fán jūn guó zhī zhòng qì, mò zhòng yú lìng. lìng zhòng zé jūn zūn, jūn zūn zé guó ān lìng qīng zé jūn bēi, jūn bēi zé guó wēi. gù ān guó zài hu zūn jūn, zūn jūn zài hu xíng lìng, xíng lìng zài hu yán fá. fá yán lìng xíng, zé bǎi lì jiē kǒng fá bù yán, lìng bù xíng, zé bǎi lì jiē xǐ. gù míng jūn chá yú zhì mín zhī běn, běn mò yào yú lìng. gù yuē: kuī lìng zhě sǐ, yì lìng zhě sǐ, bù xíng lìng zhě sǐ, liú lìng zhě sǐ, bù cóng lìng zhě sǐ. wǔ zhě sǐ ér wú shè, wéi lìng shì shì. gù yuē: lìng zhòng ér xià kǒng.
凡君國之重器,莫重於令。令重則君尊,君尊則國安;令輕則君卑,君卑則國危。故安國在乎尊君,尊君在乎行令,行令在乎嚴罰。罰嚴令行,則百吏皆恐;罰不嚴,令不行,則百吏皆喜。故明君察於治民之本,本莫要於令。故曰:虧令者死,益令者死,不行令者死,留令者死,不從令者死。五者死而無赦,唯令是視。故曰:令重而下恐。
wèi shàng zhě bù míng, lìng chū suī zì shàng, ér lùn kě yǔ bù kě zhě zài xià. fū bèi shàng lìng yǐ wèi wēi, zé xíng zì yú jǐ yǐ wèi sī, bǎi lì xī bù xǐ zhī yǒu? qiě fú lìng chū suī zì shàng, ér lùn kě yǔ bù kě zhě zài xià, shì wēi xià xì yú mín yě. wēi xià xì yú mín, ér qiú shàng zhī wú wēi, bù kě de yě. lìng chū ér liú zhě wú zuì, zé shì jiào mín bù jìng yě. lìng chū ér bù xíng zhě wú zuì, xíng zhī zhě yǒu zuì, shì jiē jiào mín bù tīng yě. lìng chū ér lùn kě yǔ bù kě zhě zài guān, shì wēi xià fēn yě. yì sǔn zhě wú zuì, zé shì jiào mín xié tú yě. rú cǐ, zé qiǎo nìng zhī rén, jiāng yǐ cǐ chéng sī wèi jiāo bǐ zhōu zhī rén, jiāng yǐ cǐ ā dǎng qǔ yǔ tān lì zhī rén, jiāng yǐ cǐ shōu huò jù cái nuò ruò zhī rén, jiāng yǐ cǐ ā guì shì fù biàn pì fá jīn zhī rén, jiāng yǐ cǐ mǎi yù chéng míng. gù lìng yī chū, shì mín xié tú wǔ qú, ér qiú shàng zhī wú wēi, xià zhī wú luàn, bù kě de yě.
為上者不明,令出雖自上,而論可與不可者在下。夫倍上令以為威,則行恣於己以為私,百吏奚不喜之有?且夫令出雖自上,而論可與不可者在下,是威下繫於民也。威下繫於民,而求上之毋危,不可得也。令出而留者無罪,則是教民不敬也。令出而不行者毋罪,行之者有罪,是皆教民不聽也。令出而論可與不可者在官,是威下分也。益損者毋罪,則是教民邪途也。如此,則巧佞之人,將以此成私為交;比周之人,將以此阿黨取與;貪利之人,將以此收貨聚財;懦弱之人,將以此阿貴事富便辟;伐矜之人,將以此買譽成名。故令一出,示民邪途五衢,而求上之毋危,下之毋亂,不可得也。
shū sù bù zú, mò shēng bù jīn, mín bì yǒu jī è zhī sè, ér gōng yǐ diāo wén kè lòu xiāng zhì yě, wèi zhī nì. bù bó bù zú, yī fú wú dù, mín bì yǒu dòng hán zhī shāng, ér nǚ yǐ měi yī jǐn xiù qí zǔ xiāng zhì yě, wèi zhī nì. wàn chéng cáng bīng zhī guó, zú bù néng yě zhàn yīng dí, shè jì bì yǒu wēi wáng zhī huàn, ér shì yǐ wú fēn yì xiāng zhì yě, wèi zhī nì. jué rén bù lùn néng, lù rén bù lùn gōng, zé shì wú wèi xíng zhì sǐ jié, ér qún chén bì tōng wài qǐng yè, qǔ quán dào, xíng shì biàn pì, yǐ guì fù wèi róng huá yǐ xiāng zhì yě, wèi zhī nì.
