fán jūn guó zhī zhòng qì, mò zhòng yú lìng. lìng zhòng zé jūn zūn, jūn zūn zé guó ān lìng qīng zé jūn bēi, jūn bēi zé guó wēi. gù ān guó zài hu zūn jūn, zūn jūn zài hu xíng lìng, xíng lìng zài hu yán fá. fá yán lìng xíng, zé bǎi lì jiē kǒng fá bù yán, lìng bù xíng, zé bǎi lì jiē xǐ. gù míng jūn chá yú zhì mín zhī běn, běn mò yào yú lìng. gù yuē: kuī lìng zhě sǐ, yì lìng zhě sǐ, bù xíng lìng zhě sǐ, liú lìng zhě sǐ, bù cóng lìng zhě sǐ. wǔ zhě sǐ ér wú shè, wéi lìng shì shì. gù yuē: lìng zhòng ér xià kǒng.
凡君国之重器,莫重于令。令重则君尊,君尊则国安;令轻则君卑,君卑则国危。故安国在乎尊君,尊君在乎行令,行令在乎严罚。罚严令行,则百吏皆恐;罚不严,令不行,则百吏皆喜。故明君察于治民之本,本莫要于令。故曰:亏令者死,益令者死,不行令者死,留令者死,不从令者死。五者死而无赦,唯令是视。故曰:令重而下恐。
wèi shàng zhě bù míng, lìng chū suī zì shàng, ér lùn kě yǔ bù kě zhě zài xià. fū bèi shàng lìng yǐ wéi wēi, zé xíng zì yú jǐ yǐ wéi sī, bǎi lì xī bù xǐ zhī yǒu? qiě fú lìng chū suī zì shàng, ér lùn kě yǔ bù kě zhě zài xià, shì wēi xià xì yú mín yě. wēi xià xì yú mín, ér qiú shàng zhī wú wēi, bù kě de yě. lìng chū ér liú zhě wú zuì, zé shì jiào mín bù jìng yě. lìng chū ér bù xíng zhě wú zuì, xíng zhī zhě yǒu zuì, shì jiē jiào mín bù tīng yě. lìng chū ér lùn kě yǔ bù kě zhě zài guān, shì wēi xià fēn yě. yì sǔn zhě wú zuì, zé shì jiào mín xié tú yě. rú cǐ, zé qiǎo nìng zhī rén, jiāng yǐ cǐ chéng sī wèi jiāo bǐ zhōu zhī rén, jiāng yǐ cǐ ā dǎng qǔ yǔ tān lì zhī rén, jiāng yǐ cǐ shōu huò jù cái nuò ruò zhī rén, jiāng yǐ cǐ ā guì shì fù biàn pì fá jīn zhī rén, jiāng yǐ cǐ mǎi yù chéng míng. gù lìng yī chū, shì mín xié tú wǔ qú, ér qiú shàng zhī wú wēi, xià zhī wú luàn, bù kě de yě.
为上者不明,令出虽自上,而论可与不可者在下。夫倍上令以为威,则行恣于己以为私,百吏奚不喜之有?且夫令出虽自上,而论可与不可者在下,是威下系于民也。威下系于民,而求上之毋危,不可得也。令出而留者无罪,则是教民不敬也。令出而不行者毋罪,行之者有罪,是皆教民不听也。令出而论可与不可者在官,是威下分也。益损者毋罪,则是教民邪途也。如此,则巧佞之人,将以此成私为交;比周之人,将以此阿党取与;贪利之人,将以此收货聚财;懦弱之人,将以此阿贵事富便辟;伐矜之人,将以此买誉成名。故令一出,示民邪途五衢,而求上之毋危,下之毋乱,不可得也。
shū sù bù zú, mò shēng bù jīn, mín bì yǒu jī è zhī sè, ér gōng yǐ diāo wén kè lòu xiāng zhì yě, wèi zhī nì. bù bó bù zú, yī fú wú dù, mín bì yǒu dòng hán zhī shāng, ér nǚ yǐ měi yī jǐn xiù qí zǔ xiāng zhì yě, wèi zhī nì. wàn shèng cáng bīng zhī guó, zú bù néng yě zhàn yìng dí, shè jì bì yǒu wēi wáng zhī huàn, ér shì yǐ wú fēn yì xiāng zhì yě, wèi zhī nì. jué rén bù lùn néng, lù rén bù lùn gōng, zé shì wú wéi xíng zhì sǐ jié, ér qún chén bì tōng wài qǐng yè, qǔ quán dào, xíng shì biàn pì, yǐ guì fù wèi róng huá yǐ xiāng zhì yě, wèi zhī nì.
