wū sūn guó, dà kūn mí zhì chì gǔ chéng, qù zhǎng ān bā qiān jiǔ bǎi lǐ. hù shí èr wàn, kǒu liù shí sān wàn, shèng bīng shí bā wàn bā qiān bā bǎi rén. xiāng, dà lù, zuǒ yòu dà jiāng èr rén, hóu sān rén, dà jiāng dū wèi gè yī rén, dà jiān èr rén, dà lì yī rén, shě zhōng dà lì èr rén, qí jūn yī rén. dōng zhì dōu hù zhì suǒ qiān qī bǎi èr shí yī lǐ, xī zhì kāng jū fān nèi dì wǔ qiān lǐ. dì mǎng píng. duō yǔ, hán. shān duō sōng mán. bù tián zuò zhǒng shù, suí chù zhú shuǐ cǎo, yǔ xiōng nú tóng sú. guó duō mǎ, fù rén zhì sì wǔ qiān pǐ. mín gāng è, tān láng wú xìn, duō kòu dào, zuì wèi qiáng guó. gù fú xiōng nú, hòu shèng dà, qǔ jī shǔ, bù kěn wǎng cháo huì. dōng yǔ xiōng nú xī běi yǔ kāng jū xī yǔ dà yuān nán yǔ chéng guō zhū guó xiāng jiē. běn sāi dì yě, dà ròu zhī xī pò zǒu sāi wáng, sāi wáng nán yuè xiàn dù. dà ròu zhī jū qí dì. hòu wū sūn kūn mò jī pò dà ròu zhī, dà ròu zhī xǐ xī chén dà xià, ér wū sūn kūn mò jū zhī, gù wū sūn mín yǒu sāi zhǒng dà ròu zhī zhǒng yún.
烏孫國,大昆彌治赤谷城,去長安八千九百里。戶十二萬,口六十三萬,勝兵十八萬八千八百人。相,大祿,左右大將二人,侯三人,大將、都尉各一人,大監二人,大吏一人,舍中大吏二人,騎君一人。東至都護治所千七百二十一里,西至康居蕃內地五千里。地莽平。多雨,寒。山多松樠。不田作種樹,隨畜逐水草,與匈奴同俗。國多馬,富人至四五千匹。民剛惡,貪狼無信,多寇盜,最為強國。故服匈奴,後盛大,取羈屬,不肯往朝會。東與匈奴、西北與康居、西與大宛、南與城郭諸國相接。本塞地也,大月氏西破走塞王,塞王南越縣度。大月氏居其地。後烏孫昆莫擊破大月氏,大月氏徙西臣大夏,而烏孫昆莫居之,故烏孫民有塞種、大月氏種雲。
shǐ zhāng qiān yán wū sūn běn yǔ dà ròu zhī gòng zài dūn huáng jiān, jīn wū sūn suī qiáng dà, kě hòu lù zhāo, lìng dōng jū gù dì, qī yǐ gōng zhǔ, yǔ wèi kūn dì, yǐ zhì xiōng nú. yǔ zài zhāng qiān chuán. wǔ dì jí wèi, lìng qiān jī jīn bì zhù. kūn mò jiàn qiān rú dān yú lǐ, qiān dà cán, wèi yuē: tiān zǐ zhì cì, wáng bù bài, zé hái cì. kūn mò qǐ bài, qí tā rú gù.
始張騫言烏孫本與大月氏共在敦煌間,今烏孫雖強大,可厚賂招,令東居故地,妻以公主,與為昆弟,以制匈奴。語在《張騫傳》。武帝即位,令騫齎金幣住。昆莫見騫如單于禮,騫大慚,謂曰:「天子致賜,王不拜,則還賜。」昆莫起拜,其它如故。
chū, kūn mò yǒu shí yú zi, zhōng zǐ dà lù qiáng, shàn jiāng, jiāng zhòng wàn yú qí bié jū. dà lù xiōng tài zǐ, tài zǐ yǒu zǐ yuē cén zōu. tài zǐ zǎo sǐ, wèi kūn mò yuē: bì yǐ cén zōu wèi tài zǐ. kūn mò āi xǔ zhī. dà lù nù, nǎi shōu qí kūn dì, jiāng zhòng pàn, móu gōng cén zōu. kūn mò yǔ qín zōu wàn yú qí, lìng bié jū, kūn mò yì zì yǒu wàn yú qí yǐ zì bèi. guó fēn wèi sān, dà zǒng jī shǔ kūn mò. qiān jì zhì cì, yù zhǐ yuē: wū sūn néng dōng jū gù dì, zé hàn qiǎn gōng zhǔ wèi fū rén, jié wèi kūn dì, gòng jù xiōng nú, bù zú pò yě. wū sūn yuǎn hàn, wèi zhī qí dà xiǎo, yòu jìn xiōng nú, fú shǔ rì jiǔ, qí dà chén jiē bù yù xǐ. kūn mò nián lǎo guó fēn, bù néng zhuān zhì, nǎi fā shǐ sòng qiān, yīn xiàn mǎ shù shí pǐ bào xiè. qí shǐ jiàn hàn rén zhòng fù hòu, guī qí guó, qí guó hòu nǎi yì zhòng hàn.
初,昆莫有十餘子,中子大祿強,善將,將眾萬餘騎別居。大祿兄太子,太子有子曰岑陬。太子蚤死,謂昆莫曰:「必以岑陬為太子。」昆莫哀許之。大祿怒,乃收其昆弟,將眾畔,謀攻岑陬。昆莫與芩陬萬餘騎,令別居,昆莫亦自有萬餘騎以自備。國分為三,大總羈屬昆莫。騫既致賜,諭指曰:「烏孫能東居故地,則漢遣公主為夫人,結為昆弟,共距匈奴,不足破也。」烏孫遠漢,未知其大小,又近匈奴,服屬日久,其大臣皆不欲徙。昆莫年老國分,不能專制,乃發使送騫,因獻馬數十匹報謝。其使見漢人眾富厚,歸其國,其國後乃益重漢。
xiōng nú wén qí yǔ hàn tōng, nù yù jī zhī. yòu hàn shǐ wū sūn, nǎi chū qí nán, dǐ dà yuān ròu zhī, xiāng shǔ bù jué. wū sūn yú shì kǒng, shǐ shǐ xiàn mǎ, yuàn dé shàng hàn gōng zhǔ, wèi kūn dì. tiān zǐ wèn qún chén, yì xǔ, yuē: bì xiān nèi pìn, rán hòu qiǎn nǚ. wū sūn yǐ mǎ qiān pǐ pìn. hàn yuán fēng zhōng, qiǎn jiāng dū wáng jiàn nǚ xì jūn wèi gōng zhǔ, yǐ qī yān. cì chéng yú fú yù wù, wèi bèi guān shǔ huàn guān shì yù shù bǎi rén, zèng sòng shén shèng. wū sūn kūn mò yǐ wèi yòu fū rén. xiōng nú yì qiǎn nǚ qī kūn mò, kūn mò yǐ wèi zuǒ fū rén.
匈奴聞其與漢通,怒欲擊之。又漢使烏孫,乃出其南,抵大宛、月氏,相屬不絕。烏孫於是恐,使使獻馬,願得尚漢公主,為昆弟。天子問群臣,議許,曰:「必先內聘,然後遣女。」烏孫以馬千匹聘。漢元封中,遣江都王建女細君為公主,以妻焉。賜乘輿服御物,為備官屬宦官侍御數百人,贈送甚盛。烏孫昆莫以為右夫人。匈奴亦遣女妻昆莫,昆莫以為左夫人。
gōng zhǔ zhì qí guó, zì zhì gōng shì jū, suì shí yī zài yǔ kūn mò huì, zhì jiǔ yǐn shí, yǐ bì bó cì wáng zuǒ yòu guì rén. kūn mò nián lǎo, yán yǔ bù tōng, gōng zhǔ bēi chóu, zì wèi zuò gē yuē: wú jiā jià wǒ xī tiān yī fāng, yuǎn tuō yì guó xī wū sūn wáng. qióng lú wèi shì xī zhān wèi qiáng, yǐ ròu wèi shí xī lào wèi jiāng. jū cháng tǔ sī xī xīn nèi shāng, yuàn wèi huáng hú xī guī gù xiāng. tiān zǐ wén ér lián zhī, jiān suì qiǎn shǐ zhě chí wéi zhàng jǐn xiù gěi yí yān.
