dài chéng bù kě yǐ bù wán, guō zhōu bù kě yǐ wài tōng, lǐ yù bù kě yǐ héng tōng, lǘ hàn bù kě yǐ wú hé, gōng yuán guān bì bù kě yǐ bù xiū. gù dài chéng bù wán, zé luàn zéi zhī rén móu guō zhōu wài tōng, zé jiān dùn yú yuè zhě zuò lǐ yù héng tōng, zé rǎng duó qiè dào zhě bù zhǐ lǘ hàn wú hé, wài nèi jiāo tōng, zé nán nǚ wú bié gōng yuán bù bèi, guān bì bù gù, suī yǒu liáng huò, bù néng shǒu yě. gù xíng shì bù dé lì fēi, zé jiān xié zhī rén què yuàn jìn fá wēi yán, zé jiǎn màn zhī rén zhěng qí xiàn lìng zhe míng, zé mán yí zhī rén bù gǎn fàn shǎng qìng xìn bì, zé yǒu gōng zhě quàn jiào xùn xí sú zhě zhòng, zé jūn mín huà biàn ér bù zì zhī yě. shì gù míng jūn zài shàng wèi, xíng shěng fá guǎ, fēi kě xíng ér bù xíng, fēi kě zuì ér bù zuì yě míng jūn zhě, bì qí mén, sāi qí tú, yǎn qí jī, shǐ mín wú yóu jiē yú yín fēi zhī dì, shì yǐ mín zhī dào zhèng xíng shàn yě ruò xìng rán. gù zuì fá guǎ ér mín yǐ zhì yǐ.
大城不可以不完,郭周不可以外通,里域不可以横通,闾闬不可以毋阖,宫垣关闭不可以不修。故大城不完,则乱贼之人谋;郭周外通,则奸遁逾越者作;里域横通,则攘夺窃盗者不止;闾闬无阖,外内交通,则男女无别;宫垣不备,关闭不固,虽有良货,不能守也。故形势不得力非,则奸邪之人悫愿;禁罚威严,则简慢之人整齐;宪令著明,则蛮夷之人不敢犯;赏庆信必,则有功者劝;教训习俗者众,则君民化变而不自知也。是故明君在上位,刑省罚寡,非可刑而不刑,非可罪而不罪也;明君者,闭其门,塞其涂,弇其迹,使民毋由接于淫非之地,是以民之道正行善也若性然。故罪罚寡而民以治矣。
xíng qí tián yě, shì qí gēng yún, jì qí nóng shì, ér jī bǎo zhī guó kě yǐ zhī yě. qí gēng zhī bù shēn, yún zhī bù jǐn, dì yí bù rèn, cǎo tián duō huì, gēng zhě bù bì féi, huāng zhě bù bì qiāo, yǐ rén wěi jì qí yě, cǎo tián duō ér pì tián shǎo zhě, suī bù shuǐ hàn, jī guó zhī yě yě. ruò shì ér mín guǎ, zé bù zú yǐ shǒu qí dì, ruò shì ér mín zhòng, zé guó pín mín jī. yǐ cǐ yù shuǐ hàn, zé zhòng sàn ér bù shōu bǐ mín bù zú yǐ shǒu zhě, qí chéng bù gù. mín jī zhě bù kě yǐ shǐ zhàn. zhòng sàn ér bù shōu, zé guó wèi qiū xū. gù yuē: yǒu dì jūn guó, ér bù wù gēng yún, jì shēng zhī jūn yě. gù yuē: xíng qí tián yě, shì qí gēng yún, jì qí nóng shì, ér jī bǎo zhī guó kě zhī yě.
行其田野,视其耕芸,计其农事,而饥饱之国可以知也。其耕之不深,芸之不谨,地宜不任,草田多秽,耕者不必肥,荒者不必墝,以人猥计其野,草田多而辟田少者,虽不水旱,饥国之野也。若是而民寡,则不足以守其地,若是而民众,则国贫民饥。以此遇水旱,则众散而不收;彼民不足以守者,其城不固。民饥者不可以使战。众散而不收,则国为丘墟。故曰:有地君国,而不务耕耘,寄生之君也。故曰:行其田野,视其耕芸,计其农事,而饥饱之国可知也。
xíng qí shān zé, guān qí sāng má, jì qí liù xù zhī chǎn, ér pín fù zhī guó kě zhī yě. fū shān zé guǎng dà, zé cǎo mù yì duō yě. rǎng dì féi ráo, zé sāng má yì zhí yě. jiàn cǎo duō yǎn, zé liù chù yì fán yě. shān zé suī guǎng, cǎo mù wú jìn, rǎng dì suī féi. sāng má wú shù jiàn cǎo suī duō, liù chù yǒu zhēng, bì huò zhī mén yě. gù yuē:" shí huò bù suí". jīn yù suī duō, wèi zhī pín guó yě. gù yuē:" xíng qí shān zé, guān qí sāng má, jì qí liù chù zhī chǎn, ér pín fù zhī guó kě zhī yě."
