cuī shàn wèi, míng tiān wén lì suàn, xiǎo dá shí wù, wèi shàng shū zuǒ chéng. lìng shǐ è qí míng chá, nǎi wèi bàng shū yuē:" cuī zi qū rú gōu, suí shí dài fēng hóu." gāo zōng wèi zhī yuē:" jiāo bó zhī hòu, rén duō chǒu zhèng. xī běi qí jiān lì, gē hú lǜ míng yuè, gāo wěi àn zhǔ, suì miè qí jiā. zhèn suī bù míng, xìng miǎn sī shì." nǎi gòu liú yán zhě zuì zhī.
崔善为,明天文历算,晓达时务,为尚书左丞。令史恶其明察,乃为谤书曰:“崔子曲如钩,随时待封侯。”高宗谓之曰:“浇薄之后,人多丑政。昔北齐奸吏,歌斛律明月,高纬闇主,遂灭其家。朕虽不明,幸免斯事。”乃构流言者罪之。
lǐ jìng zhēng tū jué, zhēng xié lì kè hán, tà jìng zhì yú dà mò. tài zōng wèi shì chén yuē:" zhèn wén: zhǔ yōu chén rǔ, zhǔ rǔ chén sǐ. wǎng zhě guó jiā cǎo chuàng, tài shàng huáng yǐ bǎi xìng zhī gù, chēng chén yú tū jué, wèi cháng bù tòng xīn jí shǒu, zhì miè xiōng nú. jīn zàn láo piān shī. wú wǎng bù jié, chán yú qǐ shǒu, chǐ qí xuě hū!" qún chén jiē hū:" wàn suì!" yù shǐ dài fū wēn yàn bó hài jìng zhī gōng, hé jìng jūn wú jì gāng, tū jué bǎo huò, luàn bīng suǒ fēn. tài zōng shě ér bù wèn. jí jìng kǎi xuán, jìn jiàn xiè zuì, tài zōng yuē:" suí jiāng shǐ wàn suì pò tū jué, yǒu gōng bù shǎng, yǐ zuì zhì lù. zhèn zé bù rán, dāng shě gōng zhī zuì, lù gōng zhī xūn yě."
李靖征突厥,征颉利可汗,拓境至于大漠。太宗谓侍臣曰:“朕闻:主忧臣辱,主辱臣死。往者国家草创,太上皇以百姓之故,称臣于突厥,未尝不痛心疾首,志灭匈奴。今暂劳偏师。无往不捷,单于稽首,耻其雪乎!”群臣皆呼:“万岁!”御史大夫温彦博害靖之功,劾靖军无纪纲,突厥宝货,乱兵所分。太宗舍而不问。及靖凯旋,进见谢罪,太宗曰:“隋将史万岁破突厥,有功不赏,以罪致戮。朕则不然,当舍公之罪,录公之勋也。”
qì bì hé lì, tiě lè qiú zhǎng yě. tài zōng zhēng liáo, yǐ wéi qián jūn zǒng guǎn. jūn cì bái què chéng, bèi shuò zhōng yāo, chuāng zhòng jí shén. tài zōng qīn wèi fù yào, jí chéng pò, chì qiú dé shāng hé lì zhě, fù hé lì lìng zì shā zhī. hé lì zòu yuē:" quǎn mǎ yóu wéi zhǔ, kuàng yú rén hū? bǐ wèi qí zhǔ zhì mìng, mào bái rèn ér cì chén zhě, shì yì yǒng shì yě. bù xiāng shí, qǐ shì yuān chóu?" suì shě zhī.
契苾何力,铁勒酋长也。太宗征辽,以为前军总管。军次白雀城,被槊中腰,疮重疾甚。太宗亲为傅药,及城破,敕求得伤何力者,付何力令自杀之。何力奏曰:“犬马犹为主,况于人乎?彼为其主致命,冒白刃而刺臣者,是义勇士也。不相识,岂是冤仇?”遂舍之。
péi xuán běn hǎo xié xuè, wèi hù bù láng zhōng. shí zuǒ pú yè fáng xuán líng jí shén, shěng láng jiāng wèn jí, xuán běn xì yuē:" pú yè bìng kě, xū wèn zhī jì shén yǐ, hé xū wèn yě?" yǒu xiè qí yán zhě. jì ér suí lì hòu xuán líng, xuán líng xiào yuē:" péi láng zhōng lái, xuán líng bù sǐ yǐ."