公主至其國,自治宮室居,歲時一再與昆莫會,置酒飲食,以幣、帛賜王左右貴人。昆莫年老,言語不通,公主悲愁,自為作歌曰:「吾家嫁我兮天一方,遠托異國兮烏孫王。穹廬為室兮旃為牆,以肉為食兮酪為漿。居常土思兮心內傷,願為黃鵠兮歸故鄉。」天子聞而憐之,間歲遣使者持帷帳錦繡給遺焉。
kūn mò nián lǎo, yù shǐ qí sūn cén zōu shàng gōng zhǔ. gōng zhǔ bù tīng, shàng shū yán zhuàng, tiān zǐ bào yuē: cóng qí guó sú, yù yǔ wū sūn gòng miè hú. cén zōu suì qī gōng zhǔ. kūn mò sǐ, cén zōu dài lì. cén zōu zhě, guān hào yě, míng jūn xū mí. kūn mò, wáng hào yě, míng liè jiāo mí. hòu shū kūn mí yún. cén zōu shàng jiāng dū gōng zhǔ, shēng yī nǚ shǎo fū. gōng zhǔ sǐ, hàn fù yǐ chǔ wáng wù zhī sūn jiě yōu wèi gōng zhǔ, qī cén zōu. cén zōu hú fù zi ní mí shàng xiǎo, cén zōu qiě sǐ, yǐ guó yǔ jì fù dà lù zi wēng guī mí, yuē: ní mí dà, yǐ guó guī zhī.
昆莫年老,欲使其孫岑陬尚公主。公主不聽,上書言狀,天子報曰:「從其國俗,欲與烏孫共滅胡。」岑陬遂妻公主。昆莫死,岑陬代立。岑陬者,官號也,名軍須靡。昆莫,王號也,名獵驕靡。後書「昆彌」雲。岑陬尚江都公主,生一女少夫。公主死,漢復以楚王戊之孫解憂為公主,妻岑陬。岑陬胡婦子泥靡尚小,岑陬且死,以國與季父大祿子翁歸靡,曰:「泥靡大,以國歸之。」
wēng guī mí jì lì, hào féi wáng, fù shàng chǔ zhǔ jiě yōu, shēng sān nán liǎng nǚ: zhǎng nán yuē yuán guì mí cì yuē wàn nián, wèi shā chē wáng cì yuē dà lè, wèi zuǒ dà jiāng zhǎng nǚ dì shǐ wèi guī zī wáng jiàng bīn qī xiǎo nǚ sù guāng wèi ruò hū xī hóu qī.
翁歸靡既立,號肥王,復尚楚主解憂,生三男兩女:長男曰元貴靡;次曰萬年,為莎車王;次曰大樂,為左大將;長女弟史為龜茲王絳賓妻;小女素光為若呼翕侯妻。
zhāo dì shí, gōng zhǔ shàng shū, yán: xiōng nú fā qí tián chē shī, chē shī yǔ xiōng nú wèi yī, gòng qīn wū sūn, wéi tiān zǐ xìng jiù zhī! hàn yǎng shì mǎ, yì yù jī xiōng nú. huì zhāo dì bēng, xuān dì chū jí wèi, gōng zhǔ jí kūn mí jiē qiǎn shǐ shàng shū, yán: xiōng nú fù lián fā dà bīng qīn bīng wū sūn, qǔ chē yán è shī dì, shōu rén mín qù, shǐ shǐ wèi wū sūn qù chí gōng zhǔ lái, yù gé jué hàn. kūn mí yuàn fā guó bàn jīng bīng, zì gěi rén mǎ wǔ wàn qí, jǐn lì jī xiōng nú. wéi tiān zǐ chū bīng yǐ jiù gōng zhǔ kūn mí. hàn bīng dà fā shí wǔ wàn qí, wǔ jiāng jūn fēn dào bìng chū. yǔ zài xiōng nú chuán. qiǎn xiào wèi cháng huì shǐ chí jié hù wū sūn bīng, kūn mí zì jiāng xī hóu yǐ xià wǔ wàn qí cóng xī fāng rén, zhì yòu gǔ lí wáng tíng, huò dān yú fù xíng jí sǎo jū cì míng wáng lí shui yú dū wèi qiān zhǎng qí jiāng yǐ xià sì wàn jí, mǎ niú yáng lǘ tuó tuó qī shí yú wàn tóu, wū sūn jiē zì qǔ suǒ lǔ huò. hái, fēng huì wèi zhǎng luó hóu. shì suì, běn shǐ sān nián yě. hàn qiǎn huì chí jīn bì cì wū sūn guì rén yǒu gōng zhě.
昭帝時,公主上書,言:「匈奴發騎田車師,車師與匈奴為一,共侵烏孫,唯天子幸救之!」漢養士馬,議欲擊匈奴。會昭帝崩,宣帝初即位,公主及昆彌皆遣使上書,言:「匈奴復連發大兵侵兵烏孫,取車延、惡師地,收人民去,使使謂烏孫趣持公主來,欲隔絕漢。昆彌願發國半精兵,自給人馬五萬騎,盡力擊匈奴。唯天子出兵以救公主、昆彌。」漢兵大發十五萬騎,五將軍分道並出。語在《匈奴傳》。遣校尉常惠使持節護烏孫兵,昆彌自將翕侯以下五萬騎從西方人,至右谷蠡王庭,獲單于父行及嫂、居次、名王、犁氵於都尉、千長、騎將以下四萬級,馬、牛、羊、驢、橐駝七十餘萬頭,烏孫皆自取所虜獲。還,封惠為長羅侯。是歲,本始三年也。漢遣惠持金幣賜烏孫貴人有功者。
yuán kāng èr nián, wū sūn kūn mí yīn huì shàng shū: yuàn yǐ hàn wài sūn yuán guì mí wèi sì, de lìng fù shàng hàn gōng zhǔ, jié hūn zhòng qīn, pàn jué xiōng nú, yuán pìn mǎ luó gè qiān pǐ. zhào xià gōng qīng yì, dà hóng lú xiāo wàng zhī yǐ wèi: wū sūn jué yù, biàn gù nán bǎo, bù kě xǔ. shàng měi wū sūn xīn lì dà gōng, yòu zhòng jué gù yè, qiǎn shǐ zhě zhì wū sūn, xiān yíng qǔ pìn. kūn mí jí tài zǐ zuǒ yòu dà jiāng dū wèi jiē qiǎn shǐ, fán sān bǎi yú rén, rù hàn yíng qǔ shǎo zhǔ. shàng nǎi yǐ wū sūn zhǔ jiě yōu dì zǐ xiāng fū wèi gōng zhǔ, zhì guān shǔ shì yù bǎi yú rén, shě shàng lín zhōng, xué wū sūn yán. tiān zǐ zì lín píng lè guān, huì xiōng nú shǐ zhě wài guó jūn zhǎng dà jiǎo dǐ, shè lè ér qiǎn zhī. shǐ zhǎng luó hóu guāng lù dài fū huì wèi fù, fán chí jié zhě sì rén, sòng shǎo zhǔ zhì guō huáng. wèi chū sài, wén wū sūn kūn mí wēng guī mí sǐ, wū sūn guì rén gòng cóng běn yuē, lì cén zōu zi ní mí dài wèi kūn mí, hào kuáng wáng. huì shàng shū: yuàn liú shǎo zhǔ guō huáng, huì chí zhì wū sūn zé ràng bù lì yuán guì mí wèi kūn mí, hái yíng shǎo zhǔ. shì xià gōng qīng, wàng zhī fù yǐ wèi: wū sūn chí liǎng duān, nán yuē jié. qián gōng zhǔ zài wū sūn sì shí yú nián, ēn ài bù qīn mì, biān jìng wèi dé ān, cǐ yǐ shì yǐ yàn yě. lìng shǎo zhǔ yǐ yuán guì mí bù lì ér hái, xìn wú fù yú yí dí, zhōng guó zhī fú yě. shǎo zhǔ bù zhǐ, yáo yì jiāng xìng, qí yuán qǐ cǐ. tiān zǐ cóng zhī, zhēng hái shǎo zhǔ.
