,以供養老之具。
fū wèi zhèng bù yù guò cí, suì zé rén fán quàn kè yì bù róng tài jiǎn, jiǎn zé rén dài. shàn wèi zhèng zhě, bì xiāo xī shí yí ér shì fán jiǎn zhī zhōng. gù shī yuē: bù gāng bù róu, bù zhèng yōu yōu, bǎi lù shì qiú. rú bù néng ěr, zé bì xiàn yú xíng pì yǐ.
夫為政不欲過辭,碎則人煩;勸課亦不容太簡,簡則人怠。善為政者,必消息 時宜而適煩簡之中。故詩曰:「不剛不柔,布政優優,百祿是求。」如不能爾,則 必陷於刑辟矣。
qí sì, zhuó xián liáng, yuē:
其四,擢賢良,曰:
tiān shēng zhēng lí, bù néng zì huà, gù bì lì jūn yǐ lǐ zhī. rén jūn bù néng dú lǐ, gù bì zhì chén yǐ zuǒ zhī. shàng zì dì wáng, xià jí liè guó, zhì chén dé xián zé ān, shī xián zé luàn, cǐ nǎi zì rán zhī lǐ, bǎi wáng bù néng yì yě.
天生蒸黎,不能自化,故必立君以理之。人君不能獨理,故必置臣以佐之。上 自帝王,下及列國,置臣得賢則安,失賢則亂,此乃自然之理,百王不能易也。
jīn cì shǐ xiàn lìng, xī yǒu liáo lì, jiē zuǒ zhù zhī rén yě. cì shǐ fǔ guān zé mìng yú tiān cháo qí zhōu lì yǐ xià, bìng mù shǒu zì zhì. zì xī yǐ lái, zhōu jùn dài fū, dàn qǔ mén zī, duō bù zé xián liáng mò cáo xiǎo lì, wéi shì dāo bǐ, bìng bù wèn zhì xíng. fū mén zī zhě, nǎi xiān shì zhī jué lù, wú fáng zi sūn zhī yú gǔ dāo bǐ zhě, nǎi shēn wài zhī mò cái, bù fèi xìng xíng zhī jiāo wěi. ruò mén zī zhī zhōng ér dé xián liáng, shì zé cè qí jì ér qǔ qiān lǐ yě ruò mén zī zhī zhōng ér dé yú gǔ, shì zé tǔ niú mù mǎ, xíng sì ér yòng fēi, bù kě yǐ shè dào yě. ruò dāo bǐ zhī zhōng ér dé zhì xíng, shì zé jīn xiāng yù zhì, nèi wài jù měi, shí wèi rén bǎo yě ruò dāo bǐ zhī zhōng ér dé jiāo wěi, shì zé shì huà xiǔ mù, yuè mù yī shí, bù kě yǐ chōng cuī chuán zhī yòng yě. jīn zhī xuǎn jǔ zhě, dāng bù xiàn zī yīn, wéi zài dé rén. gǒu dé qí rén, zì kě qǐ sī yǎng ér wèi qīng xiàng, zé yī yǐn fù shuō shì yě, ér kuàng xiōng zhōu jùn zhī zhí hū? gǒu fēi qí rén, zé dān zhū shāng jūn suī dì wáng zhī yìn, bù néng shǒu bǎi lǐ zhī fēng, ér kuàng yú gōng qīng zhī zhòu hū? yóu cǐ ér yán, guān rén zhī dào kě jiàn yǐ.
今刺史縣令,悉有僚吏,皆佐助之人也。刺史府官則命於天朝;其州吏以下, 並牧守自置。自昔以來,州郡大夫,但取門資,多不擇賢良;末曹小吏,唯試刀筆, 並不問志行。夫門資者,乃先世之爵祿,無妨子孫之愚瞽;刀筆者,乃身外之末材, 不廢性行之澆偽。若門資之中而得賢良,是則策騏驥而取千里也;若門資之中而得 愚瞽,是則土牛木馬,形似而用非,不可以涉道也。若刀筆之中而得志行,是則金 相玉質,內外俱美,實為人寶也;若刀筆之中而得澆偽,是則飾畫朽木,悅目一時, 不可以充榱椽之用也。今之選舉者,當不限資陰,唯在得人。苟得其人,自可起廝 養而為卿相,則伊尹、傅說是也,而況兄州郡之職乎?苟非其人,則丹硃、商均雖 帝王之胤,不能守百里之封,而況於公卿之胄乎?由此而言,官人之道可見矣。
fán suǒ qiú cái yì zhě, wèi qí kě yǐ lǐ rén. ruò yǒu cái yì ér yǐ zhèng zhí wèi běn zhě, bì yǐ cái ér wèi lǐ yě ruò yǒu cái yì ér yǐ jiān wěi wèi běn zhě, jiāng yīn qí guān ér luàn yě, hé zhì huà zhī kě dé hū? shì gù jiāng qiú cái yì, bì xiān zé zhì xíng, shàn zhě zé jǔ zhī, qí zhì xíng bù shàn zé qù zhī.
凡所求材藝者,為其可以理人。若有材藝而以正直為本者,必以材而為理也; 若有材藝而以奸偽為本者,將因其官而亂也,何致化之可得乎?是故將求材藝,必 先擇志行,善者則舉之,其志行不善則去之。
ér jīn zé rén zhě, duō yún bāng guó wú xián, mò zhī suǒ jǔ. cǐ nǎi wèi zhī sī yě, fēi shì lǐ zhī lùn. suǒ yǐ rán zhě, gǔ rén yǒu yán míng zhǔ yù xìng, bù jiàng zuǒ yú hào tiān dà rén jī mìng, bù zhuó cái yú hòu tǔ. cháng yǐn yī shì zhī rén, lǐ yī shì zhī wù. gù yīn zhōu bù dài jì qì zhī chén, wèi jìn wú jiǎ xiāo cáo zhī zuǒ. zhòng ní yuē: shí shì zhī yì, bì yǒu zhōng xìn rú qiū zhě yān. qǐ yǒu wàn jiā zhī dōu, ér yún wú shì? dàn qiú zhī bù qín, zé zhī bù shěn, huò shòu zhī bù dé qí suǒ, rèn zhī bù jǐn qí cái, gù yún wú ěr. gǔ rén yún: qiān rén zhī xiù yuē yīng, wàn rén zhī yīng yuē jùn. jīn zhī zhì xiào yī guān, xíng wén yī bāng zhě, qǐ fēi jìn yīng jùn zhī shì yě? dàn néng qín ér shěn zhī, qù xū qǔ shí, gè dé zhōu jùn zhī zuì ér yòng zhī, zé rén wú duō shǎo, jiē zú huà yǐ. shú yún wú xián!
而今擇人者,多雲邦國無賢,莫知所舉。此乃未之思也,非適理之論。所以然 者,古人有言;明主聿興,不降佐於昊天;大人基命,不擢才於后土。常引一世之 人,理一世之務。故殷、周不待稷、契之臣,魏、晉無假蕭、曹之佐。仲尼曰: 「十室之邑,必有忠信如丘者焉。」豈有萬家之都,而雲無士?但求之不勤,擇之 不審,或授之不得其所,任之不盡其材,故云無耳。古人云:「千人之秀曰英,萬 人之英曰俊。」今之智效一官,行聞一邦者,豈非近英俊之士也?但能勤而審之, 去虛取實,各得州郡之最而用之,則人無多少,皆足化矣。孰雲無賢!
fū liáng yù wèi pōu, yǔ wǎ shí xiāng lèi míng jì wèi chí, yǔ nú mǎ xiāng zá. jí qí pōu ér yíng zhī, chí ér shì zhī, yù shí nú jì, rán hòu shǐ fēn. bǐ xián shì zhī wèi yòng yě, hùn yú fán pǐn, jìng hé yǐ yì. yào rèn zhī yǐ shì yè, zé zhī yǐ chéng wù, fāng yǔ bǐ yōng liú jiào rán bù tóng. huò lǚ wàng zhī tú diào, bǎi lǐ xī zhī fàn niú, níng shēng zhī kòu jiǎo, guǎn yí wú zhī sān bài, dāng cǐ zhī shí, yōu yōu zhī tú, qǐ wèi qí xián? jí shēng wáng cháo, dēng bà guó, jī shù shí nián, gōng chéng shì lì, shǐ shí qí qí shì yě. yú shì hòu shì chēng zhī, bù róng yú kǒu. bǐ huán wěi zhī cái, bù shì zhī jié, shàng bù néng yǐ wèi yù zhī shí, zì yì yú fán pǐn, kuàng jiàng cǐ zhě zāi! ruò bì dài tài gōng ér hòu yòng, shì qiān zài wú tài gōng bì dài yí wú ér hòu rèn, shì bǎi shì wú yí wú. suǒ yǐ rán zhě, shì bì cóng wēi ér zhì zhe, gōng bì jī xiǎo yǐ zhì dà, qǐ yǒu wèi rèn ér yǐ chéng, bù yòng ér xiān dá yě? ruò shí cǐ lǐ, zé xián kě qiú, shì kě zé. dé xián ér rèn zhī, dé shì ér shǐ zhī, zé tiān xià zhī lǐ, hé xiàng ér bù kě chéng yě?
夫良玉未剖,與瓦石相類;名驥未馳,與駑馬相雜。及其剖而瑩之,馳而試之, 玉石駑驥,然後始分。彼賢士之未用也,混於凡品,竟何以異。要任之以事業,責 之以成務,方與彼庸流較然不同。或呂望之屠釣,百里奚之飯牛,寧生之扣角,管 夷吾之三敗,當此之時,悠悠之徒,豈謂其賢?及升王朝,登霸國,積數十年,功 成事立,始識其奇士也。於是後世稱之,不容於口。彼環瑋之才,不世之傑,尚不 能以未遇之時,自異於凡品,況降此者哉!若必待太公而後用,是千載無太公;必 待夷吾而後任,是百世無夷吾。所以然者,士必從微而至著,功必積小以至大,豈 有未任而已成,不用而先達也?若識此理,則賢可求,士可擇。得賢而任之,得士 而使之,則天下之理,何向而不可成也?
rán shàn guān rén zhě, bì xiān shěng qí guān. guān shěng, zé shàn rén yì chōng. shàn rén yì chōng, zé shì wú bù lǐ. guān fán, zé bì zá bù shàn zhī rén. zá bù shàn zhī rén, zé zhèng bì yǒu de shī. gù yǔ yuē: guān shěng zé shì shěng, shì shěng zé rén qīng guān fán zé shì fán, shì fán zé rén zhuó. qīng zhuó zhī yóu, zài yú guān zhī fán shěng. àn jīn lì yuán, qí shù bù shǎo. xī rén yīn shì guǎng, shàng néng kè jì, kuàng jīn hù kǒu jiǎn hào? yī yuán ér zhì, yóu yǐ wèi shǎo. rú wén zài xià zhōu jùn, shàng yǒu jiān jiǎ, rǎo luàn xì rén, shén wèi wú lǐ. zhū rú cǐ bèi, xī yí bà chù, wú dé xí cháng.
然善官人者,必先省其官。官省,則善人易充。善人易充,則事無不理。官煩, 則必雜不善之人。雜不善之人,則政必有得失。故語曰:「官省則事省,事省則人 清;官煩則事煩,事煩則人濁。」清濁之由,在於官之煩省。案今吏員,其數不少。 昔人殷事廣,尚能克濟,況今戶口減耗?依員而置,猶以為少。如聞在下州郡,尚 有兼假,擾亂細人,甚為無理。諸如此輩,悉宜罷黜,無得習常。
fēi zhí zhōu jùn zhī guān, yí xū shàn rén, yuán zhì dǎng zú lǘ lǐ zhèng zhǎng zhī zhí, jiē dāng shěn zé, gè dé yī xiāng zhī xuǎn, yǐ xiāng jiān tǒng. fū zhèng zhǎng zhě, lǐ rén zhī jī. jī bù qīng zhě shàng bì ān.