裴玄本好谐谑,为户部郎中。时左仆射房玄龄疾甚,省郎将问疾,玄本戏曰:“仆射病可,须问之;既甚矣,何须问也?”有泄其言者。既而随例候玄龄,玄龄笑曰:“裴郎中来,玄龄不死矣。”
liú tóng wèi yù shǐ dōng dōu liú tái, shí lán mò wèi liú shǒu, zhé yì shù bǎi rén xiū gōng nèi. liú tóng wèi shèng xià bù yí shàn yì gōng lì, mò jù zhī yuē:" bié fèng jìn zhǐ." tóng zòu zhī, zhào jué mò èr shí xià, zhé lǐng nán. tóng hòu yīn tā shì zuǒ shòu lín qú lìng. shí yǒu chì lìng shàng zuǒ xiàn lìng sòng zū, mò yǐ wèi sī nóng qīng, zhī chū nà. mò yǎ zhī tóng qīng jiè, bù yǐ nǎng shì xián wù, nǎi zhào cāng lì wèi zhī yuē:" liú shì yù qǐng zài xiàn sī, gé fēi chéng wéi, jīn qīn zì sòng zū, gù wú xiá diàn. shù zhōu xíng nà, yǔ liú shì yù tóng háng, yì bì wú qiàn zhé." yī qiè lìng shòu nà, gèng wú suǒ wèn. shí rén shǎng mò zhōng shù. zhù: liú míng líng tóng.
刘童为御史、东都留台,时兰謩为留守,辄役数百人修宫内。刘童为盛夏不宜擅役工力,謩拒之曰:“别奉进旨。”童奏之,诏决謩二十下,谪岭南。童后因他事左授临朐令。时有敕令上佐县令送租,謩已为司农卿,知出纳。謩雅知童清介,不以曩事嫌恶,乃召仓吏谓之曰:“刘侍御顷在宪司,革非惩违,今亲自送租,固无瑕玷。数州行纳,与刘侍御同行,亦必无欠折。”一切令受纳,更无所问。时人赏謩忠恕。(注:刘名灵童。)
sū liáng sì wèi luò zhōu zhǎng shǐ, zuò qī fàn zāng, zuǒ qiān jì zhōu cì shǐ. jí shì shì, qī mèi yì liáng sì, chū wú hèn sè, wèi zhī yuē:" mù shǒu qiān zhuǎn chū rù shì cháng, bù wén yǒu suǒ lèi yě." hòu wèi jīng zhōu zhǎng shǐ, gāo zōng shǐ zhōng gōng yuán jiāng cǎi yì zhú, zhí yú yuàn nèi. zhōng guān kē chuán zài xíng, suǒ zài zòng bào. hái guò jīng zhōu, liáng sì yīn zhī shàng shū qiè jiàn. gāo zōng wèi zé tiān yuē:" wú yuē shù bù yán zhěng, guǒ wèi liáng sì suǒ guài hū!" zhào wèi yù, biàn lìng qì zhú yú jiāng zhōng. jīng zhōu jiù yǒu hé dōng sì, hòu liáng xiāo chá wèi qí xiōng hé dōng wáng suǒ zào, liáng sì jiàn ér jīng yuē:" cǐ zài jiāng hàn zhī jiān, yǔ hé dōng yǒu hé guān shè?" suì zòu gǎi zhī. liáng sì guǎ xué, shēn wéi rén suǒ xiào.
苏良嗣为洛州长史,坐妻犯赃,左迁冀州刺史。及事释,妻妹诣良嗣,初无恨色,谓之曰:“牧守迁转出入是常,不闻有所累也。”后为荆州长史,高宗使中宫缘江采异竹,植于苑内。中官科船载行,所在纵暴。还过荆州,良嗣因之上疏切谏。高宗谓则天曰:“吾约束不严整,果为良嗣所怪乎!”诏慰谕,便令弃竹于江中。荆州旧有河东寺,后梁萧詧为其兄河东王所造,良嗣见而惊曰:“此在江汉之间,与河东有何关涉?”遂奏改之。良嗣寡学,深为人所笑。
lú chéng qìng wèi lì bù shàng shū, zǒng zhāng chū, xiào nèi wài guān kǎo. yǒu yī guān dū yùn, zāo fēng shī mǐ, chéng qìng wèi zhī kǎo yuē:" lín yùn sǔn liáng, kǎo zhōng xià." qí rén róng zhǐ zì ruò, wú yī yán ér tuì. chéng qìng zhòng qí yǎ liàng, gǎi zhù yuē:" fēi lì suǒ jí, kǎo zhōng zhōng." jì wú xǐ róng, yì wú kuì cí. yòu gǎi yuē:" chǒng rǔ bù jīng, kǎo zhōng shàng." zhòng tuī chéng qìng zhī hóng shù.