元康二年,烏孫昆彌因惠上書:「願以漢外孫元貴靡為嗣,得令復尚漢公主,結婚重親,畔絕匈奴,原聘馬、騾各千匹。」詔下公卿議,大鴻臚蕭望之以為:「烏孫絕域,變故難保,不可許。」上美烏孫新立大功,又重絕故業,遣使者至烏孫,先迎取聘。昆彌及太子、左右大將、都尉皆遣使,凡三百餘人,入漢迎取少主。上乃以烏孫主解憂弟子相夫為公主,置官屬侍御百餘人,舍上林中,學烏孫言。天子自臨平樂觀,會匈奴使者、外國君長大角牴,設樂而遣之。使長羅侯光祿大夫惠為副,凡持節者四人,送少主至郭煌。未出塞,聞烏孫昆彌翁歸靡死,烏孫貴人共從本約,立岑陬子泥靡代為昆靡,號狂王。惠上書:「願留少主郭煌,惠馳至烏孫責讓不立元貴靡為昆靡,還迎少主。」事下公卿,望之復以為:「烏孫持兩端,難約結。前公主在烏孫四十餘年,恩愛不親密,邊竟未得安,此已事已驗也。令少主以元貴靡不立而還,信無負於夷狄,中國之福也。少主不止,徭役將興,其原起此。」天子從之,征還少主。
kuáng wáng fù shàng chǔ zhǔ jiě yōu, shēng yī nán chī mí, bù yǔ zhǔ hé, yòu bào è shī zhòng. hàn shǐ wèi sī mǎ wèi hé yì fù hóu rèn chāng sòng shì zi, gōng zhǔ yán kuáng wáng wèi wū sūn suǒ huàn kǔ, yì zhū yě. suì móu zhì jiǔ huì, bà, shǐ shì bá jiàn jī zhī. jiàn páng xià, kuáng wáng shāng, shàng mǎ chí qù. qí zi xì shěn shòu huì bīng wéi hé yì chāng jí gōng zhǔ yú chì gǔ chéng. shù yuè, dōu hù zhèng jí fā zhū guó bīng jiù zhī, nǎi jiě qù. hàn qiǎn zhōng láng jiāng zhāng zūn chí yī yào zhì kuáng wáng, cì jīn èr shí jīn, cǎi zēng. yīn shōu hé yì chāng xì suǒ, cóng yù lí kǎn chē zhì zhǎng ān, zhǎn zhī. chē qí jiāng jūn zhǎng shǐ zhāng wēng liú yàn gōng zhǔ yǔ shǐ zhě móu shā kuáng wáng zhuàng, zhǔ bù fú, kòu tóu xiè, zhāng wēng zuó zhǔ tóu mà lì. zhǔ shàng shū, wēng hái, zuò sǐ. fù shǐ jì dōu bié jiāng yī yǎng shì kuáng wáng, kuáng wáng cóng shí yú qí sòng zhī. dōu hái, zuò zhī kuáng wáng dāng zhū, jiàn biàn bù fā, xià cán shì.
狂王復尚楚主解憂,生一男鴟靡,不與主和,又暴惡失眾。漢使衛司馬魏和意、副侯任昌送侍子,公主言狂王為烏孫所患苦,易誅也。遂謀置酒會,罷,使士拔劍擊之。劍旁下,狂王傷,上馬馳去。其子細沈瘦會兵圍和意、昌及公主於赤谷城。數月,都護鄭吉發諸國兵救之,乃解去。漢遣中郎將張遵持醫藥治狂王,賜金二十斤,采繒。因收和意、昌系鎖,從尉犁檻車至長安,斬之。車騎將軍長史張翁留驗公主與使者謀殺狂王狀,主不服,叩頭謝,張翁捽主頭罵詈。主上書,翁還,坐死。副使季都別將醫養視狂王,狂王從十餘騎送之。都還,坐知狂王當誅,見便不發,下蠶室。
chū, féi wáng wēng guī mí hú fù zi wū jiù tú, kuáng wǔ shāng shí jīng, yǔ zhū xī hóu jù qù, jū běi shān zhōng, yáng yán mǔ jiā xiōng nú bīng lái, gù zhòng guī zhī. hòu suì xí shā kuáng wáng, zì lì wèi kūn mí. hàn qiǎn pò qiāng jiāng jūn xīn wǔ xián jiāng bīng wàn wǔ qiān rén zhì guō huáng, qiǎn shǐ zhě àn xíng biǎo, chuān bēi dī hóu jǐng yǐ xī, yù tōng qú zhuǎn gǔ, jī jū lú cāng yǐ tǎo zhī.
初,肥王翁歸靡胡婦子烏就屠,狂五傷時驚,與諸翕侯俱去,居北山中,揚言母家匈奴兵來,故眾歸之。後遂襲殺狂王,自立為昆彌。漢遣破羌將軍辛武賢將兵萬五千人至郭煌,遣使者案行表,穿卑鞮侯井以西,欲通渠轉谷,積居廬倉以討之。
chū, chǔ zhǔ shì zhě féng liáo néng shǐ shū, xí shì, cháng chí hàn shū wèi gōng zhǔ shǐ, xíng shǎng cì yú chéng guō zhū guó, jìng xìn zhī, hào yuē féng fū rén. wèi wū sūn yòu dà jiāng qī, yòu dà jiāng yǔ wū jiù tú xiāng ài, dōu hù zhèng jí shǐ féng fū rén shuō wū jiù tú, yǐ hàn bīng fāng chū, bì jiàn miè, bù rú jiàng. wū jiù tú kǒng, yuē: yuàn dé xiǎo hào. xuān dì zhēng féng fū rén, zì wèn zhuàng. qiǎn yè zhě zhú cì qī mén gān yán shòu wèi fù, sòng féng fū rén. féng fū rén jǐn chē chí jié, zhào wū jiù tú yì zhǎng luó hóu chì gǔ chéng, lì yuán guì mí wèi dà kūn mí, wū jiù tú wèi xiǎo kūn mí, jiē cì yìn shòu. pò qiāng jiāng jūn bù chū sài hái. hòu wū jiù tú bù jǐn guī zhū xī hóu mín zhòng, hàn fù qiǎn zhǎng luó hóu huì jiāng sān xiào tún chì gǔ, yīn wèi fēn bié qí rén mín dì jiè, dà kūn mí hù liù wàn yú, xiǎo kūn mí hù sì wàn yú, rán zhòng xīn jiē fù xiǎo kūn mí.
初,楚主侍者馮嫽能史書,習事,嘗持漢書為公主使,行賞賜於城郭諸國,敬信之,號曰馮夫人。為烏孫右大將妻,右大將與烏就屠相愛,都護鄭吉使馮夫人說烏就屠,以漢兵方出,必見滅,不如降。烏就屠恐,曰:「願得小號。」宣帝征馮夫人,自問狀。遣謁者竺次、期門甘延壽為副,送馮夫人。馮夫人錦車持節,詔烏就屠詣長羅侯赤谷城,立元貴靡為大昆彌,烏就屠為小昆彌,皆賜印綬。破羌將軍不出塞還。後烏就屠不盡歸諸翕侯民眾,漢復遣長羅侯惠將三校屯赤谷,因為分別其人民地界,大昆彌戶六萬餘,小昆彌戶四萬餘,然眾心皆附小昆彌。
yuán guì mí chī mí jiē bìng sǐ, gōng zhǔ shàng shū yán nián lǎo tǔ sī, yuàn dé guī hái gǔ, zàng hàn dì. tiān zǐ mǐn ér yíng zhī, gōng zhǔ yǔ wū sūn nán nǚ sān rén jù lái zhì jīng shī. shì suì, gān lù sān nián yě. shí nián qiě qī shí, cì yǐ gōng zhǔ tián zhái nú bì, fèng yǎng shén hòu, cháo jiàn yí bǐ gōng zhǔ. hòu èr suì zú, sān sūn yīn liú shǒu fén mù yún.
