zì cǐ zhì chén, fán jiàn wěi zhū guó shì jù fù liù dài biān nián xià lùn zhī.
自此至陳，凡僭偽諸國事俱附六代編年下論之。

yī
一

fú wēi dìng qīng, yǐ dé rén xīn wèi běn wù. guó pò jūn wáng, tiān xià yóng yóng rán yuàn dé zhǔ ér shì zhī, rén xīn wèi yì dé yǐ, ér wèi yì yě fēi dàn qí wèi ān zhī zhě fēi qí dào yě, tiān xià fāng yóng yóng rán ér yuàn dé zhǔ, yì bì tiān xià zhī gù yóng yóng yǐ rú qí jù zì xìn yuē tiān xià gù yóng yóng rán yuàn dé wǒ ér wèi zhǔ, zé tiān xià zhī qíng jiě yǐ. fēi qí qíng zhī suǒ pò qiú ér hòu yīng zhě, zé xián zhě qiě bù néng shēn qí zhōng xiào zhī yuàn xià cǐ zhě, yōng dài zhī xūn míng bù guī yān. yú shì hū jiě sàn chóu chú yuē: bǐ qiě zì lì hū qí wèi, ér zé wǒ zhī xiào gōng yǐ xiāng bǎo. zé suī míng fēn zhèng wēi wàng lì, ér tiān xià zhī bēn zǒu yě bù pò. nǎi shǐ xià jiǎng quàn lián luò zhī zhào yǐ mí tiān xià zhī guī jǐ, ér tiān xià bù yīng. wǒ yǐ jiǎng quàn lián luò zhī qíng cí mí tiān xià, ér tiān xià è dé bù jiāo? gù dāng guó pò jūn wáng zhī yú, bù dài tiān xià zhī pò ér pò zì lì zhě, fēi wài bī yǐ wáng, zé nèi zhēng yǐ pàn. cǐ qǐ xié jī wěi ràng zhī zú yǐ dòng tiān xià zāi? wú zōng guó zhī tòng ér chéng luàn yǐ xìng, zé yù wèi qiān ràng yě bù néng qí qíng yí, qí qì xiāo, zé qí shì zào ér bù yǐ lǐ, bì yǐ.
扶危定傾，以得人心為本務。國破君亡，天下喁喁然願得主而事之，人心為易得矣，而未易也；非但其慰安之者非其道也，天下方喁喁然而願得主，抑必天下之固喁喁矣；如其遽自信曰天下固喁喁然願得我而為主，則天下之情解矣。非其情之所迫求而後應者，則賢者且不能伸其忠孝之願；下此者，擁戴之勛名不歸焉。於是乎解散躊躕曰：彼且自立乎其位，而責我之効功以相保。則雖名分正、威望立，而天下之奔走也不迫。乃始下獎勸聯絡之詔以縻天下之歸己，而天下不應。我以獎勸聯絡之情辭縻天下，而天下惡得不驕？故當國破君亡之餘，不待天下之迫而迫自立者，非外逼以亡，則內爭以叛。此豈挾機偽讓之足以動天下哉？無宗國之痛而乘亂以興，則欲為謙讓也不能；其情疑，其氣囂，則其事躁而不以禮，必矣。

mǐn dì zhī lì, jiǎ pǐ děng bān zhī yǐ lì ér suì zì lì, zé láng yá zhī zài jiāng dōng, nán yáng zhī zài qín lǒng, suī bù yǔ zhēng, ér zuò shì qí wáng ér bù jiù. fěi zhí èr wáng yě, liú kūn mù róng guī zhī zài běi, zhāng shí zhī zài xī, táo kǎn zhī zài nán, jiē zuò shì qí wáng ér bù xù. zhǎng ān pò, mǐn dì fú, sī mǎ zi sūn jǐ yú jǐn yǐ, láng yá yōng zhòng ér jū jiāng zuǒ, xuē píng nèi kòu, ān jìng dōng tǔ, wèi yǒu shě láng yá ér kě bié wèi jūn zhě. rán ér wén zhǎng ān zhī biàn, guān shǔ shàng zūn hào ér bù xǔ, gù qǐng ér bù cóng, liú tì ér quán jí jìn wáng zhī wèi. yǐ ér liú kūn lǚ biǎo chén tòng kū zhī cí, mù róng guī duàn pǐ dī qiě hé cí yǐ quàn jìn, yù zhōu gǒu zǔ jì zhōu shào xù qīng zhōu cáo yí níng zhōu wáng xùn, hé nán běi yǐ xié qǐng, jiāng dōng rén wàng jì zhān zhī liú jiē dūn pò yān, rán hòu jiàn zuò ér gǎi yuán, yú shì ér yuán dì zhī wèi dìng yǐ. wú qiú yú tiān xià, ér tiān xià qiú zhī, zé rén bù róng yǒu yì zhì ér yǔn ān. dōng jìn zhī jī, chéng hū yī nián zhī xū dài, cǐ rén qíng tiān lǐ zhī jí zhì. qí ràng yě, jí guó zhī suǒ yǐ lì yě.
愍帝之立，賈疋等扳之以立而遂自立，則琅邪之在江東，南陽之在秦、隴，雖不與爭，而坐視其亡而不救。匪直二王也，劉琨、慕容廆之在北，張寔之在西，陶侃之在南，皆坐視其亡而不恤。長安破，愍帝俘，司馬子孫幾於盡矣，琅邪擁眾而居江左，削平內寇，安靖東土，未有舍琅邪而可別為君者。然而聞長安之變，官屬上尊號而不許，固請而不從，流涕而權即晉王之位。已而劉琨屢表陳痛哭之辭，慕容廆、段匹磾且合辭以勸進，豫州苟組、冀州邵續、青州曹嶷、寧州王遜，合南北以協請，江東人望紀瞻之流皆敦迫焉，然後踐阼而改元，於是而元帝之位定矣。無求於天下，而天下求之，則人不容有異志而允安。東晉之基，成乎一年之需待，此人情天理之極致。其讓也，即國之所以立也。