菽粟不足,末生不禁,民必有飢餓之色,而工以雕文刻鏤相稚也,謂之逆。布帛不足,衣服毋度,民必有凍寒之傷,而女以美衣錦繡綦組相稚也,謂之逆。萬乘藏兵之國,卒不能野戰應敵,社稷必有危亡之患,而士以毋分役相稚也,謂之逆。爵人不論能,祿人不論功,則士無為行制死節,而群臣必通外請謁,取權道,行事便辟,以貴富為榮華以相稚也,謂之逆。
cháo yǒu jīng chén, guó yǒu jīng sú, mín yǒu jīng chǎn. hé wèi cháo zhī jīng chén? chá shēn néng ér shòu guān, bù wū yú shàng jǐn yú fǎ lìng yǐ zhì, bù ā dǎng jié néng jǐn lì ér bù shàng dé, fàn nán lí huàn ér bù cí sǐ shòu lù bù guò qí gōng, fú wèi bù chǐ qí néng, bù yǐ wú shí xū shòu zhě, cháo zhī jīng chén yě. hé wèi guó zhī jīng sú? suǒ hǎo è bù wéi yú shàng, suǒ guì jiàn bù nì yú lìng wú shàng fú zhī shì, wú xià bǐ zhī shuō, wú chǐ tài zhī yǎng, wú yú děng zhī fú jǐn yú xiāng lǐ zhī xíng, ér bù nì yú běn cháo zhī shì zhě, guó zhī jīng sú yě. hé wèi mín zhī jīng chǎn? chù zhǎng shù yì, wù shí zhí gǔ, lì nóng kěn cǎo, jìn zhǐ mò shì zhě, mín zhī jīng chǎn yě. gù yuē: cháo bù guì jīng chén, zé biàn pì dé jìn, wú gōng xū qǔ jiān xié de xíng, wú néng shàng tōng. guó bù fú jīng sú, zé chén xià bù shùn, ér shàng lìng nán xíng. mín bù wù jīng chǎn, zé cāng lǐn kōng xū, cái yòng bù zú. biàn pì dé jìn, wú gōng xū qǔ, jiān xié de xíng, wú néng shàng tōng, zé dà chén bù hé. chén xià bù shùn, shàng lìng nán xíng, zé yīng nán bù jié. cāng lǐn kōng xū, cái yòng bù zú, zé guó wú yǐ gù shǒu. sān zhě jiàn yī yān, zé dí guó zhì zhī yǐ.
朝有經臣,國有經俗,民有經產。何謂朝之經臣?察身能而受官,不誣於上;謹於法令以治,不阿黨;竭能盡力而不尚得,犯難離患而不辭死;受祿不過其功,服位不侈其能,不以毋實虛受者,朝之經臣也。何謂國之經俗?所好惡不違於上,所貴賤不逆於令;毋上拂之事,毋下比之說,毋侈泰之養,毋逾等之服;謹於鄉里之行,而不逆於本朝之事者,國之經俗也。何謂民之經產?畜長樹藝,務時殖穀,力農墾草,禁止末事者,民之經產也。故曰:朝不貴經臣,則便辟得進,毋功虛取;奸邪得行,毋能上通。國不服經俗,則臣下不順,而上令難行。民不務經產,則倉廩空虛,財用不足。便辟得進,毋功虛取,奸邪得行,毋能上通,則大臣不和。臣下不順,上令難行,則應難不捷。倉廩空虛,財用不足,則國毋以固守。三者見一焉,則敵國制之矣。
gù guó bù xū zhòng, bīng bù xū shèng, mín bù xū yòng, lìng bù xū xíng. fán guó zhī zhòng yě, bì dài bīng zhī shèng yě, ér guó nǎi zhòng. fán bīng zhī shèng yě, bì dài mín zhī yòng yě, ér bīng nǎi shèng fán mín zhī yòng yě, bì dài lìng zhī xíng yě, ér mín nǎi yòng. fán lìng zhī xíng yě, bì dài jìn zhě zhī shèng