suī hóng zì mèng, lǔ guó fān rén yě. shǎo shí hǎo xiá, dòu jī zǒu mǎ, zhǎng nǎi biàn jié, cóng yíng gōng shòu chūn qiū. yǐ míng jīng wèi yì láng, zhì fú jié lìng.
眭弘字孟,魯國蕃人也。少時好俠,鬥雞走馬,長乃變節,從嬴公受《春秋》。以明經為議郎,至符節令。
xiào zhāo yuán fèng sān nián zhēng yuè, tài shān lái wú shān nán xiōng xiōng yǒu shù qiān rén shēng, mín shì zhī, yǒu dà shí zì lì, gāo zhàng wǔ chǐ, dà sì shí bā wéi, rù dì shēn bā chǐ, sān shí wèi zú. shí lì hòu yǒu bái wū shù qiān xià jí qí páng. shì shí, chāng yì yǒu kū shè mù wò fù shēng, yòu shàng lín yuàn zhōng dà liǔ shù duàn kū wò dì, yì zì lì shēng, yǒu chóng shí shù yè chéng wén zì, yuē gōng sūn bìng yǐ lì, mèng tuī chūn qiū zhī yì, yǐ wèi shí liǔ, jiē yīn lèi, xià mín zhī xiàng tài shān zhě, dài zōng zhī yuè, wáng zhě yì xìng gào dài zhī wài. jīn dà shí zì lì, jiāng liǔ fù qǐ, fēi rén lì suǒ wèi, cǐ dāng yǒu cóng pǐ fū wèi tiān zǐ zhě. kū shè mù fù shēng, gù fèi zhī jiā gōng sūn shì dāng fù xìng zhě yě. mèng yì yì bù zhī qí suǒ zài, jí shuō yuē: xiān shī dǒng zhòng shū yǒu yán, suī yǒu jì tǐ shǒu wén zhī jūn, bù hài shèng rén zhī shòu mìng. hàn jiā yáo hòu, yǒu chuán guó zhī yùn. hàn dì yí shuí chà tiān xià, qiú suǒ xián rén, chán yǐ dì wèi, ér tuì zì fēng bǎi lǐ, rú yīn zhōu èr wáng hòu, yǐ chéng shùn tiān mìng. mèng shǐ yǒu rén nèi guān zhǎng cì shàng cǐ shū. shí, zhāo dì yòu, dà jiāng jūn huò guāng bǐng zhèng, è zhī, xià qí shū tíng wèi. zòu cì mèng wàng shè ǎo yán huò zhòng, dà nì bù dào, jiē fú zhū. hòu wǔ nián, xiào xuān dì xìng yú mín jiān, jí wèi, zhēng mèng zǐ wèi láng.
孝昭元鳳三年正月,泰山、萊蕪山南匈匈有數千人聲,民視之,有大石自立,高丈五尺,大四十八圍,入地深八尺,三石為足。石立後有白烏數千下集其旁。是時,昌邑有枯社木臥復生,又上林苑中大柳樹斷枯臥地,亦自立生,有蟲食樹葉成文字,曰「公孫病已立」,孟推《春秋》之意,以為「石、柳,皆陰類,下民之象;泰山者,岱宗之岳,王者易姓告代之外。今大石自立,僵柳復起,非人力所為,此當有從匹夫為天子者。枯社木復生,故廢之家公孫氏當復興者也。」孟意亦不知其所在,即說曰:「先師董仲舒有言,雖有繼體守文之君,不害聖人之受命。漢家堯後,有傳國之運。漢帝宜誰差天下,求索賢人,禪以帝位,而退自封百里,如殷、周二王后,以承順天命。」孟使友人內官長賜上此書。時,昭帝幼,大將軍霍光秉政,惡之,下其書廷尉。奏賜、孟妄設襖言惑眾,大逆不道,皆伏誅。後五年,孝宣帝興於民間,即位,征孟子為郎。
xià hóu shǐ chāng, lǔ rén yě. tōng wǔ jīng, yǐ qí shī shàng shū jiào shòu. zì dǒng zhòng shū hán yīng sǐ hòu, wǔ dì dé shǐ chāng, shén zhòng zhī. shǐ chāng míng yú yīn yáng, xiān yán bǎi liáng tái zāi yuē, zhì qī rì guǒ zāi. shí, chāng yì wáng yǐ shǎo zǐ ài, shàng wèi xuǎn shī, shǐ chāng wèi tài fù. nián lǎo, yǐ shòu zhōng. zú zi shèng yì yǐ rú xiǎn míng.
夏侯始昌,魯人也。通《五經》,以《齊詩》、《尚書》教授。自董仲舒、韓嬰死後,武帝得始昌,甚重之。始昌明於陰陽,先言柏梁台災曰,至期日果災。時,昌邑王以少子愛,上為選師,始昌為太傅。年老,以壽終。族子勝亦以儒顯名。
xià hóu shèng zì zhǎng gōng. chū, lǔ gòng wáng fēn lǔ xī níng xiāng yǐ fēng zǐ jié hóu, bié shǔ dà hé, dà hé hòu gēng míng dōng píng, gù shèng wèi dōng píng rén. shèng shǎo gū, hǎo xué, cóng shǐ chāng shòu shàng shū jí hóng fàn wǔ xíng chuán, shuō zāi yì. hòu shì jiān qīng, yòu cóng ōu yáng shì wèn. wèi xué jīng shú, suǒ wèn fēi yī shī yě. shàn shuō lǐ fú. zhēng wèi bó shì guāng lù dài fū. huì zhāo dì bēng, chāng yì wáng sì lì, shù chū. shèng dāng chéng yú qián jiàn yuē: tiān jiǔ yīn ér bù yǔ, chén xià yǒu móu shàng zhě, bì xià chū yù hé zhī? wáng nù, wèi shèng wèi ǎo yán, fù yǐ shǔ lì. lì bái dà jiāng jūn huò guāng, guāng bù jǔ fǎ. shì shí, guāng yǔ chē qí jiāng jūn zhāng ān shì móu yù fèi chāng yì wáng. guāng ràng ān shì yǐ wèi xiè yǔ, ān shì shí bù yán. nǎi zhào wèn shèng, shèng duì yán: zài hóng fàn chuán yuē huáng zhī bù jí, jué fá cháng yīn, shí zé xià rén yǒu fá shàng zhě, è chá chá yán, gù yún chén xià yǒu móu. guāng ān shì dà jīng, yǐ cǐ yì zhòng jīng shù shì. hòu shí yú rì, guāng zú yǔ ān shì bái tài hòu, fèi chāng yì wáng, zūn lì xuān dì. guāng yǐ wèi qún chén zòu shì dōng gōng, tài hòu shěng zhèng, yí zhī jīng shù, bái lìng shèng yòng shàng shū shòu tài hòu. qiān zhǎng xìn shào fǔ, cì jué guān nèi hóu, yǐ yǔ móu fèi lì, dìng cè ān zōng miào, yì qiān hù.
夏侯勝字長公。初,魯共王分魯西寧鄉以封子節侯,別屬大河,大河後更名東平,故勝為東平人。勝少孤,好學,從始昌受《尚書》及《洪範五行傳》,說災異。後事蕳卿,又從歐陽氏問。為學精孰,所問非一師也。善說禮服。征為博士、光祿大夫。會昭帝崩,昌邑王嗣立,數出。勝當乘輿前諫曰:「天久陰而不雨,臣下有謀上者,陛下出欲何之?」王怒,謂勝為襖言,縛以屬吏。吏白大將軍霍光,光不舉法。是時,光與車騎將軍張安世謀欲廢昌邑王。光讓安世以為泄語,安世實不言。乃召問勝,勝對言:「在《洪範傳》曰『皇之不極,厥罰常陰,時則下人有伐上者』,惡察察言,故云臣下有謀。」光、安世大驚,以此益重經術士。後十餘日,光卒與安世白太后,廢昌邑王,尊立宣帝。光以為群臣奏事東宮,太后省政,宜知經術,白令勝用《尚書》授太后。遷長信少府,賜爵關內侯,以與謀廢立,定策安宗廟,益千戶。
xuān dì chū jí wèi, yù bāo xiān dì, zhào chéng xiàng yù shǐ yuē: zhèn yǐ miǎo shēn, méng yí dé, chéng shèng yè, fèng zōng miào, sù yè wéi niàn. xiào wǔ huáng dì gōng rén yì, lì wēi wǔ, běi zhēng xiōng nú, dān yú yuǎn xún, nán píng dī qiāng kūn míng ōu luò liǎng yuè, dōng dìng huì háo cháo xiān, kuò dì chì jìng, lì jùn xiàn, bǎi mán lǜ fú, kuǎn sāi zì zhì, zhēn gòng chén yú zōng miào xié yīn lǜ, zào lè gē, jiàn shàng dì, fēng tài shān, lì míng táng, gǎi zhēng shuò, yì fú sè míng kāi shèng xù, zūn xián xiǎn gōng, xìng miè jì jué, bāo zhōu zhī hòu bèi tiān dì zhī lǐ, guǎng dào shù zhī lù. shàng tiān bào kuàng, fú ruì bìng yīng, bǎo dǐng chū, bái lín huò, hǎi xiào jù yú, shén rén bìng jiàn, shān chēng wàn suì. gōng dé mào shèng, bù néng jǐn xuān, ér miào lè wèi chēng, zhèn shén dào yān. qí yǔ liè hóu èr qiān dàn bó shì yì. yú shì qún chén dà yì tíng zhōng, jiē yuē: xuān rú zhào shū. zhǎng xìn shào fǔ shèng dú yuē: wǔ dì suī yǒu rǎng sì yí guǎng tǔ chì jìng zhī gōng, rán duō shā shì zhòng, jié mín cái lì, shē tài wáng dù, tiān xià xū hào, bǎi xìng liú lí, wù gù zhě bàn. huáng chóng dà qǐ, chì dì shù qiān lǐ, huò rén mín xiāng shí, chù jī zhì jīn wèi fù. wáng dé zé yú mín, bù yí wèi lì miào lè. gōng qīng gòng nán shèng yuē: cǐ zhào shū yě. shèng yuē: zhào shū bù kě yòng yě. rén chén zhī yì, yí zhí yán zhèng lùn, fēi gǒu ā yì shùn zhǐ. yì yǐ chū kǒu, suī sǐ bù huǐ. yú shì chéng xiàng yì, yù shǐ dài fū guǎng míng hé zòu shèng fēi yì zhào shū, huǐ xiān dì, bù dào, jí chéng xiàng zhǎng shǐ huáng bà ā zòng shèng, bù jǔ hé, jù xià yù. yǒu sī suì qǐng zūn xiào wǔ dì miào wèi shì zōng miào, zòu shèng dé wén shǐ wǔ xíng zhī wǔ, tiān xià shì shì xiàn nà, yǐ míng shèng dé. wǔ dì xún shòu suǒ xìng jùn guó fán sì shí jiǔ, jiē lì miào, rú gāo zǔ tài zōng yān.
宣帝初即位,欲褒先帝,詔丞相御史曰:「朕以眇身,蒙遺德,承聖業,奉宗廟,夙夜惟念。孝武皇帝躬仁誼,厲威武,北征匈奴,單于遠循,南平氐羌、昆明、甌駱兩越,東定薉、貉、朝鮮,廓地斥境,立郡縣,百蠻率服,款塞自至,珍貢陳於宗廟;協音律,造樂歌,薦上帝,封太山,立明堂,改正朔,易服色;明開聖緒,尊賢顯功,興滅繼絕,褒周之後;備天地之禮,廣道術之路。上天報況,符瑞並應,寶鼎出,白麟獲,海效巨魚,神人並見,山稱萬歲。功德茂盛,不能盡宣,而廟樂未稱,朕甚悼焉。其與列侯、二千石、博士議。」於是群臣大議廷中,皆曰:「宣如詔書。」長信少府勝獨曰:「武帝雖有攘四夷廣土斥境之功,然多殺士眾,竭民財力,奢泰亡度,天下虛耗,百姓流離,物故者半。蝗蟲大起,赤地數千里,或人民相食,畜積至今未復。亡德澤於民,不宜為立廟樂。」公卿共難勝曰:「此詔書也。」勝曰:「詔書不可用也。人臣之誼,宜直言正論,非苟阿意順指。議已出口,雖死不悔。」於是丞相義,御史大夫廣明劾奏勝非議詔書,毀先帝,不道,及丞相長史黃霸阿縱勝,不舉劾,俱下獄。有司遂請尊孝武帝廟為世宗廟,奏《盛德》、《文始》、《五行》之舞,天下世世獻納,以明盛德。武帝巡狩所幸郡國凡四十九,皆立廟,如高祖、太宗焉。
shèng bà jì jiǔ xì, bà yù cóng shèng shòu jīng, shèng cí yǐ zuì sǐ. bà yuē: cháo wén dào, xī sǐ kě yǐ. shèng xián qí yán, suì shòu zhī. xì zài gèng dōng, jiǎng lùn bù dài.
勝、霸既久系,霸欲從勝受經,勝辭以罪死。霸曰:「『朝聞道,夕死可矣』。」勝賢其言,遂授之。系再更冬,講論不怠。
zhì sì nián xià, guān dōng sì shí jiǔ jùn tóng rì dì dòng, huò shān bēng, huài chéng guō shì wū, shā liù qiān yú rén. shàng nǎi sù fú, bì zhèng diàn, qiǎn shǐ zhě diào wèn lì mín, cì sǐ zhě guān qián. xià zhào yuē: gài zāi yì zhě, tiān dì zhī jiè yě. zhèn chéng hóng yè, tuō shì mín zhī shàng, wèi néng hé qún shēng. nǎng zhě dì zhèn běi hǎi láng yá, huài zǔ zōng miào, zhèn shén jù yān. qí yǔ liè hóu zhōng èr qiān dàn bó wèn shù shì, yǒu yǐ yīng biàn, bǔ zhèn zhī què, wú yǒu suǒ huì. yīn dà shè. shèng chū wèi jiàn dài fū gěi shì zhōng, bà wèi yáng zhōu lá lì.