rán qiě yǒu wèi jí dài zhě, zhāng shí yě. shí zhī dài jìn yě jiān, ér zé zhǔ yě shěn, nán yáng wáng bǎo wú dài ér lì, shí shě zhī ér shǔ wàng hū jiāng dōng, shí biǎo zhì, dì yǐ xiān lì, ér shí zhī zhì fǎn wèi zhī èr, chēng jiàn xìng nián hào, ér bù jǔ tài xìng zhī zhēng shuò, shí qǐ bù yuàn dé jūn ér shì zhī zāi? yì è qí bù dài jǐ qiú ér pò zì jūn yě. jí cǐ ér rén xīn xiàng bèi zhī jǐ kě zhī yǐ. wèi rén chén zǐ, yì fèng jūn qīn zhī tòng ér yǒu fú mù yì huò zhī xīn, tiān xià cè qí yǐn ér bǐ zhī, shì tiān lǐ zhī zài bǐng yí zhě, bù róng xiān jiè zhī chà hū! bǐ qiě bù zì zhī, ér hé lí zhī qíng lǐ zì jiǒng bié yě. yīn shì ér tuī dài wú gōng zhě shēng qí zhì jì, yì zàn yǒu lì zhě xié yǐ jiāo líng, jiē mò liú zhī bì rán yǐ. yuǎn rén shàn mìng yǐ zì zūn, quán jiān huái nì ér sī chěng, guó yù cún yě, qí kě dé hū!
然且有未及待者，張寔也。寔之戴晉也堅，而擇主也審，南陽王保無待而立，寔舍之而屬望乎江東，寔表至，帝已先立，而寔之志反為之貳，稱建興年號，而不舉太興之正朔，寔豈不願得君而事之哉？亦惡其不待己求而迫自君也。即此而人心向背之幾可知矣。為人臣子，抑奉君親之痛而有浮慕弋獲之心，天下測其隱而鄙之，是天理之在秉彝者，不容纖芥之差乎！彼且不自知，而合離之情理自逈別也。因是而推戴無功者生其忮忌，翼贊有力者挾以驕陵，皆末流之必然矣。遠人擅命以自尊，權奸懷逆而思逞，國欲存也，其可得乎！

èr
二

yuán dì zhī lì yě, wáng shì bī wáng shì ér yǔ kàng zūn, fēi dàn wáng dūn zhī xiōng hàn yě, wáng dǎo zhī zhì yì jiàn yǐ. dì nǎi shù diāo xié liú kuí yú zuǒ yòu, yǐ fēn qí quán ér zì gù. rán ér zú yǐ qǔ huò zhě, fēi dì zhī bù yí shù rén yǐ zì fǔ, kuí xié zhī bù yí lí dǎng yǐ yì zhǔ yě qí suǒ yǐ zūn zhǔ ér yì jiàng zōng zhě, fēi qí dào yě.
元帝之立也，王氏逼王室而與亢尊，非但王敦之兇悍也，王導之志亦僭矣。帝乃樹刁協、劉隗於左右，以分其權而自固。然而卒以取禍者，非帝之不宜樹人以自輔，隗、協之不宜離黨以翼主也；其所以尊主而抑彊宗者，非其道也。