非直州郡之官,宜須善人,爰至黨族閭里正長之職,皆當審擇,各得一鄉之選, 以相監統。夫正長者,理人之基。基不傾者上必安。
fán qiú xián zhī lù, zì fēi yī tú. rán suǒ yǐ dé zhī shěn zhě, bì yóu rèn ér shì zhī, kǎo ér chá zhī. qǐ yú jū jiā, zhì yú xiāng dǎng, fǎng qí suǒ yǐ, guān qí suǒ yóu, zé rén dào míng yǐ, xián yǔ bù xiào bié yǐ. lǜ cǐ yǐ qiú, zé shù wú qiān huǐ yǐ.
凡求賢之路,自非一途。然所以得之審者,必由任而試之,考而察之。起於居 家,至於鄉黨,訪其所以,觀其所由,則人道明矣,賢與不肖別矣。率此以求,則 庶無愆悔矣。
qí wǔ, xù yù sòng, yuē:
其五,恤獄訟,曰:
rén shòu yīn yáng zhī qì yǐ shēng, yǒu qíng yǒu xìng. xìng zé wèi shàn, qíng zé wèi è. shàn è jì fēn, shǎng fá suí yān. shǎng fá dé zhòng, zé è zhǐ ér shàn quàn shǎng fá bù zhōng, zé rén wú suǒ cuò shǒu zú, zé yuàn pàn zhī xīn shēng. shì yǐ xiān wáng zhòng zhī, tè jiā jiè shèn zhě, yù shǐ chá yù zhī guān, jīng xīn xī yì, tuī jiū gēn yuán. xiān zhī yǐ wǔ tīng, cān zhī yǐ zhèng yàn. miào dǔ qíng zhuàng, qióng jiàn xiàn fú, shǐ jiān wú suǒ róng, zuì rén bì děi. rán hòu suí shì jiā xíng, qīng zhòng jiē dāng, shě guò jīn yú, dé qíng wù xǐ. yòu néng xiāo xī qíng lǐ, zhēn zhuó lǐ lǜ, wú bù qū jǐn rén xīn, ér yuǎn míng dà jiào, shǐ huò zuì zhě rú guī. cǐ zé shàn zhī shàng zhě yě. rán zǎi shǒu fēi yī, bù kě rén rén jiē yǒu tōng shí, tuī lǐ qiú qíng, shí huò nán jǐn. wéi dāng lǜ zhì gōng zhī xīn, qù ā wǎng zhī zhì, wù qiú qū zhí, niàn jǐn píng dāng. tīng chá zhī lǐ, bì qióng suǒ jiàn, rán hòu kǎo xùn yǐ fǎ, bù kē bù bào, yǒu yí zé cóng qīng, wèi shěn bù wàng fá, suí shì duàn lǐ, yù wú tíng zhì. cǐ yì qí cì. ruò nǎi bù rén shù ér sì qí cán bào, tóng rén mù shí, zhuān yòng chuí chǔ. qiǎo zhà zhě, suī shì zhāng ér huò miǎn cí ruò zhě, nǎi wú zuì ér bèi fá. yǒu rú cǐ zhě, sī zé xià yǐ, fēi gòng lǐ suǒ jì. jīn zhī zǎi shǒu, dāng qín yú zhōng kē, ér mù qí shàng shàn. rú zài xià tiáo, zé xíng suǒ bù shè.
人受陰陽之氣以生,有情有性。性則為善,情則為惡。善惡既分,賞罰隨焉。 賞罰得中,則惡止而善勸;賞罰不中,則人無所措手足,則怨叛之心生。是以先王 重之,特加戒慎者,欲使察獄之官,精心悉意,推究根源。先之以五聽,參之以證 驗。妙睹情狀,窮鑒陷伏,使奸無所容,罪人必得。然後隨事加刑,輕重皆當,舍 過矜愚,得情勿喜。又能消息情理,斟酌禮律,無不曲盡人心,而遠明大教,使獲 罪者如歸。此則善之上者也。然宰守非一,不可人人皆有通識,推理求情,時或難 盡。唯當率至公之心,去阿枉之志,務求曲直,念盡平當。聽察之理,必窮所見, 然後拷訊以法,不苛不暴,有疑則從輕,未審不妄罰,隨事斷理,獄無停滯。此亦 其次。若乃不仁恕而肆其殘暴,同人木石,專用捶楚。巧詐者,雖事彰而獲免;辭 弱者,乃無罪而被罰。有如此者,斯則下矣,非共理所寄。今之宰守,當勤於中科, 而慕其上善。如在下條,則刑所不赦。
yòu dāng shēn sī yuǎn dà, niàn cún dé jiào. xiān wáng zhī zhì yuē: yǔ shā wú gū, níng shè yǒu zuì yǔ qí hài shàn, níng qí lì yín. míng bì bù dé zhòng, níng làn shě yǒu zuì, bù miù hài shàn rén yě. jīn zhī cóng zhèng zhě zé bù rán, shēn wén qiǎo hé, níng zhì shàn rén yú fǎ, bù miǎn yǒu zuì yú xíng. suǒ yǐ rán zhě, fēi jiē hǎo shā rén yě, dàn yún wèi lì níng kù, kě miǎn hòu huàn. cǐ zé qíng cún zì biàn, bù niàn zhì gōng, fèng fǎ rú cǐ, jiē jiān rén yě. fū rén zhě, tiān dì zhī guì wù, yī sǐ bù kě fù shēng. rán chǔ dú zhī xià, yǐ tòng zì wū, bù bèi shēn lǐ, suì xiàn xíng lù zhě, jiāng kǒng wǎng wǎng ér yǒu. shì yǐ zì gǔ yǐ lái, shè wǔ tīng sān yòu zhī fǎ, zhe míng shèn shù yù zhī diǎn, cǐ jiē ài rén shén yě. fán fá mù shā cǎo, tián liè bù shùn, shàng wéi shí lìng ér kuī dì dào kuàng xíng fá bù zhōng, làn hài shàn rén, níng bù shāng tiān xīn, fàn hé qì! hé qì sǔn ér yù yīn yáng diào shì, sì shí shùn yù, wàn wù fù ān, cāng shēng yuè lè zhě, bù kě de yě. gù yǔ yuē, yī fū xū jiē, wáng dào wèi zhī qīng fù, zhèng wèi cǐ yě. fán bǎi zǎi shǒu, kě wú shèn hū!
又當深思遠大,念存德教。先王之制曰:與殺無辜,寧赦有罪;與其害善,寧 其利淫。明必不得中,寧濫舍有罪,不謬害善人也。今之從政者則不然,深文巧劾, 寧致善人於法,不免有罪於刑。所以然者,非皆好殺人也,但云為吏寧酷,可免後 患。此則情存自便,不念至公,奉法如此,皆奸人也。夫人者,天地之貴物,一死 不可復生。然楚毒之下,以痛自誣,不被申理,遂陷刑戮者,將恐往往而有。是以 自古已來,設五聽三宥之法,著明慎庶獄之典,此皆愛人甚也。凡伐木殺草,田獵 不順,尚違時令而虧帝道;況刑罰不中,濫害善人,寧不傷天心,犯和氣!和氣損 而欲陰陽調適,四時順育,萬物阜安,蒼生悅樂者,不可得也。故語曰,一夫吁嗟, 王道為之傾覆,正謂此也。凡百宰守,可無慎乎!
ruò shēn jiān jù huá, shāng huà bài sú, bèi luàn rén lún, bù zhōng bù xiào, gù wèi bèi dào, shā yī lì bǎi, yǐ qīng wáng huà, zhòng xíng kě yě. shí cǐ èr tú, zé xíng zhèng jǐn yǐ.
若深奸巨猾,傷化敗俗,悖亂人倫,不忠不孝,故為背道,殺一利百,以清王 化,重刑可也。識此二途,則刑政盡矣。
qí liù, jūn fù yì, yuē:
其六,均賦役,曰:
shèng rén zhī dà bǎo yuē wèi. hé yǐ wèi, yuē rén. hé yǐ jù rén, yuē cái. míng xiān wáng bì yǐ cái jù rén, yǐ rén yě. jīn kòu nì wèi píng, jūn guó fèi guǎng, suī wèi huáng jiǎn shěng, yǐ xù rén mò, rán yí lìng píng jūn, shǐ xià wú yuàn. píng jūn zhě, bù shě háo qiáng ér zhēng pín ruò, bù zòng jiān qiǎo ér kùn yú zhuō, cǐ zhī wèi jūn yě. gù shèng rén yuē: gài jūn wú pín.
聖人之大寶曰位。何以位,曰仁。何以聚人,曰財。明先王必以財聚人,以仁 也。今寇逆未平,軍國費廣,雖未遑減省,以恤人瘼,然宜令平均,使下無怨。平 均者,不舍豪強而征貧弱,不縱奸巧而困愚拙,此之謂均也。故聖人曰:「蓋均無 貧。」
rán cái huò zhī shēng, qí gōng bù yì. fǎng rèn zhī jī, qǐ yú yǒu jiàn, fēi xún rì zhī jiān, suǒ kě zào cì. bì xū quàn kè, shǐ yù yíng lǐ. juàn xiāng xiān shì zhī rèn, má tǔ zǎo xiū fǎng jī. xiān shí ér bèi, zhì shí ér shū, gù wáng fù huò gōng, xià rén wú kùn. rú qí bù yù quàn jiè, lín shí pò qiè, fù kǒng jī huǎn, yǐ wèi jǐ guò, chuí pū jiāo zhì, qǔ bàn mù qián. fù shāng dà jiǎ, yuán zī shè lì, yǒu zhě cóng zhī guì mǎi, wú zhě yǔ zhī jǔ xī. shū shuì zhī rén, yú shì bì yǐ.
然財貨之生,其功不易。紡紝織績,起於有漸,非旬日之間,所可造次。必須 勸課,使預營理。絹鄉先事織紝,麻土早修紡績。先時而備,至時而輸,故王賦獲 供,下人無困。如其不預勸戒,臨時迫切,復恐稽緩,以為己過,捶撲交至,取辦 目前。富商大賈,緣茲射利,有者從之貴買,無者與之舉息。輸稅之人,於是弊矣。
zū shuì zhī shí, suī yǒu dà shì, zhì yú zhēn zhuó pín fù, chà cì xiān hòu, jiē shì qǐ yú zhèng zhǎng, ér xì zhī yú shǒu lìng. ruò zhēn zhuó dé suǒ, zé zhèng hé ér rén yuè ruò jiǎn lǐ wú fāng, zé lì jiān ér rén yuàn. yòu chà fā yáo yì, duō bù cún yì, zhì lìng pín ruò zhě huò zhòng yáo ér yuǎn shù, fù qiáng zhě huò qīng shǐ ér jìn fáng. shǒu lìng yòng huái rú cǐ, bù cún xù rén zhī xīn, jiē wáng zhèng zhī zuì rén yě.
租稅之時,雖有大式,至於斟酌貧富,差次先後,皆事起於正長,而系之於守 令。若斟酌得所,則政和而人悅;若檢理無方,則吏奸而人怨。又差發徭役,多不 存意,致令貧弱者或重徭而遠戍,富強者或輕使而近防。守令用懷如此,不存恤人 之心,皆王政之罪人也。
zhōu wén shén zhòng zhī, cháng zhì zhū zuò yòu. yòu lìng bǎi sī xí sòng zhī, qí mù shǒu lìng zhǎng fēi tōng liù tiáo jí jì zhàng zhě, bù dé jū guān.
