dé zhě, nèi yě. dé zhě, wài yě." shàng dé bù dé", yán qí shén bù yín yú wài yě. shén bù yín yú wài, zé shēn quán. shēn quán zhī wèi dé. dé zhě, dé shēn yě. fán dé zhě, yǐ wú wèi jí, yǐ wú yù chéng, yǐ bù sī ān, yǐ bù yòng gù. wèi zhī yù zhī, zé dé wú shě dé wú shě, zé bù quán. yòng zhī sī zhī, zé bù gù bù gù, zé wú gōng wú gōng, zé shēng yú dé. dé zé wú dé, bù dé zé yǒu dé. gù yuē:" shàng dé bù dé, shì yǐ yǒu dé."
德者，內也。得者，外也。"上德不德"，言其神不淫於外也。神不淫於外，則身全。身全之謂德。德者，得身也。凡德者，以無為集，以無欲成，以不思安，以不用固。為之欲之，則德無舍；德無舍，則不全。用之思之，則不固；不固，則無功；無功，則生於德。德則無德，不德則有德。故曰："上德不德，是以有德。"

suǒ yǐ guì wú wèi wú sī wèi xū zhě, wèi qí yì wú suǒ zhì yě. fū wú shù zhě, gù yǐ wú wèi wú sī wèi xū yě. fū gù yǐ wú wèi wú sī wèi xū zhě, qí yì cháng bù wàng xū, shì zhì yú wèi xū yě. xū zhě, wèi qí yì wú suǒ zhì yě. jīn zhì yú wèi xū, shì bù xū yě. xū zhě zhī wú wèi yě, bù yǐ wú wèi wèi yǒu cháng. bù yǐ wú wèi wèi yǒu cháng, zé xū xū, zé dé shèng dé shèng zhī wèi shàng dé. gù yuē:" shàng dé wú wèi ér wú bù wèi yě." rén zhě, wèi qí zhōng xīn xīn rán ài rén yě qí xǐ rén zhī yǒu fú, ér è rén zhī yǒu huò yě shēng xīn zhī suǒ bù néng yǐ yě, fēi qiú qí bào yě. gù yuē:" shàng rén wèi zhī ér wú yǐ wèi yě."
所以貴無為無思為虛者，謂其意無所制也。夫無術者，故以無為無思為虛也。夫故以無為無思為虛者，其意常不忘虛，是制於為虛也。虛者，謂其意無所制也。今制於為虛，是不虛也。虛者之無為也，不以無為為有常。不以無為為有常，則虛；虛，則德盛；德盛之為上德。故曰："上德無為而無不為也。"仁者，謂其中心欣然愛人也；其喜人之有福，而惡人之有禍也；生心之所不能已也，非求其報也。故曰："上仁為之而無以為也。"

yì zhě, jūn chén shàng xià zhī shì, fù zǐ guì jiàn zhī chà yě, zhī jiāo péng yǒu zhī jiē yě, qīn shū nèi wài zhī fēn yě. chén shì jūn yí, xià huái shàng yí, zi shì fù yí, jiàn jìng guì yí, zhī jiāo péng yǒu zhī xiāng zhù yě yí, qīn zhě nèi ér shū zhě wài yí. yì zhě, wèi qí yí yě, yí ér wèi zhī. gù yuē:" shàng yì wèi zhī ér yǒu yǐ wèi yě."
義者，君臣上下之事，父子貴賤之差也，知交朋友之接也，親疏內外之分也。臣事君宜，下懷上宜，子事父宜，賤敬貴宜，知交朋友之相助也宜，親者內而疏者外宜。義者，謂其宜也，宜而為之。故曰："上義為之而有以為也。"

lǐ zhě, suǒ yǐ mào qíng yě, qún yì zhī wén zhāng yě, jūn chén fù zǐ zhī jiāo yě, guì jiàn xián bù xiào zhī suǒ yǐ bié yě. zhōng xīn huái ér bù yù, gù jí qū bēi bài ér míng zhī shí xīn ài ér bù zhī, gù hǎo yán fán cí yǐ xìn zhī. lǐ zhě, wài shì zhī suǒ yǐ yù nèi yě. gù yuē: lǐ yǐ mào qíng yě. fán rén zhī wèi wài wù dòng yě, bù zhī qí wèi shēn zhī lǐ yě. zhòng rén zhī wèi lǐ yě, yǐ zūn tā rén yě, gù shí quàn shí shuāi. jūn zǐ zhī wèi lǐ, yǐ wèi qí shēn yǐ wèi qí shēn, gù shén zhī wèi shàng lǐ shàng lǐ shén ér zhòng rén èr, gù bù néng xiāng yīng bù néng xiāng yīng, gù yuē:" shàng lǐ wèi zhī ér mò zhī yīng." zhòng rén suī èr, shèng rén zhī fù gōng jìng jǐn shǒu zú zhī lǐ yě bù shuāi. gù yuē:" rǎng bì ér réng zhī."
禮者，所以貌情也，群義之文章也，君臣父子之交也，貴賤賢不肖之所以別也。中心懷而不諭，故疾趨卑拜而明之；實心愛而不知，故好言繁辭以信之。禮者，外飾之所以諭內也。故曰：禮以貌情也。凡人之為外物動也，不知其為身之禮也。眾人之為禮也，以尊他人也，故時勸時衰。君子之為禮，以為其身；以為其身，故神之為上禮；上禮神而眾人貳，故不能相應；不能相應，故曰："上禮為之而莫之應。"眾人雖貳，聖人之復恭敬盡手足之禮也不衰。故曰："攘臂而仍之。"

dào yǒu jī ér jī yǒu gōng dé zhě, dào zhī gōng. gōng yǒu shí ér shí yǒu guāng rén zhě, dé zhī guāng. guāng yǒu zé ér zé yǒu shì yì zhě, rén zhī shì yě. shì yǒu lǐ ér lǐ yǒu wén lǐ zhě, yì zhī wén yě. gù yuē:" shī dào ér hòu shī dé, shī dé ér hòu shī rén, shī rén ér hòu shī yì, shī yì ér hòu shī lǐ."
道有積而積有功；德者，道之功。功有實而實有光；仁者，德之光。光有澤而澤有事；義者，仁之事也。事有禮而禮有文；禮者，義之文也。故曰："失道而後失德，失德而後失仁，失仁而後失義，失義而後失禮。"

lǐ wèi qíng mào zhě yě, wén wèi zhì shì zhě yě. fū jūn zǐ qǔ qíng ér qù mào, hǎo zhì ér è shì. fū shì mào ér lùn qíng zhě, qí qíng è yě xū shì ér lùn zhì zhě, qí zhì shuāi yě. hé yǐ lùn zhī? hé shì zhī bì, bù shì yǐ wǔ cǎi suí hóu zhī zhū, bù shì yǐ yín huáng. qí zhì zhì měi, wù bù zú yǐ shì zhī. fū wù zhī dài shì ér hòu xíng zhě, qí zhì bù měi yě. shì yǐ fù zǐ zhī jiān, qí lǐ pǔ ér bù míng, gù yuē:" lǐ báo yě." fán wù bù bìng shèng, yīn yáng shì yě lǐ xiāng duó yǔ, wēi dé shì yě shí hòu zhě mào báo, fù zǐ zhī lǐ shì yě. yóu shì guān zhī, lǐ fán zhě, shí xīn shuāi yě. rán zé wèi lǐ zhě, shì tōng rén zhī pǔ xīn zhě yě. zhòng rén zhī wèi lǐ yě, rén yīng zé qīng huān, bù yīng zé zé yuàn. jīn wèi lǐ zhě shì tōng rén zhī pǔ xīn ér zī zhī yǐ xiāng zé zhī fēn, néng wú zhēng hū? yǒu zhēng zé luàn, gù yuē:" fū lǐ zhě, zhōng xìn zhī báo yě, ér luàn zhī shǒu hū."
禮為情貌者也，文為質飾者也。夫君子取情而去貌，好質而惡飾。夫恃貌而論情者，其情惡也；須飾而論質者，其質衰也。何以論之？和氏之璧，不飾以五采；隋侯之珠，不飾以銀黃。其質至美，物不足以飾之。夫物之待飾而後行者，其質不美也。是以父子之間，其禮朴而不明，故曰："理薄也。"凡物不並盛，陰陽是也；理相奪予，威德是也；實厚者貌薄，父子之禮是也。由是觀之，禮繁者，實心衰也。然則為禮者，事通人之朴心者也。眾人之為禮也，人應則輕歡，不應則責怨。今為禮者事通人之朴心而資之以相責之分，能毋爭乎？有爭則亂，故曰："夫禮者，忠信之薄也，而亂之首乎。"