行其山泽,观其桑麻,计其六蓄之产,而贫富之国可知也。夫山泽广大,则草木易多也。壤地肥饶,则桑麻易植也。荐草多衍,则六畜易繁也。山泽虽广,草木毋禁,壤地虽肥。桑麻毋数;荐草虽多,六畜有征,闭货之门也。故曰:“时货不遂”。金玉虽多,谓之贫国也。故曰:“行其山泽,观其桑麻,计其六畜之产,而贫富之国可知也。”
rù guó yì, shì gōng shì, guān chē mǎ yī fú, ér chǐ jiǎn zhī guó kě zhī yě. fū guó chéng dà ér tián yě qiǎn xiá zhě, qí yě bù zú yǐ yǎng qí mín. chéng yù dà ér rén mín guǎ zhě, qí mín bù zú yǐ shǒu qí chéng. gōng yíng dà ér shì wū guǎ zhě, qí shì bù zú yǐ shí qí gōng. shì wū zhòng ér rén tú guǎ zhě, qí rén bù zú yǐ chù qí shì. qūn cāng guǎ ér tái xiè fán zhě, qí cáng bù zú yǐ gòng qí fèi. gù yuē:" zhǔ shàng wú jī ér gōng shì měi, máng jiā wú jī ér yī fú xiū, chéng chē zhě shì guān wàng, jiǔ xíng zhě zá wén cǎi, běn zī shǎo ér mò yòng duō zhě, chǐ guó zhī sú yě." guó chǐ zé yòng fèi, yòng fèi zé mín pín, mín pín zé jiān zhì shēng, jiān zhì shēng zé xié qiǎo zuò gù jiān xié zhī suǒ shēng, shēng yú kuì bù zú kuì bù zú zhī suǒ shēng, shēng yú chǐ chǐ zhī suǒ shēng, shēng yú wú dù gù yuē:" shěn duó liàng, jié yī fú, jiǎn cái yòng, jìn chǐ tài, wèi guó zhī jí yě." bù tōng yú ruò jì zhě, bù kě shǐ yòng guó. gù yuē:" rù guó yì, shì gōng shì, guān chē mǎ yī fú, ér chǐ jiǎn zhī guó kě zhī yě."
入国邑,视宫室,观车马衣服,而侈俭之国可知也。夫国城大而田野浅狭者,其野不足以养其民。城域大而人民寡者,其民不足以守其城。宫营大而室屋寡者,其室不足以实其宫。室屋众而人徒寡者,其人不足以处其室。囷仓寡而台榭繁者,其藏不足以共其费。故曰:“主上无积而宫室美,氓家无积而衣服修,乘车者饰观望,灸行者杂文采,本资少而末用多者,侈国之俗也。”国侈则用费,用费则民贫,民贫则奸智生,奸智生则邪巧作;故奸邪之所生,生于匮不足;匮不足之所生,生于侈;侈之所生,生于毋度;故曰:“审度量,节衣服,俭财用,禁侈泰,为国之急也。”不通于若计者,不可使用国。故曰:“入国邑,视宫室,观车马衣服,而侈俭之国可知也。”
kè xiōng jī, jì shī yì, guān tái xiè, liàng guó fèi, ér shí xū zhī guó kě zhī yě. fán tián yě wàn jiā zhī zhòng, kě shí zhī dì, fāng wǔ shí lǐ, kě yǐ wéi zú yǐ. wàn jiā yǐ xià, zé jiù shān zé kě yǐ. wàn jiā yǐ shàng, zé qù shān zé kě yǐ. bǐ yě xī pì ér mín wú jī zhě, guó dì xiǎo ér shí dì qiǎn yě. tián bàn kěn ér mín yǒu yú shí ér sù mǐ duō zhě, guó dì dà ér shí dì bó yě. guó dì dà ér yě bù pì zhě, jūn hǎo huò ér chén hǎo lì zhě yě. pì dì guǎng ér mín bù zú zhě, shàng fù zhòng, liú qí cáng zhě yě, gù yuē:" sù xíng yú sān bǎi lǐ, zé guó wú yī nián zhī jī sù xíng yú sì bǎi lǐ, zé guó wú èr nián zhī jī sù xíng yú wǔ bǎi lǐ, zé zhòng yǒu jī sè" qí jià wáng