至四年夏,關東四十九郡同日地動,或山崩,壞城郭室屋,殺六千餘人。上乃素服,避正殿,遣使者弔問吏民,賜死者棺錢。下詔曰:「蓋災異者,天地之戒也。朕承洪業,托士民之上,未能和群生。曩者地震北海、琅邪,壞祖宗廟,朕甚懼焉。其與列侯、中二千石博問術士,有以應變,補朕之闕,毋有所諱。」因大赦。勝出為諫大夫、給事中,霸為揚州剌吏。
shèng wèi rén zhì pǔ shǒu zhèng, jiǎn yì wáng wēi yí. jiàn shí wèi shàng wèi jūn, wù xiāng zì yú qián, shàng yì yǐ shì qīn xìn zhī. cháng jiàn, chū dào shàng yǔ, shàng wén ér ràng shèng, shèng yuē: bì xià suǒ yán shàn, chén gù yáng zhī. yáo yán bù yú tiān xià, zhì jīn jiàn sòng. chén yǐ wèi kě chuán, gù chuán ěr. cháo tíng měi yǒu dà yì, shàng zhī shèng sù zhí, wèi yuē: xiān shēng tōng zhèng yán, wú chéng qián shì.
勝為人質樸守正,簡易亡威儀。見時謂上為君,誤相字於前,上亦以是親信之。嘗見,出道上語,上聞而讓勝,勝曰:「陛下所言善,臣故揚之。堯言布於天下,至今見誦。臣以為可傳,故傳耳。」朝廷每有大議,上知勝素直,謂曰:「先生通正言,無懲前事。」
shèng fù wèi zhǎng xìn shào fǔ, qiān tài zǐ tài fù. shòu zhào zhuàn shàng shū lùn yǔ shuō, cì huáng jīn bǎi jīn. nián jiǔ shí zú guān, cì zhǒng yíng, zàng píng líng. tài hòu cì qián èr bǎi wàn, wèi shèng sù fú wǔ rì, yǐ bào shī fù zhī ēn, rú zhě yǐ wèi róng.
勝復為長信少府,遷太子太傅。受詔撰《尚書》、《論語說》,賜黃金百斤。年九十卒官,賜冢塋,葬平陵。太后賜錢二百萬,為勝素服五日,以報師傅之恩,儒者以為榮。
shǐ, shèng měi jiǎng shòu, cháng wèi zhū shēng yuē: shì bìng bù míng jīng shù, jīng shù gǒu míng, qí qǔ qīng zǐ rú fǔ shí dì jiè ěr. xué jīng bù míng, bù rú guī gēng.
始,勝每講授,常謂諸生曰:「士病不明經術,經術苟明,其取青紫如俯拾地芥耳。學經不明,不如歸耕。」
shèng cóng fù zǐ jiàn zì zhǎng qīng, zì shī shì shèng jí ōu yáng gāo, zuǒ yòu cǎi huò, yòu cóng wǔ jīng zhū rú wèn yǔ shàng shū xiāng chū rù zhě, qiān yǐn yǐ cì zhāng jù, jù wén shì shuō. shèng fēi zhī yuē: jiàn suǒ wèi zhāng jù xiǎo rú, pò suì dà dào. jiàn yì fēi shèng wèi xué shū lüè, nán yǐ yīng dí. jiàn zú zì zhuān mén míng jīng, wèi yì láng bó shì, zhì tài zǐ shǎo fù. shèng zi jiān wèi zuǒ cáo tài zhōng dài fū, sūn yáo zhì zhǎng xìn shào fǔ sī nóng hóng lú, céng sūn fān jùn shǒu zhōu mù zhǎng lè shào fǔ. shèng tóng chǎn dì zǐ shǎng wèi liáng nèi shǐ, liáng nèi shǐ zi dìng guó wèi yù zhāng tài shǒu. ér jiàn zi qiān qiū yì wèi shào fǔ tài zǐ shǎo fù.
勝從父子建字長卿,自師事勝及歐陽高,左右採獲,又從《五經》諸儒問與《尚書》相出入者,牽引以次章句,具文飾說。勝非之曰:「建所謂章句小儒,破碎大道。」建亦非勝為學疏略,難以應敵。建卒自顓門名經,為議郎、博士,至太子少傅。勝子兼為左曹太中大夫,孫堯至長信少府、司農、鴻臚,曾孫蕃郡守、州牧、長樂少府。勝同產弟子賞為梁內史,梁內史子定國為豫章太守。而建子千秋亦為少府、太子少傅。
jīng fáng zì jūn míng, dōng jùn dùn qiū rén yě. zhì yì, shì liáng rén jiāo yán shòu. yán shòu zì gàn. gàn pín jiàn, yǐ hǎo xué de xìng liáng wáng. liáng wáng gòng qí zī yòng, lìng jí yì xué. jì chéng, wèi jùn shǐ, chá jǔ bǔ xiǎo huáng lìng. yǐ hòu sī xiān zhī jiān xié, dào zéi bù dé fā. ài yǎng lì mín, huà xíng xiàn zhōng. jǔ zuì dāng qiān, sān lǎo guān shǔ shàng shū yuàn liú gàn, yǒu zhào xǔ zēng zhì liú, zú yú xiǎo huáng. gàn cháng yuē: dé wǒ dào yǐ wáng shēn zhě, bì jīng shēng yě. qí shuō zhǎng yú zāi biàn, fēn liù shí sì guà, gèng zhí rì yòng shì, yǐ fēng yǔ hán wēn wèi hòu: gè yǒu zhàn yàn. fáng yòng zhī yóu jīng. hǎo zhōng lǜ, zhī yīn shēng. chū yuán sì nián yǐ xiào lián wèi láng.
京房字君明,東郡頓丘人也。治《易》,事梁人焦延壽。延壽字贛。贛貧賤,以好學得幸梁王。梁王共其資用,令極意學。既成,為郡史,察舉補小黃令。以候司先知奸邪,盜賊不得發。愛養吏民,化行縣中。舉最當遷,三老官屬上書願留贛,有詔許增秩留,卒於小黃。贛常曰:「得我道以亡身者,必京生也。」其說長於災變,分六十四卦,更直日用事,以風雨寒溫為候:各有占驗。房用之尤精。好鐘律,知音聲。初元四年以孝廉為郎。
yǒng guāng jiàn zhāo jiān, xī qiāng fǎn, rì shí, yòu jiǔ qīng wáng guāng, yīn wù bù jīng. fáng shù shàng shū, xiān yán qí jiāng rán, jìn shù yuè, yuǎn yī suì, suǒ yán lǚ zhōng, tiān zǐ shuō zhī. shù zhào jiàn wèn, fáng duì yuē: gǔ dì wáng yǐ gōng jǔ xián, zé wàn huà chéng, ruì yīng zhe, mò shì yǐ huǐ yù qǔ rén, gù gōng yè fèi ér zhì zāi yì. yí lìng bǎi guān gè shì qí gōng, zāi yì kě xī. zhào shǐ fáng zuò qí shì, fáng zòu kǎo gōng kè lì fǎ. shàng lìng gōng qīng cháo chén yǔ fáng huì yì wēn shì, jiē yǐ fáng yán fán suì, lìng shàng xià xiāng sī, bù kě xǔ. shàng yì xiāng zhī. shí, bù cì shǐ zòu shì jīng shī, shàng zhào jiàn zhū cì shǐ, lìng fáng xiǎo yǐ kè shì, cì shǐ fù yǐ wèi bù kě xíng. wéi yù shǐ dài fū zhèng sī guāng lù dài fū zhōu kān chū yán bù kě, hòu shàn zhī.
永光、建昭間,西羌反,日蝕,又久青亡光,陰霧不精。房數上疏,先言其將然,近數月,遠一歲,所言屢中,天子說之。數召見問,房對曰:「古帝王以功舉賢,則萬化成,瑞應著,末世以毀譽取人,故功業廢而致災異。宜令百官各試其功,災異可息。詔使房作其事,房奏考功課吏法。上令公卿朝臣與房會議溫室,皆以房言煩碎,令上下相司,不可許。上意鄉之。時,部刺史奏事京師,上召見諸刺史,令房曉以課事,刺史復以為不可行。唯御史大夫鄭私、光祿大夫周堪初言不可,後善之。
shì shí, zhōng shū lìng shí xiǎn zhuān quán, xiǎn yǒu rén wǔ lù chōng zōng wèi shàng shū lìng, yǔ fáng tóng jīng, lùn yì xiāng fēi. èr rén yòng shì, fáng cháng yàn jiàn, wèn shàng yuē: yōu lì zhī jūn hé yǐ wēi? suǒ rèn zhě hé rén yě? shàng yuē: jūn bù míng, ér suǒ rèn zhě qiǎo nìng. fáng yuē: zhī qí qiǎo nìng ér yòng zhī xié, jiāng yǐ wèi xián yě? shàng yuē: xián zhī. fáng yuē: rán zé jīn hé yǐ zhī qí bù xián yě? shàng yuē: yǐ qí shí luàn ér jūn wēi zhī zhī. fáng yuē: ruò shì, rèn xián bì zhì, rèn bù xiào bì luàn, bì rán zhī dào yě. yōu lì hé bù jué wù ér gèng qiú xián, hé wèi zú rèn bù xiào yǐ zhì yú shì? shàng yuē: lín luàn zhī jūn gè xián qí chén, lìng jiē jué wù, tiān xià ān dé wēi wáng zhī jūn? fáng yuē: qí huán gōng qín èr shì yì cháng wén cǐ jūn ér fēi xiào zhī, rán zé rèn shù xí zhào gāo zhèng zhì rì luàn, dào zéi mǎn shān, hé bù yǐ yōu lì bo zhī ér jué wù hū? shàng yuē: wéi yǒu dào zhě néng yǐ wǎng zhī lái ěr. fáng yīn miǎn guān dùn shǒu, yuē: chūn qiū jì èr bǎi sì shí èr nián zāi yì, yǐ shì wàn shì zhī jūn. jīn bì xià jí wèi yǐ lái, rì yuè shī míng, xīng chén nì xíng, shān bēng quán yǒng, dì zhèn shí yǔn, xià shuāng dōng léi, chūn diāo qiū róng, yǔn shuāng bù shā, shuǐ hàn míng chóng, mín rén jī yì, dào zéi bù jīn, xíng rén mǎn shì, chūn qiū suǒ jì zāi yì jǐn bèi. bì xià shì jīn wèi zhì xié, luàn xié? shàng yuē: yì jí luàn ěr. shàng hé dào! fáng yuē: jīn suǒ rèn yòng zhě shuí yǔ? shàng yuē: rán xìng qí yù yú bǐ, yòu yǐ wèi bù zài cǐ rén yě. fáng yuē: fū qián shì zhī jūn yì jiē rán yǐ. chén kǒng hòu zhī shì jīn, yóu jīn zhī shì qián yě. shàng liáng jiǔ nǎi yuē: jīn wèi luàn zhě shuí zāi? fáng yuē: míng zhǔ yí zì zhī zhī. shàng yuē: bù zhī yě, rú zhī, hé gù yòng zhī? fáng yuē: shàng zuì suǒ xìn rèn, yǔ tú shì wéi wò zhī zhōng jìn tuì tiān xià zhī shì zhě shì yǐ. fáng zhǐ wèi shí xiǎn, shàng yì zhī zhī, wèi fáng yuē: yǐ yù.
是時,中書令石顯顓權,顯友人五鹿充宗為尚書令,與房同經,論議相非。二人用事,房嘗宴見,問上曰:「幽、厲之君何以危?所任者何人也?」上曰:「君不明,而所任者巧佞。」房曰:「知其巧佞而用之邪,將以為賢也?」上曰:「賢之。」房曰:「然則今何以知其不賢也?」上曰:「以其時亂而君危知之。」房曰:「若是,任賢必治,任不肖必亂,必然之道也。幽、厲何不覺寤而更求賢,曷為卒任不肖以至於是?」上曰:「臨亂之君各賢其臣,令皆覺寤,天下安得危亡之君?」房曰:「齊桓公、秦二世亦嘗聞此君而非笑之,然則任豎習、趙高、政治日亂,盜賊滿山,何不以幽、厲卜之而覺寤乎?」上曰:「唯有道者能以往知來耳。」房因免冠頓首,曰:「《春秋》紀二百四十二年災異,以視萬世之君。今陛下即位已來,日月失明,星辰逆行,山崩泉涌,地震石隕,夏霜冬雷,春凋秋榮,隕霜不殺,水旱螟蟲,民人飢疫,盜賊不禁,刑人滿市,《春秋》所記災異盡備。陛下視今為治邪,亂邪?」上曰:「亦極亂耳。尚何道!」房曰:「今所任用者誰與?」上曰:「然幸其愈於彼,又以為不在此人也。」房曰:「夫前世之君亦皆然矣。臣恐後之視今,猶今之視前也。」上良久乃曰:「今為亂者誰哉?」房曰:「明主宜自知之。」上曰:「不知也,如知,何故用之?」房曰:「上最所信任,與圖事帷幄之中進退天下之士者是矣。」房指謂石顯,上亦知之,謂房曰:「已諭。」
fáng bà chū, hòu shàng lìng fáng shàng dì zǐ xiǎo zhī kǎo gōng kè lì shì zhě, yù shì yòng zhī. fáng shàng zhōng láng rèn liáng yáo píng, yuàn yǐ wèi cì shǐ, shì kǎo gōng fǎ, chén dé tōng jí diàn zhōng, wèi zòu shì, yǐ fáng yōng sāi. shí xiǎn wǔ lù chōng zōng jiē jí fáng, yù yuǎn zhī, jiàn yán yí shì yǐ fáng wèi jùn shǒu. yuán dì yú shì yǐ fáng wèi wèi jùn tài shǒu, zhì bā bǎi shí jū, dé yǐ kǎo gōng fǎ zhì jùn. fáng zì qǐng, yuàn wú shǔ cì shǐ, dé chú yòng tā jùn rén, zì dì lì qiān dàn yǐ xià, suì jìng chéng chuán zòu shì. tiān zǐ xǔ yān.