xiān wù xíng xiān lǐ dòng zhī wèi qián shí. qián shí zhě, wú yuán ér wàng yì dù yě. hé yǐ lùn zhī? zhān hé zuò, dì zǐ shì, niú míng yú mén wài. dì zǐ yuē:" shì hēi niú yě zài ér bái qí tí." zhān hé yuē:" rán, shì hēi niú yě, ér bái zài qí jiǎo." shǐ rén shì zhī, guǒ hēi niú ér yǐ bù guǒ qí jiǎo. yǐ zhān zi zhī shù, yīng zhòng rén zhī xīn, huá yān dài yǐ! gù yuē:" dào zhī huá yě." cháng shì shì zhān zi zhī chá, ér shǐ wǔ chǐ zhī yú tóng zǐ shì zhī, yì zhī qí hēi niú ér yǐ bù guǒ qí jiǎo yě. gù yǐ zhān zi zhī chá, kǔ xīn shāng shén, ér hòu yǔ wǔ chǐ zhī yú tóng zǐ tóng gōng, shì yǐ yuē:" yú zhī shǒu yě." gù yuē:" qián shí zhě, dào zhī huá yě, ér yú zhī shǒu yě."
先物行先理動之謂前識。前識者，無緣而妄意度也。何以論之？詹何坐，弟子侍，牛鳴於門外。弟子曰："是黑牛也在而白其題。"詹何曰："然，是黑牛也，而白在其角。"使人視之，果黑牛而以布裹其角。以詹子之術，嬰眾人之心，華焉殆矣！故曰："道之華也。"嘗試釋詹子之察，而使五尺之愚童子視之，亦知其黑牛而以布裹其角也。故以詹子之察，苦心傷神，而後與五尺之愚童子同功，是以曰："愚之首也。"故曰："前識者，道之華也，而愚之首也。"

suǒ wèi" dà zhàng fū" zhě, wèi qí zhì zhī dà yě. suǒ wèi" chù qí hòu ér bù chù qí báo" zhě, háng qíng shí ér qù lǐ mào yě. suǒ wèi" chù qí shí bù chù qí huá" zhě, bì yuán lǐ, bù jìng jué yě. suǒ wèi" qù bǐ qǔ cǐ" zhě, qù mào jìng jué ér qǔ yuán lǐ hǎo qíng shí yě. gù yuē:" qù bǐ qǔ cǐ."
所謂"大丈夫"者，謂其智之大也。所謂"處其厚而不處其薄"者，行情實而去禮貌也。所謂"處其實不處其華"者，必緣理，不徑絕也。所謂"去彼取此"者，去貌、徑絕而取緣理、好情實也。故曰："去彼取此。"

rén yǒu huò, zé xīn wèi kǒng xīn wèi kǒng, zé xíng duān zhí xíng duān zhí, zé sī lǜ shú sī lǜ shú, zé dé shì lǐ. xíng duān zhí, zé wú huò hài wú huò hài, zé jǐn tiān nián. dé shì lǐ, zé bì chéng gōng. jǐn tiān nián, zé quán ér shòu. bì chéng gōng, zé fù yǔ guì. quán shòu fù guì zhī wèi fú. ér fú běn yú yǒu huò. gù yuē:" huò xī fú zhī suǒ yǐ." yǐ chéng qí gōng yě.
人有禍，則心畏恐；心畏恐，則行端直；行端直，則思慮熟；思慮熟，則得事理。行端直，則無禍害；無禍害，則盡天年。得事理，則必成功。盡天年，則全而壽。必成功，則富與貴。全壽富貴之謂福。而福本於有禍。故曰："禍兮福之所倚。"以成其功也。

rén yǒu fú, zé fù guì zhì fù guì zhì, zé yī shí měi yī shí měi, zé jiāo xīn shēng jiāo xīn shēng, zé xíng xié pì ér dòng qì lǐ. xíng xié pì, zé shēn yāo sǐ dòng qì lǐ, zé wú chéng gōng. fū nèi yǒu sǐ yāo zhī nán ér wài wú chéng gōng zhī míng zhě, dà huò yě. ér huò běn shēng yú yǒu fú. gù yuē:" fú xī huò zhī suǒ fú."
人有福，則富貴至；富貴至，則衣食美；衣食美，則驕心生；驕心生，則行邪僻而動棄理。行邪僻，則身夭死；動棄理，則無成功。夫內有死夭之難而外無成功之名者，大禍也。而禍本生於有福。故曰："福兮禍之所伏。"

fū yuán dào lǐ yǐ cóng shì zhě, wú bù néng chéng. wú bù néng chéng zhě, dà néng chéng tiān zǐ zhī shì zūn, ér xiǎo yì dé qīng xiàng jiāng jūn zhī shǎng lù. fū qì dào lǐ ér wàng jǔ dòng zhě, suī shàng yǒu tiān zǐ zhū hóu zhī shì zūn, ér xià yǒu yī dùn táo zhū bo zhù zhī fù, yóu shī qí mín rén ér wáng qí cái zī yě. zhòng rén zhī qīng qì dào lǐ ér yì wàng jǔ dòng zhě, bù zhī qí huò fú zhī shēn dà ér dào kuò yuǎn ruò shì yě, gù yù rén yuē:" shú zhī qí jí."
夫緣道理以從事者，無不能成。無不能成者，大能成天子之勢尊，而小易得卿相將軍之賞祿。夫棄道理而妄舉動者，雖上有天子諸侯之勢尊，而下有猗頓、陶硃、卜祝之富，猶失其民人而亡其財資也。眾人之輕棄道理而易妄舉動者，不知其禍福之深大而道闊遠若是也，故諭人曰："孰知其極。"

rén mò bù yù fù guì quán shòu, ér wèi yǒu néng miǎn yú pín jiàn sǐ yāo zhī huò yě. xīn yù fù guì quán shòu, ér jīn pín jiàn sǐ yāo, shì bù néng zhì yú qí suǒ yù zhì yě. fán shī qí suǒ yù zhī lù ér wàng xíng zhě zhī wèi mí, mí zé bù néng zhì yú qí suǒ yù zhì yǐ. jīn zhòng rén zhī bù néng zhì yú qí suǒ yù zhì, gù yuē:" mí." zhòng rén zhī suǒ bù néng zhì yú qí suǒ yù zhì yě, zì tiān dì zhī pōu pàn yǐ zhì yú jīn. gù yuē:" rén zhī mí yě, qí rì gù yǐ jiǔ yǐ."
人莫不欲富貴全壽，而未有能免於貧賤死夭之禍也。心欲富貴全壽，而今貧賤死夭，是不能至於其所欲至也。凡失其所欲之路而妄行者之謂迷，迷則不能至於其所欲至矣。今眾人之不能至於其所欲至，故曰："迷。"眾人之所不能至於其所欲至也，自天地之剖判以至於今。故曰："人之迷也，其日故以久矣。"