chéng qīng wēi yǐ lì guó, yǐ zhòng zhì yǐ tú cún, zé wèi shì yǐ gū. huò wài yǒu xié zūn qīn zhī zōng fān, huò nèi yǒu xié gōng míng zhī jiāng xiāng, rì líng rì yí, ér fú cuàn shì zhī jī, cǐ zhèng jūn zǐ dú lì yǐ jìng zōng shè zhī shí, ér mí qū fēi qí suǒ xù. rán jūn zhī suǒ jí yǔ wú zhī suǒ yǐ shì jūn zhě zài shì, zé zhuān xīn zhì zhì yǐ mí fèng zhī ér kǒng bù dǎi. jí yǒu xíng shǎng zhī shī, zhèng jiào zhī chí, fēng sú zhī bì, qiě zhì zhī yǐ dài zhǔ quán jì zūn guó jì jì lì zhī hòu, ér bì bù kě pò wèi zhāng chí, gǎi yì qián zhèng, yǐ jiě chén mín zhī xīn, shǐ quán jiān dé xié yǐ wèi cí, ér yòu tiān xià yǐ guī jǐ. xié yǔ kuí lái zú yǐ zhī cǐ, qì jīn ér yǐ yǐ. shì qí gāng jué zhī cái, biāo míng yì yǐ wèi míng, ér qián shù tiān xià, yī yán zhī fēi, yī shì zhī shī, zhāng huáng ér zhāi zhī, yú shì hū yíng tíng zhī yuàn qǐ, ér wáng shì zhī dǎng yì jiān. fēi chén mín zhī pàn shàng ér jí bǐ yě, zhà fú qí qíng zhě jī zhī yě.
承傾危以立國，倚眾志以圖存，則為勢已孤。或外有挾尊親之宗藩，或內有挾功名之將相，日陵日夷，而伏篡弒之機，此正君子獨立以靖宗社之時，而糜軀非其所恤。然君之所急與吾之所以事君者在是，則專心致志以彌縫之而恐不逮。即有刑賞之失，政教之弛，風俗之敝，且置之以待主權既尊、國紀既立之後，而必不可迫為張弛，改易前政，以解臣民之心，使權奸得挾以為辭，而誘天下以歸己。協與隗來足以知此，氣矜而已矣。恃其剛決之才，標名義以為名，而鉗束天下，一言之非，一事之失，張皇而摘之，於是乎盈廷之怨起，而王氏之黨益堅。非臣民之叛上而即彼也，乍拂其情者激之也。

mèng zǐ yuē: bù dé zuì yú jù shì. fēi wèi wéi jù shì zhī shì tīng yě, bù dé zuì yú chén mín, jù shì fú néng jiā zhī zuì yě. shěn jìng yǐ shōu rén xīn, ér qǐ shuāi jiù bì zhī rén zuò, qiě cóng róng yǐ qí rén xīn zhī dìng, zé quán chén zì jí, ér wài wǔ yǐ xiāo. kuàng míng fǎ zōng hé wèi wù qíng suǒ hài zhě, qí kě pò qiú zhī yǐ fú zhòng nù yě hū! fāng zhèng xué wèi zhī dǎi yě, kuí yǔ xié yòu hé zú yǐ jí cǐ!
孟子曰：「不得罪於巨室。」非謂唯巨室之是聽也，不得罪於臣民，巨室弗能加之罪也。沈靜以收人心，而起衰救敝之人作，且從容以俟人心之定，則權臣自戢，而外侮以消。況名法綜核為物情所駭者，其可迫求之以拂眾怒也乎！方正學未之逮也，隗與協又何足以及此！

sān
三

zōng guó lún wáng, gū chén yuǎn chù, ér qiú zì jìng zhī dào, qǐ yǒu tā zāi? zhí zhì zhī ér yǐ yǐ. kě wèi zhě wèi zhī, wèi zhī ér chéng, tiān chéng zhī yě wèi zhī ér bài, wú zhī zhì chū bù bì bài yě. rú xíng niǎo dào zhě, qián wú suǒ wèi, hòu wú suǒ què, bàng wú kě yí, wéi zūn lù yǐ wǎng ér yǐ ěr. páng nì yān ér yù jiǎ yī jìng yǐ xíng wú zhì, shén zé huò jí tiān xià, bù shèn zé sàng qí shēn, wèi wú míng zhī sǐ ér yǐ. liú kūn zhī tuō yú duàn pǐ dī shì yě.
宗國淪亡，孤臣遠處，而求自靖之道，豈有他哉？直致之而已矣。可為者為之，為之而成，天成之也；為之而敗，吾之志初不避敗也。如行鳥道者，前無所畏，後無所卻，傍無可迤，唯遵路以往而已爾。旁睨焉而欲假一徑以行吾志，甚則禍及天下，不甚則喪其身，為無名之死而已。劉琨之託於段匹磾是也。