房罷出,後上令房上弟子曉知考功課吏事者,欲試用之。房上中郎任良、姚平,「願以為刺史,試考功法,臣得通籍殿中,為奏事,以防雍塞。」石顯、五鹿充宗皆疾房,欲遠之,建言宜試以房為郡守。元帝於是以房為魏郡太守,秩八百石居,得以考功法治郡。房自請,願無屬刺史,得除用它郡人,自第吏千石已下,歲竟乘傳奏事。天子許焉。
fáng zì zhī shù yǐ lùn yì wèi dà chén suǒ fēi, nèi yǔ shí xiǎn wǔ lù chōng zōng yǒu xì, bù yù yuǎn lí zuǒ yòu, jí wèi tài shǒu, yōu jù. fáng yǐ jiàn zhāo èr nián èr yuè shuò bài, shàng fēng shì yuē: xīn yǒu yǐ lái, méng qì shuāi qù, tài yáng jīng míng, chén dú xīn rán, yǐ wèi bì xià yǒu suǒ dìng yě. rán shǎo yīn bèi lì ér chéng xiāo xī. chén yí bì xià suī xíng cǐ dào, yóu bù dé rú yì, chén qiè dào jù. shǒu yáng píng hóu fèng yù jiàn wèi dé, zhì jǐ mǎo, chén bài wèi tài shǒu, cǐ yán shàng suī míng xià yóu shèng zhī xiào yě. chén chū zhī hòu, kǒng bì wèi yòng shì suǒ bì, shēn sǐ ér gōng bù chéng, gù yuàn suì jǐn chéng chuán zòu shì, méng āi jiàn xǔ. nǎi xīn sì, méng qì fù chéng guà, tài yáng qīn sè, cǐ shàng dài fū fù yáng ér shàng yì yí yě. yǐ mǎo gēng chén zhī jiān, bì yǒu yù gé jué chén lìng bù dé chéng chuán zòu shì zhě.
房自知數以論議為大臣所非,內與石顯、五鹿充宗有隙,不欲遠離左右,及為太守,憂懼。房以建昭二年二月朔拜,上封事曰:「辛酉已來,蒙氣衰去,太陽精明,臣獨欣然,以為陛下有所定也。然少陰倍力而乘消息。臣疑陛下雖行此道,猶不得如意,臣竊悼懼。守陽平侯鳳欲見未得,至己卯,臣拜為太守,此言上雖明下猶勝之效也。臣出之後,恐必為用事所蔽,身死而功不成,故願歲盡乘傳奏事,蒙哀見許。乃辛巳,蒙氣復乘卦,太陽侵色,此上大夫覆陽而上意疑也。已卯、庚辰之間,必有欲隔絕臣令不得乘傳奏事者。」
fáng wèi fā, shàng lìng yáng píng hóu fèng chéng zhì zhào fáng, zhǐ wú chéng chuán zòu shì. fáng yì yù kǒng, qù zhì xīn fēng, yīn yóu shàng fēng shì yuē: chén qián yǐ liù yuè zhōng yán dùn guà bù xiào, fǎ yuē: dào rén shǐ qù, hán, yǒng shuǐ wèi zāi. zhì qí qī yuè, yǒng shuǐ chū. chén dì zǐ yáo píng wèi chén yuē: fáng kě wèi zhī dào, wèi kě wèi xìn dào yě. fáng yán zāi yì, wèi cháng bù zhōng, jīn yǒng shuǐ yǐ chū, dào rén dāng suì sǐ, shàng fù hé yán? chén yuē: bì xià zhì rén, yú chén yóu hòu, suī yán ér sǐ, chén yóu yán yě. píng yòu yuē: fáng kě wèi xiǎo zhōng, wèi kě wèi dà zhōng yě. xī qín shí zhào gāo yòng shì, yǒu zhèng xiān zhě, fēi cì gāo ér sǐ, gāo wēi zì cǐ chéng, gù qín zhī luàn, zhèng xiān qù zhī. jīn chén dé chū shǒu jùn, zì guǐ xiào gōng, kǒng wèi xiào ér sǐ. wéi bì xià wú shǐ chén sāi yǒng shuǐ zhī yì, dāng zhèng xiān zhī sǐ, wèi yáo píng suǒ xiào.
房未發,上令陽平侯鳳承制詔房,止無乘傳奏事。房意愈恐,去至新豐,因郵上封事曰:「臣前以六月中言《遁卦》不效,法曰:『道人始去,寒,湧水為災。』至其七月,湧水出。臣弟子姚平謂臣曰:『房可謂知道,未可謂信道也。房言災異,未嘗不中,今湧水已出,道人當遂死,尚復何言?』臣曰:『陛下至仁,於臣尤厚,雖言而死,臣猶言也。』平又曰:『房可謂小忠,未可謂大忠也。昔秦時趙高用事,有正先者,非刺高而死,高威自此成,故秦之亂,正先趣之。』今臣得出守郡,自詭效功,恐未效而死。惟陛下毋使臣塞湧水之異,當正先之死,為姚平所笑。」
fáng zhì shǎn, fù shàng fēng shì yuē: nǎi bǐng xū xiǎo yǔ, dīng hài méng qì qù, rán shǎo yīn bìng lì ér chéng xiāo xī, wù zǐ yì shén, dào wǔ shí fēn, méng qì fù qǐ. cǐ bì xià yù zhèng xiāo xī, zá guà zhī dǎng bìng lì ér zhēng, xiāo xī zhī qì bù shèng. qiáng ruò ān wēi zhī jī bù kě bù chá. jǐ chǒu yè, yǒu hái fēng, jǐn xīn mǎo, tài yáng fù qīn sè, zhì guǐ sì, rì yuè xiàng báo, cǐ xié yīn tóng lì ér tài yáng wèi zhī yí yě. chén qián bái jiǔ nián bù gǎi, bì yǒu xīng wáng zhī yì. chén yuàn chū rèn liáng shì kǎo gōng, chén dé jū nèi, xīng wáng zhī yì kě qù. yì zhě zhī rú cǐ yú shēn bù lì, chén bù kě bì, gù yún shǐ dì zǐ bù ruò shì shī. chén wèi cì shǐ yòu dāng zòu shì, gù fù yún wèi cì shǐ kǒng tài shǒu bù yǔ tóng xīn, bù ruò yǐ wèi tài shǒu, cǐ qí suǒ yǐ gé jué chén yě. bì xià bù wéi qí yán ér suì tīng zhī, cǐ nǎi méng qì suǒ yǐ bù jiě, tài yáng wáng sè zhě yě. chén qù cháo shāo yuǎn, tài yáng qīn sè yì shén, wéi bì xià wú nán hái chén ér yì nì tiān yì. xié shuō suī ān yú rén, tiān qì bì biàn, gù rén kě qī, tiān bù kě qī yě, yuàn bì xià chá yān. fáng qù yuè yú, jìng zhēng xià yù.
房至陝,復上封事曰:「乃丙戌小雨,丁亥蒙氣去,然少陰併力而乘消息,戊子益甚,到五十分,蒙氣復起。此陛下欲正消息,雜卦之黨併力而爭,消息之氣不勝。強弱安危之機不可不察。己丑夜,有還風,盡辛卯,太陽復侵色,至癸巳,日月相薄,此邪陰同力而太陽為之疑也。臣前白九年不改,必有星亡之異。臣願出任良試考功,臣得居內,星亡之異可去。議者知如此於身不利,臣不可蔽,故云使弟子不若試師。臣為刺史又當奏事,故復云為刺史恐太守不與同心,不若以為太守,此其所以隔絕臣也。陛下不違其言而遂聽之,此乃蒙氣所以不解,太陽亡色者也。臣去朝稍遠,太陽侵色益甚,唯陛下毋難還臣而易逆天意。邪說雖安於人,天氣必變,故人可欺,天不可欺也,願陛下察焉。」房去月余,竟征下獄。
chū, huái yáng xiàn wáng jiù zhāng bó cóng fáng shòu xué, yǐ nǚ qī fáng. fáng yǔ xiāng qīn, měi cháo jiàn, zhé wèi bó dào qí yǔ, yǐ wèi shàng yì yù yòng fáng yì, ér qún chén è qí hài jǐ, gù wèi zhòng suǒ pái. bó yuē: huái yáng wáng shàng qīn dì, mǐn dá hǎo zhèng, yù wèi guó zhōng. jīn yù lìng wáng shàng shū qiú rù cháo, dé zuǒ zhù fáng. fáng yuē: dé wú bù kě? bó yuē: qián chǔ wáng cháo jiàn shì, hé wèi bù kě? fáng yuē: zhōng shū lìng shí xiǎn shàng shū lìng wǔ lù jūn xiāng yǔ hé tóng, qiǎo nìng zhī rén yě, shì xiàn guān shí yú nián jí chéng xiàng wéi hóu, jiē jiǔ wáng bǔ yú mín, kě wèi wáng gōng yǐ. cǐ yóu bù yù xíng kǎo gōng zhě yě. huái yáng wáng jí cháo jiàn, quàn shàng xíng kǎo gōng, shì shàn bù rán, dàn yán chéng xiàng zhōng shū lìng rèn shì jiǔ ér bù zhì, kě xiū chéng xiàng, yǐ yù shǐ dài fū zhèng hóng dài zhī, qiān zhōng shū lìng zhì tā guān, yǐ gōu dùn lìng xú lì dài zhī, rú cǐ, fáng kǎo gōng shì dé shī xíng yǐ. bó jù cóng fáng jì zhū suǒ shuō zāi yì shì, yīn lìng fáng wèi huái yáng wáng zuò qiú cháo zòu cǎo, jiē chí jiǎn yǔ huái yáng wáng. shí xiǎn wēi sī jù zhī zhī, yǐ fáng qīn jìn, wèi gǎn yán. jí fáng chū shǒu jùn, xiǎn gào fáng yǔ zhāng bó tōng móu, fēi bàng zhèng zhì, guī è tiān zǐ, guà wù zhū hóu wáng, yǔ zài xiàn wáng chuán. chū, fáng jiàn dào yōu lì shì, chū wèi yù shǐ dài fū zhèng hóng yán zhī. fáng bó jiē qì shì, hóng zuò miǎn wèi shù rén. fáng běn xìng lǐ, tuī lǜ zì dìng wèi jīng shì, sǐ shí nián sì shí yī.
初,淮陽憲王舅張博從房受學,以女妻房。房與相親,每朝見,輒為博道其語,以為上意欲用房議,而群臣惡其害己,故為眾所排。博曰:「淮陽王上親弟,敏達好政,欲為國忠。今欲令王上書求入朝,得佐助房。」房曰:「得無不可?」博曰:「前楚王朝薦士,何為不可?」房曰:「中書令石顯、尚書令五鹿君相與合同,巧佞之人也,事縣官十餘年;及丞相韋侯,皆久亡補於民,可謂亡功矣。此尤不欲行考功者也。淮陽王即朝見,勸上行考功,事善;不然,但言丞相、中書令任事久而不治,可休丞相,以御史大夫鄭弘代之,遷中書令置他官,以鈎盾令徐立代之,如此,房考功事得施行矣。」博具從房記諸所說災異事,因令房為淮陽王作求朝奏草,皆持柬與淮陽王。石顯微司具知之,以房親近,未敢言。及房出守郡,顯告房與張博通謀,非謗政治,歸惡天子,詿誤諸侯王,語在《憲王傳》。初,房見道幽、厲事,出為御史大夫鄭弘言之。房、博皆棄市,弘坐免為庶人。房本姓李,推律自定為京氏,死時年四十一。
yì fèng zì shǎo jūn, dōng hǎi xià pī rén yě. zhì qí shī, yǔ xiāo wàng zhī kuāng héng tóng shī. sān rén jīng shù jiē míng, héng wèi hòu jìn, wàng zhī shī zhī zhèng shì, ér fèng dūn xué bù shì, hǎo lǜ lì yīn yáng zhī zhàn. yuán dì chū jí wèi, zhū rú jiàn zhī, zhēng dài zhào huàn zhě shǔ, shù yán shì yàn jiàn, tiān zǐ jìng yān.