suǒ wèi fāng zhě, nèi wài xiāng yīng yě, yán xíng xiāng chēng yě. suǒ wèi lián zhě, bì shēng sǐ zhī mìng yě, qīng tián zī cái yě. suǒ wèi zhí zhě, yì bì gōng zhèng, gōng xīn bù piān dǎng yě. suǒ wèi guāng zhě, guān jué zūn guì, yī qiú zhuàng lì yě. jīn yǒu dào zhī shì, suī zhōng wài xìn shùn, bù yǐ fěi bàng qióng duò suī sǐ jié qīng cái, bù yǐ wǔ bà xiū tān suī yì duān bù dǎng, bù yǐ qù xié zuì sī suī shì zūn yī měi, bù yǐ kuā jiàn qī pín. qí gù hé yě? shǐ shī lù zhě ér kěn tīng xí wèn zhī, jí bù chéng mí yě. jīn zhòng rén zhī suǒ yǐ yù chéng gōng ér fǎn wèi bài zhě, shēng yú bù zhī dào lǐ, ér bù kěn wèn zhī ér tīng néng. zhòng rén bù kěn wèn zhī tīng néng, ér shèng rén qiáng yǐ qí huò bài shì zhī, zé yuàn. zhòng rén duō ér shèng rén guǎ, guǎ zhī bù shèng zhòng, shù yě. jīn jǔ dòng ér yǔ tiān xià zhī wèi chóu, fēi quán shēn zhǎng shēng zhī dào yě, shì yǐ xíng guǐ jié ér jǔ zhī yě. gù yuē:" fāng ér bù gē, lián ér bù guì, zhí ér bù sì, guāng ér bù yào."
所謂方者，內外相應也，言行相稱也。所謂廉者，必生死之命也，輕恬資財也。所謂直者，義必公正，公心不偏黨也。所謂光者，官爵尊貴，衣裘壯麗也。今有道之士，雖中外信順，不以誹謗窮墮；雖死節輕財，不以侮罷羞貪；雖義端不黨，不以去邪罪私；雖勢尊衣美，不以夸賤欺貧。其故何也？使失路者而肯聽習問知，即不成迷也。今眾人之所以欲成功而反為敗者，生於不知道理，而不肯問知而聽能。眾人不肯問知聽能，而聖人強以其禍敗適之，則怨。眾人多而聖人寡，寡之不勝眾，數也。今舉動而與天下之為仇，非全身長生之道也，是以行軌節而舉之也。故曰："方而不割，廉而不劌，直而不肆，光而不耀。"

cōng míng ruì zhì, tiān yě dòng jìng sī lǜ, rén yě. rén yě zhě, chéng yú tiān míng yǐ shì, jì yú tiān cōng yǐ tīng, tuō yú tiān zhì yǐ sī lǜ. gù shì qiáng, zé mù bù míng tīng shén, zé ěr bù cōng sī lǜ guò dù, zé zhì shí luàn. mù bù míng, zé bù néng jué hēi bái zhī fēn ěr bù cōng, zé bù néng bié qīng zhuó zhī shēng zhì shí luàn, zé bù néng shěn dé shī zhī dì. mù bù néng jué hēi bái zhī sè zé wèi zhī máng ěr bù néng bié qīng zhuó zhī shēng zé wèi zhī lóng xīn bù néng shěn dé shī zhī dì zé wèi zhī kuáng. máng zé bù néng bì zhòu rì zhī xiǎn, lóng zé bù néng zhī léi tíng zhī hài, kuáng zé bù néng miǎn rén jiān fǎ lìng zhī huò. shū zhī suǒ wèi" zhì rén" zhě, shì dòng jìng zhī jié, shěng sī lǜ zhī fèi yě. suǒ wèi" shì tiān" zhě, bù jí cōng míng zhī lì, bù jǐn zhì shí zhī rèn. gǒu jí jǐn, zé fèi shén duō fèi shén duō, zé máng lóng bèi kuáng zhī huò zhì, shì yǐ sè zhī. sè zhī zhě, ài qí jīng shén, sè qí zhì shí yě. gù yuē:" zhì rén shì tiān mò rú sè."
聰明睿智，天也；動靜思慮，人也。人也者，乘於天明以視，寄於天聰以聽，托於天智以思慮。故視強，則目不明；聽甚，則耳不聰；思慮過度，則智識亂。目不明，則不能決黑白之分；耳不聰，則不能別清濁之聲；智識亂，則不能審得失之地。目不能決黑白之色則謂之盲；耳不能別清濁之聲則謂之聾；心不能審得失之地則謂之狂。盲則不能避晝日之險，聾則不能知雷霆之害，狂則不能免人間法令之禍。書之所謂"治人"者，適動靜之節，省思慮之費也。所謂"事天"者，不極聰明之力，不盡智識之任。苟極盡，則費神多；費神多，則盲聾悖狂之禍至，是以嗇之。嗇之者，愛其精神，嗇其智識也。故曰："治人事天莫如嗇。"

zhòng rén zhī yòng shén yě zào, zào zé duō fèi, duō fèi zhī wèi chǐ. shèng rén zhī yòng shén yě jìng, jìng zé shǎo fèi, shǎo fèi zhī wèi sè. sè zhī wèi shù yě, shēng yú dào lǐ. fū néng sè yě, shì cóng yú dào ér fú yú lǐ zhě yě. zhòng rén lí yú huàn, xiàn yú huò, yóu wèi zhī tuì, ér bù fú cóng dào lǐ. shèng rén suī wèi jiàn huò huàn zhī xíng, xū wú fú cóng yú dào lǐ, yǐ chēng zǎo fú. gù yuē:" fū wèi sè, shì yǐ zǎo fú." zhī zhì rén zhě, qí sī lǜ jìng zhī shì tiān zhě, qí kǒng qiào xū. sī lǜ jìng, gù dé bù qù kǒng qiào xū, zé hé qì rì rù. gù yuē:" zhòng jī dé." fū néng lìng gù dé bù qù, xīn hé qì rì zhì zhě, zǎo fú zhě yě. gù yuē:" zǎo fú, shì wèi zhòng jī dé." jī dé ér hòu shén jìng, shén jìng ér hòu hé duō, hé duō ér hòu jì dé, jì dé ér hòu néng yù wàn wù, néng yù wàn wù zé zhàn yì shèng dí, zhàn yì shèng dí ér lùn bì gài shì, lùn bì gài shì, gù yuē" wú bù kè." wú bù kè běn yú zhòng jī dé, gù yuē" zhòng jī dé, zé wú bù kè." zhàn yì shèng dí, zé jiān yǒu tiān xià lùn bì gài shì, zé mín rén cóng. jìn jiān yǒu tiān xià ér tuì cóng mín rén, qí shù yuǎn, zé zhòng rén mò jiàn qí duān mò. mò jiàn qí duān mò, shì yǐ mò zhī qí jí. gù yuē:" wú bù kè, zé mò zhī qí jí."
眾人之用神也躁，躁則多費，多費之謂侈。聖人之用神也靜，靜則少費，少費之謂嗇。嗇之謂術也，生於道理。夫能嗇也，是從於道而服於理者也。眾人離於患，陷於禍，猶未知退，而不服從道理。聖人雖未見禍患之形，虛無服從於道理，以稱蚤服。故曰："夫謂嗇，是以蚤服。"知治人者，其思慮靜；知事天者，其孔竅虛。思慮靜，故德不去；孔竅虛，則和氣日入。故曰："重積德。"夫能令故德不去，新和氣日至者，蚤服者也。故曰："蚤服，是謂重積德。"積德而後神靜，神靜而後和多，和多而後計得，計得而後能御萬物，能御萬物則戰易勝敵，戰易勝敵而論必蓋世，論必蓋世，故曰"無不克。"無不克本於重積德，故曰"重積德，則無不克。"戰易勝敵，則兼有天下；論必蓋世，則民人從。進兼有天下而退從民人，其術遠，則眾人莫見其端末。莫見其端末，是以莫知其極。故曰："無不克，則莫知其極。"