fēi wǒ lèi zhě, xīn bù kě dé ér zhī, jī bù kě dé ér xún, qǐng kè zhī biàn bù kě dé ér cè, yǔ chù yī rì, ér wàn duān zhī guǐ zhà fú yú tán xiào, ér shú qí zhī zhī? kūn nǎi yǐ gū lì zhī shēn, yóu yú chái láng zhī kū, yù zhì zhī shēn yě, bì bù kě dé jí yù yǐ jǐng xuè jiàn liú cōng shí lè, bào jìn zhī zōng shè yě, yì bì bù néng shì yǐ jūn zǐ shēn xī qí yú yě. yǐ kūn zhī zhōng, shēn sǐ zú yí, bào zhì zhǎng mái yú huāng yuǎn, qiě rú cǐ yǐ xià cǐ zhě, xiàn yú nì ér wèi tiān xià lù, yì zhōng yǐ bù bǎo qí xuè yìn. gōng zé wú gōng yě, sǐ zé bì sǐ yě, hé lè hū qí wèi cǐ yě! gù yuē zhí zhì zhī ér yǐ yǐ.
非我類者，心不可得而知，跡不可得而尋，頃刻之變不可得而測，與處一日，而萬端之詭詐伏於談笑，而孰其知之？琨乃以孤立之身，游於豺狼之窟，欲志之伸也，必不可得；即欲以頸血濺劉聰、石勒，報晉之宗社也，抑必不能；是以君子深惜其愚也。以琨之忠，身死族夷，抱志長埋於荒遠，且如此矣；下此者，陷於逆而為天下僇，亦終以不保其血胤。功則無功也，死則必死也，何樂乎其為此也！故曰直致之而已矣。

sì
四

jì bì jiāng zhī yǒu gōng, è rén zhī jiǎng zhī, kǒng wèi rén yòng, bèi jǐ yǐ qù, qiě jiāng yà jǐ ér shàng zhī, cǐ wǔ rén zhī héng tài yě. chén chuān zhī jiāng lǐ tóu, lì zhàn yǒu gōng, zǔ tì hòu yù zhī, tóu gǎn tì, yuàn wèi zhī shǔ, chuān yí jì ér shā tóu yǐ jiàng shí lè, yú shì ér biàn zhī xián dà luàn ér bù néng dìng. wū hū! cǐ jiāng jiāng zhě zhī suǒ yǐ nán yě.
忌裨將之有功，惡人之獎之，恐為人用，背己以去，且將軋己而上之，此武人之恆態也。陳川之將李頭，力戰有功，祖逖厚遇之，頭感逖，願為之屬，川疑忌而殺頭以降石勒，於是而汴、之閒大亂而不能定。嗚呼！此將將者之所以難也。

zhī wǔ rén zhī qíng, ér bù nì qí suǒ jì zhě, zé zhī quán yǐ. fēi dàn wèi bǐ zhī yuàn nù ér qū xùn zhī yě, dào gù cún yān, quán jí zhèng yě. sān jūn zhī shì, zhì zhě yǒng zhě, qín mǐn ér xiào sǐ zhě duō yǐ. zhì yǒng yǐ xiào sǐ ér yú yú zhǔ shuài zhě yǒu yǐ ér jì yǐ lì yú rén ér shòu mìng, zé gāng jì cún yān. gāng jì zhě, rén jūn zhī yǐ tǒng tiān xià, yuán róng zhī yǐ tǒng qún shuài, qún shuài zhī yǐ tǒng piān bì zhě yě. fū jì yǐ shǐ zhī tǒng, ér yòu yǐ bù cè zhī ēn wēi wéi yī shí zhī gōng zuì yǐ xíng shǎng fá, zé suī dé qí yí, ér gāng jì xiān luàn. gāng jì luàn, zé jiāng shuài wú yǐ tǒng piān bì, yuán róng wú yǐ tǒng jiāng shuài shī qí yīn réng luò guàn zhī tiáo lǐ, ér tiān zǐ qiě wú yǐ tǒng yuán róng. gù hán xìn xià yàn zhào, píng sān qí, qǐ yī shǒu yī zú zhī liè zāi! qí zhì yǒng xiào sǐ yǐ chéng xìn zhī gōng zhě duō yǐ. rán ér hàn gāo zhì xìn ér zhǐ, yǐ lǐ zuǒ chē zhī xián zhì, xìn fāng běi miàn shòu jiào, ér gāo dì wèi cháng bá zhī yǐ shòu yī yì zhī fēng. xìn yuē: bì xià bù néng jiāng bīng, ér shàn jiāng jiāng. cǐ zhī wèi yǔ!
知武人之情，而不逆其所忌者，則知權矣。非但畏彼之怨怒而曲徇之也，道固存焉，權即正也。三軍之士，智者、勇者，勤敏而效死者多矣。智勇以效死而踰於主帥者有矣；而既已隸於人而受命，則綱紀存焉。綱紀者，人君之以統天下，元戎之以統群帥，群帥之以統偏裨者也。夫既已使之統，而又以不測之恩威、唯一時之功罪以行賞罰，則雖得其宜，而綱紀先亂。綱紀亂，則將帥無以統偏裨，元戎無以統將帥；失其因仍絡貫之條理，而天子且無以統元戎。故韓信下燕、趙，平三齊，豈一手一足之烈哉！其智勇效死以成信之功者多矣。然而漢高知信而止，以李左車之賢智，信方北面受教，而高帝未嘗拔之以受一邑之封。信曰：「陛下不能將兵，而善將將。」此之謂與！