周文甚重之,常置諸坐右。又令百司習誦之,其牧守令長非通六條及計帳者, 不得居官。
zì yǒu jìn zhī jì, wén zhāng jìng wèi fú huá, suì yǐ chéng sú. zhōu wén yù gé qí bì, yīn wèi dì jì miào, qún chén bì zhì, nǎi mìng chuò wèi dà gào, zòu xíng zhī. qí cí yuē:
自有晉之季,文章競為浮華,遂以成俗。周文欲革其弊,因魏帝祭廟,群臣畢 至,乃命綽為大誥,奏行之。其詞曰:
wéi zhōng xìng shí yǒu yī nián zhòng xià, shù bāng bǎi pì, xián huì yú wáng tíng. zhù guó tài jì qún gōng liè jiāng wǎng bù lái cháo. shí nǎi dà jī bǎi xiàn, fū yú shù bāng, yòng suī wǒ wáng dù. huáng dì ruò yuē: huò yáo mìng xī hé, yǔn lí bǎi gōng. shùn mìng jiǔ guān, shù jī xián xī. wǔ dīng mìng shuō, kè hào gāo zōng. shí wéi xiū zāi, zhèn qí qīn ruò. gé ěr yǒu wèi, xū jì wǒ tài zǔ zhī tíng, zhèn jiāng pī mìng nǚ yǐ jué guān.
惟中興十有一年仲夏,庶邦百辟,咸會於王庭。柱國泰洎群公列將罔不來朝。 時乃大稽百憲,敷於庶邦,用綏我王度。皇帝若曰:「或堯命羲和,允厘百工。舜 命九官,庶績咸熙。武丁命說,克號高宗。時惟休哉,朕其欽若。格爾有位,胥暨 我太祖之庭,朕將丕命女以厥官。」
liù yuè dīng sì, huáng dì cháo gé yú tài miào, fán jué jù liáo, wǎng bù zài wèi.
六月丁巳,皇帝朝格於太廟,凡厥具僚,罔不在位。
huáng dì ruò yuē: zī wǒ yuán fǔ qún gōng liè jiāng bǎi pì qīng shì shù yǐn yù shì, zhèn wéi yín fū zǔ zōng zhī líng mìng, jī yú xiān wáng zhī diǎn xùn, yǐ dà gào yú ěr zài wèi. xī wǒ tài zǔ shén huáng, zhào yīng míng mìng, yǐ chuàng wǒ huáng jī. liè zǔ jǐng zōng, kuò kāi sì biǎo, dǐ dìng wǔ gōng. jì hū wén zǔ, dàn fū wén dé. gōng wéi wǔ kǎo, bù yǔn qí jiù. zì shí jué hòu, líng yí zhī bì, yòng xìng dà nán yú bǐ dōng tǔ, zé wǒ lí shù, xián zhuì tú tàn. wéi tái yī rén, zuǎn róng xià wǔ, sù yè zhī wèi, ruò shè dà chuān, wǎng shí yōu jì. shì yòng jī yú dì diǎn, kuí yú wáng dù, zhěng wǒ rén mò. wéi bǐ zhé wáng, shì wǒ tōng xùn, yuē tiān shēng lí zhēng, wǎng kè zì yì, shàng dì jiàng jiàn ruì shèng, zhí yuán hòu yǐ yì zhī. shí wéi yuán hòu fú kè dú yì, bó qiú míng dé, mìng bǎi pì qún lì yǐ zuǒ zhī. sì tiān zhī mìng pì, pì zhī mìng zhè, wéi yǐ xù rén, fú wéi yì yù. pì wéi yuán shǒu, shù lí wéi zhǐ, gǔ gōng wéi bì. shàng xià yī tǐ, gè qín yōu sī, zī yòng kè zhēn yú huáng jí. gù qí yí xùn yuē: hòu kè jiān jué hòu, chén kè jiān jué chén, zhèng nǎi yì. jīn tái yī rén, yīng tiān zhī gǔ, jì zhì yuán hòu. gǔ gōng bǎi pì, yì fú wǒ guó jiā zhī mìng, wǎng bù xián shǒu jué zhí. jiē! hòu fú jiān jué hòu, chén fú jiān jué chén, zhèng yú hé fú yì? wū hū jiān zāi! fán ěr zài wèi, qí jìng tīng mìng.
皇帝若曰:「咨我元輔、群公、列將、百辟、卿士、庶尹、御事,朕惟夤敷祖 宗之靈命,稽於先王之典訓,以大誥於爾在位。昔我太祖神皇,肇膺明命,以創我 皇基。烈祖、景宗,廓開四表,底定武功。暨乎文祖,誕敷文德。龔惟武考,不霣 其舊。自時厥後,陵夷之弊,用興大難於彼東土,則我黎庶,咸墜塗炭。惟台一人, 纘戎下武,夙夜祗畏,若涉大川,罔識攸濟。是用稽於帝典,揆於王度,拯我人瘼。 惟彼哲王,示我通訓,曰天生黎蒸,罔克自乂,上帝降鑒叡聖,植元後以乂之。時 惟元後弗克獨乂,博求明德,命百辟群吏以佐之。肆天之命辟,辟之命這,惟以恤 人,弗惟逸豫。辟惟元首,庶黎惟趾,股肱惟弼。上下一體,各勤攸司,茲用克臻 於皇極。故其彝訓曰:『後克艱厥後,臣克艱厥臣,政乃乂。』今台一人,膺天之 嘏,既陟元後。股肱百辟,乂服我國家之命,罔不咸守厥職。嗟!後弗艱厥後,臣 弗艱厥臣,政於何弗斁?嗚呼艱哉!凡爾在位,其敬聽命。」
huáng dì ruò yuē: zhù guó, wéi sì hǎi zhī bù zào, zài yáo èr jì. tiān wèi jué wǒ tài zǔ liè zǔ zhī mìng, yòng xī wǒ yǐ yuán fǔ. guó jiā jiāng fù, gōng wéi dòng liáng. huáng zhī fú jí, gōng wéi zuò xiāng. bǎi kuí qiān dù, gōng wéi dà lù. gōng qí yǔn wén yǔn wǔ, kè míng kè yì, dí qī dé, fū jiǔ gōng, kān bào chú luàn, xià suī wǒ cāng shēng, bàng shī yú jiǔ zhèng, ruò yī zhī zài shāng, zhōu zhī yǒu lǚ, shuō zhī xiāng dīng, yòng bǎo wǒ wú jiāng zhī zuò.
皇帝若曰:「柱國,惟四海之不造,載繇二紀。天未絕我太祖、烈祖之命,用 錫我以元輔。國家將附,公惟棟樑。皇之弗極,公惟作相。百揆愆度,公惟大錄。 公其允文允武,克明克乂,迪七德,敷九功,龕暴除亂,下綏我蒼生,傍施於九正, 若伊之在商,周之有呂,說之相丁,用保我無疆之祚。」
huáng dì ruò yuē: qún gōng tài zǎi tài wèi sī tú sī kōng. wéi gōng zuò zhèn dǐng zú, yǐ bì hū zhèn gōng. zǎi wéi tiān guān, kè xié liù zhí. wèi wéi sī wǔ, wǔ zài zhǐ gē. tú wéi sī zhòng, jìng fū wǔ jiào. kōng wéi sī tǔ, lì yòng hòu shēng. wéi shí sān shì, ruò sān jiē zhī zài tiān wéi zī sì fǔ, ruò sì shí zhī chéng suì. tiān gōng rén qí dài zhū.
皇帝若曰:「群公、太宰、太尉、司徒、司空。惟公作朕鼎足,以弼乎朕躬。 宰惟天官,克諧六職。尉惟司武,武在止戈。徒惟司眾,敬敷五教。空惟司土,利 用厚生。惟時三事,若三階之在天;惟茲四輔,若四時之成歲。天工人其代諸。」
huáng dì ruò yuē: liè jiāng, rǔ wéi yīng yáng, zuò zhèn zhǎo yá. kòu zéi jiān guǐ, mán yí huá xià, rǔ cú zhēng. suī zhī yǐ huì, dǒng zhī yǐ wēi, xíng qī wú xíng, wàn bāng xián níng. bǐ bā biǎo zhī nèi, mò wéi zhèn mìng, shí rǔ gōng.
皇帝若曰:「列將,汝惟鷹揚,作朕爪牙。寇賊奸宄,蠻夷猾夏,汝徂征。綏 之以惠,董之以威,刑期無刑,萬邦咸寧。俾八表之內,莫違朕命,時汝功。」
huáng dì ruò yuē: shù bāng liè pì, rǔ wéi shǒu tǔ, zuò rén fù mǔ. rén wéi bù shèng qí jī, gù xiān wáng zhòng nóng bù shèng qí hán, gù xiān wáng guì nǚ gōng. rén zhī bù lǜ yú xiào cí, zé gǔ ròu zhī ēn báo fú dūn yú lǐ ràng, zé zhēng duó zhī méng shēng. wéi zī liù wù, shí wèi jiào běn. wū hū! wèi shàng zài kuān, kuān zé rén dài, qí zhī yǐ lǐ, bù gāng bù róu, jī jí yú dào.
皇帝若曰:「庶邦列辟,汝惟守土,作人父母。人惟不勝其飢,故先王重農; 不勝其寒,故先王貴女工。人之不率於孝慈,則骨肉之恩薄;弗惇於禮讓,則爭奪 之萌生。惟茲六物,實為教本。嗚呼!為上在寬,寬則人怠,齊之以禮,不剛不柔, 稽極於道。」
huáng dì ruò yuē: qīng shì shù yǐn fán bǎi yù shì, wáng shěng wéi suì, qīng shì wéi yuè, shù yǐn wéi rì, yù shì wéi shí. suì yuè rì shí, wǎng yì qí dù, bǎi xiàn xián zhēn, shù jī qí níng. wū hū! wéi ruò wáng guān, táo jūn wàn guó, ruò tiān zhī yǒu dòu, zhēn yuán qì, zhuó yīn yáng, fú shī qí hé, cāng shēng yǒng lài bèi qí xù, wàn wù yǐ shāng. shí wéi jiān zāi!
皇帝若曰:「卿士、庶尹、凡百御事,王省惟歲,卿士惟月,庶尹惟日,御事 惟時。歲月日時,罔易其度,百憲咸貞,庶績其凝。嗚呼!惟若王官,陶均萬國, 若天之有斗,斟元氣,酌陰陽,弗失其和,蒼生永賴;悖其序,萬物以傷。時惟艱 哉!」
huáng dì ruò yuē: wéi tiān dì zhī dào, yī yīn yī yáng lǐ sú zhī biàn, yī wén yī zhì. yuán zì sān wǔ, yǐ qì yú zī, fěi wéi xiāng gé, wéi qí jiù bì fěi wéi xiāng xí, wéi qí kě jiǔ. wéi wǒ yǒu wèi, chéng hū zhōu zhī mò liú, jiē qín hàn yí bì, xí wèi jìn zhī huá dàn, wǔ dài jiāo fēng, yīn ér wèi gé, jiāng yǐ mù sú xìng huà, yōng kě jì hū! jiē wǒ gōng fǔ shù liáo liè pì, zhèn wéi fǒu dé, qí yī zhèn xīn lì, zhī shèn jué jiān, kè zūn qián wáng zhī pī xiǎn xiū liè, fú gǎn dài huāng. zī ěr zài wèi, yì xié yú zhèn xīn, dūn dé yǔn yuán, wéi jué jiān shì wù. kè juān jué huá, jí jué shí, bèi jué wěi, chóng jué chéng. wù qiān wù wàng, yī hū sān dài zhī yí diǎn, guī yú dào dé rén yì, yòng bǎo wǒ zǔ zōng zhī pī mìng. hé tiān zhī xiū, kè suī wǒ wàn fāng, yǒng kāng wǒ lí shù. jiè zhī zāi, zhèn yán bù zài.