fán yǒu guó ér hòu wáng zhī, yǒu shēn ér hòu yāng zhī, bù kě wèi néng yǒu qí guó néng bǎo qí shēn. fū néng yǒu qí guó, bì néng ān qí shè jì néng bǎo qí shēn, bì néng zhōng qí tiān nián ér hòu kě wèi néng yǒu qí guó néng bǎo qí shēn yǐ. fū néng yǒu qí guó bǎo qí shēn zhě, bì qiě tǐ dào. tǐ dào, zé qí zhì shēn qí zhì shēn, zé qí huì yuǎn qí huì yuǎn, zhòng rén mò néng jiàn qí suǒ jí. wéi fū néng lìng rén bù jiàn qí shì jí, bù jiàn qí shì jí zhě wèi bǎo qí shēn yǒu qí guó. gù yuē:" mò zhī qí jí. mò zhī qí jí, zé kě yǐ yǒu guó."
凡有國而後亡之，有身而後殃之，不可謂能有其國、能保其身。夫能有其國，必能安其社稷；能保其身，必能終其天年；而後可謂能有其國、能保其身矣。夫能有其國、保其身者，必且體道。體道，則其智深；其智深，則其會遠；其會遠，眾人莫能見其所極。唯夫能令人不見其事極，不見其事極者為保其身、有其國。故曰："莫知其極。莫知其極，則可以有國。"

suǒ wèi" yǒu guó zhī mǔ": mǔ zhě, dào yě dào yě zhě, shēng yú suǒ yǐ yǒu guó zhī shù suǒ yǐ yǒu guó zhī shù, gù wèi zhī" yǒu guó zhī mǔ." fū dào yǐ yǔ shì zhōu xuán zhě, qí jiàn shēng yě zhǎng, chí lù yě jiǔ. gù yuē:" yǒu guó zhī mǔ, kě yǐ zhǎng jiǔ." shù mù yǒu màn gēn, yǒu zhí gēn. zhí gēn zhě, shū zhī suǒ wèi" dǐ" yě. dǐ yě zhě, mù zhī suǒ yǐ jiàn shēng yě màn gēn zhě, mù zhī suǒ yǐ chí shēng yě. dé yě zhě, rén zhī suǒ yǐ jiàn shēng yě lù yě zhě, rén zhī suǒ yǐ chí shēng yě. jīn jiàn yú lǐ zhě, qí chí lù yě jiǔ, gù yuē:" shēn qí gēn." tǐ qí dào zhě, qí shēng rì zhǎng, gù yuē:" gù qí dǐ." dǐ gù, zé shēng zhǎng gēn shēn, zé shì jiǔ, gù yuē:" shēn qí gēn, gù qí dǐ, zhǎng shēng jiǔ shì zhī dào yě."
所謂"有國之母"：母者，道也；道也者，生於所以有國之術；所以有國之術，故謂之"有國之母。"夫道以與世周旋者，其建生也長，持祿也久。故曰："有國之母，可以長久。"樹木有曼根，有直根。直根者，書之所謂"柢"也。柢也者，木之所以建生也；曼根者，木之所以持生也。德也者，人之所以建生也；祿也者，人之所以持生也。今建於理者，其持祿也久，故曰："深其根。"體其道者，其生日長，故曰："固其柢。"柢固，則生長；根深，則視久，故曰："深其根，固其柢，長生久視之道也。"

gōng rén shù biàn yè zé shī qí gōng, zuò zhě shù yáo xǐ zé wáng qí gōng. yī rén zhī zuò, rì wáng bàn rì, shí rì zé wáng wǔ rén zhī gōng yǐ wàn rén zhī zuò, rì wáng bàn rì, shí rì zé wáng wǔ wàn rén zhī gōng yǐ. rán zé shù biàn yè zhě, qí rén mí zhòng, qí kuī mí dà yǐ. fán fǎ lìng gèng zé lì hài yì, lì hài yì zé mín wù biàn, mín wù biàn wèi zhī biàn yè. gù yǐ lǐ guān zhī, shì dà zhòng ér shù yáo zhī, zé shào chéng gōng cáng dà qì ér shù xǐ zhī, zé duō bài shāng pēng xiǎo xiān ér shù náo zhī, zé zéi qí zǎi zhì dà guó ér shù biàn fǎ, zé mín kǔ zhī. shì yǐ yǒu dào zhī jūn guì jìng, bù zhòng biàn fǎ. gù yuē:" zhì dà guó zhě ruò pēng xiǎo xiān."
工人數變業則失其功，作者數搖徙則亡其功。一人之作，日亡半日，十日則亡五人之功矣；萬人之作，日亡半日，十日則亡五萬人之功矣。然則數變業者，其人彌眾，其虧彌大矣。凡法令更則利害易，利害易則民務變，民務變謂之變業。故以理觀之，事大眾而數搖之，則少成功；藏大器而數徙之，則多敗傷；烹小鮮而數撓之，則賊其宰；治大國而數變法，則民苦之。是以有道之君貴靜，不重變法。故曰："治大國者若烹小鮮。"

rén chù jí zé guì yī, yǒu huò zé wèi guǐ. shèng rén zài shàng, zé mín shǎo yù mín shǎo yù, zé xuè qì zhì ér jǔ dòng lǐ jǔ dòng lǐ zé shǎo huò hài. fū nèi wú cuó jū dān zhì zhī hài, ér wài wú xíng fá fǎ zhū zhī huò zhě, qí qīng tián guǐ yě shén. gù yuē:" yǐ dào lì tiān xià, qí guǐ bù shén." zhì shì zhī mín, bù yǔ guǐ shén xiāng hài yě. gù yuē:" fēi qí guǐ bù shén yě, qí shén bù shāng rén yě." guǐ suì yě jí rén zhī wèi guǐ shāng rén, rén zhú chú zhī zhī wèi rén shāng guǐ yě. mín fàn fǎ lìng zhī wèi mín shāng shàng, shàng xíng lù mín zhī wèi shàng shāng mín. mín bù fàn fǎ, zé shàng yì bù xíng xíng shàng bù xíng xíng zhī wèi shàng bù shāng rén, gù yuē:" shèng rén yì bù shāng mín." shàng bù yǔ mín xiāng hài, ér rén bù yǔ guǐ xiāng shāng, gù yuē:" liǎng bù xiāng shāng." mín bù gǎn fàn fǎ, zé shàng nèi bù yòng xíng fá, ér wài bù shì lì qí chǎn yè. shàng nèi bù yòng xíng fá, ér wài bù shì lì qí chǎn yè, zé mín fān xī. mín fān xī ér chù jī shèng. mín fān xī ér chù jī shèng zhī wèi yǒu dé. fán suǒ wèi suì zhě, hún pò qù ér jīng shén luàn, jīng shén luàn zé wú dé. guǐ bù suì rén zé hún pò bù qù, hún pò bù qù ér jīng shén bù luàn, jīng shén bù luàn zhī wèi yǒu dé. shàng shèng chù jī ér guǐ bù luàn qí jīng shén, zé dé jǐn zài yú mín yǐ. gù yuē:" liǎng bù xiāng shāng, zé dé jiāo guī yān." yán qí dé shàng xià jiāo shèng ér jù guī yú mín yě.
人處疾則貴醫，有禍則畏鬼。聖人在上，則民少欲；民少欲，則血氣治而舉動理；舉動理則少禍害。夫內無痤疽癉痔之害，而外無刑罰法誅之禍者，其輕恬鬼也甚。故曰："以道蒞天下，其鬼不神。"治世之民，不與鬼神相害也。故曰："非其鬼不神也，其神不傷人也。"鬼祟也疾人之謂鬼傷人，人逐除之之謂人傷鬼也。民犯法令之謂民傷上，上刑戮民之謂上傷民。民不犯法，則上亦不行刑；上不行刑之謂上不傷人，故曰："聖人亦不傷民。"上不與民相害，而人不與鬼相傷，故曰："兩不相傷。"民不敢犯法，則上內不用刑罰，而外不事利其產業。上內不用刑罰，而外不事利其產業，則民蕃息。民蕃息而畜積盛。民蕃息而畜積盛之謂有德。凡所謂祟者，魂魄去而精神亂，精神亂則無德。鬼不祟人則魂魄不去，魂魄不去而精神不亂，精神不亂之謂有德。上盛畜積而鬼不亂其精神，則德盡在於民矣。故曰："兩不相傷，則德交歸焉。"言其德上下交盛而俱歸於民也。

