dài chéng bù kě yǐ bù wán, guō zhōu bù kě yǐ wài tōng, lǐ yù bù kě yǐ héng tōng, lǘ hàn bù kě yǐ wú hé, gōng yuán guān bì bù kě yǐ bù xiū. gù dài chéng bù wán, zé luàn zéi zhī rén móu guō zhōu wài tōng, zé jiān dùn yú yuè zhě zuò lǐ yù héng tōng, zé rǎng duó qiè dào zhě bù zhǐ lǘ hàn wú hé, wài nèi jiāo tōng, zé nán nǚ wú bié gōng yuán bù bèi, guān bì bù gù, suī yǒu liáng huò, bù néng shǒu yě. gù xíng shì bù dé lì fēi, zé jiān xié zhī rén què yuàn jìn fá wēi yán, zé jiǎn màn zhī rén zhěng qí xiàn lìng zhe míng, zé mán yí zhī rén bù gǎn fàn shǎng qìng xìn bì, zé yǒu gōng zhě quàn jiào xùn xí sú zhě zhòng, zé jūn mín huà biàn ér bù zì zhī yě. shì gù míng jūn zài shàng wèi, xíng shěng fá guǎ, fēi kě xíng ér bù xíng, fēi kě zuì ér bù zuì yě míng jūn zhě, bì qí mén, sāi qí tú, yǎn qí jī, shǐ mín wú yóu jiē yú yín fēi zhī dì, shì yǐ mín zhī dào zhèng xíng shàn yě ruò xìng rán. gù zuì fá guǎ ér mín yǐ zhì yǐ.
大城不可以不完,郭周不可以外通,里域不可以橫通,閭閈不可以毋闔,宮垣關閉不可以不修。故大城不完,則亂賊之人謀;郭周外通,則奸遁逾越者作;里域橫通,則攘奪竊盜者不止;閭閈無闔,外內交通,則男女無別;宮垣不備,關閉不固,雖有良貨,不能守也。故形勢不得力非,則奸邪之人愨願;禁罰威嚴,則簡慢之人整齊;憲令著明,則蠻夷之人不敢犯;賞慶信必,則有功者勸;教訓習俗者眾,則君民化變而不自知也。是故明君在上位,刑省罰寡,非可刑而不刑,非可罪而不罪也;明君者,閉其門,塞其塗,弇其跡,使民毋由接於淫非之地,是以民之道正行善也若性然。故罪罰寡而民以治矣。
xíng qí tián yě, shì qí gēng yún, jì qí nóng shì, ér jī bǎo zhī guó kě yǐ zhī yě. qí gēng zhī bù shēn, yún zhī bù jǐn, dì yí bù rèn, cǎo tián duō huì, gēng zhě bù bì féi, huāng zhě bù bì qiāo, yǐ rén wěi jì qí yě, cǎo tián duō ér pì tián shǎo zhě, suī bù shuǐ hàn, jī guó zhī yě yě. ruò shì ér mín guǎ, zé bù zú yǐ shǒu qí dì, ruò shì ér mín zhòng, zé guó pín mín jī. yǐ cǐ yù shuǐ hàn, zé zhòng sàn ér bù shōu bǐ mín bù zú yǐ shǒu zhě, qí chéng bù gù. mín jī zhě bù kě yǐ shǐ zhàn. zhòng sàn ér bù shōu, zé guó wèi qiū xū. gù yuē: yǒu dì jūn guó, ér bù wù gēng yún, jì shēng zhī jūn yě. gù yuē: xíng qí tián yě, shì qí gēng yún, jì qí nóng shì, ér jī bǎo zhī guó kě zhī yě.
行其田野,視其耕芸,計其農事,而饑飽之國可以知也。其耕之不深,芸之不謹,地宜不任,草田多穢,耕者不必肥,荒者不必墝,以人猥計其野,草田多而闢田少者,雖不水旱,飢國之野也。若是而民寡,則不足以守其地,若是而民眾,則國貧民飢。以此遇水旱,則眾散而不收;彼民不足以守者,其城不固。民飢者不可以使戰。眾散而不收,則國為丘墟。故曰:有地君國,而不務耕耘,寄生之君也。故曰:行其田野,視其耕芸,計其農事,而饑飽之國可知也。
xíng qí shān zé, guān qí sāng má, jì qí liù xù zhī chǎn, ér pín fù zhī guó kě zhī yě. fū shān zé guǎng dà, zé cǎo mù yì duō yě. rǎng dì féi ráo, zé sāng má yì zhí yě. jiàn cǎo duō yǎn, zé liù chù yì fán yě. shān zé suī guǎng, cǎo mù wú jìn, rǎng dì suī féi. sāng má wú shù jiàn cǎo suī duō, liù chù yǒu zhēng, bì huò zhī mén yě. gù yuē: shí huò bù suí. jīn yù suī duō, wèi zhī pín guó yě. gù yuē: xíng qí shān zé, guān qí sāng má, jì qí liù chù zhī chǎn, ér pín fù zhī guó kě zhī yě.