jì yǐ wèi qí piān bì, zé míng yì cún yān qí zhì yǒng xiào sǐ ér huò wèi zhǔ jiāng zhī suǒ yì, yīn zhī yǐ xú chéng qí zhǔ jiāng kě yě, fēi néng lǜ wú yì ér jí xíng zhī yě. hǎo è suī dāng, ér yǒu suǒ bù kě rèn xíng shǎng suī gōng, ér bù gǎn qīng jiū hé shù shí wàn rén ér wèi zhī zhǎng, yī yī chá qí néng fǒu yǐ yòng qí ēn wēi, lì qióng ér zhēng yǐ qǐ. tì zhī shǐ tóu yuàn wèi zhī yòng yǐ bèi chén chuān zhě, rèn qíng yǐ xíng hǎo è, zì wèi zhì gōng, ér bù zhī gāng jì wèi wéi xì rén xīn zhī shū niǔ yě. fū tì kāng kǎi yīng duō, ér wèi dá dà tǐ, jí bù yǔn zhé, wú bù gǎn xìn qí kuāng fù zhī gōng kě chéng. chēng zhōu gōng zhě, yuē xīn xīn xiū xiū, jiàn shàn bù xǐ, jiàn è bù nù. yīng jūn zhé xiāng, guī mó hóng yuǎn, qǐ yì jí zāi!
既已為其偏裨，則名義存焉；其智勇效死而或為主將之所抑，因之以徐懲其主將可也，非能率吾意而亟行之也。好惡雖當，而有所不可任；刑賞雖公，而不敢輕；鳩合數十萬人而為之長，一一察其能否以用其恩威，力窮而爭以起。逖之使頭願為之用以背陳川者，任情以行好惡，自謂至公，而不知綱紀為維繫人心之樞紐也。夫逖慷慨英多，而未達大體，即不隕折，吾不敢信其匡復之功可成。稱周公者，曰「訢訢休休，見善不喜，見惡不怒」。英君哲相，規模弘遠，豈易及哉！

wǔ
五

zhōng chén zhì shì shàn bǎo qí zhōng zhēn zhě, yóu bù kě yǐ wú shí gǒu wú qí shí, zé yì dòng ér bù móu qí zhōng. wèi xún yù zhī dǎng cáo cāo yǐ cuàn hàn zhě, yǐ shèn zhī cí yě. bù chuǎi qí zhōng, ér xiāng yán yǐ wǎng, biàn gù rì shēn, ér fú néng zì bá, yù yǐ shì sǐ, ér bù néng bì bù wěi zhī míng, jí yú xíng zhì ér shí bù yuǎn yě. dāng hàn dì kùn yú qún xiōng zhī rì, wéi cáo cāo néng yíng ér ān zhī, yōu yōu tiān xià, shě cāo qí hé shì yān? cāo zhī bù kě zhōng rèn, rén jù zhī zhī, ér zhuǎn niàn zhī tú, wéi hūn yú chū niàn qí wèi zhì yě, bù néng jué liǎng duān yú é qǐng, yíng rèn yǐ jiě, ér gū wèi cháng shì, qiě zì wèi tā rì zhī kě yǒu biàn jì, nǎi bù zhī qí zhōng bù néng yě. shì yǐ néng zǎo jué yǐ jié qí shēn zhě zhī wèi dà zhì, gāo zhān qí dāng zhī yǐ.
忠臣志士善保其忠貞者，尤不可以無識；苟無其識，則易動而不謀其終。謂荀彧之黨曹操以篡漢者，已甚之辭也。不揣其終，而相沿以往，變故日深，而弗能自拔，彧以是死，而不能避不韙之名，急於行志而識不遠也。當漢帝困於群凶之日，唯曹操能迎而安之，悠悠天下，舍操其何適焉？操之不可終任，人具知之，而轉念之圖，惟昏於初念；其為智也，不能決兩端於俄頃，迎刃以解，而姑為嘗試，且自謂他日之可有變計，乃不知其終不能也。是以能早決以潔其身者之謂大智，高瞻其當之矣。