yě, ér lìng nǎi xíng. gù jìn bù shèng yú qīn guì, fá bù xíng yú biàn pì, fǎ jìn bù zhū yú yán zhòng, ér hài yú shū yuǎn, qìng shǎng bù shī yú bēi jiàn, èr sān ér qiú lìng zhī bì xíng, bù kě de yě. néng bù tōng yú guān shòu, lù shǎng bù dāng yú gōng, hào lìng nì yú mín xīn, dòng jìng guǐ yú shí biàn, yǒu gōng bù bì shǎng, yǒu zuì bù bì zhū, lìng yān bù bì xíng, jìn yān bù bì zhǐ, zài shàng wèi wú yǐ shǐ xià, ér qiú mín zhī bì yòng, bù kě de yě. jiāng shuài bù yán wēi, mín xīn bù zhuān yī, zhèn shì bù sǐ zhì, zú shì bù qīng dí, ér qiú bīng zhī bì shèng, bù kě de yě. nèi shǒu bù néng wán, wài gōng bù néng fú, yě zhàn bù néng zhì dí, qīn fá bù néng wēi sì lín, ér qiú guó zhī zhòng, bù kě de yě. dé bù jiā yú ruò xiǎo, wēi bù xìn yú qiáng dà, zhēng fá bù néng fú tiān xià, ér qiú bà zhū hóu, bù kě de yě. wēi yǒu yǔ liǎng lì, bīng yǒu yǔ fēn zhēng, dé bù néng huái yuǎn guó, lìng bù néng yī zhū hóu, ér qiú wáng tiān xià, bù kě de yě.
故國不虛重,兵不虛勝,民不虛用,令不虛行。凡國之重也,必待兵之勝也,而國乃重。凡兵之勝也,必待民之用也,而兵乃勝;凡民之用也,必待令之行也,而民乃用。凡令之行也,必待近者之勝也,而令乃行。故禁不勝於親貴,罰不行於便辟,法禁不誅於嚴重,而害於疏遠,慶賞不施於卑賤,二三而求令之必行,不可得也。能不通於官受,祿賞不當於功,號令逆於民心,動靜詭於時變,有功不必賞,有罪不必誅,令焉不必行,禁焉不必止,在上位無以使下,而求民之必用,不可得也。將帥不嚴威,民心不專一,陣士不死制,卒士不輕敵,而求兵之必勝,不可得也。內守不能完,外攻不能服,野戰不能制敵,侵伐不能威四鄰,而求國之重,不可得也。德不加於弱小,威不信於強大,征伐不能服天下,而求霸諸侯,不可得也。威有與兩立,兵有與分爭,德不能懷遠國,令不能一諸侯,而求王天下,不可得也。
dì dà guó fù, rén zhòng bīng qiáng, cǐ bà wáng zhī běn yě, rán ér yǔ wēi wáng wèi lín yǐ. tiān dào zhī shù, rén xīn zhī biàn. tiān dào zhī shù, zhì zé fǎn, shèng zé shuāi. rén xīn zhī biàn, yǒu yú zé jiāo, jiāo zé huǎn dài. fū jiāo zhě, jiāo zhū hóu, jiāo zhū hóu zhě, zhū hóu shī yú wài huǎn dài zhě, mín luàn yú nèi. zhū hóu shī yú wài, mín luàn yú nèi, tiān dào yě. cǐ wēi wáng zhī shí yě. ruò fú dì suī dà, ér bù bìng jiān, bù rǎng duó rén suī zhòng, bù huǎn dài, bù ào xià guó suī fù, bù chǐ tài, bù zòng yù bīng suī qiáng, bù qīng wǔ zhū hóu, dòng zhòng yòng bīng bì wèi tiān xià zhèng lǐ, cǐ zhèng tiān xià zhī běn ér bà wáng zhī zhǔ yě.
