kǒng zǐ yuē:" wèi jiàn yán sè ér yán, wèi zhī gǔ" yòu yuē:" wèi xìn, zé yǐ wéi bàng jǐ." sūn qīng yuē:" yǔ ér dāng, zhì yě mò ér dāng, zhī yě." shī zǐ yuē:" tīng yán, ěr mù bù jù, shì tīng bù shēn, zé shàn yán bù wǎng yān." shì zhī jiāng yǔ zhě, bì xiān diào yú rén qíng, zì gǔ rán yǐ.
孔子曰:“未见颜色而言,谓之瞽”又曰:“未信,则以为谤己。”孙卿曰:“语而当,智也;默而当,知也。”《尸子》曰:“听言,耳目不惧,视听不深,则善言不往焉。”是知将语者,必先钓于人情,自古然矣。
hán zǐ yuē:" fū shuō zhī nán yě, zài zhī suǒ shuō zhī xīn kě yǐ wú shuō dāng zhī. shuō zhī yǐ hòu lì, zé jiàn xià jié ér yù bēi jiàn, bì qì yuǎn yǐ suǒ shuō shí wèi hòu lì, zé yīn yòng qí yán, ér xiǎn qì qí shēn, cǐ bù kě bù zhī yě.. shuō zhī yǐ míng gāo, zé jiàn wú xīn ér yuǎn shì qíng, bì bù shōu yǐ suǒ shuō shí wéi míng gāo, ér yáng shōu qí shēn, ér shí shū zhī. cǐ bù kě bù zhī yě.. shì yǐ mì chéng, yǔ yǐ xiè bài, wèi bì qí shēn xiè zhī yě, ér shuō jí qí suǒ nì zhī shì, rú shì zhě shēn wēi zhōu zé wèi wò yě, ér yǔ jí zhī, shuō xíng ér yǒu gōng zé dé wáng, shuō bù xíng ér yǒu bài zé jiàn yí, rú shì zhě shēn wēi.. guì rén yǒu guò duān, ér shuō zhě míng yán shàn yì yǐ tuī qí è zhě, shēn wēi. guì rén huò dé jì ér yù zì yǐ wéi gōng, shuō zhě yǔ zhī yān, zé shēn wēi. qiáng zhī yǐ qí suǒ bù wéi, zhǐ zhī yǐ qí bù néng yǐ zhě, shēn wēi." yòu yuē:" yǔ zhī lùn dà rén, zé yǐ wéi jiān jǐ yǔ zhī lùn xì rén, zé yǐ wéi yù quán. lùn qí suǒ ài, zé yǐ wéi jiè zī lùn qí suǒ zēng, zé yǐ wéi cháng jǐ. shùn shì chén yì, zé yuē qiè nuò ér bù jìn lǜ shì guǎng sì, zé yuē cǎo yě ér jū wǔ, cǐ bù kě bù zhī yě. bǐ zì zhì qí jì, zé wú yǐ qí shī qióng zhī zì yǒng qí duàn, zé wú yǐ qí dí nù zhī." fán shuō xū kuàng rì mí jiǔ, zhōu zé jì wò, shēn jì ér bù yí, jiāo zhēng ér bù zuì, nǎi míng jì lì hài, yǐ zhì qí gōng. zhí zhǐ shì fēi, yǐ chì qí shēn. yǐ cǐ xiāng chí, cǐ shuō zhī chéng yě.