翼奉字少君,東海下邳人也。治《齊詩》,與蕭望之、匡衡同師。三人經術皆明,衡為後進,望之施之政事,而奉惇學不仕,好律歷陰陽之占。元帝初即位,諸儒薦之,征待詔宦者署,數言事宴見,天子敬焉。
shí, píng chāng hóu wáng lín yǐ xuān dì wài shǔ shì zhōng, chēng zhào yù cóng fèng xué qí shù. fèng bù kěn yǔ yán, ér shàng fēng shì yuē: chén wén zhī yú shī, zhì dào yào wù, zài zhī xià zhī xié zhèng. rén chéng xiāng zhèng, suī yú wèi yòng ruò nǎi huái xié, zhī yì wèi hài. zhī xià zhī shù, zài yú liù qíng shí èr lǜ ér yǐ. běi fāng zhī qíng, hǎo yě hǎo xíng tān láng, shēn zi zhǔ zhī. dōng fāng zhī qíng, nù yě nù xíng yīn zéi, hài mǎo zhǔ zhī. tān láng bì dài yīn zéi ér hòu dòng, yīn zéi bì dài tān láng ér hòu yòng, èr yīn bìng xíng, shì yǐ wáng zhě jì zi mǎo yě. lǐ jīng bì zhī, chūn qiū huì yān. nán fāng zhī qíng, è yě è xíng lián zhēn, yín wǔ zhǔ zhī. xī fāng zhī qíng, xǐ yě xǐ xíng kuān dà, yǐ yǒu zhǔ zhī. èr yáng bìng xíng, shì yǐ wáng zhě jí wǔ yǒu yě. shī yuē: jí rì gēng wǔ. shàng fāng zhī qíng, lè yě lè xíng jiān xié, chén wèi zhǔ zhī. xià fāng zhī qíng, āi yě āi xíng gōng zhèng, xū chǒu zhǔ zhī. chén wèi shǔ yīn, xū chǒu shǔ yáng, wàn wù gè yǐ qí lèi yīng. jīn bì xià míng shèng xū jìng yǐ dài wù zhì, wàn shì suī zhòng, hé wén ér bù yù, qǐ kuàng hū zhí shí èr lǜ ér yù liù qíng! yú yǐ zhī xià cān shí, yì shén yōu yǐ, wàn bù shī yī, zì rán zhī dào yě. nǎi zhēng yuè guǐ wèi rì jiā shēn, yǒu bào fēng cóng xī nán lái. wèi zhǔ jiān xié, shēn zhǔ tān láng, fēng yǐ dà yīn xià dǐ jiàn qián, shì rén zhǔ zuǒ yòu xié chén zhī qì yě. píng chāng hóu bǐ sān lái jiàn chén, jiē yǐ zhèng chén jiā xié shí. chén wèi kè, shí wèi zhǔ rén. yǐ lǜ zhī rén qíng, wáng zhě zhī mì dào yě, yú chén chéng bù gǎn yǐ yǔ xié rén.
時,平昌侯王臨以宣帝外屬侍中,稱詔欲從奉學其術。奉不肯與言,而上封事曰:「臣聞之於師,治道要務,在知下之邪正。人誠鄉正,雖愚為用;若乃懷邪,知益為害。知下之術,在於六情十二律而已。北方之情,好也;好行貪狼,申子主之。東方之情,怒也;怒行陰賊,亥卯主之。貪狼必待陰賊而後動,陰賊必待貪狼而後用,二陰並行,是以王者忌子卯也。《禮經》避之,《春秋》諱焉。南方之情,惡也;惡行廉貞,寅午主之。西方之情,喜也;喜行寬大,已酉主之。二陽並行,是以王者吉午酉也。《詩》曰:『吉日庚午。』上方之情,樂也;樂行奸邪,辰未主之。下方之情,哀也;哀行公正,戌丑主之。辰未屬陰,戌丑屬陽,萬物各以其類應。今陛下明聖虛靜以待物至,萬事雖眾,何聞而不諭,豈況乎執十二律而御六情!於以知下參實,亦甚優矣,萬不失一,自然之道也。乃正月癸未日加申,有暴風從西南來。未主奸邪,申主貪狼,風以大陰下抵建前,是人主左右邪臣之氣也。平昌侯比三來見臣,皆以正辰加邪時。辰為客,時為主人。以律知人情,王者之秘道也,愚臣誠不敢以語邪人。」
shàng yǐ fèng wèi zhōng láng, zhào wèn fèng: lái zhě yǐ shàn rì xié shí, shú yǔ xié rì shàn shí? fèng duì yuē: shī fǎ yòng chén bù yòng rì. chén wèi kè, shí wèi zhǔ rén. jiàn yú míng zhǔ, shì zhě wèi zhǔ rén. chén zhèng shí xié, jiàn zhě zhèng, shì zhě xié chén xié shí zhèng, jiàn zhě xié, shì zhě zhèng. zhōng zhèng zhī jiàn, shì zhě suī xié, chén shí jù zhèng dà xié zhī jiàn, shì zhě suī zhèng, chén shí jù xié. jí yǐ zì zhī shì zhě zhī xié, ér shí xié chén zhèng, jiàn zhě fǎn xié jí yǐ zì zhī shì zhě zhī zhèng, ér shí zhèng chén xié, jiàn zhě fǎn zhèng. chén wèi cháng shì, shí wèi yī xíng. chén shū ér shí jīng, qí xiào tóng gōng, bì cān wǔ guān zhī, rán hòu kě zhī. gù yuē: chá qí suǒ yáo, shěng qí jìn tuì, cān zhī liù hé wǔ xíng, zé kě yǐ jiàn rén xìng, zhī rén qíng. nán yòng wài chá, cóng zhōng shén míng, gù shī zhī wèi xué, qíng xìng ér yǐ. wǔ xìng bù xiāng hài, liù qíng gèng xìng fèi. guān xìng yǐ lì, guān qíng yǐ lǜ, míng zhǔ suǒ yí dú yòng, nán yǔ èr rén gòng yě. gù yuē: xiǎn zhū rén, zāng zhū yòng. lù zhī zé bù shén, dú xíng zé zì rán yǐ, wéi fèng néng yòng zhī, xué zhě mò néng xíng.
上以奉為中郎,召問奉:「來者以善日邪時,孰與邪日善時?」奉對曰:「師法用辰不用日。辰為客,時為主人。見於明主,侍者為主人。辰正時邪,見者正,侍者邪;辰邪時正,見者邪,侍者正。忠正之見,侍者雖邪,辰時俱正;大邪之見,侍者雖正,辰時俱邪。即以自知侍者之邪,而時邪辰正,見者反邪;即以自知侍者之正,而時正辰邪,見者反正。辰為常事,時為一行。辰疏而時精,其效同功,必參五觀之,然後可知。故曰:察其所繇,省其進退,參之六合五行,則可以見人性,知人情。難用外察,從中甚明,故詩之為學,情性而已。五性不相害,六情更興廢。觀性以歷,觀情以律,明主所宜獨用,難與二人共也。故曰:『顯諸仁,臧諸用。』露之則不神,獨行則自然矣,唯奉能用之,學者莫能行。」
shì suì, guān dōng dà shuǐ, jùn guó shí yī jī, yì yóu shén. shàng nǎi xià zhào jiāng hǎi bēi hú yuán chí shǔ shào fǔ zhě yǐ jiǎ pín mín, wù zū shuì sǔn dà guān shàn, jiǎn lè fǔ yuán, sǔn yuàn mǎ, zhū guān guǎn xī yù xìng zhě wù shàn zhì tài pú shào fǔ jiǎn shí gǔ mǎ, shuǐ héng shěng shí ròu shòu. míng nián èr yuè wù wǔ, dì zhèn. qí xià, liú dì rén xiāng shí. qī yuè jǐ yǒu, dì fù zhèn. shàng yuē: gài wén xián shèng zài wèi, yīn yáng hé, fēng yǔ shí, rì yuè guāng, xīng chén jìng, lí shù kāng níng, kǎo zhōng jué mìng. jīn zhèn gòng chéng tiān dì, tuō yú gōng hóu zhī shàng, míng bù néng zhú, dé bù néng suī, zāi yì bìng zhēn, lián nián bù xī. nǎi èr yuè wù wǔ, dì dà zhèn yú lǒng xī jùn, huǐ luò tài shàng huáng miào diàn bì mù shì, huài bài lt zhì yuán gt dào xiàn chéng guō guān sì jí mín shì wū, yàn shā rén zhòng, shān bēng dì liè, shuǐ quán yǒng chū. yī nián dì zài dòng, tiān wéi jiàng zāi, zhèn jīng zhèn gōng. zhì yǒu dà kuī, jiù zhì yú cǐ. sù yè jīng jīng, bù tōng dà biàn, shēn huái yù dào, wèi zhī qí xù. bǐ nián bù dēng, yuán yuán yīn fá, bù shèng jī hán, yǐ xiàn xíng pì, zhèn shén mǐn yān, cǎn dá yú xīn. yǐ zhào lì xū cāng lǐn, kāi fǔ zāng, zhèn jiù pín mín, qún sī qí mào sī tiān dì zhī jiè, yǒu kě juān chú jiǎn shěng yǐ biàn wàn xìng zhě, gè tiáo zòu. xī yì chén zhèn guò shī, mí yǒu suǒ huì. yīn shè tiān xià, jǔ zhí yán jí jiàn zhī shì. fèng zòu fēng shì yuē:
是歲,關東大水,郡國十一飢,疫尤甚。上乃下詔江海陂湖園池屬少府者以假貧民,勿租稅;損大官膳,減樂府員,損苑馬,諸官館稀御幸者勿繕治;太僕、少府減食谷馬,水衡省食肉獸。明年二月戊午,地震。其夏,劉地人相食。七月己酉,地復震。上曰:「蓋聞賢聖在位,陰陽和,風雨時,日月光,星辰靜,黎庶康寧,考終厥命。今朕共承天地,托於公侯之上,明不能燭,德不能綏,災異並臻,連年不息。乃二月戊午,地大震於隴西郡,毀落太上皇廟殿壁木飾,壞敗<豸原>道縣城郭官寺及民室屋,厭殺人眾,山崩地裂,水泉湧出。一年地再動,天惟降災,震驚朕躬。治有大虧,咎至於此。夙夜兢兢,不通大變,深懷郁悼,未知其序。比年不登,元元因乏,不勝饑寒,以陷刑辟,朕甚閔焉,憯怛於心。已詔吏虛倉廩,開府臧,振救貧民,群司其茂思天地之戒,有可蠲除減省以便萬姓者,各條奏。悉意陳朕過失,靡有所諱。」因赦天下,舉直言極諫之士。奉奏封事曰:
chén wén zhī yú shī yuē, tiān dì shè wèi, xuán rì yuè, bù xīng chén, fēn yīn yáng, dìng sì shí, liè wǔ xíng, yǐ shì shèng rén, míng zhī yuē dào. shèng rén jiàn dào, rán hòu zhī wáng zhì zhī xiàng, gù huà zhōu tǔ, jiàn jūn chén, lì lǜ lì, chén chéng bài, yǐ shì xián zhě, míng zhī yuē jīng. xián zhě jiàn jīng, rán hòu zhī rén dào zhī wù, zé shī shū yì chūn qiū lǐ lè shì yě. yì yǒu yīn yáng, shī yǒu wǔ jì, chūn qiū yǒu zāi yì, jiē liè zhōng shǐ, tuī dé shī, kǎo tiān xīn, yǐ yán wáng dào zhī ān wēi. zhì qín nǎi bù shuō, shāng zhī yǐ fǎ, shì yǐ dà dào bù tōng, zhì yú miè wáng. jīn bì xià míng shèng, shēn huái yào dào, zhú lín wàn fāng, bù dé liú huì, mí yǒu què yí. bà shěng bù jí zhī yòng, zhèn jiù kùn pín, fù yī yào, cì guān qián, ēn zé shén hòu. yòu jǔ zhí yán, qiú guò shī, shèng dé chún bèi, tiān xià xìng shèn.
臣聞之於師曰,天地設位,懸日月,布星辰,分陰陽,定四時,列五行,以視聖人,名之曰道。聖人見道,然後知王治之象,故畫州土,建君臣,立律歷,陳成敗,以視賢者,名之曰經。賢者見經,然後知人道之務,則《詩》、《書》、《易》、《春秋》、《禮》、《樂》是也。《易》有陰陽,《詩》有五際,《春秋》有災異,皆列終始,推得失,考天心,以言王道之安危。至秦乃不說,傷之以法,是以大道不通,至於滅亡。今陛下明聖,深懷要道,燭臨萬方,布德流惠,靡有闕遺。罷省不急之用,振救困貧,賦醫藥,賜棺錢,恩澤甚厚。又舉直言,求過失,盛德純備,天下幸甚。
chén fèng qiè xué qí shī, wén wǔ jì zhī yào shí yuè zhī jiāo piān, zhī rì shí dì zhèn zhī xiào zhāo rán kě míng, yóu cháo jū zhī fēng, xué chù zhī yǔ, yì bù zú duō, shì suǒ xí ěr. chén wén rén qì nèi nì, zé gǎn dòng tiān dì tiān biàn jiàn yú xīng qì rì shí, dì biàn jiàn yú qí wù zhèn dòng. suǒ yǐ rán zhě, yáng yòng qí jīng, yīn yòng qí xíng, yóu rén zhī yǒu wǔ zàng liù tǐ, wǔ zàng xiàng tiān, liù tǐ xiàng dì. gù zāng bìng zé qì sè fā yú miàn, tǐ bìng zé qiàn shēn dòng yú mào. jīn nián tài yīn jiàn yú jiǎ xū, lǜ yǐ gēng yín chū yòng shì, lì yǐ jiǎ wǔ cóng chūn. lì zhōng jiǎ gēng, lì dé cān yáng, xìng zhōng rén yì, qíng dé gōng zhèng zhēn lián, bǎi nián zhī jīng suì yě. zhèng yǐ jīng suì, běn shǒu wáng wèi, rì lín zhōng shí jiē lǜ ér dì dà zhèn, qí hòu lián yuè jiǔ yīn, suī yǒu dà lìng, yóu bù néng fù, yīn qì shèng yǐ. gǔ zhě cháo tíng bì yǒu tóng xìng yǐ míng qīn qīn, bì yǒu yì xìng yǐ míng xián xián, cǐ shèng wáng zhī suǒ yǐ dà tōng tiān xià yě. tóng xìng qīn ér yì jìn, yì xìng shū ér nán tōng, gù tóng xìng yī, yì xìng wǔ, nǎi wèi píng jūn. jīn zuǒ yòu wáng tóng xìng, dú yǐ jiù hòu zhī jiā wèi qīn, yì xìng zhī chén yòu shū. èr hòu zhī dǎng mǎn cháo, fēi tè chù wèi, shì yóu shē tiě guò dù, lǚ huò shàng guān zú yǐ bo zhī, shén fēi ài rén zhī dào, yòu fēi hòu sì zhī zhǎng cè yě. yīn qì zhī shèng, bù yì yí hū!