元貴靡、鴟靡皆病死,公主上書言年老土思,願得歸骸骨,葬漢地。天子閔而迎之,公主與烏孫男女三人俱來至京師。是歲,甘露三年也。時年且七十,賜以公主田宅、奴婢,奉養甚厚,朝見儀比公主。後二歲卒,三孫因留守墳墓雲。
yuán guì mí zǐ xīng mí dài wèi dà kūn mí, ruò, féng fū rén shàng shū, yuàn shǐ wū sūn zhèn fǔ xīng mí. hàn qiǎn zhī, zú bǎi rén sòng yān. dōu hù hán xuān zòu, wū sūn dà lì dà lù dà jiān jiē kě yǐ cì jīn yìn zǐ shòu, yǐ zūn fǔ dà kūn mí, hàn xǔ zhī. hòu dōu hù hán xuān fù zòu, xīng mí qiè ruò, kě miǎn, gèng yǐ jì fù zuǒ dà jiāng lè dài wèi kūn mí, hàn bù xǔ. hòu duàn huì zōng wèi dōu hù, zhāo hái wáng pàn, ān dìng zhī.
元貴靡子星靡代為大昆彌,弱,馮夫人上書,願使烏孫鎮撫星靡。漢遣之,卒百人送焉。都護韓宣奏,烏孫大吏、大祿、大監皆可以賜金印紫綬,以尊輔大昆彌,漢許之。後都護韓宣復奏,星靡怯弱,可免,更以季父左大將樂代為昆彌,漢不許。後段會宗為都護,招還亡畔,安定之。
xīng mí sǐ, zi cí lì mí dài. xiǎo kūn mí wū jiù tú sǐ. zi fǔ lí dài lì, wèi dì rì èr suǒ shā. hàn qiǎn shǐ zhě lì fǔ lí zǐ ān rì wèi xiǎo kūn mí. rì èr wáng, zǔ kāng jū. hàn xǐ yǐ xiào tún gū mò, yù hòu biàn tǎo yān. ān rì shǐ guì rén gū mò nì děng sān rén zhà wáng cóng rì èr, cì shā zhī. dōu hù lián bāo cì gū mò nì děng jīn rén èr shí jīn, zēng sān bǎi pǐ.
星靡死,子雌栗靡代。小昆彌烏就屠死。子拊離代立,為弟日貳所殺。漢遣使者立拊離子安日為小昆彌。日貳亡,阻康居。漢徙已校屯姑墨,欲候便討焉。安日使貴人姑莫匿等三人詐亡從日貳,刺殺之。都護廉褒賜姑莫匿等金人二十斤,繒三百匹。
hòu ān rì wèi jiàng mín suǒ shā, hàn lì qí dì mò zhèn jiāng dài. shí dà kūn mí cí lì mí jiàn, xī hóu jiē wèi fú zhī, gào mín mù mǎ chù wú shǐ rén mù, guó zhōng dà ān hé wēng guī mí shí. xiǎo kūn mí mò zhèn jiāng kǒng wèi suǒ bìng, shǐ guì rén wū rì lǐng zhà jiàng cì shā cí lì mí. hàn yù yǐ bīng tǎo zhī ér wèi néng, qiǎn zhōng láng jiāng duàn huì zōng chí jīn bì yǔ dōu hù tú fāng lüè, lì cí lì mí jì fù gōng zhǔ sūn yī zhì mí wèi dà kūn mí. hàn méi rù xiǎo kūn mí shì zi zài jīng shī zhě. jiǔ zhī, dà kūn mí xī hóu nán qī shā mò zhèn jiāng, mò zhèn jiāng xiōng ān rì zǐ ān lí mí dài wèi xiǎo kūn mí. hàn hèn bù zì zhū mò zhèn jiāng, fù shǐ duàn huì zōng jí zhǎn qí tài zǐ fān qiū. hái, cì jué guān nèi hóu. shì suì, yuán yán èr nián yě.
後安日為降民所殺,漢立其弟末振將代。時大昆彌雌栗靡健,翕侯皆畏服之,告民牧馬畜無使人牧,國中大安和翁歸靡時。小昆彌末振將恐為所並,使貴人烏日領詐降刺殺雌栗靡。漢欲以兵討之而未能,遣中郎將段會宗持金幣與都護圖方略,立雌栗靡季父公主孫伊秩靡為大昆彌。漢沒入小昆彌侍子在京師者。久之,大昆彌翕侯難棲殺末振將,末振將兄安日子安犁靡代為小昆彌。漢恨不自誅末振將,復使段會宗即斬其太子番丘。還,賜爵關內侯。是歲,元延二年也。
huì zōng yǐ xī hóu nán qī shā mò zhèn jiāng, suī bù zhǐ wèi hàn, hé yú tǎo zéi, zòu yǐ wèi jiān shǒu dū wèi. zé dà lù dà lì dà jiān yǐ cí lì mí jiàn shā zhuàng, duó jīn yìn zǐ shòu, gèng yǔ tóng mò yún. mò zhèn jiāng dì bēi yuán zhì běn gòng móu shā dà kūn mí, jiāng zhòng bā wàn yú kǒu běi fù kāng jū, móu yù jiè bīng jiān bìng liǎng kūn mí. liǎng kūn mí wèi zhī, qīn yǐ dōu hù.
會宗以翕侯難棲殺末振將,雖不指為漢,合於討賊,奏以為堅守都尉。責大祿、大吏、大監以雌栗靡見殺狀,奪金印紫綬,更與銅墨雲。末振將弟卑爰疐本共謀殺大昆彌,將眾八萬餘口北附康居,謀欲借兵兼併兩昆彌。兩昆彌畏之,親倚都護。
āi dì yuán shòu èr nián, dà kūn mí yī zhì mí yǔ dān yú bìng rù cháo, hàn yǐ wèi róng. zhì yuán shǐ zhōng, bēi yuán zhì shā wū rì lǐng yǐ zì xiào, hàn fēng wèi guī yì hóu. liǎng kūn mí jiē ruò, bēi yuán zhì qīn líng, dōu hù sūn jiàn xí shā zhī. zì wū sūn fēn lì liǎng kūn mí hòu, hàn yòng yōu láo, qiě wú níng suì.
哀帝元壽二年,大昆彌伊秩靡與單于併入朝,漢以為榮。至元始中,卑爰疐殺烏日領以自效,漢封為歸義侯。兩昆彌皆弱,卑爰疐侵陵,都護孫建襲殺之。自烏孫分立兩昆彌後,漢用憂勞,且無寧歲。
gū mò guó, wáng zhì nán chéng, qù zhǎng ān bā qiān yī bǎi wǔ shí lǐ. hù èr qiān èr bǎi, kǒu èr wàn sì qiān wǔ bǎi, shèng bīng sì qiān wǔ bǎi rén. gū mò hóu fǔ guó hóu dū wèi zuǒ yòu jiāng zuǒ yòu qí jūn gè yī rén, yì zhǎng èr rén. dōng zhì dōu hù zhì suǒ èr qiān èr shí yī lǐ, nán zhì yú tián mǎ xíng shí wǔ rì, běi yǔ wū sūn jiē. chū tóng tiě cí huáng. dōng tōng guī zī liù bǎi qī shí lǐ. wáng mǎng shí, gū mò wáng chéng shā wēn sù wáng, bìng qí guó.