mù róng guī zhī shǐ dài jìn yě, jì dìng liáo dōng, yù yǐ zhān wèi jiāng jūn, fǔ xīn ér gào zhī yuē: gū yù yǔ jūn gòng qīng shì nán, yì dài wáng shì. guī kāng kǎi ér yán zhī, zhān mò rán ér yīng zhī, yù yù yǐ sǐ, zhōng bù wèi qū, yí wèi yǐ shèn yǐ. fū zhān bǐng dài zhǔ zhī zhōng, ér guī yǒu kě yīn yǐ xiào zhōng zhī yǒu, gū tīng ér guān qí hòu yě wèi wǎn, rán ér zhān gù zhī qí bù kě shì yě. guī zhī bù kě shì yǐ zhōng dài jìn yě, qǐ nán zhī zāi? bào zhōng ér yù jí shì zhī, zé yī niàn chí huí, wàng guī zhī néng yòng jǐ ér jǐ bù néng yòng guī yě, zé qiě rú gǒu yù zhī bù jué yǐ bài qí míng jié yǐ. chù kōng gǔ ér wén zú yīn, zé yuè rán ér xǐ, è zhī fū shì yīn zhī fēi xióng pí mèi zhī xiāng rǎo yě! huái zhōng ér fèn zōng guó zhī qīng méi, wén yǒu yì shēng zhě xīn rán ér jiù zhī, qí bù wèi luàn zéi suǒ xiàn zhě xiān yǐ. gāo zhān zhī zhì, jué yú é qǐng, càn rán ruò hēi bái zhī bù xiāng xiáo, yíng rèn ér jiě, jié yú fú gǔ sǐ yú bù qū zhī qián, ér bù sǐ yú zì bá mò yáo lì qióng zhì jǔ zhī rì. wū hū! kě bù wèi xián zāi! liú kūn suǒ bù dǎi yě, kuàng xún yù hū!
慕容廆之始戴晉也，既定遼東，欲以瞻為將軍，撫心而告之曰：「孤欲與君共清世難，翼戴王室。」廆慷慨而言之，瞻漠然而應之，鬱郁以死，終不為屈，疑為已甚矣。夫瞻秉戴主之忠，而廆有可因以效忠之牖，姑聽而觀其後也未晚，然而瞻固知其不可恃也。廆之不可恃以終戴晉也，豈難知哉？抱忠而欲亟試之，則一念遲回，忘廆之能用己而己不能用廆也，則且如苟彧之不決以敗其名節矣。處空谷而聞足音，則躍然而喜，惡知夫是音之非熊羆鬽之相擾也！懷忠而憤宗國之傾沒，聞有義聲者欣然而就之，其不為亂賊所陷者鮮矣。高瞻之智，決於俄頃，粲然若黑白之不相淆，迎刃而解，捷於桴鼓；死於不屈之前，而不死於自拔末繇、力窮志沮之日。嗚呼！可不謂賢哉！劉琨所不逮也，況荀彧乎！

liù
六

zǔ tì lì wēi hé nán, shí lè qiú yǔ tōng hǎo, tì bù bào shū, ér tīng qí hù shì, kě wèi shàn móu yǐ.
祖逖立威河南，石勒求與通好，逖不報書，而聽其互市，可謂善謀矣。

liǎng jūn xiāng jù ér jué qí shì, fēi néng guǒ jué zhī yě qǐ tú bīng mín zhī méi yú lì ér qū zhě suī shā zhī ér bù zhǐ zāi? wú qiě yǒu shí ér xū bǐ jìng zhī wù yòng ér yīn gòu zhī yǐ. jué shì zhě, néng jué wú zhī bù wǎng, ér bù néng jué bǐ zhī bù lái yě. wú zhī wǎng shì zhě, fēi yī rì ér jí néng zhì yú bǐ, chù zhī mù zhī, zhōu chē shù bǎi lǐ ér shū zhī, wèi zhì yú jiāng chǎng ér zǎo yǐ xiè, gù suī bù néng bì jué, ér duō suǒ jué. ruò bǐ zhī lái yě, shòu shòu yú jiāng chǎng, yī xī ér jìng qiān jīn zhī yì, ér zì wǒ yǐ dǎi lì shì biān máng, wú bù yǎng gěi yān, è kě jué yě! yú shì ér wú zhī jīn qián yǔ qí qīng qí zhī huò huì jǐn niǎn yǐ guī dí, ér dàn dé qí rì jiù xiāo wáng zhī wù, zé dí rì fù ér wǒ rì pín, jīn qián àn hào ér bù zhī, yù sān jūn zhī wú guì yě bù néng, ér mín pín yuàn qǐ yǐ.
兩軍相距而絕其市，非能果絕之也；豈徒兵民之沒於利而趨者、雖殺之而不止哉？吾且有時而需彼境之物用而陰購之矣。絕市者，能絕吾之不往，而不能絕彼之不來也。吾之往市者，非一日而即能致於彼，畜之牧之，舟車數百里而輸之，未至於疆場而早已泄，故雖不能必絕，而多所絕。若彼之來也，授受於疆場，一夕而竟千金之易，而自我以逮吏士編氓，無不仰給焉，惡可絕也！於是而吾之金錢與其輕齊之貨賄、盡輦以歸敵，而但得其日就消亡之物，則敵日富而我日貧，金錢暗耗而不知，欲三軍之無匱也不能，而民貧怨起矣。