sān zhī yī zhě, mìng yuē xiǎo xiōng. xiǎo xiōng sān nián ér dà xiōng, dà xiōng, zé zhòng yǒu dà yí bāo yǐ. shén yī zhī shī, shén sān wú shì, zé jià wáng sān zhī yī. jià wáng sān zhī yī, ér fēi yǒu gù gài jī yě, zé dào yǒu sǔn jí yǐ. shén yī zhī shī, sān nián bù jiě, fēi yǒu yú shí yě, zé mín yǒu yù zi yǐ. gù yuē:" shān lín suī jìn. cǎo mù suī měi, gōng shì bì yǒu dù, jìn fā bì yǒu shí, shì hé yě? yuē:" dà mù bù kě dú fá yě, dà mù bù kě dú jǔ yě, dà mù bù kě dú xuàn yě, dà mù bù kě jiā zhī báo qiáng zhī shàng." gù yuē:" shān lín suī guǎng, cǎo mù suī měi, jìn fā bì yǒu shí guó suī chōng yíng, jīn yù suī duō, gōng shì bì yǒu dù jiāng hǎi suī guǎng, chí zé suī bó, yú biē suī duō, wǎng gǔ bì yǒu zhèng." chuán wǎng bù kě yī cái ér chéng yě. fēi sī cǎo mù ài yú biē yě, è fèi mín yú shēng gǔ yě. gù yuē:" xiān wáng zhī jìn shān zé zhī zuò zhě, bó mín yú shēng gǔ yě." bǐ mín fēi gǔ bù shí, gǔ fēi dì bù shēng, dì fēi mín bù dòng, mín fēi zuò lì wú yǐ zhì cái, tiān xià zhī suǒ shēng, shēng yú yòng lì lì zhī suǒ shēng, shēng yú láo shēn, shì gù zhǔ shàng yòng cái wú yǐ, shì mín yòng lì wú xiū yě, gù yuē:" tái xiè xiāng wàng zhě, qí shàng xià xiāng yuàn yě". mín wú yú jī zhě, qí jìn bù bì zhǐ, zhòng yǒu yí bāo zhě, qí zhàn bù bì shèng. dào yǒu sǔn jí zhě, qí shǒu bù bì gù. gù lìng bù bì xíng, jìn bù bì zhǐ, zhàn bù bì shèng, shǒu bù bì gù, zé wēi wáng suí qí hòu yǐ gù yuē:" kè xiōng jī, jì shī yì, guān tái xiè, liàng guó fèi, shí xū zhī guó kě zhī yě."
课兇饥,计师役,观台榭,量国费,而实虚之国可知也。凡田野万家之众,可食之地,方五十里,可以为足矣。万家以下,则就山泽可矣。万家以上,则去山泽可矣。彼野悉辟而民无积者,国地小而食地浅也。田半垦而民有余食而粟米多者,国地大而食地博也。国地大而野不辟者,君好货而臣好利者也。辟地广而民不足者,上赋重,流其藏者也,故曰:“粟行于三百里,则国毋一年之积;粟行于四百里,则国毋二年之积;粟行于五百里,则众有饥色;”其稼亡三之一者,命曰小兇。小兇三年而大兇,大兇,则众有大遗苞矣。什一之师,什三毋事,则稼亡三之一。稼亡三之一,而非有故盖积也,则道有损瘠矣。什一之师,三年不解,非有余食也,则民有鬻子矣。故曰:“山林虽近。草木虽美,宫室必有度,禁发必有时,是何也?曰:“大木不可独伐也,大木不可独举也,大木不可独鉉也,大木不可加之薄墙之上。”故曰:“山林虽广,草木虽美,禁发必有时;国虽充盈,金玉虽多,宫室必有度;江海虽广,池泽虽博,鱼鳖虽多,罔罟必有正。”船网不可一财而成也。非私草木爱鱼鳖也,恶废民于生谷也。故曰:“先王之禁山泽之作者,博民于生谷也。”彼民非谷不食,谷非地不生,地非民不动,民非作力毋以致财,天下之所生,生于用力;力之所生,生于劳身,是故主上用财毋已,是民用力毋休也,故曰:“台榭相望者,其上下相怨也”。民毋余积者,其禁不必止,众有遗苞者,其战不必胜。道有损瘠者,其守不必固。故令不必行,禁不必止,战不必胜,守不必固,则危亡随其后矣;故曰:“课兇饥,计师役,观台榭,量国费,实虚之国可知也。”