地大國富,人眾兵強,此霸王之本也,然而與危亡為鄰矣。天道之數,人心之變。天道之數,至則反,盛則衰。人心之變,有餘則驕,驕則緩怠。夫驕者,驕諸侯,驕諸侯者,諸侯失於外;緩怠者,民亂於內。諸侯失於外,民亂於內,天道也。此危亡之時也。若夫地雖大,而不併兼,不攘奪;人雖眾,不緩怠,不傲下;國雖富,不侈泰,不縱慾;兵雖強,不輕侮諸侯,動眾用兵必為天下政理,此正天下之本而霸王之主也。
fán xiān wáng zhì guó zhī qì sān, gōng ér huǐ zhī zhě liù. míng wáng néng shèng qí gōng, gù bù yì yú sān zhě, ér zì yǒu guó zhèng tiān xià. luàn wáng bù néng shèng qí gōng, gù yì bù sǔn yú sān zhě, ér zì yǒu tiān xià ér wáng. sān qì zhě hé yě? yuē: hào lìng yě, fǔ yuè yě, lù shǎng yě. liù gōng zhě hé yě? yuē: qīn yě, guì yě, huò yě, sè yě, qiǎo nìng yě, wán hǎo yě. sān qì zhī yòng hé yě? yuē: fēi hào lìng wú yǐ shǐ xià, fēi fǔ yuè wú yǐ wēi zhòng, fēi lù shǎng wú yǐ quàn mín. liù gōng zhī bài hé yě? yuē: suī bù tīng, ér kě yǐ dé cún zhě suī fàn jìn, ér kě yǐ dé miǎn zhě suī wú gōng, ér kě yǐ dé fù zhě. fán guó yǒu bù tīng ér kě yǐ dé cún zhě, zé hào lìng bù zú yǐ shǐ xià yǒu fàn jìn ér kě yǐ dé miǎn zhě, zé fǔ yuè bù zú yǐ wēi zhòng yǒu wú gōng ér kě yǐ dé fù zhě, zé lù shǎng bù zú yǐ quàn mín. hào lìng bù zú yǐ shǐ xià, fǔ yuè bù zú yǐ wēi zhòng, lù shǎng bù zú yǐ quàn mín, ruò cǐ, zé mín wú wèi zì yòng. mín wú wèi zì yòng, zé zhàn bù shèng zhàn bù shèng, ér shǒu bù gù shǒu bù gù, zé dí guó zhì zhī yǐ. rán zé xiān wáng jiāng ruò zhī hé? yuē, bù wèi liù zhě biàn gèng yú hào lìng, bù wèi liù zhě yí cuò yú fǔ yuè, bù wèi liù zhě yì sǔn yú lù shǎng. ruò cǐ, zé yuǎn jìn yī xīn yuǎn jìn yī xīn, zé zhòng guǎ tóng lì zhòng guǎ tóng lì zé zhàn kě yǐ bì shèng, ér shǒu kě yǐ bì gù. fēi yǐ bìng jiān rǎng duó yě, yǐ wèi tiān xià zhèng zhì yě, cǐ zhèng tiān xià zhī dào yě.
凡先王治國之器三,攻而毀之者六。明王能勝其攻,故不益於三者,而自有國、正天下。亂王不能勝其攻,故亦不損於三者,而自有天下而亡。三器者何也?曰:號令也,斧鉞也,祿賞也。六攻者何也?曰:親也,貴也,貨也,色也,巧佞也,玩好也。三器之用何也?曰:非號令毋以使下,非斧鉞毋以威眾,非祿賞毋以勸民。六攻之敗何也?曰:雖不聽,而可以得存者;雖犯禁,而可以得免者;雖毋功,而可以得富者。凡國有不聽而可以得存者,則號令不足以使下;有犯禁而可以得免者,則斧鉞不足以威眾;有毋功而可以得富者,則祿賞不足以勸民。號令不足以使下,斧鉞不足以威眾,祿賞不足以勸民,若此,則民毋為自用。民毋為自用,則戰不勝;戰不勝,而守不固;守不固,則敵國制之矣。然則先王將若之何?曰,不為六者變更於號令,不為六者疑錯於斧鉞,不為六者益損於祿賞。若此,則遠近一心;遠近一心,則眾寡同力;眾寡同力;則戰可以必勝,而守可以必固。非以併兼攘奪也,以為天下政治也,此正天下之道也。