皇帝若曰:「惟天地之道,一陰一陽;禮俗之變,一文一質。爰自三五,以迄 於茲,匪惟相革,惟其救弊;匪惟相襲,惟其可久。惟我有魏,承乎周之末流,接 秦、漢遺弊,襲魏、晉之華誕,五代澆風,因而未革,將以穆俗興化,庸可暨乎! 嗟我公輔、庶僚、列辟,朕惟否德,其一朕心力,祗慎厥艱,克遵前王之丕顯休烈, 弗敢怠荒。咨爾在位,亦協於朕心,惇德允元,惟厥艱是務。克捐厥華,即厥實, 背厥偽,崇厥誠。勿愆勿忘,一乎三代之彝典,歸於道德仁義,用保我祖宗之丕命。 荷天之休,克綏我萬方,永康我黎庶。戒之哉,朕言不再。」
zhù guó tài jì shù liáo bǎi pì bài shǒu qǐ shǒu yuē: dǎn cōng míng, zuò yuán hòu, yuán hòu zuò rén fù mǔ. wéi sān wǔ zhī wáng, lǜ yáo cǐ dào, yòng zhēn yú xíng cuò. zì shí jué hòu, lì qiān zài wèi wén. wéi dì niàn gōng, jiāng fǎn shū shì, tì zhì yú yōng xī, yōng xī jiàng pī mìng yú wǒ qún chén. bó zāi wáng yán, fēi yán zhī nán, xíng zhī shí nán. chén wén mí bù yǒu chū, xiān kè yǒu zhōng. shāng shū yuē zhōng shǐ wéi yī, dé nǎi rì xīn. wéi dì jìng jué shǐ, shèn jué zhōng, yǐ jī rì xīn zhī dé, zé wǒ qún chén, gǎn bù sù yè duì yáng xiū zāi! wéi zī dà yì, wèi guāng yú sì biǎo, yǐ mài zhǒng dé, bǐ jiǔ yù yōu xiá, xián zhāo fèng yuán hòu zhī míng xùn, lǜ qiān yú dào, yǒng yīng wú jiāng zhī xiū.
柱國泰洎庶僚百辟拜手稽首曰:「『亶聰明,作元後,元後作人父母』。惟三 五之王,率繇此道,用臻於刑措。自時厥後,歷千載未聞。惟帝念功,將反叔世, 逖致於雍熙,庸錫降丕命於我群臣。博哉王言,非言之難,行之實難。臣聞『靡不 有初,鮮克有終』。商書曰;『終始惟一,德乃日新。』惟帝敬厥始,慎厥終,以 躋日新之德,則我群臣,敢不夙夜對揚休哉!惟茲大誼,未光於四表,以邁種德, 俾九域幽遐,咸昭奉元後之明訓,率遷於道,永膺無疆之休。」
dì yuē: qīn zāi.
帝曰:「欽哉。」
zì shì zhī hòu, wén bǐ jiē yī cǐ tǐ.
自是之後,文筆皆依此體。
chuò xìng jiǎn sù, bù shì chǎn yè, jiā wú yú cái. yǐ hǎi nèi wèi píng, cháng yǐ tiān xià wèi yǐ rèn. bó qiú xián jùn, gòng hóng zhèng dào, fán suǒ jiàn dá, jiē zhì dà guān. zhōu wén yì tuī xīn wěi rèn, ér wú jiān yán yān. huò chū yóu, cháng yù shǔ kōng zhǐ yǐ shòu chuò, ruò xū yǒu chù fēn, zé suí shì shī xíng. jí hái, qǐ zhī ér yǐ. chuò cháng wèi wèi guó zhī dào, dāng ài rén rú cí fù, xùn rén rú yán shī. měi yǔ gōng qīng yì lùn, zì zhòu dá yè, shì wú jù xì, ruò zhǐ zhū zhǎng. jī sī láo juàn, suì chéng qì jí. shí èr nián, zú yú wèi, shí nián sì shí jiǔ.
綽性儉素,不事產業,家無餘財。以海內未平,常以天下為已任。博求賢俊, 共弘政道,凡所薦達,皆至大官。周文亦推心委任,而無間言焉。或出遊,常預署 空紙以授綽,若須有處分,則隨事施行。及還,啟知而已。綽常謂為國之道,當愛 人如慈父,訓人如嚴師。每與公卿議論,自晝達夜,事無巨細,若指諸掌。積思勞 倦,遂成氣疾。十二年,卒於位,時年四十九。
zhōu wén tòng xī zhī, āi dòng zuǒ yòu. jí jiāng zàng, nǎi wèi gōng qīng děng yuē: sū shàng shū píng shēng qiān tuì, dūn shàng jiǎn yuē. wú yù quán qí sù zhì, biàn kǒng yōu yōu zhī tú, yǒu suǒ wèi dá rú qí hòu jiā zèng shì, yòu guāi sù xī xiāng zhī zhī dào. jìn tuì wéi gǔ, gū yǒu yí yān. shàng shū lìng shǐ má yáo yuè cì ér jìn yuē: huò yàn zǐ, qí zhī xián dài fū, yī hú qiú sān shí nián. jí qí sǐ yě, qiǎn chē yī chéng. qí hóu bù duó qí zhì. chuò jì cāo lǚ qīng bái, lián yì zì jū, yú wèi yí cóng jiǎn yuē, yǐ zhāng qí měi. zhōu wén chēng shàn, yīn jiàn yáo yú cháo tíng. jí chuò guī zàng wǔ gōng, wéi zài, yǐ bù chē yī chéng. zhōu wén yǔ qún gōng, jiē bù sòng chū tóng zhōu guō wài. zhōu wén qīn yú chē hòu lèi jiǔ ér yán yuē: shàng shū píng shēng wèi shì, qī zǐ xiōng dì bù zhī zhě, wú jiē zhī zhī. wéi ěr zhī wú xīn, wú zhī ěr yì. fāng yù gòng dìng tiān xià, bù xìng suì shě wú qù, nài hé! yīn jǔ shēng tòng kū, bù jué zhī zhuì yú shǒu. zhì zàng rì, yòu qiǎn shǐ jì yǐ tài láo, zhōu wén zì wèi qí wén.
周文痛惜之,哀動左右。及將葬,乃謂公卿等曰:「蘇尚書平生謙退,敦尚儉 約。吾欲全其素志,便恐悠悠之徒,有所未達;如其厚加贈諡,又乖宿昔相知之道。 進退惟谷,孤有疑焉。」尚書令史麻瑤越次而進曰:「或晏子,齊之賢大夫,一狐 裘三十年。及其死也,遣車一乘。齊侯不奪其志。綽既操履清白,廉挹自居,愚謂 宜從儉約,以彰其美。」周文稱善,因薦瑤於朝廷。及綽歸葬武功,唯載,以布車 一乘。周文與群公,皆步送出同州郭外。周文親於車後酹酒而言曰:「尚書平生為 事,妻子兄弟不知者,吾皆知之。惟爾知吾心,吾知爾意。方欲共定天下,不幸遂 舍吾去,奈何!」因舉聲慟哭,不覺卮墜於手。至葬日,又遣使祭以太牢,周文自 為其文。
chuò yòu zhe fó xìng lùn qī jīng lùn, bìng xíng yú shì. zhōu míng dì èr nián, yǐ chuò pèi xiǎng wén dì miào tíng. zi wēi sì.
綽又著佛性論、七經論,並行於世。周明帝二年,以綽配享文帝廟廷。子威嗣。
wēi zì wú wèi. shǎo yǒu zhì xìng, wǔ suì sàng fù, āi huǐ yǒu ruò chéng rén. zhōu wén dì shí, xí jué měi yáng xiàn gōng, shì jùn gōng cáo. dà zhǒng zǎi yǔ wén hù jiàn ér lǐ zhī, yǐ qí nǚ xīn xìng gōng zhǔ qī yān. wēi jiàn hù zhuān quán, kǒng huò jí yǐ, táo rù shān. wèi shū fù suǒ bī, zú bù huò miǎn. rán měi jū shān sì, yǐ fěng dú wèi yú. wèi jǐ, shòu chí jié chē qí dà jiāng jūn yí tóng sān sī, gǎi fēng huái dào xiàn gōng. wǔ dì qīn zǒng wàn jī, bài shāo bó xià dài fū. qián hòu suǒ shòu, bìng cí jí bù bài.
威字無畏。少有至性,五歲喪父,哀毀有若成人。周文帝時,襲爵美陽縣公, 仕郡功曹。大冢宰宇文護見而禮之,以其女新興公主妻焉。威見護專權,恐禍及已, 逃入山。為叔父所逼,卒不獲免。然每居山寺,以諷讀為娛。未幾,授持節、車騎 大將軍、儀同三司,改封懷道縣公。武帝親總萬機,拜稍伯下大夫。前後所授,並 辭疾不拜。
yǒu cóng fù mèi shì hé nán yuán shì xióng. shì xióng xiān yǔ tū jué yǒu xì, tū jué rù cháo, qǐng shì xióng jí qí qī zǐ, jiāng gān xīn yān. zhōu suì qiǎn zhī. wēi yǐ yí rén mèi lì, suì biāo mài tián zhái, qìng zī chǎn shú shì xióng. lùn zhě yì zhī. xuān dì sì wèi, jiù bài kāi fǔ.
有從父妹適河南元世雄。世雄先與突厥有隙,突厥入朝,請世雄及其妻子,將 甘心焉。周遂遣之。威以夷人昧利,遂標賣田宅,罄資產贖世雄。論者義之。宣帝 嗣位,就拜開府。
suí wén dì wèi chéng xiàng, gāo jiǒng lǚ yán qí xián, yì sù zhòng qí míng, zhào rù wò nèi, yǔ yǔ dà yuè. jū yuè yú, wēi wén chán dài zhī yì, dùn guī tián lǐ. gāo jiǒng qǐng zhuī zhī. dì yuē: cǐ bù yù yù wú shì, qiě zhì zhī. jí shòu chán, zhēng bài tài zǐ shǎo bǎo, zhuī zèng qí fù pī guó gōng, yǐ wēi xí yān. é jiān nà yán, wēi shàng biǎo chén ràng, yōu zhào bù xǔ.
隋文帝為丞相,高熲屢言其賢,亦素重其名,召入臥內,與語大悅。居月余, 威聞禪代之議,遁歸田裡。高熲請追之。帝曰:「此不欲預吾事,且置之。」及受 禪,征拜太子少保,追贈其父邳國公,以威襲焉。俄兼納言,威上表陳讓,優詔不 許。
dì cháng yǔ wén xiàn huáng hòu duì shāng, zhào wēi jí gāo jiǒng yáng sù guǎng píng wáng xióng sì rén, wèi yuē: tài shǐ yán zhèn zuò yùn jǐn yú sān nián, zhèn yōu mèn, gù jǔ cǐ jiǔ ěr. jīn yù yíng nán shān xiǎn chù, yǔ gōng děng gù zhī, yǐ guān shí biàn, jiāng rú hé? wēi jìn yuē: zhōu wén xiū dé, xuán dì dòng zhī zāi sòng jǐng yī yán, tuì fǎ xīng sān shè. yuàn bì xià huī chóng dé dù, xiǎng tiān zhī xiū. ruò qì dé shì xiǎn, tóng zhōu zhī rén, shuí fēi dí guó! zòng nán shān zhī qū, ān zú gù zāi? dì shàn qí yán, shǔ zhī yǐ jiǔ.