qiě jué shì zhě yuē: yōu xián dié yě. xián dié zhī wǎng lái, héng yú qí jìng, nǎi míng wèi jué shì, ér bì bù néng jìn xià zhī sī tōng, zé qí jìng sì pì, ér xián dié zhī wǎng lái wú jì. hù shì tōng, ér guān jīn yǒu lì yān, yǐ jī qí chū rù jiāo yì yǒu qī yān, yǐ xiàn qí wǎng fù jūn mín zhī zhì yù de ér sī jìng wú, zé xián dié zhī chū rù zǔ yǐ. qiě xián dié zhě, fēi bì chù bù guǐ zhī zhì yǐ zǒu xiǎn zhě yě, sī shì tōng, qí jìng sì chū, rén zhī guān jìn zhī shū, ér jiàn yǔ dí xiá, zé yīn ér wán sǐ yǐ chóu jiān zhě duō yǐ. yī zhī yú hù shì, shì zhī wài, wú xiāng xiá zhī mén, zì fēi shēn jiān chén tè wàng sǐ yǐ jiǎo xìng zhě, shú gǎn cháng shì yān? yǐ tōng zhī zhě jué zhī, tì zhī lǜ cǐ mì yǐ. cǐ liǎng jūn xiāng jù, shàn cái yòng dù jiān rén zhī shàn shù, yòng bīng zhě bù kě bù zhī yě.
且絕市者曰：憂閒諜也。閒諜之往來，恆於歧徑，乃名為絕市，而必不能禁下之私通，則歧徑四辟，而閒諜之往來無忌。互市通，而關津有吏焉，以譏其出入；交易有期焉，以限其往復；軍民之志欲得而私徑蕪，則閒諜之出入阻矣。且閒諜者，非必畜不軌之志以走險者也，私市通，歧徑四出，人知官禁之疏，而漸與敵狎，則因而玩死以讎奸者多矣。一之於互市，市之外，無相狎之門，自非深奸臣慝忘死以僥倖者，孰敢嘗試焉？以通之者絕之，逖之慮此密矣。此兩軍相距，贍財用、杜奸人之善術，用兵者不可不知也。

qī
七

wáng dǎo zhī bù dé wèi chún chén yě, shā zhōu yǐ ér bù kě yǎn, lùn zhě zhāi zhī, yǔn yǐ. rán wèi wáng dūn cuàn ér dǎo běi ér wèi zuǒ mìng zhī chén, yǐ dǎo shēng píng kuí zhī, yì bì qí suǒ bù rěn. qiě wáng dūn zhī xiōng rěn, zéi shā qí xiōng ér bù jì, jí qí cuàn lì, dǎo dé wàng sù chū qí shàng, bì bù néng zhōng bǎo qí sǐ, dǎo jí yú, qǐ céng cǐ zhī bù chá zāi?
王導之不得為純臣也，殺周顗而不可揜，論者摘之，允矣。然謂王敦篡而導北而為佐命之臣，以導生平揆之，抑必其所不忍。且王敦之凶忍，賊殺其兄而不忌，藉其篡立，導德望素出其上，必不能終保其死，導即愚，豈曾此之不察哉？

nǎi dǎo zhī tiǎn sè liǎng duān, bù zú yǐ wèi jìn zhī chún chén yě, zé yǒu yáo yǐ. gài dǎo zhě, yǐ bì qí zōng zú wèi zhòng, ér lèi qí míng jié zhě yě. wáng shì zhī zú, zì dǎo ér wài, wèi yǒu xián zhě, ér jiāo héng bù guǐ zhī tú zé duō yǒu zhī. nǎi qí hé zú yǐ suí dì dù jiāng, huàn nán xiāng yī ér bù lí, yú cǐ ér wú xié bǐ zhī xīn yān, gù fēi rén zhī qíng yǐ. rán ér zhōng chén zhī wèi zhǔ, jūn zǐ zhī bǎo jiā, zé yǒu dào yān. ài zhī yǐ qí qíng yě, qīn zhī yǐ qí dào yě, yīn qí xián bù xiào ér yòng shě zhī yǐ qí cái yě, jǐn jǐ suǒ kě wèi, ér guó jiā zhī xíng shǎng, fēi jǐ suǒ de ér sī yě. dāng qí shí, jì zhān biàn hú táo kǎn xī jiàn zhī chóu, lín lì yú jiāng zuǒ, ér yǐ shàng liú bīng bǐng shòu zhī yú wáng dūn, dǎo qǐ yǒu bù chěng zhī móu zāi? xù qí zōng zú, ér bù yù yì zhī yān ěr.
乃導之淟澀兩端，不足以為晉之純臣也，則有繇矣。蓋導者，以庇其宗族為重，而累其名節者也。王氏之族，自導而外，未有賢者，而驕橫不軌之徒則多有之。乃其合族以隨帝渡江，患難相依而不離，於此而無協比之心焉，固非人之情矣。然而忠臣之衛主，君子之保家，則有道焉。愛之以其情也，親之以其道也，因其賢不肖而用舍之以其才也，盡己所可為，而國家之刑賞，非己所得而私也。當其時，紀瞻、卞壺、陶侃、郗鑒之儔，林立於江左，而以上流兵柄授之於王敦，導豈有不逞之謀哉？恤其宗族，而不欲抑之焉耳。