韩子曰:“夫说之难也,在知所说之心可以吾说当之。说之以厚利,则见下节而遇卑贱,必弃远矣(所说实为厚利,则阴用其言,而显弃其身,此不可不知也。)。说之以名高,则见无心而远事情,必不收矣(所说实为名高,而阳收其身,而实疏之。此不可不知也。)。事以密成,语以泄败,未必其身泄之也,而说及其所匿之事,如是者身危(周泽未渥也,而语极知,说行而有功则德亡,说不行而有败则见疑,如是者身危。)。贵人有过端,而说者明言善议以推其恶者,身危。贵人或得计而欲自以为功,说者与知焉,则身危。强之以其所不为,止之以其不能已者,身危。”又曰:“与之论大人,则以为间己;与之论细人,则以为鬻权。论其所爱,则以为借资;论其所憎,则以为尝己。顺事陈意,则曰怯懦而不尽;虑事广肆,则曰草野而居侮,此不可不知也。彼自智其计,则无以其失穷之;自勇其断,则无以其敌怒之。”(凡说须旷日弥久,周泽既渥,深计而不疑,交争而不罪,乃明计利害,以致其功。直指是非,以饬其身。以此相持,此说之成也。)
xún yuè yuē:" fū chén xià zhī suǒ yǐ nán yán zhě, hé yě? yán chū hū shēn zé jiù huǐ jí zhī yǐ." gù yuē: jǔ guò jiē fēi, zé yǒu gàn wǔ zhī jiù quàn lì jiào huì, zé yǒu xié shàng zhī jī. yán ér dāng, zé chǐ qí shèng jǐ yě yán ér bù dàng, zé jiàn qí yú yě. xiān jǐ ér tóng, zé è qí duó jǐ míng yě hòu jǐ ér tóng, zé yǐ wéi cóng shùn yě. wéi xià cóng shàng, zé yǐ wéi chǎn yú yě wéi shàng cóng xià, zé yǐ wéi léi tóng yě. yǔ zhòng gòng yán, zé yǐ wéi shùn fù yě wéi zhòng dú yán, zé yǐ wéi zhuān měi yě. yán ér qiǎn lù, zé jiǎn ér báo zhī shēn miào hóng yuǎn, zé bù zhī ér fēi zhī. tè jiàn dú zhì, zé zhòng è qí gài jǐ yě, suī shì ér bú jiàn chēng yǔ zhòng tóng zhì, zé yǐ wéi fù suí yě, suī dé zhī bù yǐ wéi gōng. qiān ràng bù zhēng, zé yǐ wéi yì róng yán ér bù jìn, zé yǐ wéi huái yǐn jìn shuō jié qíng, zé yǐ wéi bù zhī liàng. yán ér bù xiào, zé shòu qí yuàn zé yán ér shì xiào, zé yǐ wéi gù dāng. lì yú shàng bù lì yú xià, huò biàn yú zuǒ zé bù biàn yú yòu, huò hé yú qián ér wǔ yú hòu, cǐ xià qíng suǒ yǐ cháng bù tōng. zhòng ní fā fèn, chēng" yǔ yù wú yán" zhě, gài wèi yǔ zhī nán yě. hé yǐ míng qí nán yé?
荀悦曰:“夫臣下之所以难言者,何也?言出乎身则咎悔及之矣。”故曰:举过揭非,则有干忤之咎;劝励教诲,则有挟上之讥。言而当,则耻其胜己也;言而不当,则贱其愚也。先己而同,则恶其夺己明也;后己而同,则以为从顺也。违下从上,则以为谄谀也;违上从下,则以为雷同也。与众共言,则以为顺负也;违众独言,则以为专美也。言而浅露,则简而薄之;深妙弘远,则不知而非之。特见独智,则众恶其盖己也,虽是而不见称;与众同智,则以为附随也,虽得之不以为功。谦让不争,则以为易容;言而不尽,则以为怀隐;进说竭情,则以为不知量。言而不效,则受其怨责;言而事效,则以为固当。利于上、不利于下,或便于左则不便于右,或合于前而忤于后,此下情所以常不通。仲尼发愤,称“予欲无言”者,盖为语之难也。何以明其难耶?
xī sòng yǒu fù rén, tiān yù qiáng huài, qí zǐ yuē:" bù zhù, qiě yǒu dào." qí lín rén yì yún. mù ér guǒ dà wáng, qí jiā zhì qí zi ér yí lín rén zhī fù. zhèng wǔ gōng yù fá hú, nǎi yǐ qí zi qī zhī, yīn wèn qún chén:" wú yù yòng bīng, shuí kě fá zhě?" guān qí sī yuē:" hú kě fá." nǎi lù guān qí sī, yuē:" hú, xiōng dì zhī guó yě, zi yán fá zhī, hé yě?" hú jūn wén zhī, yǐ zhèng wèi qīn jǐ ér bù bèi zhèng, zhèng rén xí hú, qǔ zhī. cǐ èr shuō zhě, qí zhì jiē dāng yǐ, rán ér shèn zhě wèi lù, báo zhě jiàn yí, fēi zhì zhī nán yě, chù zhì zé nán.