yǒu dào zhī jūn, wài wú yuàn chóu yú lín dí, ér nèi yǒu dé zé yú rén mín. fū wài wú yuàn chóu yú lín dí zhě, qí yù zhū hóu yě wài yǒu lǐ yì. nèi yǒu dé zé yú rén mín zhě, qí zhì rén shì yě wù běn. yù zhū hóu yǒu lǐ yì, zé yì xī qǐ zhì mín shì wù běn, zé yín shē zhǐ. fán mǎ zhī suǒ yǐ dà yòng zhě, wài gōng jiǎ bīng ér nèi gěi yín shē yě. jīn yǒu dào zhī jūn, wài xī yòng jiǎ bīng, ér nèi jìn yín shē. shàng bù shì mǎ yú zhàn dòu zhú běi, ér mín bù yǐ mǎ yuǎn tōng yín wù, suǒ jī lì wéi tián chóu. jī lì yú tián chóu, bì qiě fèn guàn. gù yuē:" tiān xià yǒu dào, què zǒu mǎ yǐ fèn yě."
有道之君，外無怨仇於鄰敵，而內有德澤於人民。夫外無怨仇於鄰敵者，其遇諸侯也外有禮義。內有德澤於人民者，其治人事也務本。遇諸侯有禮義，則役希起；治民事務本，則淫奢止。凡馬之所以大用者，外供甲兵而內給淫奢也。今有道之君，外希用甲兵，而內禁淫奢。上不事馬於戰鬥逐北，而民不以馬遠通淫物，所積力唯田疇。積力于田疇，必且糞灌。故曰："天下有道，卻走馬以糞也。"

rén jūn wú dào, zé nèi bào nüè qí mín ér wài qīn qī qí lín guó. nèi bào nüè, zé mín chǎn jué wài qīn qī, zé bīng shù qǐ. mín chǎn jué, zé chù shēng shǎo bīng shù qǐ, zé shì zú jǐn. chù shēng shǎo, zé róng mǎ fá shì zú jǐn, zé jūn wēi dài. róng mǎ fá zé jiāng mǎ chū jūn wēi dài, zé jìn chén yì. mǎ zhě, jūn zhī dà yòng jiāo zhě, yán qí jìn yě. jīn suǒ yǐ gěi jūn zhī jù yú xū mǎ jìn chén. gù yuē:" tiān xià wú dào, róng mǎ shēng yú jiāo yǐ."
人君無道，則內暴虐其民而外侵欺其鄰國。內暴虐，則民產絕；外侵欺，則兵數起。民產絕，則畜生少；兵數起，則士卒盡。畜生少，則戎馬乏；士卒盡，則軍危殆。戎馬乏則將馬出；軍危殆，則近臣役。馬者，軍之大用；郊者，言其近也。今所以給軍之具於諝馬近臣。故曰："天下無道，戎馬生於郊矣。"

rén yǒu yù, zé jì huì luàn jì huì luàn, ér yǒu yù shén yǒu yù shén, zé xié xīn shèng xié xīn shèng, zé shì jīng jué shì jīng jué, zé huò nán shēng. yóu shì guān zhī, huò nán shēng yú xié xīn, xié xīn yòu yú kě yù. kě yù zhī lèi, jìn zé jiào liáng mín wèi jiān, tuì zé lìng shàn rén yǒu huò. jiān qǐ, zé shàng qīn ruò jūn huò zhì, zé mín rén duō shāng. rán zé kě yù zhī lèi, shàng qīn ruò jūn ér xià shāng rén mín. fū shàng qīn ruò jūn ér xià shāng rén mín zhě, dà zuì yě. gù yuē:" huò mò dà yú kě yù." shì yǐ shèng rén bù yǐn wǔ sè, bù yín yú shēng lè míng jūn jiàn wán hǎo ér qù yín lì.
人有欲，則計會亂；計會亂，而有欲甚；有欲甚，則邪心勝；邪心勝，則事經絕；事經絕，則禍難生。由是觀之，禍難生於邪心，邪心誘於可欲。可欲之類，進則教良民為奸，退則令善人有禍。奸起，則上侵弱君；禍至，則民人多傷。然則可欲之類，上侵弱君而下傷人民。夫上侵弱君而下傷人民者，大罪也。故曰："禍莫大於可欲。"是以聖人不引五色，不淫於聲樂；明君賤玩好而去淫麗。

rén wú máo yǔ, bù yī zé bù fàn hán shàng bù shǔ tiān ér xià bù zhe dì, yǐ cháng wèi wèi gēn běn, bù shí zé bù néng huó shì yǐ bù miǎn yú yù lì zhī xīn. yù lì zhī xīn bù chú, qí shēn zhī yōu yě. gù shèng rén yī zú yǐ fàn hán, shí zú yǐ chōng xū, zé bù yōu yǐ. zhòng rén zé bù rán, dà wèi zhū hóu, xiǎo yú qiān jīn zhī zī, qí yù de zhī yōu bù chú yě. xū mí yǒu miǎn, sǐ zuì shí huó, jīn bù zhī zú zhě zhī yōu zhōng shēn bù jiě. gù yuē:" huò mò dà yú bù zhī zú."
人無毛羽，不衣則不犯寒；上不屬天而下不著地，以腸胃為根本，不食則不能活；是以不免於欲利之心。欲利之心不除，其身之憂也。故聖人衣足以犯寒，食足以充虛，則不憂矣。眾人則不然，大為諸侯，小余千金之資，其欲得之憂不除也。胥靡有免，死罪時活，今不知足者之憂終身不解。故曰："禍莫大於不知足。"

gù yù lì shén yú yōu, yōu zé jí shēng jí shēng ér zhì huì shuāi zhì huì shuāi, zé shī dù liàng shī dù liàng, zé wàng jǔ dòng wàng jǔ dòng, zé huò hài zhì huò hài zhì ér jí yīng nèi jí yīng nèi, zé tòng, huò báo wài zé kǔ. kǔ tòng zá yú cháng wèi zhī jiān kǔ tòng zá yú cháng wèi zhī jiān, zé shāng rén yě cǎn. cǎn zé tuì ér zì jiù, tuì ér zì jiù yě shēng yú yù lì. gù yuē:" jiù mò cǎn yú yù lì."
故欲利甚於憂，憂則疾生；疾生而智慧衰；智慧衰，則失度量；失度量，則妄舉動；妄舉動，則禍害至；禍害至而疾嬰內；疾嬰內，則痛，禍薄外；則苦。苦痛雜於腸胃之間；苦痛雜於腸胃之間，則傷人也慘。慘則退而自咎，退而自咎也生於欲利。故曰："咎莫慘於欲利。"