菽粟不足,末生不禁,民必有饥饿之色,而工以雕文刻镂相稚也,谓之逆。布帛不足,衣服毋度,民必有冻寒之伤,而女以美衣锦绣綦组相稚也,谓之逆。万乘藏兵之国,卒不能野战应敌,社稷必有危亡之患,而士以毋分役相稚也,谓之逆。爵人不论能,禄人不论功,则士无为行制死节,而群臣必通外请谒,取权道,行事便辟,以贵富为荣华以相稚也,谓之逆。
cháo yǒu jīng chén, guó yǒu jīng sú, mín yǒu jīng chǎn. hé wèi cháo zhī jīng chén? chá shēn néng ér shòu guān, bù wū yú shàng jǐn yú fǎ lìng yǐ zhì, bù ā dǎng jié néng jìn lì ér bù shàng dé, fàn nán lí huàn ér bù cí sǐ shòu lù bù guò qí gōng, fú wèi bù chǐ qí néng, bù yǐ wú shí xū shòu zhě, cháo zhī jīng chén yě. hé wèi guó zhī jīng sú? suǒ hào wù bù wéi yú shàng, suǒ guì jiàn bù nì yú lìng wú shàng fú zhī shì, wú xià bǐ zhī shuō, wú chǐ tài zhī yǎng, wú yú děng zhī fú jǐn yú xiāng lǐ zhī xíng, ér bù nì yú běn cháo zhī shì zhě, guó zhī jīng sú yě. hé wèi mín zhī jīng chǎn? chù zhǎng shù yì, wù shí zhí gǔ, lì nóng kěn cǎo, jìn zhǐ mò shì zhě, mín zhī jīng chǎn yě. gù yuē: cháo bù guì jīng chén, zé biàn pì dé jìn, wú gōng xū qǔ jiān xié de xíng, wú néng shàng tōng. guó bù fú jīng sú, zé chén xià bù shùn, ér shàng lìng nán xíng. mín bù wù jīng chǎn, zé cāng lǐn kōng xū, cái yòng bù zú. biàn pì dé jìn, wú gōng xū qǔ, jiān xié de xíng, wú néng shàng tōng, zé dà chén bù hé. chén xià bù shùn, shàng lìng nán xíng, zé yīng nán bù jié. cāng lǐn kōng xū, cái yòng bù zú, zé guó wú yǐ gù shǒu. sān zhě jiàn yī yān, zé dí guó zhì zhī yǐ.
朝有经臣,国有经俗,民有经产。何谓朝之经臣?察身能而受官,不诬于上;谨于法令以治,不阿党;竭能尽力而不尚得,犯难离患而不辞死;受禄不过其功,服位不侈其能,不以毋实虚受者,朝之经臣也。何谓国之经俗?所好恶不违于上,所贵贱不逆于令;毋上拂之事,毋下比之说,毋侈泰之养,毋逾等之服;谨于乡里之行,而不逆于本朝之事者,国之经俗也。何谓民之经产?畜长树艺,务时殖谷,力农垦草,禁止末事者,民之经产也。故曰:朝不贵经臣,则便辟得进,毋功虚取;奸邪得行,毋能上通。国不服经俗,则臣下不顺,而上令难行。民不务经产,则仓廪空虚,财用不足。便辟得进,毋功虚取,奸邪得行,毋能上通,则大臣不和。臣下不顺,上令难行,则应难不捷。仓廪空虚,财用不足,则国毋以固守。三者见一焉,则敌国制之矣。
gù guó bù xū zhòng, bīng bù xū shèng, mín bù xū yòng, lìng bù xū xíng. fán guó zhī zhòng yě, bì dài bīng zhī shèng yě, ér guó nǎi zhòng. fán bīng zhī shèng yě, bì dài mín zhī yòng yě, ér bīng nǎi shèng fán mín zhī yòng yě, bì dài lìng zhī xíng yě, ér mín nǎi yòng. fán lìng zhī xíng yě, bì dài jìn zhě zhī shèng