卢承庆为吏部尚书,总章初,校内外官考。有一官督运,遭风失米,承庆为之考曰:“临运损粮,考中下。”其人容止自若,无一言而退。承庆重其雅量,改注曰:“非力所及,考中中。”既无喜容,亦无愧词。又改曰:“宠辱不惊,考中上。”众推承庆之弘恕。
huáng fǔ wén bèi yǔ xú yǒu gōng tóng àn zhì yù, wū yǒu gōng dǎng nì rén, zòu chéng qí zuì. hòu wén bèi wéi rén suǒ gào, yǒu gōng xùn zhī zài kuān. huò wèi yǒu gōng yuē:" bǐ nǎng jiāng xiàn gōng yú sǐ, jīn gōng fǎn yù chū zhī, hé yě?" yǒu gōng yuē:" ěr suǒ yán zhě, sī fèn wǒ suǒ shǒu zhě, gōng fǎ. ān dé yǐ sī hài gōng hū?"
皇甫文备与徐有功同案制狱,诬有功党逆人,奏成其罪。后文备为人所告,有功讯之在宽。或谓有功曰:“彼曩将陷公于死,今公反欲出之,何也?”有功曰:“尔所言者,私忿;我所守者,公法。安得以私害公乎?”
lóu shī dé, ruò guàn jìn shì zhuó dì. shàng yuán chū, tǔ bō qiáng shèng, zhào mù měng shì yǐ tǎo zhī, shī dé yǐ jiān chá yù shǐ yìng mù. gāo zōng dà yuè, shòu cháo sàn dài fū, zhuān zǒng biān rèn. qián hòu sì shí yú nián, gōng qín jiē xià, zī zī bù dài, ér pǔ zhōng chén hòu, xīn wú shì mò. dí rén jié rù xiàng yě, shī dé mì jiàn zhī. jí wèi tóng liè, pō qīng shī dé, pín jǐ zhī wài shǐ. shī dé zhī zhī ér bù hàn. zé tiān jué zhī, wèn rén jié yuē:" shī dé xián hū?" duì yuē:" wèi jiāng jǐn shǒu, xián zé chén bù zhī." yòu wèn:" shī dé zhī rén hū?" duì yuē:" chén cháng tóng guān, wèi wén qí zhī rén." zé tiān yuē:" zhèn zhī yòng qīng, shī dé shí jiàn yě, yì kě wèi zhī rén yǐ." rén jié dà cán ér tuì, tàn yuē:" lóu gōng shèng dé, wǒ wèi qí suǒ róng, mò kuī qí jì yě." dāng wēi luàn zhī cháo, tú miè zhě jiē zhǒng, ér shī dé yǐ gōng míng zhōng shǐ, shí zhě duō zhī. chū, shī dé zài miào táng, qí dì mǒu yǐ zī gāo bài dài zhōu dū du, jiāng xíng, wèi zhī yuē:" wú shǎo bù cái, wèi jū zǎi xiàng, rǔ jīn yòu dé zhōu mù, dāo jù guò fèn, rén suǒ jí yě. jiāng hé yǐ zhōng zhī?" dì duì yuē:" zì jīn suī yǒu tuò mǒu miàn zhě, yì bù gǎn yán, dàn zì shì zhī, shù bù wéi xiōng zhī yōu yě." shī dé yuē:" cǐ shì wèi wǒ yōu yě. fū qián rén tuò zhě, fā yú nù yě. rǔ jīn shì zhī, shì nì qián rén nù yě. tuò bù shì jiāng zì gàn, hé rú xiào ér shòu zhī?" dì yuē:" jǐn shòu jiào." shī dé yú rén bù jìng, jiē cǐ lèi yě.