rù zhōu lǐ, guān xí sú, tīng mín zhī suǒ yǐ huà qí shàng. ér zhì luàn zhī guó kě zhī yě. zhōu lǐ bù gé, lǘ hàn bù shè, chū rù wú shí, zǎo yàn bù jīn, zé rǎng duó qiè dào, gōng jī cán zéi zhī mín, wú zì shèng yǐ. shí gǔ shuǐ, xiàng záo jǐng, chǎng róng jiē, shù mù mào, gōng qiáng huǐ huài, mén hù bù bì, wài nèi jiāo tōng, zé nán nǚ zhī bié wú zì zhèng yǐ. xiāng wú zhǎng yóu, lǐ wú shì shě, shí wú huì tóng, sàng zhēng bù jù, jìn fá bù yán, zé chǐ zhǎng jí mù, wú zì shēng yǐ. gù zhàng lǐ bù jǐn, zé mín bù xiū lián, lùn xián bù xiāng jǔ, zé shì bù jí xíng, huò cái xíng yú guó, zé fǎ lìng huǐ yú guān. qǐng yè dé yú shàng, zé dǎng yǔ chéng yú xià. xiāng guān wú fǎ zhì, bǎi xìng qún tú bù cóng cǐ wáng guó shì jūn zhī suǒ zì shēng yě. gù yuē:" rù zhōu lǐ, guān xí sú, tīng mín zhī suǒ yǐ huà qí shàng zhě, ér zhì luàn zhī guó kě zhī yě."
入州里,观习俗,听民之所以化其上。而治乱之国可知也。州里不鬲,闾闬不设,出入毋时,早晏不禁,则攘夺窃盗,攻击残贼之民,毋自胜矣。食谷水,巷凿井,场容接,树木茂,宫墙毁坏,门户不闭,外内交通,则男女之别毋自正矣。乡毋长游,里毋士舍,时无会同,丧烝不聚,禁罚不严,则齿长辑睦,毋自生矣。故帐礼不谨,则民不修廉,论贤不乡举,则士不及行,货财行于国,则法令毁于官。请谒得于上,则党与成于下。乡官毋法制,百姓群徒不从;此亡国弒君之所自生也。故曰:“入州里,观习俗,听民之所以化其上者,而治乱之国可知也。”
rù cháo tíng, guān zuǒ yòu, qiú běn cháo zhī chén, lùn shàng xià zhī suǒ guì jiàn zhě, ér jiàng ruò zhī guó kě zhī yě. gōng duō wèi shàng, lù shǎng wéi xià, zé jī láo zhī chén, bù wù jìn lì. zhì xíng wéi shàng, jué liè wéi xià, zé háo jié cái chén, bù wù jié néng. biàn pì zuǒ yòu, bù lùn gōng néng, ér yǒu jué lù, zé bǎi xìng jí yuàn. fēi shàng jiàn jué qīng lù. jīn yù huò cái shāng gǔ zhī rén, bù lùn zhì xíng, ér yǒu jué lù yě, zé shàng lìng qīng, fǎ zhì huǐ. quán zhòng zhī rén, bù lùn cái néng, ér dé zūn wèi, zé mín bèi běn háng ér qiú wài shì. bǐ jī láo zhī chén, bù wù jìn lì. zé bīng shì bù zhàn yǐ. háo jié cái rén bù wù jié néng, zé nèi zhì bù bié yǐ. bǎi xìng jí yuàn, fēi shàng jiàn jué qīng lù, zé shàng wú yǐ quàn zhòng yǐ. shàng lìng qīng, fǎ zhì huǐ, zé jūn wú yǐ shǐ chén, chén wú yǐ shì jūn yǐ. mín bèi běn háng ér qiú wài shì, zé guó zhī qíng wěi jié zài dí guó yǐ. gù yuē:" rù cháo tíng, guān zuǒ yòu, qiú běn cháo zhī chén, lùn shàng xià zhī suǒ guì jiàn zhě, ér jiàng ruò zhī guó kě zhī yě."