yě, ér lìng nǎi xíng. gù jìn bù shèng yú qīn guì, fá bù xíng yú biàn pì, fǎ jìn bù zhū yú yán zhòng, ér hài yú shū yuǎn, qìng shǎng bù shī yú bēi jiàn, èr sān ér qiú lìng zhī bì xíng, bù kě de yě. néng bù tōng yú guān shòu, lù shǎng bù dàng yú gōng, hào lìng nì yú mín xīn, dòng jìng guǐ yú shí biàn, yǒu gōng bù bì shǎng, yǒu zuì bù bì zhū, lìng yān bù bì xíng, jìn yān bù bì zhǐ, zài shàng wèi wú yǐ shǐ xià, ér qiú mín zhī bì yòng, bù kě de yě. jiàng shuài bù yán wēi, mín xīn bù zhuān yī, zhèn shì bù sǐ zhì, zú shì bù qīng dí, ér qiú bīng zhī bì shèng, bù kě de yě. nèi shǒu bù néng wán, wài gōng bù néng fú, yě zhàn bù néng zhì dí, qīn fá bù néng wēi sì lín, ér qiú guó zhī zhòng, bù kě de yě. dé bù jiā yú ruò xiǎo, wēi bù xìn yú qiáng dà, zhēng fá bù néng fú tiān xià, ér qiú bà zhū hóu, bù kě de yě. wēi yǒu yǔ liǎng lì, bīng yǒu yǔ fēn zhēng, dé bù néng huái yuǎn guó, lìng bù néng yī zhū hóu, ér qiú wáng tiān xià, bù kě de yě.
故国不虚重,兵不虚胜,民不虚用,令不虚行。凡国之重也,必待兵之胜也,而国乃重。凡兵之胜也,必待民之用也,而兵乃胜;凡民之用也,必待令之行也,而民乃用。凡令之行也,必待近者之胜也,而令乃行。故禁不胜于亲贵,罚不行于便辟,法禁不诛于严重,而害于疏远,庆赏不施于卑贱,二三而求令之必行,不可得也。能不通于官受,禄赏不当于功,号令逆于民心,动静诡于时变,有功不必赏,有罪不必诛,令焉不必行,禁焉不必止,在上位无以使下,而求民之必用,不可得也。将帅不严威,民心不专一,阵士不死制,卒士不轻敌,而求兵之必胜,不可得也。内守不能完,外攻不能服,野战不能制敌,侵伐不能威四邻,而求国之重,不可得也。德不加于弱小,威不信于强大,征伐不能服天下,而求霸诸侯,不可得也。威有与两立,兵有与分争,德不能怀远国,令不能一诸侯,而求王天下,不可得也。
dì dà guó fù, rén zhòng bīng qiáng, cǐ bà wáng zhī běn yě, rán ér yǔ wēi wáng wèi lín yǐ. tiān dào zhī shù, rén xīn zhī biàn. tiān dào zhī shù, zhì zé fǎn, shèng zé shuāi. rén xīn zhī biàn, yǒu yú zé jiāo, jiāo zé huǎn dài. fū jiāo zhě, jiāo zhū hóu, jiāo zhū hóu zhě, zhū hóu shī yú wài huǎn dài zhě, mín luàn yú nèi. zhū hóu shī yú wài, mín luàn yú nèi, tiān dào yě. cǐ wēi wáng zhī shí yě. ruò fú dì suī dà, ér bù bìng jiān, bù rǎng duó rén suī zhòng, bù huǎn dài, bù ào xià guó suī fù, bù chǐ tài, bù zòng yù bīng suī qiáng, bù qīng wǔ zhū hóu, dòng zhòng yòng bīng bì wèi tiān xià zhèng lǐ, cǐ zhèng tiān xià zhī běn ér bà wáng zhī zhǔ yě.