行其山澤,觀其桑麻,計其六蓄之產,而貧富之國可知也。夫山澤廣大,則草木易多也。壤地肥饒,則桑麻易植也。薦草多衍,則六畜易繁也。山澤雖廣,草木毋禁,壤地雖肥。桑麻毋數;薦草雖多,六畜有徵,閉貨之門也。故曰:「時貨不遂」。金玉雖多,謂之貧國也。故曰:「行其山澤,觀其桑麻,計其六畜之產,而貧富之國可知也。」
rù guó yì, shì gōng shì, guān chē mǎ yī fú, ér chǐ jiǎn zhī guó kě zhī yě. fū guó chéng dà ér tián yě qiǎn xiá zhě, qí yě bù zú yǐ yǎng qí mín. chéng yù dà ér rén mín guǎ zhě, qí mín bù zú yǐ shǒu qí chéng. gōng yíng dà ér shì wū guǎ zhě, qí shì bù zú yǐ shí qí gōng. shì wū zhòng ér rén tú guǎ zhě, qí rén bù zú yǐ chù qí shì. qūn cāng guǎ ér tái xiè fán zhě, qí cáng bù zú yǐ gòng qí fèi. gù yuē: zhǔ shàng wú jī ér gōng shì měi, máng jiā wú jī ér yī fú xiū, chéng chē zhě shì guān wàng, jiǔ xíng zhě zá wén cǎi, běn zī shǎo ér mò yòng duō zhě, chǐ guó zhī sú yě. guó chǐ zé yòng fèi, yòng fèi zé mín pín, mín pín zé jiān zhì shēng, jiān zhì shēng zé xié qiǎo zuò gù jiān xié zhī suǒ shēng, shēng yú guì bù zú guì bù zú zhī suǒ shēng, shēng yú chǐ chǐ zhī suǒ shēng, shēng yú wú dù gù yuē: shěn dù liàng, jié yī fú, jiǎn cái yòng, jìn chǐ tài, wèi guó zhī jí yě. bù tōng yú ruò jì zhě, bù kě shǐ yòng guó. gù yuē: rù guó yì, shì gōng shì, guān chē mǎ yī fú, ér chǐ jiǎn zhī guó kě zhī yě.
入國邑,視宮室,觀車馬衣服,而侈儉之國可知也。夫國城大而田野淺狹者,其野不足以養其民。城域大而人民寡者,其民不足以守其城。宮營大而室屋寡者,其室不足以實其宮。室屋眾而人徒寡者,其人不足以處其室。囷倉寡而台榭繁者,其藏不足以共其費。故曰:「主上無積而宮室美,氓家無積而衣服修,乘車者飾觀望,灸行者雜文采,本資少而末用多者,侈國之俗也。」國侈則用費,用費則民貧,民貧則奸智生,奸智生則邪巧作;故奸邪之所生,生於匱不足;匱不足之所生,生於侈;侈之所生,生於毋度;故曰:「審度量,節衣服,儉財用,禁侈泰,為國之急也。」不通於若計者,不可使用國。故曰:「入國邑,視宮室,觀車馬衣服,而侈儉之國可知也。」
kè xiōng jī, jì shī yì, guān tái xiè, liàng guó fèi, ér shí xū zhī guó kě zhī yě. fán tián yě wàn jiā zhī zhòng, kě shí zhī dì, fāng wǔ shí lǐ, kě yǐ wèi zú yǐ. wàn jiā yǐ xià, zé jiù shān zé kě yǐ. wàn jiā yǐ shàng, zé qù shān zé kě yǐ. bǐ yě xī pì ér mín wú jī zhě, guó dì xiǎo ér shí dì qiǎn yě. tián bàn kěn ér mín yǒu yú shí ér sù mǐ duō zhě, guó dì dà ér shí dì bó yě. guó dì dà ér yě bù pì zhě, jūn hǎo huò ér chén hǎo lì zhě yě. pì dì guǎng ér mín bù zú zhě, shàng fù zhòng, liú qí cáng zhě yě, gù yuē: sù xíng yú sān bǎi lǐ, zé guó wú yī nián zhī jī sù xíng yú sì bǎi lǐ, zé guó wú èr nián zhī jī sù xíng yú wǔ bǎi lǐ, zé zhòng yǒu jī sè qí jià wáng