臣奉竊學《齊詩》,聞五際之要《十月之交》篇,知日蝕、地震之效昭然可明,猶巢居知風,穴處知雨,亦不足多,適所習耳。臣聞人氣內逆,則感動天地;天變見於星氣日蝕,地變見於奇物震動。所以然者,陽用其精,陰用其形,猶人之有五臟六體,五臟象天,六體象地。故髒病則氣色發於面,體病則欠申動於貌。今年太陰建於甲戌,律以庚寅初用事,歷以甲午從春。歷中甲庚,歷得參陽,性中仁義,情得公正貞廉,百年之精歲也。正以精歲,本首王位,日臨中時接律而地大震,其後連月久陰,雖有大令,猶不能復,陰氣盛矣。古者朝廷必有同姓以明親親,必有異姓以明賢賢,此聖王之所以大通天下也。同姓親而易進,異姓疏而難通,故同姓一,異姓五,乃為平均。今左右亡同姓,獨以舅後之家為親,異姓之臣又疏。二後之黨滿朝,非特處位,勢尤奢僣過度,呂、霍、上官足以卜之,甚非愛人之道,又非後嗣之長策也。陰氣之盛,不亦宜乎!
chén yòu wén wèi yāng jiàn zhāng gān quán gōng cái rén gè yǐ bǎi shù, jiē bù dé tiān xìng. ruò dù líng yuán, qí yǐ yù jiàn zhě, chén zǐ bù gǎn yǒu yán, suī rán, tài huáng tài hòu zhī shì yě. jí zhū hóu wáng yuán, yǔ qí hòu gōng, yí wèi shè yuán, chū qí guò zhì zhě, cǐ sǔn yīn qì yīng tiān jiù xié zhī dào yě. jīn yì zhì bù yīng, zāi jiāng suí zhī. qí fǎ dà shuǐ, jí yīn shēng yáng, fǎn wèi dà hàn, shén zé yǒu huǒ zāi, chūn qiū sòng bó jī shì yǐ. wéi bì xià cái chá.
臣又聞未央、建章、甘泉宮才人各以百數,皆不得天性。若杜陵園,其已御見者,臣子不敢有言,雖然,太皇太后之事也。及諸侯王園,與其後宮,宜為設員,出其過制者,此損陰氣應天救邪之道也。今異至不應,災將隨之。其法大水,極陰生陽,反為大旱,甚則有火災,春秋宋伯姬是矣。唯陛下財察。
míng nián xià sì yuè yǐ wèi, xiào wǔ yuán bái hè guǎn zāi. fèng zì yǐ wèi zhōng, shàng shū yuē: chén qián shàng wǔ jì dì zhèn zhī xiào, yuē jí yīn shēng yáng, kǒng yǒu huǒ zāi. bù hé míng tīng, wèi jiàn shěng dá, chén qiè nèi bù zì xìn. jīn bái hè guǎn yǐ sì yuè yǐ wèi, shí jiā yú mǎo, yuè sù kàng zāi, yǔ qián dì zhèn tóng fǎ. chén fèng nǎi shēn zhì dào zhī kě xìn yě. bù shèng quán quán, yuàn fù cì jiān, zú qí zhōng shǐ.
明年夏四月乙未,孝武園白鶴館災。奉自以為中,上疏曰:「臣前上五際地震之效,曰極陰生陽,恐有火災。不合明聽,未見省答,臣竊內不自信。今白鶴館以四月乙未,時加於卯,月宿亢災,與前地震同法。臣奉乃深知道之可信也。不勝拳拳,願復賜間,卒其終始。」
shàng fù yán wèn yǐ dé shī. fèng yǐ wèi jì tiān dì yú yún yáng fén yīn, jí zhū qǐn miào bù yǐ qīn shū dié huǐ, jiē fán fèi, wéi gǔ zhì. yòu gōng shì yuàn yòu, shē tài nán gōng, yǐ gù mín kùn guó xū, wáng lěi nián zhī chù. suǒ yáo lái jiǔ, bù gǎi qí běn, nán yǐ mò zhèng, nǎi shàng shū yuē:
上復延問以得失。奉以為祭天地於雲陽汾陰,及諸寢廟不以親疏迭毀,皆煩費,違古制。又宮室苑囿,奢泰難供,以故民困國虛,亡累年之畜。所繇來久,不改其本,難以末正,乃上疏曰:
chén wén xī zhě pán gēng gǎi yì yǐ xìng yīn dào, shèng rén měi zhī. qiè wén hàn dé lóng shèng, zài yú xiào wén huáng dì gōng xíng jié jiǎn, wài shěng yáo yì. qí shí wèi yǒu gān quán jiàn zhāng jí shàng lín zhōng zhū lí gōng guǎn yě. wèi yāng gōng yòu wú gāo mén wǔ tái qí lín fèng huáng bái hǔ yù táng jīn huá zhī diàn, dú yǒu qián diàn qū tái jiàn tái xuān shì wēn shì chéng míng ěr. xiào wén yù zuò yī tái, dù yòng bǎi jīn, zhòng mín zhī cái, fèi ér bù wèi, qí jī tǔ jī, zhì jīn yóu cún, yòu xià yí zhào, bù qǐ shān fén. gù qí shí tiān xià dà hé, bǎi xìng qià zú, dé liú hòu sì.
臣聞昔者盤庚改邑以興殷道,聖人美之。竊聞漢德隆盛,在於孝文皇帝躬行節儉,外省徭役。其時未有甘泉、建章及上林中諸離宮館也。未央宮又無高門、武台、麒麟、鳳皇、白虎、玉堂、金華之殿,獨有前殿、曲台、漸台、宣室、溫室、承明耳。孝文欲作一台,度用百金,重民之財,廢而不為,其積土基,至今猶存,又下遺詔,不起山墳。故其時天下大和,百姓洽足,德流後嗣。
rú lìng chù yú dāng jīn, yīn cǐ zhì dù, bì bù néng chéng gōng míng. tiān dào yǒu cháng, wáng dào wáng cháng, wáng cháng zhě suǒ yǐ yīng yǒu cháng yě. bì yǒu fēi cháng zhī zhǔ, rán hòu néng lì fēi cháng zhī gōng. chén yuàn bì xià xǐ dōu yú chéng zhōu, zuǒ jù chéng gāo, yòu zǔ miǎn chí, qián xiāng sōng gāo, hòu jiè dà hé, jiàn xíng yáng, fú hé dōng, nán běi qiān lǐ yǐ wèi guān, ér rù áo cāng dì fāng bǎi lǐ zhě bā jiǔ, zú yǐ zì yú dōng yàn zhū hóu zhī quán, xī yuǎn qiāng hú zhī nán, bì xià gòng yǐ wáng wèi, àn chéng zhōu zhī jū, jiān pán gēng zhī dé, wàn suì zhī hòu, zhǎng wèi gāo zōng. hàn jiā jiāo zhào qǐn miào jì sì zhī lǐ duō bù yīng gǔ, chén fèng chéng nán dǎn jū ér gǎi zuò, gù yuàn bì xià qiān dōu zhèng běn. zhòng zhì jiē dìng, wáng fù shàn zhì gōng guǎn bù jí zhī fèi, suì kě yú yī nián zhī chù.
如令處於當今,因此制度,必不能成功名。天道有常,王道亡常,亡常者所以應有常也。必有非常之主,然後能立非常之功。臣願陛下徙都於成周,左據成皋,右阻黽池,前鄉崧高,後介大河,建滎陽,扶河東,南北千里以為關,而入敖倉;地方百里者八九,足以自娛;東厭諸侯之權,西遠羌胡之難,陛下共已亡為,按成周之居,兼盤庚之德,萬歲之後,長為高宗。漢家郊兆寢廟祭祀之禮多不應古,臣奉誠難亶居而改作,故願陛下遷都正本。眾制皆定,亡復繕治宮館不急之費,歲可餘一年之畜。
chén wén sān dài zhī zǔ jī dé yǐ wáng, rán jiē bù guò shù bǎi nián ér jué. zhōu zhì chéng wáng, yǒu shàng xián zhī cái, yīn wén wǔ zhī yè, yǐ zhōu zhào wèi fǔ, yǒu sī gè jìng qí shì, zài wèi mò fēi qí rén. tiān xià fǔ èr shì ěr, rán zhōu gōng yóu zuò shī shū shēn jiè chéng wáng, yǐ kǒng shī tiān xià. shū zé yuē: wáng wú ruò yīn wáng zhòu. qí shī zé yuē: yīn zhī wèi sàng shī, kè pèi shàng dì yí jiān yú diàn, jùn mìng bù yì. jīn hàn chū qǔ tiān xià, qǐ yú fēng pèi, yǐ bīng zhēng fá, dé huà wèi qià, hòu shì shē chǐ, guó jiā zhī fèi dāng shù dài zhī yòng, fēi zhí fèi cái, yòu nǎi fèi shì. xiào wǔ zhī shì, bào gǔ sì yí, bù kě shèng shù. yǒu tiān xià suī wèi jiǔ, zhì yú bì xià bā shì jiǔ zhǔ yǐ, suī yǒu chéng wáng zhī míng, rán wáng zhōu zhào zhī zuǒ. jīn dōng fāng lián nián jī jǐn, jiā zhī yǐ jí yì, bǎi xìng cài sè, huò zhì xiāng shí. dì bǐ zhèn dòng, tiān qì hùn zhuó, rì guāng qīn duó. yáo cǐ yán zhī, zhí guó zhèng zhě qǐ kě yǐ bù huái chù tì ér jiè wàn fēn zhī yī hū! gù chén yuàn bì xià yīn tiān biàn ér xǐ dōu, suǒ wèi yǔ tiān xià gēng shǐ zhě yě. tiān dào zhōng ér fù shǐ, qióng zé fǎn běn, gù néng yán zhǎng ér wáng qióng yě. jīn hàn dào wèi zhōng, bì xià běn ér shǐ zhī, yú yǐ yǒng shì yán zuò, bù yì yōu hū! rú yīn bǐng zǐ zhī mèng xià, shùn tài yīn yǐ dōng xíng, dào hòu qī nián zhī míng suì, bì yǒu wǔ nián zhī yú xù, rán hòu dà xíng kǎo shì zhī lǐ, suī zhōu zhī lóng shèng, wáng yǐ jiā cǐ. wéi bì xià liú shén, xiáng chá wàn shì zhī cè.
臣聞三代之祖積德以王,然皆不過數百年而絕。周至成王,有上賢之材,因文、武之業,以周、召為輔,有司各敬其事,在位莫非其人。天下甫二世耳,然周公猶作詩、書深戒成王,以恐失天下。《書》則曰:「王毋若殷王紂。」其《詩》則曰:「殷之未喪師,克配上帝;宜監於殿,駿命不易。」今漢初取天下,起於豐沛,以兵征伐,德化未洽,後世奢侈,國家之費當數代之用,非直費財,又乃費士。孝武之世,暴骨四夷,不可勝數。有天下雖未久,至於陛下八世九主矣,雖有成王之明,然亡周、召之佐。今東方連年饑饉,加之以疾疫,百姓菜色,或至相食。地比震動,天氣混濁,日光侵奪。繇此言之,執國政者豈可以不懷怵惕而戒萬分之一乎!故臣願陛下因天變而徙都,所謂與天下更始者也。天道終而復始,窮則反本,故能延長而亡窮也。今漢道未終,陛下本而始之,於以永世延祚,不亦優乎!如因丙子之孟夏,順太陰以東行,到後七年之明歲,必有五年之餘蓄,然後大行考室之禮,雖周之隆盛,亡以加此。唯陛下留神,詳察萬世之策。
shū zòu, tiān zǐ yì qí yì, dá yuē: wèn fèng: jīn yuán miào yǒu qī, yún dōng xǐ, zhuàng hé rú? fèng duì yuē xī chéng wáng xǐ luò, bān gēng qiān yīn, qí suǒ bì jiù, jiē bì xià suǒ míng zhī yě. fēi yǒu shèng míng, bù néng yī biàn tiān xià zhī dào. chén fèng yú zhuàng kuáng huò, wéi bì xià cái shè.
書奏,天子異其意,答曰:「問奉:今園廟有七,雲東徙,狀何如?」奉對曰「昔成王徙洛,般庚遷殷,其所避就,皆陛下所明知也。非有聖明,不能一變天下之道。臣奉愚戇狂惑,唯陛下裁赦。」
qí hòu, gòng yǔ yì yán dāng dìng dié huǐ lǐ, shàng suì cóng zhī. jí kuāng héng wèi chéng xiàng, zòu xǐ nán běi jiāo, qí yì jiē zì fèng fā zhī.
其後,貢禹亦言當定迭毀禮,上遂從之。及匡衡為丞相,奏徙南北郊,其議皆自奉發之。
fèng yǐ zhōng láng wèi bó shì jiàn dài fū, nián lǎo yǐ shòu zhōng. zi jí sūn, jiē yǐ xué zài rú guān.