昔宋有富人,天雨墙坏,其子曰:“不筑,且有盗。”其邻人亦云。暮而果大亡,其家智其子而疑邻人之父。郑武公欲伐胡,乃以其子妻之,因问群臣:“吾欲用兵,谁可伐者?”关其思曰:“胡可伐。”乃戮关其思,曰:“胡,兄弟之国也,子言伐之,何也?”胡君闻之,以郑为亲己而不备郑,郑人袭胡,取之。此二说者,其智皆当矣,然而甚者为戮,薄者见疑,非智之难也,处智则难。
wèi rén yíng xīn fù, fù shàng chē, wèn:" cān mǎ, shuí mǎ yě?" yù yuē:" jí zhī." xīn fù wèi pū yuē:" fǔ cān, wú kǔ fú." chē zhì mén, bá jiào:" nì wú miè lǔ, jiāng shī huǒ." rù shì, jiàn jiù, yuē:" xǐ yǒu xià, fáng wǎng lái zhě." zhǔ rén dà xiào zhī. cǐ sān yán, jiē yào yán yě, rán ér bù miǎn wèi xiào zhě, zǎo wǎn zhī shí shī yǐ. cǐ shuō zhī nán yě.
卫人迎新妇,妇上车,问:“骖马,谁马也?”御曰:“籍之。”新妇谓仆曰:“拊骖,无苦服。”车至门,拔教:“逆毋灭橹,将失火。”入室,见臼,曰:“徙牖下,妨往来者。”主人大笑之。此三言,皆要言也,然而不免为笑者,早晚之时失矣。此说之难也。
shuō zhě zhī qí nán yě, gù yǔ bì yǒu diào, yǐ qǔ rén qíng. hé yǐ míng zhī?
说者知其难也,故语必有钓,以取人情。何以明之?
xī qí wáng hòu sǐ, yù zhì hòu ér wèi dìng, shǐ qún chén yì. xuē gōng tián yīng yù zhōng wáng zhī yì, yīn xiàn shí ěr ér měi qí yī, dàn rì, yīn wèn měi ěr suǒ zài, yīn quàn lì yǐ wéi wáng hòu, qí wáng dà yuè, suì zhòng xuē gōng. cǐ qíng kě yǐ wù diào yě.
昔齐王后死,欲置后而未定,使群臣议。薛公田婴欲中王之意,因献十珥而美其一,旦日,因问美珥所在,因劝立以为王后,齐王大悦,遂重薛公。此情可以物钓也。
shēn bù hài shǐ hé yú hán wáng, rán wèi zhī wáng zhī suǒ yù yě, kǒng yán ér wèi bì zhōng yú wáng yě. wáng wèn shēn zǐ yuē:" wú shuí yǔ ér kě?" duì yuē:" cǐ ān wēi zhī yào, guó jiā zhī dà shì yě, chén qǐng shēn wéi ér kǔ sī zhī." nǎi wēi wèi zhào zhuō hán cháo yuē:" zi, jiē guó zhī biàn shì yě fū wéi rén chén zhě, yán hé bì tóng? jìn zhōng ér yǐ yǐ." èr rén gè jìn yì yú wáng yǐ shì. shēn zi wēi shì wáng zhī suǒ yuè, yǐ yán yú wáng, wáng dà yuè zhī. cǐ qíng kě yǐ yán diào yě.