地大国富,人众兵强,此霸王之本也,然而与危亡为邻矣。天道之数,人心之变。天道之数,至则反,盛则衰。人心之变,有余则骄,骄则缓怠。夫骄者,骄诸侯,骄诸侯者,诸侯失于外;缓怠者,民乱于内。诸侯失于外,民乱于内,天道也。此危亡之时也。若夫地虽大,而不并兼,不攘夺;人虽众,不缓怠,不傲下;国虽富,不侈泰,不纵欲;兵虽强,不轻侮诸侯,动众用兵必为天下政理,此正天下之本而霸王之主也。
fán xiān wáng zhì guó zhī qì sān, gōng ér huǐ zhī zhě liù. míng wáng néng shèng qí gōng, gù bù yì yú sān zhě, ér zì yǒu guó zhèng tiān xià. luàn wáng bù néng shèng qí gōng, gù yì bù sǔn yú sān zhě, ér zì yǒu tiān xià ér wáng. sān qì zhě hé yě? yuē: hào lìng yě, fǔ yuè yě, lù shǎng yě. liù gōng zhě hé yě? yuē: qīn yě, guì yě, huò yě, sè yě, qiǎo nìng yě, wán hǎo yě. sān qì zhī yòng hé yě? yuē: fēi hào lìng wú yǐ shǐ xià, fēi fǔ yuè wú yǐ wēi zhòng, fēi lù shǎng wú yǐ quàn mín. liù gōng zhī bài hé yě? yuē: suī bù tīng, ér kě yǐ dé cún zhě suī fàn jìn, ér kě yǐ dé miǎn zhě suī wú gōng, ér kě yǐ dé fù zhě. fán guó yǒu bù tīng ér kě yǐ dé cún zhě, zé hào lìng bù zú yǐ shǐ xià yǒu fàn jìn ér kě yǐ dé miǎn zhě, zé fǔ yuè bù zú yǐ wēi zhòng yǒu wú gōng ér kě yǐ dé fù zhě, zé lù shǎng bù zú yǐ quàn mín. hào lìng bù zú yǐ shǐ xià, fǔ yuè bù zú yǐ wēi zhòng, lù shǎng bù zú yǐ quàn mín, ruò cǐ, zé mín wú wèi zì yòng. mín wú wèi zì yòng, zé zhàn bù shèng zhàn bù shèng, ér shǒu bù gù shǒu bù gù, zé dí guó zhì zhī yǐ. rán zé xiān wáng jiāng ruò zhī hé? yuē, bù wéi liù zhě biàn gēng yú hào lìng, bù wéi liù zhě yí cuò yú fǔ yuè, bù wéi liù zhě yì sǔn yú lù shǎng. ruò cǐ, zé yuǎn jìn yī xīn yuǎn jìn yī xīn, zé zhòng guǎ tóng lì zhòng guǎ tóng lì zé zhàn kě yǐ bì shèng, ér shǒu kě yǐ bì gù. fēi yǐ bìng jiān rǎng duó yě, yǐ wéi tiān xià zhèng zhì yě, cǐ zhèng tiān xià zhī dào yě.
凡先王治国之器三,攻而毁之者六。明王能胜其攻,故不益于三者,而自有国、正天下。乱王不能胜其攻,故亦不损于三者,而自有天下而亡。三器者何也?曰:号令也,斧钺也,禄赏也。六攻者何也?曰:亲也,贵也,货也,色也,巧佞也,玩好也。三器之用何也?曰:非号令毋以使下,非斧钺毋以威众,非禄赏毋以劝民。六攻之败何也?曰:虽不听,而可以得存者;虽犯禁,而可以得免者;虽毋功,而可以得富者。凡国有不听而可以得存者,则号令不足以使下;有犯禁而可以得免者,则斧钺不足以威众;有毋功而可以得富者,则禄赏不足以劝民。号令不足以使下,斧钺不足以威众,禄赏不足以劝民,若此,则民毋为自用。民毋为自用,则战不胜;战不胜,而守不固;守不固,则敌国制之矣。然则先王将若之何?曰,不为六者变更于号令,不为六者疑错于斧钺,不为六者益损于禄赏。若此,则远近一心;远近一心,则众寡同力;众寡同力;则战可以必胜,而守可以必固。非以并兼攘夺也,以为天下政治也,此正天下之道也。