sān zhī yī zhě, mìng yuē xiǎo xiōng. xiǎo xiōng sān nián ér dà xiōng, dà xiōng, zé zhòng yǒu dà yí bāo yǐ. shén yī zhī shī, shén sān wú shì, zé jià wáng sān zhī yī. jià wáng sān zhī yī, ér fēi yǒu gù gài jī yě, zé dào yǒu sǔn jí yǐ. shén yī zhī shī, sān nián bù jiě, fēi yǒu yú shí yě, zé mín yǒu yù zi yǐ. gù yuē: shān lín suī jìn. cǎo mù suī měi, gōng shì bì yǒu dù, jìn fā bì yǒu shí, shì hé yě? yuē: dà mù bù kě dú fá yě, dà mù bù kě dú jǔ yě, dà mù bù kě dú xuàn yě, dà mù bù kě jiā zhī báo qiáng zhī shàng. gù yuē: shān lín suī guǎng, cǎo mù suī měi, jìn fā bì yǒu shí guó suī chōng yíng, jīn yù suī duō, gōng shì bì yǒu dù jiāng hǎi suī guǎng, chí zé suī bó, yú biē suī duō, wǎng gǔ bì yǒu zhèng. chuán wǎng bù kě yī cái ér chéng yě. fēi sī cǎo mù ài yú biē yě, è fèi mín yú shēng gǔ yě. gù yuē: xiān wáng zhī jìn shān zé zhī zuò zhě, bó mín yú shēng gǔ yě. bǐ mín fēi gǔ bù shí, gǔ fēi dì bù shēng, dì fēi mín bù dòng, mín fēi zuò lì wú yǐ zhì cái, tiān xià zhī suǒ shēng, shēng yú yòng lì lì zhī suǒ shēng, shēng yú láo shēn, shì gù zhǔ shàng yòng cái wú yǐ, shì mín yòng lì wú xiū yě, gù yuē: tái xiè xiāng wàng zhě, qí shàng xià xiāng yuàn yě. mín wú yú jī zhě, qí jìn bù bì zhǐ, zhòng yǒu yí bāo zhě, qí zhàn bù bì shèng. dào yǒu sǔn jí zhě, qí shǒu bù bì gù. gù lìng bù bì xíng, jìn bù bì zhǐ, zhàn bù bì shèng, shǒu bù bì gù, zé wēi wáng suí qí hòu yǐ gù yuē: kè xiōng jī, jì shī yì, guān tái xiè, liàng guó fèi, shí xū zhī guó kě zhī yě.
課兇飢,計師役,觀台榭,量國費,而實虛之國可知也。凡田野萬家之眾,可食之地,方五十里,可以為足矣。萬家以下,則就山澤可矣。萬家以上,則去山澤可矣。彼野悉辟而民無積者,國地小而食地淺也。田半墾而民有餘食而粟米多者,國地大而食地博也。國地大而野不辟者,君好貨而臣好利者也。闢地廣而民不足者,上賦重,流其藏者也,故曰:「粟行於三百里,則國毋一年之積;粟行於四百里,則國毋二年之積;粟行於五百里,則眾有飢色;」其稼亡三之一者,命曰小兇。小兇三年而大兇,大兇,則眾有大遺苞矣。什一之師,什三毋事,則稼亡三之一。稼亡三之一,而非有故蓋積也,則道有損瘠矣。什一之師,三年不解,非有餘食也,則民有鬻子矣。故曰:「山林雖近。草木雖美,宮室必有度,禁發必有時,是何也?曰:「大木不可獨伐也,大木不可獨舉也,大木不可獨鉉也,大木不可加之薄牆之上。」故曰:「山林雖廣,草木雖美,禁發必有時;國雖充盈,金玉雖多,宮室必有度;江海雖廣,池澤雖博,魚鱉雖多,罔罟必有正。」船網不可一財而成也。非私草木愛魚鱉也,惡廢民於生谷也。故曰:「先王之禁山澤之作者,博民於生谷也。」彼民非谷不食,谷非地不生,地非民不動,民非作力毋以致財,天下之所生,生於用力;力之所生,生於勞身,是故主上用財毋已,是民用力毋休也,故曰:「台榭相望者,其上下相怨也」。民毋余積者,其禁不必止,眾有遺苞者,其戰不必勝。道有損瘠者,其守不必固。故令不必行,禁不必止,戰不必勝,守不必固,則危亡隨其後矣;故曰:「課兇飢,計師役,觀台榭,量國費,實虛之國可知也。」