申不害始合于韩王,然未知王之所欲也,恐言而未必中于王也。王问申子曰:“吾谁与而可?”对曰:“此安危之要,国家之大事也,臣请深惟而苦思之。”乃微谓赵卓、韩晁曰:“子,皆国之辩士也;夫为人臣者,言何必同?尽忠而已矣。”二人各进议于王以事。申子微视王之所悦,以言于王,王大悦之。此情可以言钓也。
wú fá yuè, yuè qī yú kuài jī, gōu jiàn kuì rán tàn yuē:" wú zhōng cǐ hū?" dài fū zhǒng yuē:" tāng xì xià tái, wén wáng qiú yǒu lǐ, zhòng ěr bēn dí, qí xiǎo bái bēn jǔ, qí zú bà wáng. yóu shì guān zhī, hé jù bù wéi fú hū?" gōu jiàn jí dé miǎn, wù bào wú. dài fū zhǒng yuē:" chén guān wú wáng zhèng jiāo yǐ, qǐng cháng zhī." nǎi dài sù yǐ bo qí shì. zi xū jiàn wù yǔ, wáng suì yǔ zhī. zi xū yuē:" wáng bù tīng jiàn, hòu sān nián, wú qí xū yǐ!" tài zǎi pǐ wén zhī, chán yuē:" wǔ yuán mào zhōng ér shí rěn rén." wú suì shā zi xū, cǐ qíng kě yǐ shì diào yě.
吴伐越,越栖于会稽,勾践喟然叹曰:“吾终此乎?”大夫种曰:“汤系夏台,文王囚羑里,重耳奔翟,齐小白奔莒,其卒霸王。由是观之,何遽不为福乎?”勾践及得免,务报吴。大夫种曰:“臣观吴王政骄矣,请尝之。”乃贷粟以卜其事。子胥谏勿与,王遂与之。子胥曰:“王不听谏,后三年,吴其墟矣!”太宰嚭闻之,谗曰:“伍员貌忠而实忍人。”吴遂杀子胥,此情可以事钓也。
kè yǐ chún yú kūn jiàn liáng huì wáng, huì wáng píng zuǒ yòu, zài jiàn zhī, zhōng wú yán, huì wáng guài zhī, ràng kè. kè wèi chún yú kūn, kūn yuē:" wú qián jiàn wáng, wáng zhì zài chí zhú hòu fù jiàn wáng, wáng zhì zài yīn shēng, shì yǐ mò rán." kè jù yǐ bào wáng, wáng dà hài yuē:" chún yú xiān shēng, chéng shèng rén yě. qián yǒu shàn xiàn mǎ zhě, guǎ rén wèi jí shì, huì shēng lái hòu yǒu xiàn ōu zhě, wèi jí shì, yòu huì shēng lái. guǎ rén suī píng rén, rán sī xīn zài bǐ." cǐ qíng kě yǐ zhì diào yě.
客以淳于髡见梁惠王,惠王屏左右,再见之,终无言,惠王怪之,让客。客谓淳于髡,髡曰:“吾前见王,王志在驰逐;后复见王,王志在音声,是以默然。”客具以报王,王大骇曰:“淳于先生,诚圣人也。前有善献马者,寡人未及试,会生来;后有献讴者,未及试,又会生来。寡人虽屏人,然私心在彼。”此情可以志钓也。
zhì bó cóng hán wèi zhī jūn fá zhào, hán wèi yòng zhào chén zhāng mèng tán zhī jì, yīn móu pàn zhì bó. zhāng mèng tán yīn cháo zhì bó, yù zhì guǒ yú yuán mén zhī wài. zhì guǒ rù jiàn zhì bó, yuē:" èr zhǔ dài jiāng yǒu biàn, chén yù zhāng mèng tán, chá qí zhì jīn ér xíng gāo, jiàn èr jūn sè dòng ér biàn, bì bèi jūn yǐ." zhì bó bù cóng, zhì guǒ chū, suì gèng qí xìng wèi fǔ shì. zhāng mèng tán rù jiàn zhào xiāng zǐ yuē:" chén yù zhì guǒ yú yuán mén zhī wài, qí shì yǒu yí chén zhī xīn. rù jiàn zhì bó ér gèng qí zú, jīn mù bù jī, bì hòu zhī yǐ." xiāng zǐ yuē:" nuò!" yīn yǔ hán wèi shā shǒu dī zhī lì, jué shuǐ guàn zhì bó jūn, cǐ qíng kě yǐ shì diào yě.