奉以中郎為博士、諫大夫,年老以壽終。子及孫,皆以學在儒官。
lǐ xún zì zi zhǎng, píng líng rén yě. zhì shàng shū, yǔ zhāng rú zhèng kuān zhōng tóng shī. kuān zhōng děng shǒu shī fǎ jiào shòu, xún dú hǎo hóng fàn zāi yì, yòu xué tiān wén yuè lìng yīn yáng. shì chéng xiàng dí fāng jìn, fāng jìn yì shàn wèi xīng lì, chú xún wèi lì, shù wèi dí hóu yán shì. dì jiù qū yáng hóu wáng gēn wèi dà sī mǎ piào qí jiāng jūn, hòu yù xún. shì shí duō zāi yì, gēn fǔ zhèng, shù xū jǐ wèn xún. xún jiàn hàn jiā yǒu zhōng shuāi è huì zhī xiàng, qí yì yǐ wèi qiě yǒu hóng shuǐ wèi zāi, nǎi shuō gēn yuē:
李尋字子長,平陵人也。治《尚書》,與張孺、鄭寬中同師。寬中等守師法教授,尋獨好《洪範》災異,又學天文月令陰陽。事丞相翟方進,方進亦善為星曆,除尋為吏,數為翟侯言事。帝舅曲陽侯王根為大司馬票騎將軍,厚遇尋。是時多災異,根輔政,數虛己問尋。尋見漢家有中衰厄會之象,其意以為且有洪水為災,乃說根曰:
shū yún tiān cōng míng, gài yán zǐ gōng jí shū, tōng wèi dì jì, tài wēi sì mén, guǎng kāi dà dào, wǔ jīng liù wěi, zūn shù xiǎn shì, yì zhāng shū bù, zhú lín sì hǎi, shǎo wēi chù shì, wèi bǐ wèi fǔ, gù cì dì tíng, nǚ gōng zài hòu. shèng rén chéng tiān, xián xián yì sè, qǔ fǎ yú cǐ. tiān guān shàng xiàng shàng jiāng, jiē zhuān miàn zhèng cháo, yōu zé shén zhòng, yào zài dé rén. dé rén zhī xiào, chéng bài zhī jī, bù kě bù miǎn yě. xī qín mù gōng shuō jiàn々 zhī yán, rèn yì yì zhī yǒng, shēn shòu dà rǔ, shè jì jǐ wáng. huǐ guò zì zé, sī wéi huáng fà, rèn yòng bǎi lǐ xī, zú bó xī yù, dé liè wáng dào. èr zhě huò fú rú cǐ, kě bù shèn zāi!
《書》雲「天聰明」,蓋言紫宮極樞,通位帝紀,太微四門,廣開大道,五經六緯,尊術顯士,翼張舒布,燭臨四海,少微處士,為比為輔,故次帝廷,女宮在後。聖人承天,賢賢易色,取法於此。天官上相上將,皆顓面正朝,憂責甚重,要在得人。得人之效,成敗之機,不可不勉也。昔秦穆公說諓々之言,任仡仡之勇,身受大辱,社稷幾亡。悔過自責,思惟黃髮,任用百里奚,卒伯西域,德列王道。二者禍福如此,可不慎哉!
fū shì zhě, guó jiā zhī dà bǎo, gōng míng zhī běn yě. jiāng jūn yī mén jiǔ hòu, èr shí zhū lún, hàn xìng yǐ lái, chén zǐ guì shèng, wèi cháng zhì cǐ. fū wù shèng bì shuāi, zì rán zhī lǐ, wéi yǒu xián yǒu qiáng fǔ, shù jǐ kě yǐ bǎo shēn mìng, quán zi sūn, ān guó jiā.
夫士者,國家之大寶,功名之本也。將軍一門九候,二十朱輪,漢興以來,臣子貴盛,未嘗至此。夫物盛必衰,自然之理,唯有賢友強輔,庶幾可以保身命,全子孫,安國家。
shū yuē: lì xiàng rì yuè xīng chén, cǐ yán yǎng shì tiān wén, fǔ chá dì lǐ, guān rì yuè xiāo xī, hóu xīng chén háng wǔ, kuí shān chuān biàn dòng, cān rén mín yáo sú, yǐ zhì fǎ dù, kǎo huò fú. jǔ cuò bèi nì, jiù bài jiāng zhì, zhēng zhào wèi zhī xiān jiàn. míng jūn kǒng jù xiū zhèng, cè shēn bó wèn, zhuǎn huò wèi fú bù kě jiù zhě, jí xù bèi yǐ dài zhī, gù shè jì wáng yōu.
《書》曰:「曆象日月星辰」,此言仰視天文,俯察地理,觀日月消息,侯星辰行伍,揆山川變動,參人民謠俗,以製法度,考禍福。舉措悖逆,咎敗將至,徵兆為之先見。明君恐懼修正,側身博問,轉禍為福;不可救者,即蓄備以待之,故社稷亡憂。
qiè jiàn wǎng zhě chì huáng sì sāi, dì qì dà fā, dòng tǔ jié mín, tiān xià rǎo luàn zhī zhēng yě. huì xīng zhēng míng, shù xióng wèi jié, dà kòu zhī yǐn yě. cǐ èr zhě yǐ pō xiào yǐ. chéng zhōng é yán dà shuǐ, bēn zǒu shàng chéng, cháo tíng jīng hài, nǚ niè rù gōng, cǐ dú wèi xiào. jiān zhě zhòng yǐ shuǐ quán yǒng yì, páng gōng què réng chū. yuè tài bái rù dōng jǐng, fàn jī shuǐ, quē tiān yuān. rì shù zhàn yú jí yáng zhī sè. yǔ qì chéng gōng, qǐ fēng jī yún. yòu cuò yǐ shān bēng dì dòng, hé bù yòng qí dào. shèng dōng léi diàn, qián lóng wèi niè. jì yǐ yǔn xīng liú huì, wéi tián shàng jiàn, rì shí yǒu bèi xiāng. cǐ yì gāo xià yì jū, hóng shuǐ zhī zhēng yě. bù yōu bù gǎi, hóng shuǐ nǎi yù dàng dí, liú huì nǎi yù sǎo chú gǎi zhī, zé yǒu nián wáng qī. gù shǔ zhě pō yǒu biàn gǎi, xiǎo biǎn xié huá, rì yuè guāng jīng, shí yǔ qì yīng, cǐ huáng tiān yòu hàn wáng yǐ yě, hé kuàng zhì dà gǎi zhī!
竊見往者赤黃四塞,地氣大發,動土竭民,天下擾亂之徵也。彗星爭明,庶雄為桀,大寇之引也。此二者已頗效矣。城中訛言大水,奔走上城,朝廷驚駭,女孽入宮,此獨未效。間者重以水泉涌溢,旁宮闕仍出。月、太白入東井,犯積水,缺天淵。日數湛於極陽之色。羽氣乘宮,起風積雲。又錯以山崩地動,河不用其道。盛冬雷電,潛龍為孽。繼以隕星流彗,維、填上見,日蝕有背鄉。此亦高下易居,洪水之徵也。不憂不改,洪水乃欲蕩滌,流彗乃欲掃除;改之,則有年亡期。故屬者頗有變改,小貶邪猾,日月光精,時雨氣應,此皇天右漢亡已也,何況致大改之!
yí jí bó qiú yōu yǐn, bá zhuó tiān shì, rèn yǐ dà zhí. zhū tà rōng nìng chǎn, bào xū qiú jìn, nǎi yòng cán zéi kù nüè wén zhě, ruò cǐ zhī tú, jiē jí shàn zēng zhōng, huài tiān wén, bài dì lǐ, yǒng yuè xié yīn, zhàn nì tài yáng, wèi zhǔ jié yuàn yú mín, yí yǐ shí fèi tuì, bù dāng dé jū wèi. chéng bì xíng zhī, xiōng zāi xiāo miè, zi sūn zhī fú bù xuán rì ér zhì. zhèng zhì gǎn yīn yáng, yóu tiě tàn zhī dī áng, jiàn xiào kě xìn zhě yě. jí zhū xù shuǐ lián quán, wù tōng lì zhī. xiū jiù dī fáng, shěng chí zé shuì, yǐ zhù sǔn xié yīn zhī shèng. àn xíng shì, kǎo biàn yì, é yán zhī xiào, wèi cháng bù zhì. qǐng zhēng hán fàng, yuàn zhōu chǎng wáng wàng kě yǔ tú zhī.
宜急博求幽隱,拔擢天士,任以大職。諸闒茸佞諂,抱虛求進,乃用殘賊酷虐聞者,若此之徒,皆嫉善憎忠,壞天文,敗地理,涌躍邪陰,湛溺太陽,為主結怨於民,宜以時廢退,不當得居位。誠必行之,凶災銷滅,子孫之福不旋日而至。政治感陰陽,猶鐵炭之低卬,見效可信者也。及諸蓄水連泉,務通利之。修舊堤防,省池澤稅,以助損邪陰之盛。案行事,考變易,訛言之效,未嘗不至。請征韓放,掾周敞、王望可與圖之。
xiāng yú shì jiàn xún. āi dì chū jí wèi, zhào xún dài zhào huáng mén, shǐ shì zhōng wèi wèi fù xǐ wèn xún yuē: jiān zhě shuǐ chū dì dòng, rì yuè shī dù, xīng chén luàn xíng, zāi yì réng zhòng, jí yán wú yǒu suǒ huì. xún duì yuē:
相於是薦尋。哀帝初即位,召尋待詔黃門,使侍中衛尉傅喜問尋曰:「間者水出地動,日月失度,星辰亂行,災異仍重,極言毋有所諱。」尋對曰:
bì xià shèng dé, zūn tiān jìng dì, wèi mìng zhòng mín, dào jù biàn yì, bù wàng shū jiàn zhī chén, xìng shǐ zhòng chén lín wèn, yú chén bù zú yǐ fèng míng zhào. qiè jiàn bì xià xīn jí wèi, kāi dà míng, chú jì huì, bó yán míng shì, mí bù bìng jìn. chén xún wèi bēi shù qiǎn, guò suí zhòng xián dài zhào, shí tài guān, yī yù fǔ, jiǔ wū yù táng zhī shǔ. bǐ dé zhào jiàn, wáng yǐ zì xiào. fù tè jiàn yán wèn zhì chéng, zì yǐ féng bù shì chū zhī mìng, yuàn jié yú xīn, bù gǎn yǒu suǒ bì, shù jǐ wàn fēn yǒu yī kě cǎi. wéi qì xū yú zhī jiān, sù liú gǔ yán, kǎo zhī wén lǐ, jī zhī wǔ jīng, kuí zhī shèng yì, yǐ cān tiān xīn. fū biàn yì zhī lái, gè yīng xiàng ér zhì, chén jǐn tiáo chén suǒ wén.
陛下聖德,尊天敬地,畏命重民,悼懼變異,不忘疏賤之臣,幸使重臣臨問,愚臣不足以奉明詔。竊見陛下新即位,開大明,除忌諱,博延名士,靡不並進。臣尋位卑術淺,過隨眾賢待詔,食太官,衣御府,久污玉堂之署。比得召見,亡以自效。復特見延問至誠,自以逢不世出之命,願竭愚心,不敢有所避,庶幾萬分有一可采。唯棄須臾之間,宿留瞽言,考之文理,稽之《五經》,揆之聖意,以參天心。夫變異之來,各應象而至,臣謹條陳所聞。
yì yuē: xiàn xiàng zhe míng, mò dà hū rì yuè. fū rì zhě, zhòng yáng zhī zhǎng, huī guāng suǒ zhú, wàn lǐ tóng guǐ, rén jūn zhī biǎo yě. gù rì jiāng dàn, qīng fēng fā, qún yīn fú, jūn yǐ lín cháo, bù qiān yú sè. rì chū chū, yán yǐ yáng, jūn dēng cháo, nìng bù xíng, zhōng zhí jìn, bù bì zhàng. rì zhōng huī guāng, jūn dé shèng míng, dà chén fèng gōng. rì jiāng rù, zhuān yǐ yī, jūn jiù fáng, yǒu cháng jié. jūn bù xiū dào, zé rì shī qí dù, àn mèi wáng guāng. gè yǒu yún wèi: qí yú dōng fāng zuò, rì chū chū shí, yīn yún xié qì qǐ zhě, fǎ wèi qiān yú nǚ yè, yǒu suǒ wèi nán rì chū hòu, wèi jìn chén luàn zhèng rì zhōng, wèi dà chén qī wū rì qiě rù, wèi qī qiè yì shǐ suǒ yíng. jiān zhě rì yóu bù jīng, guāng míng qīn duó shī sè, xié qì ěr ní shù zuò. běn qǐ yú chén, xiāng lián zhì hūn, qí rì chū hòu zhì rì zhōng jiān chà yù. xiǎo chén bù zhī nèi shì, qiè yǐ rì shì bì xià zhì cāo, shuāi yú shǐ chū duō yǐ. qí jiù kǒng yǒu yǐ shǒu zhèng zhí yán ér dé zuì zhě, shāng sì hài shì, bù kě bù shèn yě. wéi bì xià zhí gān gāng zhī dé, qiáng zhì shǒu dù, wú tīng nǚ yè xié chén zhī tài. zhū bǎo ā rǔ mǔ gān yán bēi cí zhī tuō, duàn ér wù tīng. miǎn qiáng dà yì, jué xiǎo bù rěn liáng yǒu bù dé yǐ, kě cì yǐ huò cái, bù kě sī yǐ guān wèi, chéng huáng tiān zhī jìn yě. rì shī qí guāng, zé xīng chén fàng kuān. yáng bù néng zhì yīn, yīn jié dé zuò. jiān zhě tài bái zhèng zhòu jīng tiān. yí lóng dé kè gōng, yǐ zhí bù guǐ.