娄师德,弱冠进士擢第。上元初,吐蕃强盛,诏募猛士以讨之,师德以监察御史应募。高宗大悦,授朝散大夫,专总边任。前后四十余年,恭勤接下,孜孜不怠,而朴忠沉厚,心无适莫。狄仁杰入相也,师德密荐之。及为同列,颇轻师德,频挤之外使。师德知之而不憾。则天觉之,问仁杰曰:“师德贤乎?”对曰:“为将谨守,贤则臣不知。”又问:“师德知人乎?”对曰:“臣尝同官,未闻其知人。”则天曰:“朕之用卿,师德实荐也,亦可谓知人矣。”仁杰大惭而退,叹曰:“娄公盛德,我为其所容,莫窥其际也。”当危乱之朝,屠灭者接踵,而师德以功名终始,识者多之。初,师德在庙堂,其弟某以资高拜代州都督,将行,谓之曰:“吾少不才,位居宰相,汝今又得州牧,叨据过分,人所嫉也。将何以终之?”弟对曰:“自今虽有唾某面者,亦不敢言,但自拭之,庶不为兄之忧也。”师德曰:“此适为我忧也。夫前人唾者,发于怒也。汝今拭之,是逆前人怒也。唾不拭将自干,何如笑而受之?”弟曰:“谨受教。”师德与人不竞,皆此类也。
yáng zài sī wèi xuán wǔ wèi, shǐ yú jīng, shě yú kè yuàn. dào zhě qiè qí náng dài, xiè hòu yù zhī, dào zhě xiè zuì. zài sī yuē:" zú xià yǒu yí xíng, wù fù shēng, kǒng bàng rén hài zú xià. dàn liú gōng wén, yú bìng yǎng yí." bù xíng yán sè. shí rén mò cè qí liàng. lèi guān zhì nà yán. zé tiān cháo, hàn lào, zhé bì fāng shì nán mén yǐ ráng zhī. zài sī chén rù cháo, zhí yī zhòng chē, jiāng qiān chū xī mén. jùn ér yòu huá, yù zhě jù chì niú bù qián, nǎi mà yuē:" yī qún chī zǎi xiàng, bù néng hé dé yīn yáng ér bì fāng mén, qiǎn wǒ huì xíng rú cǐ xīn kǔ!" zài sī xú wèi zhī yuē:" nǐ niú yì zì ruò, bù dé chēn tā zǎi xiàng."
杨再思为玄武尉,使于京,舍于客院。盗者窃其囊袋,邂逅遇之,盗者谢罪。再思曰:“足下有遗行,勿复声,恐傍人害足下。但留公文,余并仰遗。”不形颜色。时人莫测其量。累官至纳言。则天朝,旱涝,辄闭坊市南门以禳之。再思晨入朝,值一重车,将牵出西门。峻而又滑,驭者遽叱牛不前,乃骂曰:“一群痴宰相,不能和得阴阳而闭坊门,遣我汇行如此辛苦!”再思徐谓之曰:“你牛亦自弱,不得嗔他宰相。”
lù xiàng xiān wèi pú zhōu cì shǐ, yǒu xiǎo lì fàn zuì, dàn wèi miǎn ér qiǎn zhī. lù shì yuē:" cǐ lì jiē hé yǔ zhàng." xiàng xiān yuē:" rén qíng xiāng qù bù yuǎn, cǐ qǐ bù jiě wú yì. ruò lùn bì xū xíng zhàng, dāng zì rǔ shǐ." lù shì cán jù ér tuì. cháng wèi rén yuē:" tiān xià běn zì wú shì, zhǐ shì yú rén rǎo zhī, shǐ wèi fán ěr. dàn jìng qí yuán, hé yōu bù jiǎn?" qián hòu lì diǎn shù zhōu, qí zhèng rú yī, rén lì xián sī zhī.
陆象先为蒲州刺史,有小吏犯罪,但慰勉而遣之。录事曰:“此例皆合与杖。”象先曰:“人情相去不远,此岂不解吾意。若论必须行杖,当自汝始。”录事惭惧而退。常谓人曰:“天下本自无事,只是愚人扰之,始为烦耳。但静其源,何忧不简?”前后历典数州,其政如一,人吏咸思之。
duān wǔ rì, xuán zōng cì zǎi chén zhōng rǔ. sòng jǐng jì bài cì, ér mìng yī rén liàn zhī. yī qǐng jiāng guī jiā liàn, zǐ dì jiàn yuē:" cǐ rǔ zhēn yì, tā zhě bù rú, jīn fù zhī guī, kǒng zhāo qī huàn." jǐng jiè zhī yuē:" zì yǐn ěr xīn rán, yí tā xīn yé? zhàng xìn shì chéng, yóu kǒng bù zhì, shěn yǒu cāi zé, qǐ kě dé hū?"
端午日,玄宗赐宰臣钟乳。宋璟既拜赐,而命医人炼之。医请将归家炼,子弟谏曰:“此乳珍异,他者不如,今付之归,恐招欺换。”璟诫之曰:“自隐尔心然,疑他心耶?仗信示诚,犹恐不至,矧有猜责,岂可得乎?”