姑墨國,王治南城,去長安八千一百五十里。戶二千二百,口二萬四千五百,勝兵四千五百人。姑墨侯、輔國侯、都尉、左右將、左右騎君各一人,譯長二人。東至都護治所二千二十一里,南至于闐馬行十五日,北與烏孫接。出銅、鐵、雌黃。東通龜茲六百七十里。王莽時,姑墨王丞殺溫宿王,並其國。
wēn sù guó, wáng zhì wēn sù chéng, qù zhǎng ān bā qiān sān bǎi wǔ shí lǐ, hù èr qiān èr bǎi, kǒu bā qiān sì bǎi, shèng bīng qiān wǔ bǎi rén. fǔ guó hóu zuǒ yòu jiāng zuǒ yòu dū wèi zuǒ yòu qí jūn yì zhǎng gè èr rén. dōng zhì dōu hù zhì suǒ èr qiān sān bǎi bā shí lǐ, xī zhì wèi tóu sān bǎi lǐ, běi zhì wū sūn chì gǔ liù bǎi yī shí lǐ. tǔ dì wù lèi suǒ yǒu yǔ shàn shàn zhū guó tóng. dōng tōng gū mò èr bǎi qī shí lǐ.
溫宿國,王治溫宿城,去長安八千三百五十里,戶二千二百,口八千四百,勝兵千五百人。輔國侯、左右將、左右都尉、左右騎君、譯長各二人。東至都護治所二千三百八十里,西至尉頭三百里,北至烏孫赤谷六百一十里。土地物類所有與鄯善諸國同。東通姑墨二百七十里。
guī zī guó, wáng zhì yán chéng, qù zhǎng ān qī qiān sì bǎi bā shí lǐ. hù liù qiān jiǔ bǎi qī shí, kǒu bā wàn yī qiān sān bǎi yī shí qī, shèng bīng èr wàn yī qiān qī shí liù rén. dà dū wèi chéng fǔ guó hóu ān guó hóu jī hú hóu què hú dū wèi jī chē shī dū wèi zuǒ yòu jiāng zuǒ yòu dū wèi zuǒ yòu qí jūn zuǒ yòu lì fǔ jūn gè yī rén, dōng xī nán běi bù qiān zhǎng gè èr rén, què hú jūn sān rén, yì zhǎng sì rén. nán yǔ jīng jué dōng nán yǔ qiě mò xī nán yǔ yú mí běi yǔ wū sūn xī yǔ gū mò jiē. néng zhù yě, yǒu qiān. dōng zhì dōu hù zhì suǒ wū lěi chéng sān bǎi wǔ shí lǐ.
龜茲國,王治延城,去長安七千四百八十里。戶六千九百七十,口八萬一千三百一十七,勝兵二萬一千七十六人。大都尉丞、輔國侯、安國侯、擊胡侯、卻胡都尉、擊車師都尉、左右將、左右都尉、左右騎君、左右力輔君各一人,東西南北部千長各二人,卻胡君三人,譯長四人。南與精絕、東南與且末、西南與杅彌、北與烏孫、西與姑墨接。能鑄冶,有鉛。東至都護治所烏壘城三百五十里。
wū lěi, hù bǎi yī shí, kǒu qiān èr bǎi, shèng bīng sān bǎi rén. chéng dū wèi yì zhǎng gè yī rén. yǔ dōu hù tóng zhì. qí nán sān bǎi sān shí lǐ zhì qú lí.
烏壘,戶百一十,口千二百,勝兵三百人。城都尉、譯長各一人。與都護同治。其南三百三十里至渠犁。
qú lí, chéng dū wèi yī rén, hù bǎi sān shí, kǒu qiān sì bǎi bā shí, shèng bīng bǎi wǔ shí rén. dōng běi yǔ yù lí dōng nán yǔ qiě mò nán yǔ jīng jué jiē. xī yǒu hé, zhì guī zī wǔ bǎi bā shí lǐ.
渠梨,城都尉一人,戶百三十,口千四百八十,勝兵百五十人。東北與尉犁、東南與且末、南與精絕接。西有河,至龜茲五百八十里。
zì wǔ dì chū tōng xī yù zhì xiào wèi, tún tián qú lí. shì shí, jūn lǚ lián chū, shī xíng sān shí èr nián, hǎi nèi xū hào. zhēng hé zhōng, èr shī jiāng jūn lǐ guǎng lì yǐ jūn jiàng xiōng nú. shàng jì huǐ yuǎn zhēng fá, ér sōu sù dū wèi sāng hóng yáng yǔ chéng xiàng yù shǐ zòu yán: gù lún tái dōng jié zhī qú lí jiē gù guó, dì guǎng, ráo shuǐ cǎo, yǒu gài tián wǔ qiān qǐng yǐ shàng, chù wēn hé, tián měi, kě yì tōng gōu qú, zhǒng wǔ gǔ, yǔ zhōng guó tóng shí shú. qí páng guó shǎo zhuī dāo, guì huáng jīn cǎi zēng, kě yǐ yì gǔ shí, yí gěi zú bù fá. chén yú yǐ wèi kě qiǎn tún tián zú yì gù lún tái yǐ dōng, zhì xiào wèi sān rén fēn hù, gè jǔ tú dì xíng, tōng lì gōu qú, wù shǐ yǐ shí yì zhǒng wǔ gǔ, zhāng yē jiǔ quán qiǎn qí jiǎ sī mǎ wèi chì hòu, shǔ xiào wèi, shì yǒu pián yí, yīn qí zhì yǐ wén. tián yī suì, yǒu jī gǔ, mù mín zhuàng jiàn yǒu lèi zhòng gǎn xǐ zhě yì tián suǒ, jiù chù jī wèi běn yè, yì kěn gài tián, shāo zhú liè tíng, lián chéng ér xī, yǐ wēi xī guó, fǔ wū sūn, wèi biàn. chén jǐn qiǎn zhēng shì chén chāng fēn bù xíng biān, yán chì tài shǒu dū wèi míng fēng huǒ, xuǎn shì mǎ, jǐn chì hòu, xù jiāo cǎo. yuàn bì xià qiǎn shǐ shǐ xī guó, yǐ ān qí yì. chén mèi sǐ qǐng.
自武帝初通西域、置校尉,屯田渠犁。是時,軍旅連出,師行三十二年,海內虛耗。征和中,貳師將軍李廣利以軍降匈奴。上既悔遠征伐,而搜粟都尉桑弘羊與丞相御史奏言:「故輪台東捷枝、渠犁皆故國,地廣,饒水草,有溉田五千頃以上,處溫和,田美,可益通溝渠,種五穀,與中國同時孰。其旁國少錐刀,貴黃金采繒,可以易穀食,宜給足不乏。臣愚以為可遣屯田卒詣故輪台以東,置校尉三人分護,各舉圖地形,通利溝渠,務使以時益種五穀,張掖、酒泉遣騎假司馬為斥候,屬校尉,事有便宜,因騎置以聞。田一歲,有積穀,募民壯健有累重敢徙者詣田所,就畜積為本業,益墾溉田,稍築列亭,連城而西,以威西國,輔烏孫,為便。臣謹遣征事臣昌分部行邊,嚴敕太守、都尉明烽火,選士馬,謹斥候,蓄茭草。願陛下遣使使西國,以安其意。臣昧死請。」
shàng nǎi xià zhào, shēn chén jì wǎng zhī huǐ, yuē:
上乃下詔,深陳既往之悔,曰:
qián yǒu sī zòu, yù yì mín fù sān shí zhù biān yòng, shì zhòng kùn lǎo ruò gū dú yě. ér jīn yòu qǐng qiǎn zú tián lún tái. lún tái xī yú chē shī qiān yú lǐ, qián kāi líng hóu jī chē shī shí, wēi xū yù lí lóu lán liù guó zǐ dì zài jīng shī zhě jiē xiān guī, fā chù shí yíng hàn jūn, yòu zì fā bīng, fán shù wàn rén, wáng gè zì jiāng, gòng wéi chē shī, jiàng qí wáng. zhū guó bīng biàn bà, lì bù néng fù zhì dào shàng shí hàn jūn. hàn jūn pò chéng, shí zhì duō, rán shì zì zài bù zú yǐ jìng shī, qiáng zhě jǐn shí chù chǎn, léi zhě dào sǐ shù qiān rén. zhèn fā jiǔ quán lǘ tuó tuó fù shí, chū yù mén yíng jūn. lì zú qǐ zhāng yē, bù shèn yuǎn, rán shàng sī liú qí zhòng. nǎng zhě, zhèn zhī bù míng, yǐ jūn hòu hóng shàng shū yán xiōng nú fù mǎ qián hòu zú, zhì chéng xià, chí yán qín rén, wǒ gài ruò mǎ, yòu hàn shǐ zhě jiǔ liú bù hái, gù xìng qiǎn èr shī jiāng jūn, yù yǐ wèi shǐ zhě wēi zhòng yě. gǔ zhě qīng dài fū yǔ móu, cān yǐ shī guī, bù jí bù xíng. nǎi zhě yǐ fù mǎ shū biàn shì chéng xiàng yù shǐ èr qiān dàn zhū dài fū láng wèi wén xué zhě, nǎi zhì jùn shǔ guó dū wèi chéng zhōng zhào pò nú děng, jiē yǐ lǔ zì fù qí mǎ, bù xiáng shén zāi! huò yǐ wèi yù yǐ jiàn qiáng, fū bù zú zhě shì rén yǒu yú. yì zhī guà dé dà guò, yáo zài jiǔ wǔ, xiōng nú kùn bài. gōng jūn fāng shì tài shǐ zhì xīng wàng qì, jí tài bo guī shī, jiē yǐ wèi jí, xiōng nú bì pò, shí bù kě zài de yě. yòu yuē: běi fá xíng jiāng, yú fǔ shān bì kè. guà zhū jiāng, èr shī zuì jí. gù zhèn qīn fā èr shī xià fǔ shān, zhào zhī bì wú shēn rù. jīn jì móu guà zhào jiē fǎn móu. chóng hé hóu dé lǔ hòu zhě, yán: wén hàn jūn dāng lái, xiōng nú shǐ wū mái yáng niú suǒ chū zhū dào jí shuǐ shàng yǐ zǔ jūn. dān yú yí tiān zǐ mǎ qiú, cháng shǐ wū zhù zhī. fù mǎ zhě, zǔ jūn shì yě. yòu bo hàn jūn yī jiāng bù jí. xiōng nú cháng yán: hàn jí dà, rán bù néng jī kě, shī yī láng, zǒu qiān yáng.