《易》曰:「縣象著明,莫大乎日月。」夫日者,眾陽之長,輝光所燭,萬里同晷,人君之表也。故日將旦,清風發,群陰伏,君以臨朝,不牽於色。日初出,炎以陽,君登朝,佞不行,忠直進,不蔽障。日中輝光,君德盛明,大臣奉公。日將入,專以一,君就房,有常節。君不修道,則日失其度,暗昧亡光。各有云為:其於東方作,日初出時,陰雲邪氣起者,法為牽於女謁,有所畏難;日出後,為近臣亂政;日中,為大臣欺誣;日且入,為妻妾役使所營。間者日尤不精,光明侵奪失色,邪氣珥蜺數作。本起於晨,相連至昏,其日出後至日中間差愈。小臣不知內事,竊以日視陛下志操,衰於始初多矣。其咎恐有以守正直言而得罪者,傷嗣害世,不可不慎也。唯陛下執乾剛之德,強志守度,毋聽女謁邪臣之態。諸保阿乳母甘言悲辭之託,斷而勿聽。勉強大誼,絕小不忍;良有不得已,可賜以貨財,不可私以官位,誠皇天之禁也。日失其光,則星辰放寬。陽不能制陰,陰桀得作。間者太白正晝經天。宜隆德克躬,以執不軌。
chén wén yuè zhě, zhòng yīn zhī zhǎng, xiāo xī jiàn fú, bǎi lǐ wèi pǐn, qiān lǐ lì biǎo, wàn lǐ lián jì, fēi hòu dà chén zhū hóu zhī xiàng yě. shuò huì zhèng zhōng shǐ, xián wèi shéng mò, wàng chéng jūn dé, chūn xià nán, qiū dōng běi. jiān zhě, yuè shù yǐ chūn xià yǔ rì tóng dào, guò xuān yuán shàng hòu shòu qì, rù tài wēi dì tíng yáng guāng huī, fàn shàng jiāng jìn chén, liè xīng jiē shī sè, yàn yàn rú miè, cǐ wèi mǔ hòu yǔ zhèng luàn cháo, yīn yáng jù shāng, liǎng bù xiāng biàn. wài chén bù zhī cháo shì, qiè xìn tiān wén jí rú cǐ, jìn chén yǐ bù zú zhàng yǐ. wū dà zhù xiǎo, kě wèi hán xīn. wéi bì xià qīn qiú xián shì, wú qiáng suǒ è, yǐ chóng shè jì, zūn qiáng běn cháo.
臣聞月者,眾陰之長,銷息見伏,百里為品,千里立表,萬里連紀,妃後大臣諸侯之象也。朔晦正終始,弦為繩墨,望成君德,春夏南,秋冬北。間者,月數以春夏與日同道,過軒轅上後受氣,入太微帝廷揚光輝,犯上將近臣,列星皆失色,厭厭如滅,此為母后與政亂朝,陰陽俱傷,兩不相便。外臣不知朝事,竊信天文即如此,近臣已不足仗矣。屋大柱小,可為寒心。唯陛下親求賢士,無強所惡,以崇社稷,尊強本朝。
chén wén wǔ xīng zhě, wǔ xíng zhī jīng, wǔ dì sī mìng, yīng wáng zhě hào lìng wèi zhī jié dù. suì xīng zhǔ suì shì, wèi tǒng shǒu, hào lìng suǒ jì, jīn shī dù ér shèng, cǐ jūn zhǐ yì yù yǒu suǒ wèi, wèi dé qí jié yě. yòu tián xīng bù bì suì xīng zhě, hòu dì gòng zhèng, xiāng liú yú kuí lóu, dāng yǐ yì duàn zhī. yíng huò wǎng lái wáng cháng, zhōu lì liǎng gōng, zuò tài dī áng, rù tiān mén, shàng míng táng, guàn wěi luàn gōng. tài bái fà yuè fàn kù, bīng kòu zhī yīng yě. guàn huáng lóng, rù dì tíng, dāng mén ér chū, suí yíng huò rù tiān mén, zhì fáng ér fēn, yù yǔ yíng huò wèi huàn, bù gǎn dāng míng táng zhī jīng. cǐ bì xià shén líng, gù huò luàn bù chéng yě. yíng huò jué chí, nìng qiǎo yī shì, wēi yán huǐ yù, jìn lèi bì shàn. tài bái chū duān mén, chén yǒu bù chén zhě. huǒ rù shì, jīn shàng táng, bù yǐ shí jiě, qí yōu xiōng. tián suì xiāng shǒu, yòu zhǔ nèi luàn. yí chá xiāo qiáng zhī nèi, wú jí qīn shū zhī wēi, zhū fàng nìng rén, fáng jué méng yá, yǐ dàng dí zhuó huì, xiāo sàn jī è, wú shǐ de chéng huò luàn. chén xīng zhǔ zhèng sì shí, dāng xiào yú sì zhòng sì shí shī xù, zé chén xīng zuò yì. jīn chū yú suì shǒu zhī mèng, tiān suǒ yǐ qiǎn gào bì xià yě. zhèng jí zé chū zǎo, zhèng huǎn zé chū wǎn, zhèng jué bù xíng zé fú bù jiàn ér wèi huì fú. sì mèng jiē chū, wèi yì wáng mìng sì jì jiē chū, xīng jiā suǒ huì. jīn xìng dú chū yín mèng zhī yuè, gài huáng tiān suǒ yǐ dǔ yòu bì xià yě, yí shēn zì gǎi.
臣聞五星者,五行之精,五帝司命,應王者號令為之節度。歲星主歲事,為統首,號令所紀,今失度而盛,此君指意欲有所為,未得其節也。又填星不避歲星者,後帝共政,相留於奎、婁,當以義斷之。熒惑往來亡常,周曆兩宮,作態低卬,入天門,上明堂,貫尾亂宮。太白髮越犯庫,兵寇之應也。貫黃龍,入帝庭,當門而出,隨熒惑入天門,至房而分,欲與熒惑為患,不敢當明堂之精。此陛下神靈,故禍亂不成也。熒惑厥弛,佞巧依勢,微言毀譽,進類蔽善。太白出端門,臣有不臣者。火入室,金上堂,不以時解,其憂凶。填、歲相守,又主內亂。宜察蕭牆之內,毋急親疏之微,誅放佞人,防絕萌牙,以蕩滌濁濊,消散積惡,毋使得成禍亂。辰星主正四時,當效於四仲;四時失序,則辰星作異。今出於歲首之孟,天所以譴告陛下也。政急則出早,政緩則出晚,政絕不行則伏不見而為彗茀。四孟皆出,為易王命;四季皆出,星家所諱。今幸獨出寅孟之月,蓋皇天所以篤右陛下也,宜深自改。
zhì guó gù bù kě yǐ qī qī, yù sù zé bù dá. jīng yuē: sān zài kǎo jī, sān kǎo chù zhì. jiā yǐ hào lìng bù shùn sì shí, jì wǎng bù jiù, lái shì zhī shī yě. jiān zhě chūn sān yuè zhì dà yù, shí zéi yīn lì nì, kǒng suì xiǎo shōu jì xià jǔ bīng fǎ, shí hán qì yīng, kǒng hòu yǒu shuāng báo zhī zāi qiū yuè xíng fēng jué, qí yuè tǔ shī ào, kǒng hòu yǒu léi báo zhī biàn. fū yǐ xǐ nù shǎng fá, ér bù gù shí jìn, suī yǒu yáo shùn zhī xīn, yóu bù néng zhì hé. shàn yán tiān zhě, bì yǒu xiào yú rén. shè shàng nóng fū ér yù dōng tián, ròu tǎn shēn gēng, hàn chū zhǒng zhī, rán yóu bù shēng zhě, fēi rén xīn bù zhì, tiān shí bù de yě. yì yuē: shí zhǐ zé zhǐ, shí xíng zé xíng, dòng jìng bù shī qí shí, qí dào guāng míng. shū yuē: jìng shòu mín shí. gù gǔ zhī wáng zhě, zūn tiān dì, zhòng yīn yáng, jìng sì shí, yán yuè lìng. shùn zhī yǐ shàn zhèng, zé hé qì kě lì zhì, yóu bāo gǔ zhī xiāng yīng yě. jīn zhāo tíng hū yú shí yuè zhī lìng, zhū shì zhōng shàng shū jìn chén yí jiē lìng tōng zhī yuè lìng zhī yì, shè qún xià qǐng shì ruò bì xià chū lìng yǒu miù yú shí zhě, dāng zhī zhēng zhī, yǐ shùn shí qì.
治國故不可以戚戚,欲速則不達。經曰:「三載考績,三考黜陟。」加以號令不順四時,既往不咎,來事之師也。間者春三月治大獄,時賊陰立逆,恐歲小收;季夏舉兵法,時寒氣應,恐後有霜雹之災;秋月行封爵,其月土濕奧,恐後有雷雹之變。夫以喜怒賞罰,而不顧時禁,雖有堯、舜之心,猶不能致和。善言天者,必有效於人。設上農夫而欲冬田,肉袒深耕,汗出種之,然猶不生者,非人心不至,天時不得也。《易》曰:「時止則止,時行則行,動靜不失其時,其道光明。」《書》曰:「敬授民時。」故古之王者,尊天地,重陰陽,敬四時,嚴月令。順之以善政,則和氣可立致,猶枹鼓之相應也。今朝廷忽於時月之令,諸侍中、尚書近臣宜皆令通知月令之意,設群下請事;若陛下出令有謬於時者,當知爭之,以順時氣。
chén wén wǔ xíng yǐ shuǐ wèi běn, qí xīng xuán wǔ wù nǚ, tiān dì suǒ jì, zhōng shǐ suǒ shēng. shuǐ wèi zhǔn píng, wáng dào gōng zhèng xiū míng, zé bǎi chuān lǐ, luò mài tōng piān dǎng shī gāng, zé yǒng yì wèi bài. shū yún shuǐ yuē rùn xià, yīn dòng ér bēi, bù shī qí dào. tiān xià yǒu dào, zé hé chū tú, luò chū shū, gù hé luò jué yì, suǒ wèi zuì dà. jīn rǔ yǐng quǎn huì jiē chuān shuǐ piào yǒng, yǔ yǔ shuǐ bìng wèi mín hài, cǐ shī suǒ wèi yè yè zhèn diàn, bù níng bù lìng, bǎi chuān fèi téng zhě yě. qí jiù zài yú huáng fǔ qīng shì zhī shǔ. wéi bì xià liú yì shī rén zhī yán, shǎo yì wài qīn dà chén.
臣聞五行以水為本,其星玄武婺女,天地所紀,終始所生。水為準平,王道公正修明,則百川理,落脈通;偏黨失綱,則踴溢為敗。《書》雲「水曰潤下」,陰動而卑,不失其道。天下有道,則河出圖,洛出書,故河、洛決溢,所為最大。今汝、潁畎澮皆川水漂踴,與雨水並為民害,此《詩》所謂「燁燁震電,不寧不令,百川沸騰」者也。其咎在於皇甫卿士之屬。唯陛下留意詩人之言,少抑外親大臣。
chén wén dì dào róu jìng, yīn zhī cháng yì yě. dì yǒu shàng zhōng xià: qí shàng wèi zhèn, yīng fēi hòu bù shùn zhōng wèi yīng dà chén zuò luàn xià wèi yīng shù mín lí pàn. zhèn huò yú qí guó, guó jūn zhī jiù yě. sì fāng zhōng yāng lián guó lì zhōu jù dòng zhě, qí yì zuì dà. jiān zhě guān dōng dì shù zhèn, wǔ xīng zuò yì, yì wèi dà nì, yí wù chóng yáng yì yīn, yǐ jiù qí jiù gù zhì jiàn wēi, bì jué sī lù, bá jìn yīng juàn, tuì bù rèn zhí, yǐ qiáng běn cháo. fū běn qiáng zé jīng shén zhé chōng, běn ruò zé zhāo yāng zhì xiōng, wèi xié móu suǒ líng. wén wǎng zhě huái nán wáng zuò móu zhī shí, qí suǒ nán zhě, dú yǒu jí àn, yǐ wèi gōng sūn hóng děng bù zú yán yě. hóng, hàn zhī míng xiāng, yú jīn wáng bǐ, ér shàng jiàn qīng, hé kuàng wáng hóng zhī shǔ hū? gù yuē cháo tíng wáng rén, zé wèi zéi luàn suǒ qīng, qí dào zì rán yě. tiān xià wèi wén bì xià qí cè gù shǒu zhī chén yě. yǔ yuē, hé yǐ zhī cháo tíng zhī shuāi? rén rén zì xián, bù wù yú tōng rén, gù shì líng yí.
臣聞地道柔靜,陰之常義也。地有上、中、下:其上位震,應妃、後不順;中位應大臣作亂;下位應庶民離畔。震或於其國,國君之咎也。四方中央連國曆州俱動者,其異最大。間者關東地數震,五星作異,亦未大逆,宜務崇陽抑陰,以救其咎;固志建威,閉絕私路,拔進英雋,退不任職,以強本朝。夫本強則精神折衝,本弱則招殃致凶,為邪謀所陵。聞往者淮南王作謀之時,其所難者,獨有汲黯,以為公孫弘等不足言也。弘,漢之名相,於今亡比,而尚見輕,何況亡弘之屬乎?故曰朝廷亡人,則為賊亂所輕,其道自然也。天下未聞陛下奇策固守之臣也。語曰,何以知朝廷之衰?人人自賢,不務於通人,故世陵夷。
mǎ bù fú lì, bù kě yǐ qū dào shì bù sù yǎng, bù kě yǐ zhòng guó. shī yuē jì jì duō shì, wén wáng yǐ níng, kǒng zǐ yuē shí shì zhī yì, bì yǒu zhōng xìn, fēi xū yán yě. bì xià bǐng sì hǎi zhī zhòng, céng wáng zhù gàn zhī gù shǒu wén yú sì jìng, dài wén zhī bù guǎng, qǔ zhī bù míng, quàn zhī bù dǔ, chuán yuē: tǔ zhī měi zhě shàn yǎng hé, jūn zhī míng zhě shàn yǎng shì. zhōng rén jiē kě shǐ wèi jūn zǐ. zhào shū jìn xián liáng, shè xiǎo guò, wú qiú bèi, yǐ bó jù yīng juàn. rú jìn shì gòng yǔ, yǐ yán shì zhōng qiè méng zūn róng, dāng cǐ zhī shí, shì lì shēn lì míng zhě duō. yǔ sǐ zhī hòu, rì rì yǐ shuāi. jí jīng zhào yǐn wáng zhāng zuò yán shì zhū miè, zhì zhě jié shé, xié wěi bìng xìng, wài qī zhuān mìng, jūn chén gé sāi, zhì jué jì sì, nǚ gōng zuò luàn. cǐ xíng shì zhī bài, chéng kě wèi ér bēi yě.