帝嘗與文獻皇后對觴,召威及高熲、楊素、廣平王雄四人,謂曰:「太史言朕 祚運盡於三年,朕憂懣,故舉此酒耳。今欲營南山險處,與公等固之,以觀時變, 將如何?」威進曰:「周文修德,旋地動之災;宋景一言,退法星三舍。願陛下恢 崇德度,享天之休。若棄德恃險,同舟之人,誰非敵國!縱南山之岨,安足固哉?」 帝善其言,屬之以酒。
chū, wēi fù chuò zài wèi, yǐ guó yòng bù zú, wèi zhēng shuì fǎ, pō chēng wèi zhòng. jì ér tàn yuē: suǒ wèi zhě zhèng rú zhāng gōng, fēi píng shì fǎ yě. hòu zhī jūn zǐ, shuí néng chí hū? wēi wén qí yán, měi yǐ wèi jǐ rèn. zhì shì, zòu jiǎn fù yì, wù cóng qīng diǎn, dì xī cóng zhī. jiàn jiàn qīn zhòng, yǔ gāo jiǒng cān zhǎng cháo zhèng. wēi jiàn gōng zhōng yǐ yín wèi màn gōu, yīn shèng chén jié jiǎn zhī měi, yù dì. dì wèi gǎi róng, diāo shì jiù wù, xī mìng chú huǐ. dì cháng nù yī rén, jiāng shā zhī. wēi rù gé jìn jiàn, bù nà. dì nù shén, jiāng zì chū zhǎn zhī. wēi dāng qián bù qù, dì bì zhī ér chū. wēi yòu zhē zhǐ dì, dì fú yī rù. liáng jiǔ, nǎi zhào wēi xiè yuē: gōng néng ruò shì, wú wú yōu yǐ. yú shì cì mǎ èr pǐ qián shí yú wàn. suì yú, xún fù jiān dà lǐ qīng jīng zhào yǐn yù shǐ dài fū, běn guān xī rú gù. chí shū shì yù shǐ liáng pí hé wēi jiān lǐng wǔ zhí, ān fán liàn jù, wú jǔ xián zì dài xīn. dì yuē: sū wēi zhāo xī zī zī, zhì cún yuǎn dà, jǔ xián yǒu què, hé jù pò zhī. gù wèi wēi yuē: yòng zhī zé xíng, shě zhī zé cáng, wéi wǒ yǔ ěr yǒu shì fū! yīn wèi cháo chén yuē: sū wēi bù yù wǒ, wú yǐ cuò qí yán wǒ bù dé sū wēi, hé yǐ xíng qí dào? yáng sù cái biàn wú shuāng, zhì ruò zhēn zhuó gǔ jīn, zhù wǒ xuān huà, fēi wēi pǐ yě. sū wēi ruò féng luàn shì, shāng shān sì hào, qǐ yì qū zāi! qí jiàn zhòng rú cǐ.
初,威父綽在魏,以國用不足,為徵稅法,頗稱為重。既而嘆曰:「所為者正 如張弓,非平世法也。後之君子,誰能馳乎?」威聞其言,每以為己任。至是,奏 減賦役,務從輕典,帝悉從之。漸見親重,與高熲參掌朝政。威見宮中以銀為幔鈎, 因盛陳節儉之美,諭帝。帝為改容,雕飾舊物,悉命除毀。帝嘗怒一人,將殺之。 威入閣進諫,不納。帝怒甚,將自出斬之。威當前不去,帝避之而出。威又遮止帝, 帝拂衣入。良久,乃召威謝曰:「公能若是,吾無憂矣。」於是賜馬二匹、錢十餘 萬。歲余,尋復兼大理卿、京兆尹、御史大夫,本官悉如故。持書侍御史梁毗劾威 兼領五職,安繁戀劇,無舉賢自代心。帝曰:「蘇威朝夕孜孜,志存遠大,舉賢有 闕,何遽迫之。」顧謂威曰:「用之則行,舍之則藏,唯我與爾有是夫!」因謂朝 臣曰:「蘇威不遇我,無以措其言;我不得蘇威,何以行其道?楊素才辯無雙,至 若斟酌古今,助我宣化,非威匹也。蘇威若逢亂世,商山四皓,豈易屈哉!」其見 重如此。
wèi jǐ, bài xíng bù shàng shū, jiě shǎo bǎo yù shǐ dài fū guān. hòu jīng zhào yǐn fèi, jiǎn xiào yōng zhōu bié jià. shí gāo jiǒng yǔ wēi tóng xīn, xié zàn zhèng xíng, dà xiǎo wú bù chóu zhī, gù gé yùn shù nián, tiān xià chēng píng. é zhuǎn hù bù shàng shū, nà yán rú gù. shǔ shān dōng zhū zhōu rén jī, dì lìng wēi zhèn xù zhī. qiān lì bù shàng shū, jiān lǐng guó zi jì jiǔ. suí chéng zhàn zhēng zhī hòu, xiàn zhāng chuǎn bó. dì lìng cháo chén lí gǎi jiù fǎ, wèi yī dài tōng diǎn, lǜ lìng gé shì duō wēi suǒ dìng. shì yǐ wèi néng. jiǔ nián, bài shàng shū yòu pú shè. qí nián, yǐ mǔ yōu qù zhí, chái huǐ gǔ lì. chì miǎn yù yīn qín, wèi jǐ, qǐ lìng shì shì. gù cí, yōu zhào bù xǔ. míng nián, dì xìng bīng zhōu, mìng yǔ gāo jiǒng tóng zǒng liú shì. é zhuī yì xíng zài suǒ, shǐ jué rén sòng.
未幾,拜刑部尚書,解少保、御史大夫官。後京兆尹廢,檢校雍州別駕。時高 熲與威同心,協贊政刑,大小無不籌之,故革運數年,天下稱平。俄轉戶部尚書, 納言如故。屬山東諸州人飢,帝令威振恤之。遷吏部尚書,兼領國子祭酒。隋承戰 爭之後,憲章踳駁。帝令朝臣釐改舊法,為一代通典,律令格式多威所定。世以為 能。九年,拜尚書右僕射。其年,以母憂去職,柴毀骨立。敕勉諭殷勤,未幾,起 令視事。固辭,優詔不許。明年,帝幸并州,命與高熲同總留事。俄追詣行在所, 使決人訟。
xún lìng chí jié xún fǔ jiāng nán, dé yǐ pián yí cóng shì. guò huì jī, yú wǔ lǐng ér hái. jiāng biǎo zì jìn yǐ lái, xíng fǎ shū huǎn, dài zú guì jiàn, bù xiāng líng yuè. píng chén zhī hòu, mù rén zhě jǐn gǎi biàn zhī, wú zhǎng yòu xī shǐ sòng wǔ jiào. wēi jiā yǐ fán bǐ zhī cí, bǎi xìng jiē yuàn. shǐ hái, zòu yán jiāng biǎo yī nèi zhōu zé hù jí. shàng yǐ jiāng biǎo chū píng, zhào hù bù shàng shū zhāng yīng, zé yǐ zhèng jí. shí jiāng nán zhōu xiàn yòu lùn yán yù xǐ zhī rù guān, yuǎn jìn jīng hài. ráo zhōu wú shì huá qǐ bīng wèi luàn, shēng luán xiàn lìng, dàn qí ròu. yú shì jiù chén lǜ tǔ bì fǎn, zhí zhǎng lì, chōu qí cháng ér shā zhī, yuē: gèng shǐ nóng sòng wǔ jiào xié! xún zhào nèi shǐ lìng yáng sù tǎo píng zhī. shí tū jué dōu lán kè hán lǚ wèi huàn, fù lìng wēi zhì kè hán suǒ.
尋令持節巡撫江南,得以便宜從事。過會稽,逾五嶺而還。江表自晉已來,刑 法疏緩,代族貴賤,不相陵越。平陳之後,牧人者盡改變之,無長幼悉使誦五教。 威加以煩鄙之辭,百姓嗟怨。使還,奏言江表依內州責戶籍。上以江表初平,召戶 部尚書張嬰,責以政急。時江南州縣又論言欲徙之入關,遠近驚駭。饒州吳世華起 兵為亂,生臠縣令,啖其肉。於是舊陳率土畢反,執長吏,抽其腸而殺之,曰: 「更使儂誦五教邪!」尋詔內史令楊素討平之。時突厥都藍可汗屢為患,復令威至 可汗所。
wēi zi kuí yǐ gōng zǐ shèng míng, yǐn zhì bīn kè, sì hǎi shì dài fū duō guī zhī. shí yì lè, kuí yǔ guó zi bó shì hé tuǒ gè yǒu suǒ chí. yú shì kuí tuǒ gè wèi yī yì, shǐ bǎi liáo shǔ qí suǒ tóng. cháo tíng duō fù wēi, tóng kuí zhě shí bā jiǔ. tuǒ huì yuē: wú xí jiān hán zhàng sì shí yú nián, fǎn wèi zuó mù ér zhī suǒ qū yě! suì zòu wēi yǔ lǐ bù shàng shū lú kǎi lì bù shì láng xuē dào héng shàng shū yòu chéng wáng hóng kǎo gōng shì láng lǐ tóng hé děng wèi péng dǎng, shěng zhōng hū wáng hóng wèi shì zǐ, lǐ tóng hé wèi shū, yán èr rén rú wēi zǐ dì. fù yán wēi yǐ qū dào rèn qí cóng fù dì chè sù děng wǎng mào wèi guān. yòu guó zi xué qǐng lí yáng rén wáng xiào yì wèi shū xué bó shì, wēi shǔ lú kǎi, yǐ wèi qí fǔ cān jūn. shàng lìng shǔ wáng xiù shàng zhù guó yú qìng zé děng zá àn zhī, shì jiē yàn. dì yǐ sòng shū xiè huì chuán zhōng péng dǎng shì lìng wēi dú zhī. wēi jù, miǎn guān dùn shǒu. dì yuē: xiè yǐ wǎn yǐ! yú shì miǎn wēi guān jué, yǐ kāi fǔ jiù dì. zhī míng zhī shì, zuò wēi dé zuì zhě bǎi yú rén. wèi jǐ, dì yuē: sū wēi dé xíng zhě, dàn wèi rén wù ěr. mìng zhī tōng jí.
威子夔以公子盛名,引致賓客,四海士大夫多歸之。時議樂,夔與國子博士何 妥各有所持。於是夔、妥各為一議,使百僚署其所同。朝廷多附威,同夔者十八九。 妥恚曰:「吾席間函丈四十餘年,反為昨暮兒之所屈也!」遂奏威與禮部尚書盧愷、 吏部侍郎薛道衡、尚書右丞王弘、考功侍郎李同和等為朋黨,省中呼王弘為世子, 李同和為叔,言二人如威子弟。復言威以曲道任其從父弟徹、肅等罔冒為官。又國 子學請黎陽人王孝逸為書學博士,威屬盧愷,以為其府參軍。上令蜀王秀、上柱國 虞慶則等雜按之,事皆驗。帝以宋書謝晦傳中朋黨事令威讀之。威懼,免冠頓首。 帝曰:「謝已晚矣!」於是免威官爵,以開府就第。知名之士,坐威得罪者百餘人。 未幾,帝曰:「蘇威德行者,但為人誤耳。」命之通籍。
suì yú, fù jué pī gōng, bài nà yán. cóng cí tài shān, zuò bù jìng miǎn. é ér fù wèi. dì wèi qún chén yuē: shì rén yán sū wēi zhà qīng, jiā lěi jīn yù, cǐ wàng yán yě. rán qí xìng hěn lì, bù qiè shì yào, qiú míng tài shèn, cóng jǐ zé yuè, wéi zhī bì nù, cǐ qí dà bìng ěr. rén shòu chū, fù bài shàng shū yòu pú shè. dì xìng rén shòu gōng, yǐ wēi zǒng liú shì. jí dì hái, yù shǐ zòu wēi zhí shì duō bù lǐ. dì nù, jié zé wēi. wēi xiè, dì yì zhǐ.