前有司奏,欲益民賦三十助邊用,是重困老弱孤獨也。而今又請遣卒田輪台。輪台西於車師千餘里,前開陵侯擊車師時,危須、尉犁、樓蘭六國子弟在京師者皆先歸,發畜食迎漢軍,又自發兵,凡數萬人,王各自將,共圍車師,降其王。諸國兵便罷,力不能復至道上食漢軍。漢軍破城,食至多,然士自載不足以竟師,強者盡食畜產,羸者道死數千人。朕發酒泉驢、橐駝負食,出玉門迎軍。吏卒起張掖,不甚遠,然尚廝留其眾。曩者,朕之不明,以軍候弘上書言「匈奴縛馬前後足,置城下,馳言『秦人,我匄若馬』」,又漢使者久留不還,故興遣貳師將軍,欲以為使者威重也。古者卿大夫與謀,參以蓍龜,不吉不行。乃者以縛馬書遍視丞相、御史、二千石、諸大夫、郎為文學者,乃至郡屬國都尉成忠、趙破奴等,皆以「虜自縛其馬,不祥甚哉!」或以為「欲以見強,夫不足者視人有餘。」《易》之卦得《大過》,爻在九五,匈奴困敗。公軍方士、太史治星望氣,及太卜龜蓍,皆以為吉,匈奴必破,時不可再得也。又曰:「北伐行將,於鬴山必克。」卦諸將,貳師最吉。故朕親發貳師下鬴山,詔之必毋深入。今計謀卦兆皆反繆。重合侯得虜候者,言:「聞漢軍當來,匈奴使巫埋羊牛所出諸道及水上以詛軍。單于遺天子馬裘,常使巫祝之。縛馬者,詛軍事也。」又卜「漢軍一將不吉」。匈奴常言:「漢極大,然不能饑渴,失一狼,走千羊。」
nǎi zhě èr shī bài, jūn shì sǐ lüè lí sàn, bēi tòng cháng zài zhèn xīn. jīn qǐng yuǎn tián lún tái, yù qǐ tíng suì, shì rǎo láo tiān xià, fēi suǒ yǐ yōu mín yě. jīn zhèn bù rěn wén. dà hóng lú děng yòu yì, yù mù qiú tú sòng xiōng nú shǐ zhě, míng fēng hóu zhī shǎng yǐ bào fèn, wǔ bó suǒ fú néng wèi yě. qiě xiōng nú dé hàn jiàng zhě, cháng tí yē sōu suǒ, wèn yǐ suǒ wén. jīn biān sāi wèi zhèng, lán chū bù jīn, zhàng hòu zhǎng lì shǐ zú liè shòu, yǐ pí ròu wèi lì, zú kǔ ér fēng huǒ fá, shī yì shàng jí bù dé, hòu jiàng zhě lái, ruò bǔ shēng kǒu lǔ, nǎi zhī zhī. dāng jīn wù zài jìn kē bào, zhǐ shàn fù, lì běn nóng, xiū mǎ fù lìng, yǐ bǔ quē, wú fá wǔ bèi ér yǐ. jùn guó èr qiān dàn gè shàng jìn chù mǎ fāng lüè bǔ biān zhuàng, yǔ jì duì.
乃者貳師敗,軍士死略離散,悲痛常在朕心。今請遠田輪台,欲起亭隧,是擾勞天下,非所以優民也。今朕不忍聞。大鴻臚等又議,欲募囚徒送匈奴使者,明封侯之賞以報忿,五伯所弗能為也。且匈奴得漢降者,常提掖搜索,問以所聞。今邊塞未正,闌出不禁,障候長吏使卒獵獸,以皮肉為利,卒苦而烽火乏,失亦上集不得,後降者來,若捕生口虜,乃知之。當今務在禁苛暴,止擅賦,力本農,修馬復令,以補缺,毋乏武備而已。郡國二千石各上進畜馬方略補邊狀,與計對。
yóu shì bù fù chū jūn. ér fēng chéng xiàng chē qiān qiū wèi fù mín hóu, yǐ míng xiū xī, sī fù yǎng mín yě.
由是不復出軍。而封丞相車千秋為富民侯,以明休息,思富養民也。
chū, èr shī jiāng jūn lǐ guǎng lì jī dà yuān, hái guò yú mí, yú mí qiǎn tài zǐ lài dān wèi zhì yú guī zī. guǎng lì zé diàn zī yuē: wài guó jiē chén shǔ yú hàn, guī zī hé yǐ dé shòu yú mí zhì? jí jiāng lài dān rù zhì jīng shī. zhāo dì nǎi yòng sāng hóng yáng qián yì, yǐ yú mí tài zǐ lài dān wèi xiào wèi, jiāng jūn tián lún tái, lún tái yǔ qú lí dì jiē xiāng lián yě. guī zī guì rén gū yì wèi qí wáng yuē: lài dān běn chén shǔ wú guó, jīn pèi hàn yìn shòu lái, pò wú guó ér tián, bì wèi hài. wáng jí shā lài dān, ér shàng shū xiè hàn, hàn wèi néng zhēng.