dào zhě, wàn wù zhī suǒ rán yě, wàn lǐ zhī suǒ jī yě. lǐ zhě, chéng wù zhī wén yě dào zhě, wàn wù zhī suǒ yǐ chéng yě. gù yuē:" dào, lǐ zhī zhě yě." wù yǒu lǐ, bù kě yǐ xiāng báo wù yǒu lǐ bù kě yǐ xiāng báo, gù lǐ zhī wèi wù zhī zhì. wàn wù gè yì lǐ, wàn wù gè yì lǐ ér dào jǐn. jī wàn wù zhī lǐ, gù bù dé bù huà bù dé bù huà, gù wú cháng cāo. wú cháng cāo, shì yǐ sǐ shēng qì bǐng yān, wàn zhì zhēn zhuó yān, wàn shì fèi xìng yān. tiān de zhī yǐ gāo, dì dé zhī yǐ cáng, wéi dòu dé zhī yǐ chéng qí wēi, rì yuè dé zhī yǐ héng qí guāng, wǔ cháng dé zhī yǐ cháng qí wèi, liè xīng dé zhī yǐ duān qí xíng, sì shí dé zhī yǐ yù qí biàn qì, xuān yuán dé zhī yǐ shàn sì fāng, chì sōng dé zhī yǔ tiān dì tǒng, shèng rén dé zhī yǐ chéng wén zhāng. dào, yǔ yáo shùn jù zhì, yǔ jiē yú jù kuáng, yǔ jié zhòu jù miè, yǔ tāng wǔ jù chāng. yǐ wèi jìn hū, yóu yú sì jí yǐ wèi yuǎn hū, cháng zài wú cè yǐ wèi àn hū, qí guāng zhāo zhāo yǐ wèi míng hū, qí wù míng míng ér gōng chéng tiān dì, hé huà léi tíng, yǔ nèi zhī wù, shì zhī yǐ chéng. fán dào zhī qíng, bù zhì bù xíng, róu ruò suí shí, yǔ lǐ xiāng yīng. wàn wù dé zhī yǐ sǐ, dé zhī yǐ shēng wàn shì dé zhī yǐ bài, dé zhī yǐ chéng. dào pì zhū ruò shuǐ, nì zhě duō yǐn zhī jí sǐ, kě zhě shì yǐn zhī jí shēng pì zhī ruò jiàn jǐ, yú rén yǐ xíng fèn zé huò shēng, shèng rén yǐ zhū bào zé fú chéng. gù dé zhī yǐ sǐ, dé zhī yǐ shēng, dé zhī yǐ bài, dé zhī yǐ chéng.
道者，萬物之所然也，萬理之所稽也。理者，成物之文也；道者，萬物之所以成也。故曰："道，理之者也。"物有理，不可以相薄；物有理不可以相薄，故理之為物之制。萬物各異理，萬物各異理而道盡。稽萬物之理，故不得不化；不得不化，故無常操。無常操，是以死生氣稟焉，萬智斟酌焉，萬事廢興焉。天得之以高，地得之以藏，維斗得之以成其威，日月得之以恆其光，五常得之以常其位，列星得之以端其行，四時得之以御其變氣，軒轅得之以擅四方，赤松得之與天地統，聖人得之以成文章。道，與堯、舜俱智，與接輿俱狂，與桀、紂俱滅，與湯、武俱昌。以為近乎，游於四極；以為遠乎，常在吾側；以為暗乎，其光昭昭；以為明乎，其物冥冥；而功成天地，和化雷霆，宇內之物，恃之以成。凡道之情，不制不形，柔弱隨時，與理相應。萬物得之以死，得之以生；萬事得之以敗，得之以成。道譬諸若水，溺者多飲之即死，渴者適飲之即生；譬之若劍戟，愚人以行忿則禍生，聖人以誅暴則福成。故得之以死，得之以生，得之以敗，得之以成。

rén xī jiàn shēng xiàng yě, ér de sǐ xiàng zhī gǔ, àn qí tú yǐ xiǎng qí shēng yě, gù zhū rén zhī suǒ yǐ yì xiǎng zhě jiē wèi zhī" xiàng" yě. jīn dào suī bù kě dé wén jiàn, shèng rén zhí qí jiàn gōng yǐ chù jiàn qí xíng, gù yuē:" wú zhuàng zhī zhuàng, wú wù zhī xiàng".
人希見生象也，而得死象之骨，案其圖以想其生也，故諸人之所以意想者皆謂之"象"也。今道雖不可得聞見，聖人執其見功以處見其形，故曰："無狀之狀，無物之象"。

fán lǐ zhě, fāng yuán duǎn zhǎng cū mí jiān cuì zhī fēn yě, gù lǐ dìng ér hòu kě dé dào yě. gù dìng lǐ yǒu cún wáng, yǒu sǐ shēng, yǒu shèng shuāi. fū wù zhī yī cún yī wáng, zhà sǐ zhà sǐ, chū shèng ér hòu shuāi zhě, bù kě wèi cháng. wéi fū yǔ tiān dì zhī pōu pàn yě jù shēng, zhì tiān dì zhī xiāo sàn yě bù sǐ bù shuāi zhě wèi" cháng". ér cháng zhě, wú yōu yì, wú dìng lǐ. wú dìng lǐ, fēi zài yú cháng suǒ, shì yǐ bù kě dào yě. shèng rén guān qí xuán xū, yòng qí zhōu xíng, qiáng zì zhī yuē" dào", rán ér kě lùn. gù yuē:" dào zhī kě dào, fēi cháng dào yě".
凡理者，方圓、短長、粗靡、堅脆之分也，故理定而後可得道也。故定理有存亡，有死生，有盛衰。夫物之一存一亡，乍死乍死，初盛而後衰者，不可謂常。唯夫與天地之剖判也俱生，至天地之消散也不死不衰者謂"常"。而常者，無攸易，無定理。無定理，非在於常所，是以不可道也。聖人觀其玄虛，用其周行，強字之曰"道"，然而可論。故曰："道之可道，非常道也"。

rén shǐ yú shēng ér zú yú sǐ. shǐ zhī wèi chū, zú zhī wèi rù. gù yuē:" chū shēng rù sǐ". rén zhī shēn sān bǎi liù shí jié, sì zhī jiǔ qiào qí dà jù yě. sì zhī jiǔ qiào shí yǒu sān zhě, shí yǒu sān zhě zhī dòng jìng jǐn shǔ yú shēng yān. shǔ zhī wèi tú yě, gù yuē: shēng zhī tú yě shí yǒu sān zhě. zhì sǐ yě, shí yǒu sān jù zhě jiē hái ér shǔ zhī yú sǐ, sǐ zhī tú yì yǒu shí sān." gù yuē:" shēng zhī tú shí yǒu sān, sǐ zhī tú shí yǒu sān." fán mín zhī shēng shēng ér hé gù dòng, dòng jǐn zé sǔn yě ér dòng bù zhǐ, shì sǔn ér bù zhǐ yě. sǔn ér bù zhǐ zé shēng jǐn, shēng jǐn zhī wèi sǐ, zé shí yǒu sān jù zhě jiē wèi sǐ sǐ dì yě. gù yuē:" mín zhī shēng, shēng ér dòng, dòng jiē zhī sǐ dì, yì shí yǒu sān."
人始於生而卒於死。始之謂出，卒之謂入。故曰："出生入死"。人之身三百六十節，四肢、九竅其大具也。四肢九竅十有三者，十有三者之動靜盡屬於生焉。屬之謂徒也，故曰：生之徒也十有三者。至死也，十有三具者皆還而屬之於死，死之徒亦有十三。"故曰："生之徒十有三，死之徒十有三。"凡民之生生而和固動，動盡則損也；而動不止，是損而不止也。損而不止則生盡，生盡之謂死，則十有三具者皆為死死地也。故曰："民之生，生而動，動皆之死地，亦十有三。"