歲余,復爵邳公,拜納言。從祠太山,坐不敬免。俄而復位。帝謂群臣曰: 「世人言蘇威詐清,家累金玉,此妄言也。然其性狠戾,不切世要,求名太甚,從 己則悅,違之必怒,此其大病耳。」仁壽初,復拜尚書右僕射。帝幸仁壽宮,以威 總留事。及帝還,御史奏威職事多不理。帝怒,詰責威。威謝,帝亦止。
yáng dì sì wèi, shàng jiāng dà qǐ zhǎng chéng zhī yì, wēi jiàn zhǐ zhī. gāo jiǒng hè ruò bì zhī zhū yě, wēi zuò xiāng lián miǎn guān. suì yú, bài lǔ jùn tài shǒu, xiū yǔ yí. zhào bài tài cháng qīng. cóng zhēng tǔ gǔ hún, jìn bài yòu guāng lù dài fū. suì yú, fù wèi nà yán, yǔ zuǒ yì wèi dà jiāng jūn yǔ wén shù huáng mén shì láng péi jǔ yù shǐ dài fū péi yùn nèi shǐ shì láng yú shì jī cān zhǎng cháo zhèng, shí rén chēng wèi wǔ guì. jí zhēng liáo dōng, yǐ běn guān lǐng yòu wǔ wèi dà jiāng jūn, jìn wèi guāng lù dà fū, cì jué fáng líng hóu, xún jìn fēng fáng gōng. yǐ nián lǎo qǐ hái gǔ, bù xǔ. fù yǐ běn guān cān zhǎng xuǎn shì. míng nián, cóng zhēng liáo dōng, lǐng yòu yù wèi dà jiāng jūn.
煬帝嗣位,上將大起長城之役,威諫止之。高熲、賀若弼之誅也,威坐相連免 官。歲余,拜魯郡太守,修羽儀。召拜太常卿。從征吐谷渾,進拜右光祿大夫。歲 余,復為納言,與左翊衛大將軍宇文述、黃門侍郎裴矩、御史大夫裴蘊、內史侍郎 虞世基參掌朝政,時人稱為五貴。及征遼東,以本官領右武衛大將軍,進位光祿大 夫,賜爵房陵侯,尋進封房公。以年老乞骸骨,不許。復以本官參掌選事。明年, 從征遼東,領右御衛大將軍。
yáng xuán gǎn zhī fǎn, dì yǐn wēi yú zhàng zhōng, jù jiàn yú sè, wèi yuē: cǐ xiǎo ér cōng míng, dé bù wèi huàn xié? wēi yuē: cū shū fēi cōng míng zhě, bì wú lǜ, dàn kǒng jìn chéng luàn jiē ěr. wēi jiàn láo yì bù yǐ, bǎi xìng sī luàn, yǐ cǐ wēi yù fěng dì. dì jìng bù wù.
楊玄感之反,帝引威於帳中,懼見於色,謂曰:「此小兒聰明,得不為患邪?」 威曰:「粗疏非聰明者,必無慮,但恐浸成亂階耳。」威見勞役不已,百姓思亂, 以此微欲諷帝。帝竟不悟。
cóng hái, zhì zhuō jùn, zhào wēi ān fǔ guān zhōng, yǐ qí sūn shàng niǎn zhí zhǎng xuān fù. wēi zi hóng lú shǎo qīng kuí xiān wèi guān zhōng jiǎn chù dà shǐ. yī jiā sān rén, jù shǐ guān yòu, sān fǔ róng zhī. suì yú, dì shǒu zhào yuē: yù yǐ jié rùn, dān zǐ mò néng yú qí zhì sōng biǎo suì hán, shuāng xún mò néng diāo qí cǎi. kě wèi wēn rén jìn zhí, xìng zhī rán hū. fáng gōng wēi, xiān hòu jiù chén, cháo zhī sù chǐ, dòng liáng shè jì, bì xié zhèn gōng, shǒu wén fèng fǎ, bēi shēn lǜ lǐ. xī hàn zhī sān jié, fǔ huì dì zhě xiāo hé zhōu zhī shí luàn, zuǒ chéng wáng zhě shào shì. guó zhī bǎo qì, qí zài dé xián. cān jǐng tái jiē, jù zhān sī yǔn. suī shì jí lùn dào, zhōng qī xiàn tì, quán héng shí hé, cháo jì wèi zhòng. kě kāi fǔ yí tóng sān sī, yú bìng rú gù. wēi dāng shí zūn zhòng, cháo chén mò yǔ wèi bǐ.
從還,至涿郡,詔威安撫關中,以其孫尚輦直長儇副。威子鴻臚少卿夔先為關 中簡黜大使。一家三人,俱使關右,三輔榮之。歲余,帝手詔曰:「玉以潔潤,丹 紫莫能渝其質;松表歲寒,霜尋莫能凋其采。可謂溫仁勁直,性之然乎。房公威, 先後舊臣,朝之宿齒,棟樑社稷,弼諧朕躬,守文奉法,卑身率禮。昔漢之三傑, 輔惠帝者蕭何;周之十亂,佐成王者邵奭。國之寶器,其在得賢。參璟台階,具瞻 斯允。雖事藉論道,終期獻替,銓衡時和,朝寄為重。可開府儀同三司,余並如故。」 威當時尊重,朝臣莫與為比。
hòu cóng xìng yàn mén. wèi tū jué suǒ wéi, cháo tíng wēi jù. dì yù qīng qí kuì wéi ér chū. wēi jiàn yuē: chéng shǒu zé wǒ yǒu yú lì, qīng qí zé bǐ zhī suǒ zhǎng. bì xià wàn chéng zhǔ, hé yí qīng tuō! dì nǎi zhǐ. tū jué é yì jiě wéi qù. chē jià cì tài yuán, wēi yǐ dào zéi bù zhǐ, quàn dì hái jīng shī, shēn gēn gù běn, wèi shè jì jì. dì chū cóng zhī, jìng yòng yǔ wén shù děng yì, suì wǎng dōng dōu. tiān xià dà luàn, wēi zhī dì bù kě kuāng zhèng, shén huàn zhī. shǔ dì wèn dào zéi shì. yǔ wén shù yuē: dào zéi xìn shǎo, bù zú wèi yú. wēi bù néng guǐ duì, yǐ shēn yǐn diàn zhù. dì hū wèn zhī. wēi yuē: chén fēi zhí sī, bù zhī duō shǎo, dàn huàn qí jiàn jìn. dì yuē: hé wèi yě? wēi yuē: tā rì zéi jù zhǎng bái shān, jīn zhě jìn zài xíng yáng sì shuǐ. dì bù yuè ér bà. shǔ wǔ yuè wǔ rì, bǎi liáo shàng kuì, duō yǐ zhēn wán, wēi xiàn shàng shū yī bù, wēi yǐ fěng dì. dì mí bù píng. hòu fù wèn fá liáo dōng shì, wēi duì gù shè qún dào, qiǎn tǎo gāo lì, dì yì nù. yù shǐ dài fū bèi yùn xī zhǐ, lìng yù shǐ zhāng xíng běn, zòu wēi xī zài gāo yáng diǎn xuǎn, làn shòu rén guān, qiè wèi tū jué, qǐng hái jīng shī. dì lìng àn qí shì, nǎi xià zhào yuē: wēi lì xìng péng dǎng, hǎo yì duān, huái xié guǐ dào, jiǎo xìng míng lì, dǐ hē lǜ lìng, bàng shàn tái shěng. xī suì báo fá, fèng shù xiān zhì, fán yù qiè wèn, gè jǐn xiōng yì, ér wēi bù yǐ kāi huái, suì wú duì mìng. qǐ wò zhī dào, qí ruò shì hū! yú shì chú míng. hòu yuè yú, rén yǒu zòu wēi yǔ tū jué yīn tú bù guǐ. dà lǐ bù zé wēi. wēi zì chén jīng chéng bù néng shàng gǎn, xiá cuàn lǚ zhāng, zuì dāng wàn sǐ. dì mǐn ér shì zhī. qí nián, cóng xìng jiāng dū gōng. dì jiāng fù yòng wēi, péi yùn yú shì jī zòu yán hūn mào yíng jí, dì nǎi zhǐ.
後從幸雁門。為突厥所圍,朝廷危懼。帝欲輕騎潰圍而出。威諫曰:「城守則 我有餘力,輕騎則彼之所長。陛下萬乘主,何宜輕脫!」帝乃止。突厥俄亦解圍去。 車駕次太原,威以盜賊不止,勸帝還京師,深根固本,為社稷計。帝初從之,竟用 宇文述等議,遂往東都。天下大亂,威知帝不可匡正,甚患之。屬帝問盜賊事。宇 文述曰:「盜賊信少,不足為虞。」威不能詭對,以身隱殿柱。帝呼問之。威曰: 「臣非職司,不知多少,但患其漸近。」帝曰:「何謂也?」威曰:「他日賊據長 白山,今者近在滎陽、汜水。」帝不悅而罷。屬五月五日,百僚上饋,多以珍玩, 威獻尚書一部,微以諷帝。帝彌不平。後復問伐遼東事,威對顧赦群盜,遣討高麗, 帝益怒。御史大夫輩蘊希旨,令御史張行本,奏威昔在高陽典選,濫授人官,怯畏 突厥,請還京師。帝令案其事,乃下詔曰:「威立性朋黨,好異端,懷挾詭道,徼 幸名利,詆訶律令,謗訕台省。昔歲薄伐,奉述先志,凡預切問,各盡胸臆,而威 不以開懷,遂無對命。啟沃之道,其若是乎!」於是除名。後月余,人有奏威與突 厥陰圖不軌。大理簿責威。威自陳精誠不能上感,瑕爨屢彰,罪當萬死。帝憫而釋 之。其年,從幸江都宮。帝將復用威,裴蘊、虞世基奏言昏耄贏疾,帝乃止。
yǔ wén huà jí shì nì, yǐ wēi wèi guāng lù dài fū kāi fǔ yí tóng sān sī. huà jí bài, guī yú lǐ mì. mì bài, guī dōng dōu, yuè wáng dòng yǐ wèi shàng zhù guó pī gōng. wáng shì chōng jiàn hào, shǔ tài shī. wēi zì yǐ suí shì jiù chén, zāo féng sàng luàn, suǒ jīng zhī chù, jiē yǔ shí xiāo xī, yǐ qiú róng miǎn.
宇文化及弒逆,以威為光祿大夫、開府儀同三司。化及敗,歸於李密。密敗, 歸東都,越王侗以為上柱國、邳公。王世充僭號,署太師。威自以隋室舊臣,遭逢 喪亂,所經之處,皆與時消息,以求容免。
jí tài zōng píng shì chōng, zuò yú dōng dōu chāng hé mén nèi, wēi qǐng yè jiàn, chēng lǎo bìng bù néng bài qǐ. shàng qiǎn rén shù zhī yuē: gōng suí cháo zǎi fǔ, zhèng luàn bù néng kuāng jiù, suì lìng pǐn wù tú tàn, jūn shì guó wáng. jiàn lǐ mì shì chōng jiē bài fú wǔ dǎo. jīn jì lǎo bìng, wú láo xiāng jiàn. xún rù zhǎng ān, zhì cháo táng qǐng jiàn, gāo zǔ yòu bù xǔ. zhōng yú jiā, shí nián bā shí èr.