馬不伏歷,不可以趨道;士不素養,不可以重國。《詩》曰「濟濟多士,文王以寧」,孔子曰「十室之邑,必有忠信」,非虛言也。陛下秉四海之眾,曾亡柱干之固守聞於四境,殆聞之不廣,取之不明,勸之不篤,傳曰:「土之美者善養禾,君之明者善養士。」中人皆可使為君子。詔書進賢良,赦小過,無求備,以博聚英雋。如近世貢禹,以言事忠切蒙尊榮,當此之時,士厲身立名者多。禹死之後,日日以衰。及京兆尹王章坐言事誅滅,智者結舌,邪偽並興,外戚顓命,君臣隔塞,至絕繼嗣,女宮作亂。此行事之敗,誠可畏而悲也。
běn zài jī rèn mǔ hòu zhī jiā, fēi yī rì zhī jiàn, wǎng zhě bù kě jí, lái zhě yóu kě zhuī yě. xiān dì dà shèng, shēn jiàn tiān yì zhāo rán, shǐ bì xià fèng chéng tiān tǒng, yù jiǎo zhèng zhī yě. yí shǎo yì wài qīn, xuǎn liàn zuǒ yòu, jǔ yǒu dé háng dào shù tōng míng zhī shì chōng bèi tiān guān, rán hòu kě yǐ fǔ shèng dé, bǎo dì wèi, chéng dà zōng. xià zhì láng lì cóng guān, xíng néng wáng yǐ yì, yòu bù tōng yī yì, jí bó shì wú wén yǎ zhě, yí jiē shǐ jiù nán mǔ, yǐ shì tiān xià, míng cháo tíng jiē xián cái jūn zǐ, yú yǐ zhòng cháo zūn jūn, miè xiōng zhì ān, cǐ qí běn yě. chén zì zhī suǒ yán hài shēn, bù pì sǐ wáng zhī zhū, wéi cái liú shén, fǎn fù fù yú chén zhī yán.
本在積任母后之家,非一日之漸,往者不可及,來者猶可追也。先帝大聖,深見天意昭然,使陛下奉承天統,欲矯正之也。宜少抑外親,選練左右,舉有德行道術通明之士充備天官,然後可以輔聖德,保帝位,承大宗。下至郎吏從官,行能亡以異,又不通一藝,及博士無文雅者,宜皆使就南畝,以視天下,明朝廷皆賢材君子,於以重朝尊君,滅凶致安,此其本也。臣自知所言害身,不辟死亡之誅,唯財留神,反覆復愚臣之言。
shì shí, āi dì chū lì, chéng dì wài jiā wáng shì wèi shén yì chù, ér dì wài jiā dīng fù xīn guì, zǔ mǔ fù tài hòu yóu jiāo zì, yù chēng zūn hào. chéng xiàng kǒng guāng dà sī kōng shī dān zhí zhèng jiàn zhēng, jiǔ zhī, shàng bù dé yǐ, suì miǎn guāng dān ér zūn fù tài hòu. yǔ zài dān chuán. shàng suī bù cóng xún yán, rán cǎi qí yǔ, měi yǒu fēi cháng, zhé wèn xún. xún duì lǚ zhōng, qiān huáng mén shì láng. yǐ xún yán qiě yǒu shuǐ zāi, gù bài xún wèi qí dū wèi, shǐ hù hé dī.
是時,哀帝初立,成帝外家王氏未甚抑黜,而帝外家丁、傅新貴,祖母傅太后尤驕恣,欲稱尊號。丞相孔光、大司空師丹執政諫爭,久之,上不得已,遂免光、丹而尊傅太后。語在《丹傳》。上雖不從尋言,然采其語,每有非常,輒問尋。尋對屢中,遷黃門侍郎。以尋言且有水災,故拜尋為騎都尉,使護河堤。
chū, chéng dì shí, qí rén gān zhōng kě zhà zào tiān guān lì bāo yuán tài píng jīng shí èr juǎn, yǐ yán hàn jiā féng tiān dì zhī dà zhōng, dāng gèng shòu mìng yú tiān, tiān dì shǐ zhēn rén chì jīng zǐ, xià jiào wǒ cǐ dào. zhōng kě yǐ jiào zhòng píng xià hè liáng róng qiū dīng guǎng shì dōng jùn guō chāng děng, zhōng lěi xiào wèi liú xiàng zòu zhōng kě jiǎ guǐ shén wǎng shàng huò zhòng, xià yù zhì fú, wèi duàn bìng sǐ. hè liáng děng zuò xié xué zhōng kě shū yǐ bù jìng lùn, hòu hè liáng děng fù sī yǐ xiāng jiào. āi dì chū lì, sī lì xiào wèi jiě guāng yì yǐ míng jīng tōng zāi yì de xìng, bái hè liáng děng suǒ xié zhōng kě shū. shì xià fèng chē dū wèi liú xīn, xīn yǐ wèi bù hé wǔ jīng, bù kě shī xíng. ér lǐ xún yì hǎo zhī. guāng yuē: qián xīn fù xiàng zòu zhōng kě xià yù, xīn ān kěn tōng cǐ dào? shí, guō chāng wèi zhǎng ān lìng, quàn xún yí zhù hè liáng děng. xún suì bái hè liáng děng jiē dài zhào huáng mén, shù zhào jiàn, chén shuō: hàn lì zhōng shuāi, dāng gèng shòu mìng. chéng dì bù yīng tiān mìng, gù jué sì. jīn bì xià jiǔ jí, biàn yì lǚ shù, tiān suǒ yǐ qiǎn gào rén yě. yí jí gǎi yuán yì hào, nǎi dé yán nián yì shòu, huáng zǐ shēng, zāi yì xī yǐ. dé dào bù de xíng, jiù yāng qiě wáng, bù yǒu hóng shuǐ jiāng chū, zāi huǒ qiě qǐ, dí dàng mín rén.
初,成帝時,齊人甘忠可詐造《天官曆》、《包元太平經》十二卷,以言「漢家逢天地之大終,當更受命於天,天帝使真人赤精子,下教我此道。」忠可以教重平夏賀良、容丘丁廣世、東郡郭昌等,中壘校尉劉向奏忠可假鬼神罔上惑眾,下獄治服,未斷病死。賀良等坐挾學忠可書以不敬論,後賀良等復私以相教。哀帝初立,司隸校尉解光亦以明經通災異得幸,白賀良等所挾忠可書。事下奉車都尉劉歆,歆以為不合《五經》,不可施行。而李尋亦好之。光曰:「前歆父向奏忠可下獄,歆安肯通此道?」時,郭昌為長安令,勸尋宜助賀良等。尋遂白賀良等皆待詔黃門,數詔見,陳說:「漢歷中衰,當更受命。成帝不應天命,故絕嗣。今陛下久疾,變異屢數,天所以譴告人也。宜急改元易號,乃得延年益壽,皇子生,災異息矣。得道不得行,咎殃且亡,不有洪水將出,災火且起,滌盪民人。」
āi dì jiǔ qǐn jí, jǐ qí yǒu yì, suì cóng hè liáng děng yì. yú shì zhào zhì chéng xiàng yù shǐ: gài wén shàng shū wǔ yuē kǎo zhōng mìng, yán dà yùn yī zhōng, gèng jì tiān yuán rén yuán, kǎo wén zhèng lǐ, tuī lì dìng jì, shù rú jiǎ zǐ yě. zhèn yǐ miǎo shēn rù jì tài zǔ, chéng huáng tiān, zǒng bǎi liáo, zi yuán yuán, wèi yǒu yīng tiān xīn zhī xiào. jí wèi chū rù sān nián, zāi biàn shù jiàng, rì yuè shī dù, xīng chén cuò miù, gāo xià mào yì, dà yì lián réng, dào zéi bìng qǐ. zhèn shén jù yān, zhàn zhàn jīng jīng, wéi kǒng líng yí. wéi hàn xìng zhì jīn èr bǎi zài, lì jì kāi yuán, huáng tiān jiàng fēi cái zhī yòu, hàn guó zài huò shòu mìng zhī fú, zhèn zhī bù dé, hé gǎn bù tōng fū shòu tiān zhī yuán mìng, bì yǔ tiān xià zì xīn. qí dà shè tiān xià, yǐ jiàn píng èr nián wèi tài chū yuán nián, hào yuē chén shèng liú tài píng huáng dì. lòu kè yǐ bǎi èr shí wèi dù. bù gào tiān xià, shǐ míng zhī zhī.
哀帝久寢疾,幾其有益,遂從賀良等議。於是詔制丞相御史:「蓋聞《尚書》『五曰考終命』,言大運一終,更紀天元人元,考文正理,推歷定紀,數如甲子也。朕以眇身入繼太祖,承皇天,總百僚,子元元,未有應天心之效。即位出入三年,災變數降,日月失度,星辰錯謬,高下貿易,大異連仍,盜賊並起。朕甚俱焉,戰戰兢兢,唯恐陵夷。惟漢興至今二百載,曆紀開元,皇天降非材之右,漢國再獲受命之符,朕之不德,曷敢不通夫受天之元命,必與天下自新。其大赦天下,以建平二年為太初元年,號曰陳聖劉太平皇帝。漏刻以百二十為度。布告天下,使明知之。」
hòu yuè yú, shàng jí zì ruò. hè liáng děng fù yù wàng biàn zhèng shì, dà chén zhēng yǐ wèi bù kě xǔ. hè liáng děng zòu yán dà chén jiē bù zhī tiān mìng, yí tuì chéng xiàng yù shǐ, yǐ jiě guāng lǐ xún fǔ zhèng. shàng yǐ qí yán wáng yàn, suì xià hè liáng děng lì, ér xià zhào yuē: zhèn huò bǎo zōng miào, wèi zhèng bù dé, biàn yì lǚ réng, kǒng jù zhàn lì, wèi zhī suǒ yáo. dài zhào hè liáng děng jiàn yán gǎi yuán yì hào, zēng yì lòu kè, kě yǐ yǒng ān guó jiā. zhèn xìn dào bù dǔ, guò tīng qí yán, jǐ wèi bǎi xìng huò fú. zú wú jiā yīng, jiǔ hàn wèi zāi. yǐ wèn hè liáng děng, duì dāng fù gǎi zhì dù, jiē bèi jīng yì, wéi shèng zhì, bù hé shí yí. fū guò ér bù gǎi, shì wèi guò yǐ. liù yuè jiǎ zǐ zhào shū, fēi shè lìng, tā jiē juān chú zhī. hè liáng děng fǎn dào huò zhòng, jiān tài dāng qióng jìng. jiē xià yù, guāng lù xūn píng dāng guāng lù dài fū máo mò rú yǔ yù shǐ zhōng chéng tíng wèi zá zhì, dāng hè liáng děng zhí zuǒ dào, luàn cháo zhèng, qīng fù guó jiā, wū wǎng zhǔ shàng, bù dào. hè liáng děng jiē fú zhū. xún jí jiě guāng jiǎn sǐ yī děng, xǐ dūn huáng jùn.
後月余,上疾自若。賀良等復欲妄變政事,大臣爭以為不可許。賀良等奏言大臣皆不知天命,宜退丞相御史,以解光、李尋輔政。上以其言亡驗,遂下賀良等吏,而下詔曰:「朕獲保宗廟,為政不德,變異屢仍,恐懼戰慄,未知所繇。待詔賀良等建言改元易號,增益漏刻,可以永安國家。朕信道不篤,過聽其言,幾為百姓獲福。卒無嘉應,久旱為災。以問賀良等,對當復改制度,皆背經誼,違聖制,不合時宜。夫過而不改,是為過矣。六月甲子詔書,非赦令,它皆蠲除之。賀良等反道惑眾,奸態當窮竟。」皆下獄,光祿勛平當、光祿大夫毛莫如與御史中丞、廷尉雜治,當賀良等執左道,亂朝政,傾覆國家,誣罔主上,不道。賀良等皆伏誅。尋及解光減死一等,徙敦煌郡。
zàn yuē: yōu zàn shén míng, tōng hé tiān rén zhī dào zhě, mò zhe hū yì chūn qiū. rán zi gàn yóu yún fū zǐ zhī wén zhāng kě dé ér wén, fū zǐ zhī yán xìng yǔ tiān dào bù kě dé ér wén yǐ yǐ. hàn xìng, tuī yīn yáng yán zāi yì zhě, xiào wǔ shí yǒu dǒng zhòng shū xià hóu shǐ chāng zhāo xuān zé suī mèng xià hóu shèng yuán chéng zé jīng fáng yì fèng liú xiàng gǔ yǒng āi píng zé lǐ xún tián zhōng shù. cǐ qí nà shuō shí jūn zhe míng zhě yě. chá qí suǒ yán, fǎng fú yī duān. jiǎ jīng shè yì, yī tuō xiàng lèi, huò bù miǎn hū yì zé lǚ zhōng. zhòng shū xià lì, xià hóu qiú zhí, suī mèng zhū lù, lǐ xún liú fàng, cǐ xué zhě zhī dà jiè yě. jīng fáng qū qū, bù liàng qiǎn shēn, wēi yán cì jī, shū yuàn qiáng chén, zuì gū bù xuán zhǒng, yì bù mì yǐ shī shēn, bēi fū!
贊曰:幽贊神明,通合天人之道者,莫著乎《易》、《春秋》。然子贛猶雲「夫子之文章可得而聞,夫子之言性與天道不可得而聞」已矣。漢興,推陰陽言災異者,孝武時有董仲舒、夏侯始昌;昭、宣則眭孟、夏侯勝;元、成則京房、翼奉、劉向、谷永;哀、平則李尋、田終術。此其納說時君著明者也。察其所言,仿佛一端。假經設誼,依託象類,或不免乎「億則屢中」。仲舒下吏,夏侯囚執,眭孟誅戮,李尋流放,此學者之大戒也。京房區區,不量淺深,危言刺譏,樞怨強臣,罪辜不旋踵,亦不密以失身,悲夫!