shì yǐ shèng rén ài jīng shén ér guì chù jìng. bù ài jīng shén bù guì chù jìng, cǐ shén dà yú sì hǔ zhī hài. fū sì hǔ yǒu yù, dòng jìng yǒu shí. bì qí yù, shěng qí shí, zé miǎn qí sì hǔ zhī hài yǐ. mín dú zhī sì hǔ zhī yǒu zhǎo jiǎo yě, ér mò zhī wàn wù zhī jǐn yǒu zhǎo jiǎo yě, bù miǎn yú wàn wù zhī hài. hé yǐ lùn zhī? shí yǔ jiàng jí, kuàng yě xián jìng, ér yǐ hūn chén fàn shān chuān, zé fēng lù zhī zhǎo jiǎo hài zhī. shì shàng bù zhōng, qīng fàn jìn lìng, zé xíng fǎ zhī zhǎo jiǎo hài zhī. chù xiāng bù jié, zēng ài wú dù, zé zhēng dòu zhī zhǎo jiǎo hài zhī. shì yù wú xiàn, dòng jìng bù jié, zé cuó jū zhī zhǎo jiǎo hài zhī. hǎo yòng qí sī zhì ér qì dào lǐ, zé gāng luó zhī zhǎo jiǎo hài zhī. sì hǔ yǒu yù, ér wàn hài yǒu yuán, bì qí yù, sāi qí yuán, zé miǎn yú zhū hài yǐ. fán bīng gé zhě, suǒ yǐ bèi hài yě. zhòng shēng zhě, suī rù jūn wú fèn zhēng zhī xīn wú fèn zhēng zhī xīn, zé wú suǒ yòng jiù hài zhī bèi. cǐ fēi dú wèi yě chù zhī jūn yě. shèng rén zhī yóu shì yě, wú hài rén zhī xīn, wú hài rén zhī xīn, zé bì wú rén hài, wú rén hài, zé bù bèi rén. gù yuē:" lù xíng bù yù sì hǔ." rù shān bù shì bèi yǐ jiù hài, gù yuē:" rù jūn bù bèi jiǎ bīng." yuǎn zhū hài, gù yuē" hǔ wú suǒ cuò qí zhǎo, bīng wú suǒ róng qí rèn bù shè bèi ér bì wú hài, tiān dì zhī dào lǐ yě. tǐ tiān dì zhī dào, gù yuē:" wú sǐ dì yān." dòng wú sǐ dì, ér wèi zhī" shàn shè shēng" yǐ.
是以聖人愛精神而貴處靜。不愛精神不貴處靜，此甚大於兕虎之害。夫兕虎有域，動靜有時。避其域，省其時，則免其兕虎之害矣。民獨知兕虎之有爪角也，而莫知萬物之盡有爪角也，不免於萬物之害。何以論之？時雨降集，曠野閒靜，而以昏晨犯山川，則風露之爪角害之。事上不忠，輕犯禁令，則刑法之爪角害之。處鄉不節，憎愛無度，則爭鬥之爪角害之。嗜欲無限，動靜不節，則痤疽之爪角害之。好用其私智而棄道理，則綱羅之爪角害之。兕虎有域，而萬害有原，避其域，塞其原，則免於諸害矣。凡兵革者，所以備害也。重生者，雖入軍無忿爭之心；無忿爭之心，則無所用救害之備。此非獨謂野處之軍也。聖人之游世也，無害人之心，無害人之心，則必無人害，無人害，則不備人。故曰："陸行不遇兕虎。"入山不恃備以救害，故曰："入軍不備甲兵。"遠諸害，故曰"虎無所措其爪，兵無所容其刃；不設備而必無害，天地之道理也。體天地之道，故曰："無死地焉。"動無死地，而謂之"善攝生"矣。

ài zi zhě cí yú zi, zhòng shēng zhě cí yú shēn, guì gōng zhě cí yú shì. cí mǔ zhī yú ruò zi yě, wù zhì qí fú wù zhì qí fú, zé shì chú qí huò shì chú qí huò, zé sī lǜ shú sī lǜ shú, zé dé shì lǐ dé shì lǐ, zé bì chéng gōng bì chéng gōng, zé qí xíng zhī yě bù yí bù yí zhī wèi yǒng. shèng rén zhī yú wàn shì yě, jǐn rú cí mǔ zhī wèi ruò zi lǜ yě, gù jiàn bì xíng zhī dào. jiàn bì xíng zhī dào zé qí cóng shì yì bù yí bù yí zhī wèi yǒng. bù yí shēng yú cí, gù yuē:" cí, gù néng yǒng."
愛子者慈於子，重生者慈於身，貴功者慈於事。慈母之於弱子也，務致其福；務致其福，則事除其禍；事除其禍，則思慮熟；思慮熟，則得事理；得事理，則必成功；必成；工，則其行之也不疑；不疑之謂勇。聖人之於萬事也，盡如慈母之為弱子慮也，故見必行之道。見必行之道則其從事亦不疑；不疑之謂勇。不疑生於慈，故曰："慈，故能勇。"

zhōu gōng yuē:" dōng rì zhī bì dòng yě bù gù, zé chūn xià zhī zhǎng cǎo mù yě bù mào." tiān dì bù néng cháng chǐ cháng fèi, ér kuàng yú rén hū? gù wàn wù bì yǒu shèng shuāi, wàn shì bì yǒu chí zhāng, guó jiā bì yǒu wén wǔ, guān zhì bì yǒu shǎng fá. shì yǐ zhì shì jiǎn yòng qí cái zé jiā fù, shèng rén ài bǎo qí shén zé jīng shèng, rén jūn zhòng zhàn qí zú zé mín zhòng, mín zhòng zé guó guǎng. shì yǐ jǔ zhī yuē:" jiǎn, gù néng guǎng."
周公曰："冬日之閉凍也不固，則春夏之長草木也不茂。"天地不能常侈常費，而況於人乎？故萬物必有盛衰，萬事必有弛張，國家必有文武，官治必有賞罰。是以智士儉用其財則家富，聖人愛寶其神則精盛，人君重戰其卒則民眾，民眾則國廣。是以舉之曰："儉，故能廣。"

fán wù zhī yǒu xíng zhě yì cái yě, yì gē yě. hé yǐ lùn zhī? yǒu xíng, zé yǒu duǎn zhǎng yǒu duǎn zhǎng, zé yǒu xiǎo dà yǒu xiǎo dà, zé yǒu fāng yuán yǒu fāng yuán, zé yǒu jiān cuì yǒu jiān cuì, zé yǒu qīng zhòng yǒu qīng zhòng, zé yǒu bái hēi. duǎn zhǎng dà xiǎo fāng yuán jiān cuì qīng zhòng bái hēi zhī wèi lǐ. lǐ dìng ér wù yì gē yě. gù yì yú dà tíng ér hòu yán zé lì, quán yì zhī shì zhī zhī yǐ. gù yù chéng fāng yuán ér suí qí guī jǔ, zé wàn shì zhī gōng xíng yǐ. ér wàn wù mò bù yǒu guī jǔ, yì yán zhī shì, jì huì guī jǔ yě. shèng rén jǐn suí yú wàn wù zhī guī jǔ, gù yuē:" bù gǎn wèi tiān xià xiān." bù gǎn wèi tiān xià xiān, zé shì wú bù shì, gōng wú bù gōng, ér yì bì gài shì, yù wú chù dà guān, qí kě dé hū? chù dà guān zhī wèi wèi chéng shì zhǎng. shì yǐ gù yuē:" bù gǎn wèi tiān xià xiān, gù néng wèi chéng shì zhǎng."
凡物之有形者易裁也，易割也。何以論之？有形，則有短長；有短長，則有小大；有小大，則有方圓；有方圓，則有堅脆；有堅脆，則有輕重；有輕重，則有白黑。短長、大小、方圓、堅脆、輕重、白黑之謂理。理定而物易割也。故議於大庭而後言則立，權議之士知之矣。故欲成方圓而隨其規矩，則萬事之功形矣。而萬物莫不有規矩，議言之士，計會規矩也。聖人盡隨於萬物之規矩，故曰："不敢為天下先。"不敢為天下先，則事無不事，功無不功，而議必蓋世，欲無處大官，其可得乎？處大官之謂為成事長。是以故曰："不敢為天下先，故能為成事長。"