及太宗平世充,坐於東都閶闔門內,威請謁見,稱老病不能拜起。上遣人數之 曰:「公隋朝宰輔,政亂不能匡救,遂令品物塗炭,君弒國亡。見李密、世充皆拜 伏舞蹈。今既老病,無勞相見。」尋入長安,至朝堂請見,高祖又不許。終於家, 時年八十二。
wēi xíng jǐ qīng jiǎn, yǐ lián shèn jiàn chēng. rán měi zhì gōng yì, è rén yì yǐ, suī huò xiǎo shì, bì gù zhēng zhī. shí rén yǐ wèi wú dà chén zhī tǐ. suǒ xiū gé lìng zhāng chéng, bìng xíng yú dāng shì, pō shāng fán suì, lùn zhě yǐ wèi fēi jiǎn jiǔ zhī fǎ. jí dà yè mò nián, yóu duō zhēng yì, zhì yú lùn gōng xíng shǎng, wēi měi chéng wàng fēng zhǐ, zhé qǐn qí shì. shí qún dào fēng qǐ, jùn xiàn yǒu zòu wén zhě, yòu hē jié shǐ rén, lìng jiǎn zéi shù, gù chū shī gōng tǎo, duō bù kè jié. yóu shì suì zhì bài luàn, wèi wù yì suǒ jī. zi kuí.
威行己清儉,以廉慎見稱。然每至公議,惡人異已,雖或小事,必固爭之。時 人以為無大臣之體。所修格令章程,並行於當世,頗傷煩碎,論者以為非簡久之法。 及大業末年,尤多征役,至於論功行賞,威每承望風旨,輒寢其事。時群盜蜂起, 郡縣有奏聞者,又訶詰使人,令減賊數,故出師攻討,多不克捷。由是遂致敗亂, 為物議所譏。子夔。
kuí zì bó ní. cōng mǐn yǒu kǒu biàn, rán xìng qīng xiǎn wú xíng. bā suì sòng shī, jiān jiě qí shè. nián shí sān, cóng fù zhì shàng shū shěng. yǔ ān dé wáng xióng shè, dǔ dé jùn mǎ ér guī. shí sì yì xué, yǔ zhū rú yì lùn, cí zhì kě guān. jiàn zhě jiē chēng shàn. jí zhǎng, bó lǎn qún yán, yóu yǐ zhōng lǜ zì mìng. chū míng zhé, zì zhī rén, fù wēi yóu shì gǎi zhī, pō wèi yǒu shí suǒ shěn, qǐ jiā tài zǐ tōng shì shè rén. yáng sù jiàn ér qí zhī, měi xì wēi yuē: yáng sù wú ér, sū kuí wú fù. hòu yǔ zhèng yì hé yǎo yì lè, dé zuì, yì qǐn bù xíng. zhe lè zhì shí wǔ piān yǐ jiàn qí zhì. shù zài, qiān tài zǐ shè rén, yǐ zuì miǎn jū shù nián. rén shòu sān nián, zhào tiān xià jǔ dá lǐ lè yuán zhě. jìn wáng zhāo shí wèi yōng zhōu mù, jǔ kuí. yǔ zhū zhōu suǒ jǔ wǔ shí yú rén yè jiàn. dì wàng kuí, wèi shì chén yuē: wéi cǐ yī rén, chēng wú suǒ jǔ. yú shì bài jìn wáng yǒu.
夔字伯尼。聰敏有口辯,然性輕險無行。八歲誦詩,兼解騎射。年十三,從父 至尚書省。與安德王雄射,賭得駿馬而歸。十四詣學,與諸儒議論,詞致可觀。見 者皆稱善。及長,博覽群言,尤以鍾律自命。初名哲,字知人,父威由是改之,頗 為有識所哂,起家太子通事舍人。楊素見而奇之,每戲威曰:「楊素無兒,蘇夔無 父。」後與鄭譯、何舀議樂,得罪,議寢不行。著樂志十五篇以見其志。數載,遷 太子舍人,以罪免居數年。仁壽三年,詔天下舉達禮樂源者。晉王昭時為雍州牧, 舉夔。與諸州所舉五十餘人謁見。帝望夔,謂侍臣曰:「唯此一人,稱吾所舉。」 於是拜晉王友。
yáng dì sì wèi, lì tài zǐ xǐ mǎ sī cháo yè zhě. yǐ fù miǎn zhí, kuí yì qù guān. hòu lì shàng shū zhí fāng láng yàn wáng sī mǎ. liáo dōng zhī yì, yǐ gōng bài cháo sàn dài fū. shí dì fāng qín yuǎn lüè, mán yí lái cháo. dì wèi yǔ wén shù yú shì jī yuē: sì yí lǜ fú, guān lǐ huá xià, hóng lú zhī zhí, xū guī lìng wàng. níng yǒu duō cái yì měi róng yí, kě jiē bīn kè zhě wèi zhī hū? wēi yǐ kuí duì. jí rì bài hóng lú shǎo qīng. qí nián, gāo chāng wáng qū bó yǎ lái cháo, cháo tíng qī yǐ gōng zhǔ. kuí yǒu yǎ wàng, lìng zhǔ hūn.
煬帝嗣位,歷太子洗馬、司朝謁者。以父免職,夔亦去官。後歷尚書職方郎、 燕王司馬。遼東之役,以功拜朝散大夫。時帝方勤遠略,蠻夷來朝。帝謂宇文述、 虞世基曰:「四夷率服,觀禮華夏,鴻臚之職,須歸令望。寧有多才藝美容儀,可 接賓客者為之乎?」威以夔對。即日拜鴻臚少卿。其年,高昌王麴伯雅來朝,朝廷 妻以公主。夔有雅望,令主婚。
qí hòu yán ān hóng huà děng shù jùn dào zéi tún jié, zhào kuí xún guān zhōng. jí tū jué wéi yàn mén, kuí yú zhèn chéng dōng nán wèi nǔ lóu chē xiāng shòu quān, yī xī ér jiù. dì jiàn shàn zhī. yǐ gōng jìn wèi tōng yì dài fū. zuò fù shì, chú míng. hòu huì dīng mǔ yōu, bù shèng āi, zú, shí nián sì shí jiǔ.
其後延安、弘化等數郡盜賊屯結,詔夔巡關中。及突厥圍雁門,夔於鎮城東南 為弩樓、車箱、獸圈,一夕而就。帝見善之。以功進位通議大夫。坐父事,除名。 後會丁母憂,不勝哀,卒,時年四十九。
chuò dì chūn, zì lìng qīn. xìng lián shèn, shěn yǒng yǒu jué duàn. wèi zhèng guāng zhōng, guān yòu zéi luàn, chūn yīng mù tǎo zhī, shòu dàng kòu jiāng jūn. yǐ gōng lèi qiān zhōng sàn dài fū, cì jué měi yáng zi. dà tǒng chū, bài zhèn dōng jiāng jūn jīn zǐ guāng lù dà fū, cì xìng hè lán shì. hòu chú shuài dū du, xíng hóng nóng jùn shì. chūn dāng guān qiáng jì, tè wèi zhōu wén dì suǒ zhī.
綽弟椿,字令欽。性廉慎,沈勇有決斷。魏正光中,關右賊亂,椿應募討之, 授蕩寇將軍。以功累遷中散大夫,賜爵美陽子。大統初,拜鎮東將軍、金紫光祿大 夫,賜姓賀蘭氏。後除帥都督,行弘農郡事。椿當官強濟,特為周文帝所知。
shí sì nián, zhì dāng zhōu xiāng shī, zì fēi xiāng wàng yǔn dāng zhòng xīn zhě bù dé yù yān. nǎi lìng yì zhuī chūn, lǐng xiāng bīng. qí nián, pò pán tóu shì yǒu gōng, chú sàn qí cháng shì, jiā dà dū dū. shí liù nián, zhēng suí jùn. jūn hái, chú wǔ gōng jùn shǒu. jì wèi běn yì, yǐ qīng jiǎn zì jū, xiǎo dà zhī zhèng, bì jǐn zhōng shù. jìn jué wèi hóu, wèi biāo qí dà jiāng jūn kāi fǔ yí tóng sān sī dà dū dū. zú. zi zhí sì.
十四年,置當州鄉師,自非鄉望允當眾心者不得預焉。乃令驛追椿,領鄉兵。 其年,破槃頭氏有功,除散騎常侍,加大都督。十六年,征隨郡。軍還,除武功郡 守。既為本邑,以清儉自居,小大之政,必盡忠恕。進爵為侯,位驃騎大將軍、開 府儀同三司、大都督。卒。子植嗣。
liàng zì jǐng shùn, chuò cóng xiōng yě. zǔ zhì, zì tiān yòu, wèi zhōng shū shì láng yù mén jùn shǒu. fù yòu, tài shān jùn shǒu.
亮字景順,綽從兄也。祖稚,字天佑,位中書侍郎、玉門郡守。父祐,泰山郡 守。
liàng shǎo tōng mǐn, bó xué hǎo shǔ wén, shàn zhāng zòu, yǔ dì zhàn děng jiē zhù míng xī tǔ, yī jiā jǔ èr xiù cái. liàng chū jǔ xiù cái, zhì luò yáng, guò hé nèi cháng jǐng. jǐng shēn qì zhī, ér wèi rén yuē: qín zhōng cái xué kě yǐ kàng shān dōng zhě, jiāng cǐ rén hū! wèi qí wáng xiāo bǎo yín yǐn wèi cān jūn. bǎo yín qiān dà jiāng jūn, réng wèi zhī yuàn. bǎo yín yǎ xiàng zhī zhòng, fán yǒu wén xí móu yì, jiē yǐ wěi zhī. xún xíng wǔ gōng jùn shì, shén zhe shēng jī. bǎo yín zuò luàn, yǐ liàng wèi huáng mén shì láng. liàng shàn chù rén jiān, yǔ wù wú wǔ. jí bǎo yín bài, cóng zhī zhě duō yù huò, wéi liàng huò quán. jí zhǎng sūn chéng yè ěr zhū tiān guāng děng xī tǎo, bìng yǐ liàng wèi láng zhōng, zhuān diǎn wén hàn. hè bá yuè wèi guān xī xíng tái, yǐn liàng wèi zuǒ chéng, diǎn jī mì.
亮少通敏,博學好屬文,善章奏,與弟湛等皆著名西土,一家舉二秀才。亮初 舉秀才,至洛陽,過河內常景。景深器之,而謂人曰:「秦中才學可以抗山東者, 將此人乎」!魏齊王蕭寶夤引為參軍。寶夤遷大將軍,仍為之掾。寶夤雅相知重, 凡有文檄謀議,皆以委之。尋行武功郡事,甚著聲績。寶夤作亂,以亮為黃門侍郎。 亮善處人間,與物無忤。及寶夤敗,從之者多遇禍,唯亮獲全。及長孫承業、爾硃 天光等西討,並以亮為郎中,專典文翰。賀拔岳為關西行台,引亮為左丞,典機密。
wèi xiào wǔ xī qiān, qiān lì bù láng zhōng. dà tǒng èr nián, bài gěi shì huáng mén shì láng, lǐng zhōng shū shè rén. wèi wén dì zi yí dū wáng shì wèi qín zhōu cì shǐ, yǐ liàng wèi sī mǎ. dì wèi liàng yuē: huáng mén shì láng qǐ kě wèi qín zhōu sī mǎ? zhí yǐ zhèn ài zi chū fān, gù yǐ xīn fù xiāng wěi, wù yǐ wèi hèn. lín cí, cì yǐ yù mǎ. bā nián, fēng lín jīng xiàn zi, chú zhōng shū jiān, lǐng zhù zuò, xiū guó shǐ. liàng yǒu jī biàn, shàn tán xiào. zhōu wén dì shén zhòng zhī, yǒu suǒ chóu yì, lǜ duō huì zhǐ. jì rén zhī shàn, wàng rén zhī guò, jiàn dá hòu jìn, cháng rú fú jí, gù dāng shì jìng mù. lì mì shū jiān dà xíng tái shàng shū, chū wèi qí zhōu cì shǐ. cháo tíng yǐ qí zuò mù běn zhōu, tè gěi lù chē gǔ chuī, xiān hái qí zhái, bìng gěi qí shì sān qiān, liè xí yí, yóu xiāng dǎng, jīng guò gù rén, huān yǐn xún rì, rán hòu rù zhōu. shì yǐ wèi róng. shí qī nián, zhēng bài shì zhōng, zú yú wèi. zèng běn guān.