rù zhōu lǐ, guān xí sú, tīng mín zhī suǒ yǐ huà qí shàng. ér zhì luàn zhī guó kě zhī yě. zhōu lǐ bù gé, lǘ hàn bù shè, chū rù wú shí, zǎo yàn bù jīn, zé rǎng duó qiè dào, gōng jī cán zéi zhī mín, wú zì shèng yǐ. shí gǔ shuǐ, xiàng záo jǐng, chǎng róng jiē, shù mù mào, gōng qiáng huǐ huài, mén hù bù bì, wài nèi jiāo tōng, zé nán nǚ zhī bié wú zì zhèng yǐ. xiāng wú zhǎng yóu, lǐ wú shì shě, shí wú huì tóng, sàng zhēng bù jù, jìn fá bù yán, zé chǐ zhǎng jí mù, wú zì shēng yǐ. gù zhàng lǐ bù jǐn, zé mín bù xiū lián, lùn xián bù xiāng jǔ, zé shì bù jí xíng, huò cái xíng yú guó, zé fǎ lìng huǐ yú guān. qǐng yè dé yú shàng, zé dǎng yǔ chéng yú xià. xiāng guān wú fǎ zhì, bǎi xìng qún tú bù cóng cǐ wáng guó shì jūn zhī suǒ zì shēng yě. gù yuē: rù zhōu lǐ, guān xí sú, tīng mín zhī suǒ yǐ huà qí shàng zhě, ér zhì luàn zhī guó kě zhī yě.
入州里,觀習俗,聽民之所以化其上。而治亂之國可知也。州里不鬲,閭閈不設,出入毋時,早晏不禁,則攘奪竊盜,攻擊殘賊之民,毋自勝矣。食谷水,巷鑿井,場容接,樹木茂,宮牆毀壞,門戶不閉,外內交通,則男女之別毋自正矣。鄉毋長游,里毋士舍,時無會同,喪烝不聚,禁罰不嚴,則齒長輯睦,毋自生矣。故帳禮不謹,則民不修廉,論賢不鄉舉,則士不及行,貨財行於國,則法令毀於官。請謁得於上,則黨與成於下。鄉官毋法制,百姓群徒不從;此亡國弒君之所自生也。故曰:「入州里,觀習俗,聽民之所以化其上者,而治亂之國可知也。」
rù cháo tíng, guān zuǒ yòu, qiú běn cháo zhī chén, lùn shàng xià zhī suǒ guì jiàn zhě, ér jiàng ruò zhī guó kě zhī yě. gōng duō wèi shàng, lù shǎng wèi xià, zé jī láo zhī chén, bù wù jǐn lì. zhì xíng wèi shàng, jué liè wèi xià, zé háo jié cái chén, bù wù jié néng. biàn pì zuǒ yòu, bù lùn gōng néng, ér yǒu jué lù, zé bǎi xìng jí yuàn. fēi shàng jiàn jué qīng lù. jīn yù huò cái shāng jiǎ zhī rén, bù lùn zhì xíng, ér yǒu jué lù yě, zé shàng lìng qīng, fǎ zhì huǐ. quán zhòng zhī rén, bù lùn cái néng, ér dé zūn wèi, zé mín bèi běn háng ér qiú wài shì. bǐ jī láo zhī chén, bù wù jǐn lì. zé bīng shì bù zhàn yǐ. háo jié cái rén bù wù jié néng, zé nèi zhì bù bié yǐ. bǎi xìng jí yuàn, fēi shàng jiàn jué qīng lù, zé shàng wú yǐ quàn zhòng yǐ. shàng lìng qīng, fǎ zhì huǐ, zé jūn wú yǐ shǐ chén, chén wú yǐ shì jūn yǐ. mín bèi běn háng ér qiú wài shì, zé guó zhī qíng wěi jié zài dí guó yǐ. gù yuē: rù cháo tíng, guān zuǒ yòu, qiú běn cháo zhī chén, lùn shàng xià zhī suǒ guì jiàn zhě, ér jiàng ruò zhī guó kě zhī yě.