初,貳師將軍李廣利擊大宛,還過杅彌,杅彌遣太子賴丹為質於龜茲。廣利責電茲曰:「外國皆臣屬於漢,龜茲何以得受杅彌質?」即將賴丹入至京師。昭帝乃用桑弘羊前議,以杅彌太子賴丹為校尉,將軍田輪台,輪台與渠犁地皆相連也。龜茲貴人姑翼謂其王曰:「賴丹本臣屬吾國,今佩漢印綬來,迫吾國而田,必為害。」王即殺賴丹,而上書謝漢,漢未能征。
xuān dì shí, zhǎng luó hóu cháng huì shǐ wū sūn hái, pián yí fā zhū guó bīng, hé wǔ wàn rén gōng guī zī, zé yǐ qián shā xiào wèi lài dān. guī zī wáng xiè yuē: nǎi wǒ xiān wáng shí wèi guì rén gū yì suǒ wù, wǒ wú zuì. zhí gū yì yì huì, huì zhǎn zhī. shí wū sūn gōng zhǔ qiǎn nǚ lái zhì jīng shī xué gǔ qín, hàn qiǎn shì láng lè fèng sòng zhǔ nǚ, guò guī zī. guī zī qián qiǎn rén zhì wū sūn qiú gōng zhǔ nǚ, wèi hái. huì nǚ guò guī zī, guī zī wáng liú bù qiǎn, fù shǐ shǐ bào gōng zhǔ, zhǔ xǔ zhī. hòu gōng zhǔ shàng shū, yuàn lìng nǚ bǐ zōng shì rù cháo, ér guī zī wáng jiàng bīn yì shòu qí fū rén, shàng shū yán dé shàng hàn wài sūn wèi kūn dì, yuàn yǔ gōng zhǔ nǚ jù rù cháo. yuán kāng yuán nián, suì lái cháo hè. wáng jí fū rén jiē cì yìn shòu. fū rén hào chēng gōng zhǔ, cì yǐ chē qí qí gǔ, gē chuī shù shí rén, qǐ xiù zá zēng qí zhēn fán shù qiān wàn. liú qiě yī nián, hòu zèng sòng zhī. hòu shù lái cháo hè, lè hàn yī fú zhì dù, guī qí guó, zhì gōng shì, zuò xí dào zhōu wèi, chū rù chuán hū, zhuàng zhōng gǔ, rú hàn jiā yí. wài guó hú rén jiē yuē: lǘ fēi lǘ, mǎ fēi mǎ, ruò guī zī wáng, suǒ wèi luó yě. jiàng bīn sǐ, qí zi chéng dé zì wèi hàn wài sūn, chéng āi dì shí wǎng lái yóu shù, hàn yù zhī yì shén qīn mì.
宣帝時,長羅侯常惠使烏孫還,便宜發諸國兵,合五萬人攻龜茲,責以前殺校尉賴丹。龜茲王謝曰:「乃我先王時為貴人姑翼所誤,我無罪。」執姑翼詣惠,惠斬之。時烏孫公主遣女來至京師學鼓琴,漢遣侍郎樂奉送主女,過龜茲。龜茲前遣人至烏孫求公主女,未還。會女過龜茲,龜茲王留不遣,復使使報公主,主許之。後公主上書,願令女比宗室入朝,而龜茲王絳賓亦受其夫人,上書言得尚漢外孫為昆弟,願與公主女俱入朝。元康元年,遂來朝賀。王及夫人皆賜印綬。夫人號稱公主,賜以車騎旗鼓,歌吹數十人,綺繡雜繒琦珍凡數千萬。留且一年,厚贈送之。後數來朝賀,樂漢衣服制度,歸其國,治宮室,作檄道周衛,出入傳呼,撞鐘鼓,如漢家儀。外國胡人皆曰:「驢非驢,馬非馬,若龜茲王,所謂騾也。」絳賓死,其子丞德自謂漢外孫,成、哀帝時往來尤數,漢遇之亦甚親密。
dōng tōng yù lí liù bǎi wǔ shí lǐ.
東通尉犁六百五十里。
yù lí guó, wáng zhì yù lí chéng, qù zhǎng ān liù qiān qī bǎi wǔ shí lǐ. hù qiān èr bǎi, kǒu jiǔ qiān liù bǎi, shèng bīng èr qiān rén. yù lí hóu ān shì hóu zuǒ yòu jiāng zuǒ yòu dū wèi jī hú jūn gè yī rén, yì zhǎng èr rén. xī zhì dōu hù zhì suǒ sān bǎi lǐ, nán yǔ shàn shàn qiě wèi jiē.
尉犁國,王治尉犁城,去長安六千七百五十里。戶千二百,口九千六百,勝兵二千人。尉犁侯、安世侯、左右將、左右都尉、擊胡君各一人,譯長二人。西至都護治所三百里,南與鄯善、且未接。
wēi xū guó, wáng zhì wēi xū chéng, qù zhǎng ān qī qiān èr bǎi jiǔ shí lǐ. hù qī bǎi, kǒu sì qiān jiǔ bǎi, shèng bīng èr qiān rén. jī hú hóu jī hú dū wèi zuǒ yòu jiāng zuǒ yòu dū wèi zuǒ yòu qí jūn jī hú jūn yì zhǎng gè yī rén. xī zhì dōu hù zhì suǒ wǔ bǎi lǐ, zhì yān qí bǎi lǐ.
危須國,王治危須城,去長安七千二百九十里。戶七百,口四千九百,勝兵二千人。擊胡侯、擊胡都尉、左右將、左右都尉、左右騎君、擊胡君、譯長各一人。西至都護治所五百里,至焉耆百里。
yān qí guó, wáng zhì yuán qú chéng, qù zhǎng ān qī qiān sān bǎi lǐ. hù sì qiān, kǒu sān wàn èr qiān yī bǎi, shèng bīng liù qiān rén. jī hú hóu què hú hóu fǔ guó hóu zuǒ yòu jiāng zuǒ yòu dū wèi jī hú zuǒ yòu jūn jī chē shī jūn guī yì chē shī jūn gè yī rén, jī hú dū wèi jī hú jūn gè èr rén, yì zhǎng sān rén. xī nán zhì dōu hù zhì suǒ sì bǎi lǐ nán zhì yù lí bǎi lǐ, běi yǔ wū sūn jiē. jìn hǎi shuǐ duō yú.
焉耆國,王治員渠城,去長安七千三百里。戶四千,口三萬二千一百,勝兵六千人。擊胡侯、卻胡侯、輔國侯、左右將、左右都尉、擊胡左右君、擊車師君、歸義車師君各一人,擊胡都尉、擊胡君各二人,譯長三人。西南至都護治所四百里南至尉犁百里,北與烏孫接。近海水多魚。
wū tān zī lí guó, wáng zhì yú lóu gǔ, qù zhǎng ān wàn sān bǎi sān shí lǐ. hù sì shí yī, kǒu èr bǎi sān shí yī, shèng bīng wǔ shí qī rén. fǔ guó hóu zuǒ yòu dū wèi gè yī rén. dōng yǔ dān huán nán yǔ qiě mí xī yǔ wū sūn jiē.
烏貪訾離國,王治於婁谷,去長安萬三百三十里。戶四十一,口二百三十一,勝兵五十七人。輔國侯、左右都尉各一人。東與單桓、南與且彌、西與烏孫接。
bēi lù guó, wáng zhì tiān shān dōng gān dāng guó, qù zhǎng ān bā qiān liù bǎi bā shí lǐ. hù èr bǎi èr shí qī, kǒu qiān sān bǎi bā shí qī, shèng bīng sì bǎi èr shí èr rén. fǔ guó hóu zuǒ yòu jiāng zuǒ yòu dū wèi zuǒ yòu yì zhǎng gè yī rén. xī nán zhì dōu hù zhì suǒ qiān èr bǎi bā shí qī lǐ.
卑陸國,王治天山東乾當國,去長安八千六百八十里。戶二百二十七,口千三百八十七,勝兵四百二十二人。輔國侯、左右將、左右都尉、左右譯長各一人。西南至都護治所千二百八十七里。
bēi lù hòu guó, wáng zhì fān qú lèi gǔ, qù zhǎng ān bā qiān qī bǎi yī shí lǐ. hù sì bǎi liù shí èr, kǒu qiān yī bǎi sān shí qī, shèng bīng sān bǎi wǔ shí rén. fǔ guó hóu dū wèi yì zhǎng gè yī rén, jiāng èr rén. dōng yǔ yù lì shī běi yǔ xiōng nú xī yǔ jié guó nán yǔ chē shī jiē.
卑陸後國,王治番渠類谷,去長安八千七百一十里。戶四百六十二,口千一百三十七,勝兵三百五十人。輔國侯、都尉、譯長各一人,將二人。東與郁立師、北與匈奴、西與劫國、南與車師接。
yù lì shī guó, wáng zhì nèi duō gǔ, qù zhǎng ān bā qiān bā bǎi sān shí lǐ. hù bǎi jiǔ shí, kǒu qiān sì bǎi sì shí wǔ, shèng bīng sān bǎi sān shí yī rén. fǔ guó hóu zuǒ yòu dū wèi yì zhǎng gè yī rén, dōng yǔ chē shī hòu chéng zhǎng xī yǔ bēi lù běi yǔ xiōng nú jiē.