魏孝武西遷,遷吏部郎中。大統二年,拜給事黃門侍郎,領中書舍人。魏文帝 子宜都王式為秦州刺史,以亮為司馬。帝謂亮曰:「黃門侍郎豈可為秦州司馬?直 以朕愛子出籓,故以心腹相委,勿以為恨。」臨辭,賜以御馬。八年,封臨涇縣子, 除中書監,領著作,修國史。亮有機辯,善談笑。周文帝甚重之,有所籌議,率多 會旨。記人之善,忘人之過,薦達後進,常如弗及,故當世敬慕。歷秘書監、大行 台尚書,出為岐州刺史。朝廷以其作牧本州,特給路車、鼓吹,先還其宅,並給騎 士三千,列習儀,游鄉黨,經過故人,歡飲旬日,然後入州。世以為榮。十七年, 征拜侍中,卒於位。贈本官。
liàng shǎo yǔ cóng dì chuò jù zhī míng, rán chuò wén zhāng shāo bù dǎi liàng, zhì yú jīng huà jìn qù, liàng yòu jiǎn zhī. gù shì chēng èr sū yān. liàng zì dà tǒng yǐ lái, wú suì bù zhuǎn guān, yī nián huò zhì sān qiān. qiān yuē cái zhì, bù guài qí sù yě. suǒ zhe wén bǐ shù shí piān, pō xíng yú shì. zi shī sì, yǐ liàng míng zhòng yú shí, qǐ jiā huáng mén shì láng.
亮少與從弟綽俱知名,然綽文章稍不逮亮,至於經畫進趣,亮又減之。故世稱 二蘇焉。亮自大統以來,無歲不轉官,一年或至三遷。僉曰才至,不怪其速也。所 著文筆數十篇,頗行於世。子師嗣,以亮名重於時,起家黃門侍郎。
liàng dì zhàn, zì jǐng jùn. shǎo yǒu zhì xíng, yǔ liàng jù zhù míng xī tǔ. nián èr shí yú, jǔ xiù cái, chú fèng cháo qǐng, lǐng shì yù shǐ, jiā yuán wài sàn qí shì láng. xiāo bǎo yín xī tǎo, yǐ zhàn wèi xíng tái láng zhōng, shēn jiàn wěi rèn. jí bǎo yín jiāng móu pàn nì, zhàn shí wò jí yú jiā. bǎo yín nǎi lìng zhàn cóng mǔ dì tiān shuǐ jiāng jiǎn wèi zhàn yuē: wú bù néng zuò shòu sǐ wáng, jīn biàn wèi shēn jì, bù fù zuò wèi chén yě. yǔ qīng sǐ shēng róng rǔ, fāng dāng gòng zhī, gù yǐ xiāng bào. zhàn wén zhī, jǔ shēng dà kū. jiǎn jù zhǐ zhī yuē: hé dé biàn ěr? zhàn yuē: hé mén bǎi kǒu, jí shí tú miè, yún hé bù kū! kū shù shí shēng, xú wèi jiǎn yuē: wèi wǒ bái qí wáng, wáng běn yǐ qióng ér guī rén, lài cháo tíng jiǎ wáng yǔ yì, suì dé róng chǒng zhì cǐ. jì shǔ guó bù duō yú, bù néng jié chéng bào dé, qǐ kě chéng rén jiān xì, biàn yǒu wèn dǐng zhī xīn hū! jīn wèi dé suī shuāi, tiān mìng wèi gǎi, wáng zhī ēn yì, wèi qià yú rén, pò wáng zhī qī, bì bù xuán zhǒng. sū zhàn zhōng bù néng yǐ jī shì zhōng zhēn zhī jī, yī dàn wèi wáng zú miè yě. bǎo yín fù lìng jiǎn wèi zhàn yuē: cǐ shì jiù mìng zhī jì, bù dé bù ěr. zhàn fù yuē: fán jǔ dà shì, dāng dé tiān xià qí shì. jīn dàn gòng zhǎng ān bó tú xiǎo ér bèi wèi cǐ jì, qǐ yǒu bàn zāi? zhàn bù rěn jiàn jīng jí shēng wáng hù tíng yě. yuàn cì hái gǔ hái jiù lǐ, shù guī quán dì xià, wú kuì xiān rén. bǎo yín sù zhòng zhī, zhī bì bù wèi yǐ yòng, suì tīng hái wǔ gōng. bǎo yín hòu guǒ bài.
亮弟湛,字景俊。少有志行,與亮俱著名西土。年二十餘,舉秀才,除奉朝請, 領侍御史,加員外散騎侍郎。蕭寶夤西討,以湛為行台郎中,深見委任。及寶夤將 謀叛逆,湛時臥疾於家。寶夤乃令湛從母弟天水姜儉謂湛曰:「吾不能坐受死亡, 今便為身計,不復作魏臣也。與卿死生榮辱,方當共之,故以相報。」湛聞之,舉 聲大哭。儉遽止之曰:「何得便爾?」湛曰:「闔門百口,即時屠滅,云何不哭!」 哭數十聲,徐謂儉曰:「為我白齊王,王本以窮而歸人,賴朝廷假王羽翼,遂得榮 寵至此。既屬國步多虞,不能竭誠報德,豈可乘人間隙,便有問鼎之心乎!今魏德 雖衰,天命未改,王之恩義,未洽於人,破亡之期,必不旋踵。蘇湛終不能以積世 忠貞之基,一旦為王族滅也。」寶夤復令儉謂湛曰:「此是救命之計,不得不爾。」 湛復曰:「凡舉大事,當得天下奇士。今但共長安博徒小兒輩為此計,豈有辦哉? 湛不忍見荊棘生王戶庭也。願賜骸骨還舊里,庶歸全地下,無愧先人。」寶夤素重 之,知必不為已用,遂聽還武功。寶夤後果敗。
xiào zhuāng dì jí wèi, zhēng bài shàng shū láng. dì cháng wèi zhī yuē: wén qīng dá xiāo bǎo yín, shén yǒu měi cí, kě wèi wǒ shuō zhī. zhàn dùn shǒu xiè yuē: chén zì wéi yán cí bù rú wǔ bèi yuǎn yǐ, rán shǐ zhōng bù yì, qiè wèi guò zhī. dàn chén yǔ bǎo yín zhōu xuán qì kuò, yán dé jǐn xīn, ér bù néng lìng qí shǒu jié, cǐ chén zhī zuì yě. xiào zhuāng dà yuè, jiā sàn qí shì láng. xún qiān zhōng shū. xiào wǔ chū, yǐ jí hái xiāng lǐ, zhōng yú jiā. zèng sàn qí cháng shì zhèn xī jiāng jūn yōng zhōu cì shǐ.
孝莊帝即位,征拜尚書郎。帝嘗謂之曰:「聞卿答蕭寶夤,甚有美辭,可為我 說之。」湛頓首謝曰:「臣自惟言辭不如伍被遠矣,然始終不易,竊謂過之。但臣 與寶夤周旋契闊,言得盡心,而不能令其守節,此臣之罪也。」孝莊大悅,加散騎 侍郎。尋遷中書。孝武初,以疾還鄉里,終於家。贈散騎常侍、鎮西將軍、雍州刺 史。
zhàn dì ràng, zì jǐng shù. yòu cōng mǐn, hǎo xué, pō yǒu rén lún jiàn. chū wèi běn zhōu zhǔ bù, shāo qiān bié jià wǔ dōu jùn shǒu zhèn yuǎn jiāng jūn jīn zǐ guāng lù dài fū. jí zhōu wén dì wèi chéng xiàng, yǐn wèi fǔ shǔ, shén jiàn qīn dài. chū wèi wèi jiāng jūn nán fén zhōu cì shǐ, yǒu shàn zhèng. xún zú guān. zèng chē qí dà jiāng jūn yí tóng sān sī jīng zhōu cì shǐ.
湛弟讓,字景恕。幼聰敏,好學,頗有人倫鑒。初為本州主簿,稍遷別駕、武 都郡守、鎮遠將軍、金紫光祿大夫。及周文帝為丞相,引為府屬,甚見親待。出為 衛將軍、南汾州刺史,有善政。尋卒官。贈車騎大將軍、儀同三司、涇州刺史。
lùn yuē: zhōu huì dá jiàn lǐ bǎo yín, suì qì kuò yú róng kòu, bù yǐ yí xiǎn yì zhì, sī gù dǔ zhōng zhī shì yě. zhōu wén tí jiàn ér qǐ, bǎi dù cǎo chuàng, shī yuē fǎ zhī zhì yú jìng zhú zhī chén, xiū tài píng zhī lǐ yú dǐng zhì zhī rì, zhōng néng zhuó diāo wèi pǔ, biàn shē cóng jiǎn, fēng huà jì bèi, ér xià sù shàng zūn, jiāng yì lǚ dòng, ér nèi ān wài fù, sī gài sū chuò zhī lì yě. pī gōng zhōu dào yún jì, fāng shì yōu zhēn, suí shì lóng xìng, shǒu yīng jīng mìng. chóu móu rèn yù, qióng jí chǒng róng, jiǔ chù jī héng, duō suǒ sǔn yì, qìng jié xīn lì, zhī wú bù wèi. rán zhì shàng qīng jiǎn, tǐ fēi hóng guǎng, hǎo tóng è yì, yǒu guāi zhí dào, bù cún yì jiǎn, wèi wèi tōng dé. lì shì èr dì, sān shí yú nián, suī fèi chù dāng shí, zhōng chēng yí lǎo. jūn xié ér bù néng zhèng yán, guó wáng ér qíng jūn zhòng shù, yǔ wéi rǔ bì, tú wén qí yǔ, jí fēng jìn cǎo, wèi jiàn qí rén. lǐ mìng què yú xìng wáng, yì yì cǐ zhī yóu yě. kuí zhì shí shěn mǐn, fāng yǎ kě chēng, ruò tiān jiǎ zhī nián, zú yǐ bù kuī táng gòu yǐ.
論曰:周惠達見禮寶夤,遂契闊於戎寇,不以夷險易志,斯固篤終之士也。周 文提劍而起,百度草創,施約法之制於競逐之辰,修太平之禮於鼎峙之日,終能斫 雕為朴,變奢從儉,風化既被,而下肅上尊,疆埸屢動,而內安外附,斯蓋蘇綽之 力也。邳公周道雲季,方事幽貞,隋室龍興,首應旌命。綢繆任遇,窮極寵榮,久 處機衡,多所損益,罄竭心力,知無不為。然志尚清儉,體非弘廣,好同惡異,有 乖直道,不存易簡,未為通德。歷事二帝,三十餘年,雖廢黜當時,終稱遺老。君 邪而不能正言,國亡而情均眾庶,予違汝弼,徒聞其語,疾風勁草,未見其人。禮 命闕於興王,抑亦此之由也。夔志識沈敏,方雅可稱,若天假之年,足以不虧堂構 矣。