智伯从韩魏之君伐赵,韩魏用赵臣张孟谈之计,阴谋叛智伯。张孟谈因朝智伯,遇智果于辕门之外。智果入见智伯,曰:“二主殆将有变,臣遇张孟谈,察其志矜而行高,见二君色动而变,必背君矣。”智伯不从,智果出,遂更其姓为辅氏。张孟谈入见赵襄子曰:“臣遇智果于辕门之外,其视有疑臣之心。入见智伯而更其族,今暮不击,必后之矣。”襄子曰:“诺!”因与韩魏杀守堤之吏,决水灌智伯军,此情可以视钓也。
yīn hào shì jìn, yǒu shèng míng, shí rén guān qí chū chù, yǐ bo jiāng zuǒ xīng wáng, cǐ qíng kě yǐ xián diào yě. lǚ shì chūn qiū yuē:" fū guó zhī jiāng wáng, yǒu dào zhě xiān qù."
殷浩仕晋,有盛名,时人观其出处,以卜江左兴亡,此情可以贤钓也。(《吕氏春秋》曰:“夫国之将亡,有道者先去。”)
qián jīng yuē:" xǐ, sè sǎ rán yǐ chū nù, sè páo rán yǐ wǔ yù, sè ōu rán yǐ yú jù, sè dàn rán yǐ xià yōu, sè jù rán yǐ jìng." cǐ qíng kě yǐ sè diào yě. yì yuē:" jiāng pàn zhě, qí cí cán zhōng xīn yí zhě, qí cí zhī. jí rén zhī cí guǎ, zào rén zhī cí duō. wū shàn zhī rén, qí cí yóu shī qí shǒu zhě, qí cí qū." zhōu lǐ wǔ tīng: yī yuē cí tīng, cí bù zhí zé fán èr yuē sè tīng, sè bù zhí zé nǎn sān yuē qì tīng, qì bù zhí zé chuǎn sì yuē ěr tīng, ěr bù zhí zé huò wǔ yuē mù tīng, mù bù zhí zé mào rán.
《钤经》曰:“喜,色洒然以出;怒,色麃然以侮;欲,色熰然以愉;惧,色惮然以下;忧,色惧然以静。”此情可以色钓也。(《易》曰:“将叛者,其辞惭;中心疑者,其辞枝。吉人之辞寡,躁人之辞多。诬善之人,其辞游;失其守者,其辞屈。”《周礼》五听:一曰辞听,辞不直则烦;二曰色听,色不直则赧;三曰气听,气不直则喘;四曰耳听,耳不直则惑;五曰目听,目不直则眊然。)
yóu shì guān zhī, fū rén qíng bì jiàn yú wù. xī zhě jìn wáng hào sè, lí jī chéng sè yǐ yōng zhī. wú wáng hǎo guǎng dì, tài zǎi chén fá yǐ yōng zhī. huán gōng hǎo wèi, yì yá zhēng zi yǐ yōng zhī. chén míng wú duān, shén kě wèi yě. gù zhī rén zhǔ zhī hào wù, bù kě jiàn yú wài. suǒ hào wù jiàn yú wài, zé chén qiè chéng qí suǒ hào wù yǐ xíng yōng zhì yān. gù yuē: rén jūn wú jiàn qí yì, jiāng wéi xià ěr. cǐ zhī wèi yě. néng zhī cǐ zhě, kě yǐ nà shuō yú rén zhǔ yǐ.
由是观之,夫人情必见于物。(昔者晋王好色,骊姬乘色以壅之。吴王好广地,太宰陈伐以壅之。桓公好味,易牙蒸子以壅之。沉冥无端,甚可畏也。故知人主之好恶,不可见于外。所好恶见于外,则臣妾乘其所好恶以行壅制焉。故曰:人君无见其意,将为下饵。此之谓也。)能知此者,可以纳说于人主矣。