入朝廷,观左右,求本朝之臣,论上下之所贵贱者,而彊弱之国可知也。功多为上,禄赏为下,则积劳之臣,不务尽力。治行为上,爵列为下,则豪桀材臣,不务竭能。便辟左右,不论功能,而有爵禄,则百姓疾怨。非上贱爵轻禄。金玉货财商贾之人,不论志行,而有爵禄也,则上令轻,法制毁。权重之人,不论才能,而得尊位,则民倍本行而求外势。彼积劳之臣,不务尽力。则兵士不战矣。豪桀材人不务竭能,则内治不别矣。百姓疾怨,非上贱爵轻禄,则上毋以劝众矣。上令轻,法制毁,则君毋以使臣,臣毋以事君矣。民倍本行而求外势,则国之情伪竭在敌国矣。故曰:“入朝廷,观左右,求本朝之臣,论上下之所贵贱者,而彊弱之国可知也。”
zhì fǎ chū lìng, lín zhòng yòng mín, jì qí wēi yán kuān huì, xíng yú qí mín yǔ bù xíng yú qí mín kě zhī yě. fǎ xū lì ér hài shū yuǎn, lìng yī bù ér bù tīng zhě cún, jiàn jué lù ér wú gōng zhě fù, rán zé zhòng bì qīng lìng, ér shàng wèi wēi. gù yuē:" liáng tián bù zài zhàn shì, sān nián ér bīng ruò. shǎng fá bù xìn, wǔ nián ér pò. shàng mài guān jué, shí nián ér wáng. bèi rén lún ér qín shòu xíng, shí nián ér miè." zhàn bù shèng, ruò yě. dì sì xuē, rù zhū hóu, pò yě. lí běn guó, xǐ dū yì, wáng yě. yǒu zhě yì xìng, miè yě. gù yuē:" zhì fǎ chū lìng, lín zhòng yòng mín, jì qí wēi yán kuān huì, ér xíng yú qí mín bù xíng yú qí mín kě zhī yě."
置法出令,临众用民,计其威严宽惠,行于其民与不行于其民可知也。法虚立而害疏远,令一布而不听者存,贱爵禄而毋功者富,然则众必轻令,而上位危。故曰:“良田不在战士,三年而兵弱。赏罚不信,五年而破。上卖官爵,十年而亡。倍人伦而禽兽行,十年而灭。”战不胜,弱也。地四削,入诸侯,破也。离本国,徙都邑,亡也。有者异姓,灭也。故曰:“置法出令,临众用民,计其威严宽惠,而行于其民不行于其民可知也。”
jì dí yǔ, liàng shàng yì, chá guó běn, guān mín chǎn zhī suǒ yǒu yú bù zú, ér cún wáng zhī guó kě zhī yě. dí guó jiàng ér yǔ guó ruò, jiàn chén sǐ ér yú chén zūn, sī qíng xíng ér gōng fǎ huǐ, rán zé yǔ guó bù shì qí qīn, ér dí guó bù wèi qí jiàng, háo jié bù ān qí wèi, ér jī láo zhī rén bù huái qí lù. yuè shāng fàn ér bù wù běn huò, zé mín tōu chù ér bù shì jī jù. háo jié bù ān qí wèi, zé liáng chén chū, jī láo zhī rén bù huái qí lù, zé bīng shì bù yòng. mín tōu chù ér bù shì jī jù, zé qūn cāng kōng xū, rú shì ér jūn bù wéi biàn. rán zé rǎng duó qiè dào, cán zéi jìn qǔ zhī rén qǐ yǐ. nèi zhě tíng wú liáng chén, bīng shì bù yòng, qūn cāng kōng xū, ér wài yǒu jiàng dí zhī yōu, zé guó jū ér zì huǐ yǐ. gù yuē:" jì dí yǔ, liàng shàng yì, chá guó běn, guān mín chǎn zhī suǒ yǒu yú bù zú, ér cún wáng zhī guó kě zhī yě.
计敌与,量上意,察国本,观民产之所有余不足,而存亡之国可知也。敌国彊而与国弱,谏臣死而谀臣尊,私情行而公法毁,然则与国不恃其亲,而敌国不畏其彊,豪杰不安其位,而积劳之人不怀其禄。悦商贩而不务本货,则民偷处而不事积聚。豪杰不安其位,则良臣出,积劳之人不怀其禄,则兵士不用。民偷处而不事积聚,则囷仓空虚,如是而君不为变。然则攘夺窃盗,残贼进取之人起矣。内者廷无良臣,兵士不用,囷仓空虚,而外有彊敌之忧,则国居而自毁矣。故曰:“计敌与,量上意,察国本,观民产之所有余不足,而存亡之国可知也。
gù yǐ cǐ bā zhě guān rén zhǔ zhī guó, ér rén zhǔ wú suǒ nì qí qíng yǐ."
故以此八者观人主之国,而人主毋所匿其情矣。”