cí yú zi zhě bù gǎn jué yī shí, cí yú shēn zhě bù gǎn lí fǎ dù, cí yú fāng yuán zhě bù gǎn shě guī jǔ. gù lín bīng ér cí yú shì lì zé zhàn shèng dí, cí yú qì xiè zé chéng jiān gù. gù yuē:" cí, yú zhàn zé shèng, yǐ shǒu zé gù." fū néng zì quán yě ér jǐn suí yú wàn wù zhī lǐ zhě, bì qiě yǒu tiān shēng. tiān shēng yě zhě, shēng xīn yě, gù tiān xià zhī dào jǐn zhī shēng yě. ruò yǐ cí wèi zhī yě, shì bì wàn quán, ér jǔ wú bù dāng, zé wèi zhī bǎo yǐ. gù yuē:" wú yǒu sān bǎo, chí ér bǎo zhī."
慈於子者不敢絕衣食，慈於身者不敢離法度，慈於方圓者不敢舍規矩。故臨兵而慈於士吏則戰勝敵，慈於器械則城堅固。故曰："慈，於戰則勝，以守則固。"夫能自全也而盡隨於萬物之理者，必且有天生。天生也者，生心也，故天下之道盡之生也。若以慈衛之也，事必萬全，而舉無不當，則謂之寶矣。故曰："吾有三寶，持而寶之。"

shū zhī suǒ wèi" dà dào" yě zhě, duān dào yě. suǒ wèi" mào shī" yě zhě, xié dào yě. suǒ wèi" jìng dà" yě zhě, jiā lì yě. jiā lì yě zhě, xié dào zhī fēn yě." cháo shén chú" yě zhě, yù sòng fán yě. yù sòng fán, zé tián huāng tián huāng, zé fǔ cāng xū fǔ cāng xū, zé guó pín guó pín, ér mín sú yín chǐ mín sú yín chǐ, zé yī shí zhī yè jué yī shí zhī yè jué, zé mín bù dé wú shì qiǎo zhà shì qiǎo zhà, zé zhī cǎi wén zhī cǎi wén zhī wèi" fú wén cǎi". yù sòng fán cāng lǐn xū, ér yǒu yǐ yín chǐ wèi sú, zé guó zhī shāng yě, ruò yǐ lì jiàn cì zhī. gù yuē:" dài lì jiàn." zhū fū shì zhì gù yǐ zhì yú shāng guó zhě, qí sī jiā bì fù sī jiā bì fù, gù yuē:" zī huò yǒu yú." guó yǒu ruò shì zhě, zé yú mín bù dé wú shù ér xiào zhī xiào zhī, zé xiǎo dào shēng. yóu shì guān zhī, dà jiān zuò zé xiǎo dào suí, dà jiān chàng zé xiǎo dào hé. yú yě zhě, wǔ shēng zhī zhǎng zhě yě, gù yú xiān zé zhōng sè jiē suí, yú chàng zé zhū lè jiē hé. jīn dà jiān zuò zé sú zhī mín chàng, sú zhī mín chàng zé xiǎo dào bì hé. gù" fú wén cǎi, dài lì jiàn, yàn yǐn shí, ér huò zī yǒu yú zhě, shì zhī wèi dào yú yǐ."
書之所謂"大道"也者，端道也。所謂"貌施"也者，邪道也。所謂"徑大"也者，佳麗也。佳麗也者，邪道之分也。"朝甚除"也者，獄訟繁也。獄訟繁，則田荒；田荒，則府倉虛；府倉虛，則國貧；國貧，而民俗淫侈；民俗淫侈，則衣食之業絕；衣食之業絕，則民不得無飾巧詐；飾巧詐，則知采文；知采文之謂"服文采"。獄訟繁倉廩虛，而有以淫侈為俗，則國之傷也，若以利劍刺之。故曰："帶利劍。"諸夫飾智故以至於傷國者，其私家必富；私家必富，故曰："資貨有餘。"國有若是者，則愚民不得無術而效之；效之，則小盜生。由是觀之，大奸作則小盜隨，大奸唱則小盜和。竽也者，五聲之長者也，故竽先則鍾瑟皆隨，竽唱則諸樂皆和。今大奸作則俗之民唱，俗之民唱則小盜必和。故"服文采，帶利劍，厭飲食，而貨資有餘者，是之謂盜竽矣。"

rén wú yú zhì, mò bù yǒu qū shě. tián dàn píng ān, mò bù zhī huò fú zhī suǒ yóu lái. dé yú hǎo è, chù yú yín wù, ér hòu biàn luàn. suǒ yǐ rán zhě, yǐn yú wài wù, luàn yú wán hǎo yě. tián dàn yǒu qū shě zhī yì, píng ān zhī huò fú zhī jì. ér jīn yě wán hǎo biàn zhī, wài wù yǐn zhī yǐn zhī ér wǎng, gù yuē" bá". zhì shèng rén bù rán: yī jiàn qí qū shě, suī jiàn suǒ hǎo zhī wù, néng yǐn, bù néng yǐn zhī wèi" bù bá" yī yú qí qíng, suī yǒu kě yù zhī lèi, shén bù wèi dòng, shén bù wèi dòng zhī wèi" bù tuō". wèi rén zǐ sūn zhě, tǐ cǐ dào yǐ shǒu zōng miào, zōng miào bù miè zhī wèi" jì sì bù jué". shēn yǐ jī jīng wèi dé, jiā yǐ zī cái wèi dé, xiāng guó tiān xià jiē yǐ mín wèi dé. jīn zhì shēn ér wài wù bù néng luàn qí jīng shén, gù yuē:" xiū zhī shēn, qí dé nǎi zhēn." zhēn zhě, shèn zhī gù yě. zhì jiā zhě, wú yòng zhī wù bù néng dòng qí jì, zé zī yǒu yú, gù yuē:" xiū zhī jiā, qí dé yǒu yú." zhì xiāng zhě xíng cǐ jié, zé jiā zhī yǒu yú zhě yì zhòng, gù yuē:" xiū zhī xiāng, qí dé nǎi zhǎng." zhì bāng zhě xíng cǐ jié, zé xiāng zhī yǒu dé zhě yì zhòng, gù yuē:" xiū zhī bāng, qí dé nǎi fēng." lì tiān xià zhě xíng cǐ jié, zé mín zhī shēng mò bù shòu qí zé, gù yuē:" xiū zhī tiān xià, qí dé nǎi pǔ." xiū shēn zhě yǐ cǐ bié jūn zǐ xiǎo rén, zhì xiāng zhì bāng lì tiān xià zhě míng yǐ cǐ kē shì guān xī hào, zé wàn bù shī yī. gù yuē:" yǐ shēn guān shēn, yǐ jiā guān jiā, yǐ xiāng guān xiāng, yǐ bāng guān bāng, yǐ tiān xià guān tiān xià. wú xī yǐ zhī tiān xià zhī rán yě? yǐ cǐ." 
人無愚智，莫不有趨舍。恬淡平安，莫不知禍福之所由來。得於好惡，怵於淫物，而後變亂。所以然者，引於外物，亂於玩好也。恬淡有趨舍之義，平安知禍福之計。而今也玩好變之，外物引之；引之而往，故曰"拔"。至聖人不然：一建其趨舍，雖見所好之物，能引，不能引之謂"不拔"；一於其情，雖有可欲之類，神不為動，神不為動之謂"不脫"。為人子孫者，體此道以守宗廟，宗廟不滅之謂"祭祀不絕"。身以積精為德，家以資財為德，鄉國天下皆以民為德。今治身而外物不能亂其精神，故曰："修之身，其德乃真。"真者，慎之固也。治家者，無用之物不能動其計，則資有餘，故曰："修之家，其德有餘。"治鄉者行此節，則家之有餘者益眾，故曰："修之鄉，其德乃長。"治邦者行此節，則鄉之有德者益眾，故曰："修之邦，其德乃豐。"蒞天下者行此節，則民之生莫不受其澤，故曰："修之天下，其德乃普。"修身者以此別君子小人，治鄉治邦蒞天下者名以此科適觀息耗，則萬不失一。故曰："以身觀身，以家觀家，以鄉觀鄉，以邦觀邦，以天下觀天下。吾奚以知天下之然也？以此。"