jiāng wèi guǎn shū zhī nì, zhōu gōng qiě bù rěn fáng zhī yú zǎo hū? nǎi guǎn shū zhě, fēi dàn zhōu gōng zhī xiōng yě, zhōu gōng fēi dàn yǐ jǐ xiōng zhī gù ér shǐ zhī jiān yīn yě. guǎn shū zhě, gù wén wáng zhī zǐ, wǔ wáng zhī dì, chéng wáng zhī shū fù yě. jù wèi tiān zǐ zhī yì qīn, ér yǐ jǐ zhī xián, yí bǐ zhī bù xiào ér zǎo zhì zhī, yú shì hū bù kě. ér dǎo qǐ qí rán zāi? tiān xià zhě, sī mǎ shì zhī tiān xià, fēi wáng shì zhī tiān xià yě. xī qí fá yuè zhī sù shèng, niàn qí xīn kǔ zhī gòng cháng, yǐ rén zhī tiān xià ér wèi jǐ zhī qíng, wèi yǒu bù xiàn yú è zhě. ér qí jiū yě, nǎi zhì qīn tǒng liù shī, míng wèi zéi ér tuī zhī rèn, yòu hé zú yǐ jiù míng yì ér quán tiān xìng zāi?
將謂管叔之逆，周公且不忍防之於早乎？乃管叔者，非但周公之兄也，周公非但以己兄之故而使之監殷也。管叔者，固文王之子，武王之弟，成王之叔父也。俱為天子之懿親，而以己之賢，疑彼之不肖而早制之，於是乎不可。而導豈其然哉？天下者，司馬氏之天下，非王氏之天下也。惜其閥閱之素盛，念其辛苦之共嘗，以人之天下而慰己之情，未有不陷於惡者。而其究也，乃至親統六師，名為賊而推之刃，又何足以救名義而全天性哉？

wū hū! qǐ tú rú dǎo zhě, xì guó jiā ān wēi zhī dà gù, rén chén zhēn xié zhī dà biàn zāi! fán rén zhī qīn ài qí zōng zú yě, yì gè yǒu dào yǐ. jǐ suǒ de wèi, wú bù kě tuī yě shàng ér jūn, jiàng ér yǒu, yòu jiàng ér fán jīn zhī rén yǔ fán tiān xià zhī wù, fēi wú suǒ de sī zhě, bù dé yǐ zì sī, zé yì bù dé yǐ sī qí zhū fù kūn dì. wàng yù zhě hé yàn zhī yǒu zāi? jiào yǐ zhèng, dí yǐ zì lì zhī fāng, shì xí wèi shì, nóng xí wèi nóng, xiá zhě jí zhī, ruò zhě zhèn zhī, fēi tú wú shāng yú tiān xià, ér yì kě yǐ bǎo yuè yě zhī zǐ dì ér yǔ zhī ān, zé kě yǐ shàng gào zǔ kǎo ér wú hàn yǐ. xùn zú dǎng hǎo è zhī sī, jǐ suī zhèng ér bì xiàn yú xié, rǔ shēn bù xiào zhī zuì, yòu xī huàn zāi!
嗚呼！豈徒如導者，系國家安危之大故，人臣貞邪之大辨哉！凡人之親愛其宗族也，亦各有道矣。己所得為，無不可推也；上而君，降而友，又降而凡今之人與凡天下之物，非吾所得私者，不得以自私，則抑不得以私其諸父昆弟。妄欲者何厭之有哉？教以正，迪以自立之方，士習為士，農習為農，黠者戢之，弱者振之，非徒無傷於天下，而抑可以保躍冶之子弟而予之安，則可以上告祖考而無憾矣。徇族黨好惡之私，己雖正而必陷於邪，辱身不孝之罪，又奚逭哉！