入朝廷,觀左右,求本朝之臣,論上下之所貴賤者,而彊弱之國可知也。功多為上,祿賞為下,則積勞之臣,不務盡力。治行為上,爵列為下,則豪桀材臣,不務竭能。便辟左右,不論功能,而有爵祿,則百姓疾怨。非上賤爵輕祿。金玉貨財商賈之人,不論志行,而有爵祿也,則上令輕,法制毀。權重之人,不論才能,而得尊位,則民倍本行而求外勢。彼積勞之臣,不務盡力。則兵士不戰矣。豪桀材人不務竭能,則內治不別矣。百姓疾怨,非上賤爵輕祿,則上毋以勸眾矣。上令輕,法制毀,則君毋以使臣,臣毋以事君矣。民倍本行而求外勢,則國之情偽竭在敵國矣。故曰:「入朝廷,觀左右,求本朝之臣,論上下之所貴賤者,而彊弱之國可知也。」
zhì fǎ chū lìng, lín zhòng yòng mín, jì qí wēi yán kuān huì, xíng yú qí mín yǔ bù xíng yú qí mín kě zhī yě. fǎ xū lì ér hài shū yuǎn, lìng yī bù ér bù tīng zhě cún, jiàn jué lù ér wú gōng zhě fù, rán zé zhòng bì qīng lìng, ér shàng wèi wēi. gù yuē: liáng tián bù zài zhàn shì, sān nián ér bīng ruò. shǎng fá bù xìn, wǔ nián ér pò. shàng mài guān jué, shí nián ér wáng. bèi rén lún ér qín shòu xíng, shí nián ér miè. zhàn bù shèng, ruò yě. dì sì xuē, rù zhū hóu, pò yě. lí běn guó, xǐ dū yì, wáng yě. yǒu zhě yì xìng, miè yě. gù yuē: zhì fǎ chū lìng, lín zhòng yòng mín, jì qí wēi yán kuān huì, ér xíng yú qí mín bù xíng yú qí mín kě zhī yě.
置法出令,臨眾用民,計其威嚴寬惠,行於其民與不行於其民可知也。法虛立而害疏遠,令一布而不聽者存,賤爵祿而毋功者富,然則眾必輕令,而上位危。故曰:「良田不在戰士,三年而兵弱。賞罰不信,五年而破。上賣官爵,十年而亡。倍人倫而禽獸行,十年而滅。」戰不勝,弱也。地四削,入諸侯,破也。離本國,徙都邑,亡也。有者異姓,滅也。故曰:「置法出令,臨眾用民,計其威嚴寬惠,而行於其民不行於其民可知也。」
jì dí yǔ, liàng shàng yì, chá guó běn, guān mín chǎn zhī suǒ yǒu yú bù zú, ér cún wáng zhī guó kě zhī yě. dí guó jiàng ér yǔ guó ruò, jiàn chén sǐ ér yú chén zūn, sī qíng xíng ér gōng fǎ huǐ, rán zé yǔ guó bù shì qí qīn, ér dí guó bù wèi qí jiàng, háo jié bù ān qí wèi, ér jī láo zhī rén bù huái qí lù. yuè shāng fàn ér bù wù běn huò, zé mín tōu chù ér bù shì jī jù. háo jié bù ān qí wèi, zé liáng chén chū, jī láo zhī rén bù huái qí lù, zé bīng shì bù yòng. mín tōu chù ér bù shì jī jù, zé qūn cāng kōng xū, rú shì ér jūn bù wèi biàn. rán zé rǎng duó qiè dào, cán zéi jìn qǔ zhī rén qǐ yǐ. nèi zhě tíng wú liáng chén, bīng shì bù yòng, qūn cāng kōng xū, ér wài yǒu jiàng dí zhī yōu, zé guó jū ér zì huǐ yǐ. gù yuē: jì dí yǔ, liàng shàng yì, chá guó běn, guān mín chǎn zhī suǒ yǒu yú bù zú, ér cún wáng zhī guó kě zhī yě.
計敵與,量上意,察國本,觀民產之所有餘不足,而存亡之國可知也。敵國彊而與國弱,諫臣死而諛臣尊,私情行而公法毀,然則與國不恃其親,而敵國不畏其彊,豪傑不安其位,而積勞之人不懷其祿。悅商販而不務本貨,則民偷處而不事積聚。豪傑不安其位,則良臣出,積勞之人不懷其祿,則兵士不用。民偷處而不事積聚,則囷倉空虛,如是而君不為變。然則攘奪竊盜,殘賊進取之人起矣。內者廷無良臣,兵士不用,囷倉空虛,而外有彊敵之憂,則國居而自毀矣。故曰:「計敵與,量上意,察國本,觀民產之所有餘不足,而存亡之國可知也。
gù yǐ cǐ bā zhě guān rén zhǔ zhī guó, ér rén zhǔ wú suǒ nì qí qíng yǐ.
故以此八者觀人主之國,而人主毋所匿其情矣。」