郁立師國,王治內咄谷,去長安八千八百三十里。戶百九十,口千四百四十五,勝兵三百三十一人。輔國侯、左右都尉、譯長各一人,東與車師後城長、西與卑陸、北與匈奴接。
dān huán guó, wáng zhì dān huán chéng, qù zhǎng ān bā qiān bā bǎi qī shí lǐ. hù èr shí qī, kǒu bǎi jiǔ shí sì, shèng bīng sì shí wǔ rén. fǔ guó hóu jiāng zuǒ yòu dū wèi yì zhǎng gè yī rén.
單桓國,王治單桓城,去長安八千八百七十里。戶二十七,口百九十四,勝兵四十五人。輔國侯、將、左右都尉、譯長各一人。
pú lèi guó, wáng zhì tiān shān xī shū yú gǔ, qù zhǎng ān bā qiān sān bǎi liù shí lǐ. hù sān bǎi èr shí wǔ, kǒu èr qiān sān shí èr, shèng bīng qī bǎi jiǔ shí jiǔ rén. fǔ guó hóu zuǒ yòu jiāng zuǒ yòu dū wèi gè yī rén. xī nán zhì dōu hù zhì suǒ qiān sān bǎi bā shí qī lǐ.
蒲類國,王治天山西疏榆谷,去長安八千三百六十里。戶三百二十五,口二千三十二,勝兵七百九十九人。輔國侯、左右將、左右都尉各一人。西南至都護治所千三百八十七里。
pú lèi hòu guó, wáng qù zhǎng ān bā qiān liù bǎi sān shí guó. hù bǎi, kǒu qiān qī shí, shèng bīng sān bǎi sān shí sì rén, fǔ guó hóu jiāng zuǒ yòu dū wèi yì zhǎng gè yī rén.
蒲類後國,王去長安八千六百三十國。戶百,口千七十,勝兵三百三十四人,輔國侯、將、左右都尉、譯長各一人。
xī qiě mí guó, wáng zhì tiān shān dōng yú dà gǔ, qù zhǎng ān bā qiān liù bǎi qī shí lǐ. hù sān bǎi sān shí èr, kǒu qiān jiǔ bǎi èr shí liù, shèng bīng qī bǎi sān shí bā rén. xī qiě mí hóu zuǒ yòu jiāng zuǒ yòu qí jūn gè yī rén. xī nán zhì dōu hù zhì suǒ qiān sì bǎi bā shí qī lǐ.
西且彌國,王治天山東於大谷,去長安八千六百七十里。戶三百三十二,口千九百二十六,勝兵七百三十八人。西且彌侯、左右將、左右騎君各一人。西南至都護治所千四百八十七里。
dōng qiě mí guó, wáng zhì tiān shān dōng duì xū gǔ, qù zhǎng ān bā qiān èr bǎi wǔ shí lǐ. hù bǎi jiǔ shí yī, kǒu qiān jiǔ bǎi sì shí bā, shèng bīng wǔ bǎi qī shí èr rén. dōng qiě mí hóu zuǒ yòu dū wèi gè yī rén. xī nán zhì dōu hù zhì suǒ qiān wǔ bǎi bā shí qī lǐ.
東且彌國,王治天山東兌虛谷,去長安八千二百五十里。戶百九十一,口千九百四十八,勝兵五百七十二人。東且彌侯、左右都尉各一人。西南至都護治所千五百八十七里。
jié guó, wáng zhì tiān shān dōng dān qú gǔ, qù zhǎng ān bā qiān wǔ bǎi qī shí lǐ. hù jiǔ shí jiǔ, kǒu wǔ bǎi, shèng bīng bǎi yī shí wǔ rén. fǔ guó hóu dū wèi yì zhǎng gè yī rén. xī nán zhì dōu hù zhì suǒ qiān sì bǎi bā shí qī lǐ.
劫國,王治天山東丹渠谷,去長安八千五百七十里。戶九十九,口五百,勝兵百一十五人。輔國侯、都尉、譯長各一人。西南至都護治所千四百八十七里。
hú hú guó, wáng zhì chē shī liǔ gǔ, qù zhǎng ān bā qiān èr bǎi lǐ. hù wǔ shí wǔ, kǒu èr bǎi liù shí sì, shèng bīng sì shí wǔ rén. fǔ guó hóu zuǒ yòu dū wèi gè yī rén. xī zhì dōu hù zhì suǒ qiān yī bǎi sì shí qī lǐ, zhì yān qí qī bǎi qī shí lǐ.
狐胡國,王治車師柳谷,去長安八千二百里。戶五十五,口二百六十四,勝兵四十五人。輔國侯、左右都尉各一人。西至都護治所千一百四十七里,至焉耆七百七十里。
shān guó, wáng qù zhǎng ān qī qiān yī bǎi qī shí lǐ. hù sì bǎi wǔ shí, kǒu wǔ qiān, shèng bīng qiān rén. fǔ guó hóu zuǒ yòu jiāng zuǒ yòu dū wèi yì zhǎng gè yī rén. xī zhì yù lí èr bǎi sì shí lǐ, xī běi zhì yān qí bǎi liù shí lǐ, xī zhì wēi xū èr bǎi liù shí lǐ, dōng nán yǔ shàn shàn qiě mò jiē. shān chū tiě, mín chū jū, jì tián dí gǔ yú yān qí wēi xū.
山國,王去長安七千一百七十里。戶四百五十,口五千,勝兵千人。輔國侯、左右將、左右都尉、譯長各一人。西至尉犁二百四十里,西北至焉耆百六十里,西至危須二百六十里,東南與鄯善、且末接。山出鐵,民出居,寄田糴谷於焉耆、危須。
chē shī qián guó, wáng zhì jiāo hé chéng. hé shuǐ fèn liú rào chéng xià, gù hào jiāo hé. qù zhǎng ān bā qiān yī bǎi wǔ shí lǐ. hù qī bǎi, kǒu liù qiān wǔ shí, shèng bīng qiān bā bǎi liù shí wǔ rén. fǔ guó hóu ān guó hóu zuǒ yòu jiāng dū wèi guī hàn dū wèi chē shī jūn tōng shàn jūn xiāng shàn jūn gè yī rén, yì zhǎng èr rén. xī nán zhì dōu hù zhì suǒ qiān bā bǎi qī lǐ, zhì yān qí bā bǎi sān shí wǔ lǐ.
車師前國,王治交河城。河水分流繞城下,故號交河。去長安八千一百五十里。戶七百,口六千五十,勝兵千八百六十五人。輔國侯、安國侯、左右將、都尉、歸漢都尉、車師君、通善君、鄉善君各一人,譯長二人。西南至都護治所千八百七里,至焉耆八百三十五里。
chē shī hòu guó, wáng zhì wù tú gǔ, qù zhǎng ān bā qiān jiǔ bǎi wǔ shí lǐ. hù wǔ bǎi jiǔ shí wǔ, kǒu sì qiān qī bǎi qī shí sì, shèng bīng qiān bā bǎi jiǔ shí rén. jī hú hóu zuǒ yòu jiāng zuǒ yòu dū wèi dào mín jūn yì zhǎng gè yī rén. xī nán zhì dōu hù zhì suǒ qiān èr bǎi sān shí qī lǐ.
車師後國,王治務塗谷,去長安八千九百五十里。戶五百九十五,口四千七百七十四,勝兵千八百九十人。擊胡侯、左右將、左右都尉、道民君、譯長各一人。西南至都護治所千二百三十七里。
chē shī dū wèi guó, hù sì shí, kǒu sān bǎi sān shí sān, shèng bīng bā shí sì rén.
車師都尉國,戶四十,口三百三十三,勝兵八十四人。
chē shī hòu chéng zhǎng guó, hù bǎi wǔ shí sì, kǒu jiǔ bǎi liù shí, shèng bīng èr bǎi liù shí rén.
車師後城長國,戶百五十四,口九百六十,勝兵二百六十人。
wǔ dì tiān hàn èr nián, yǐ xiōng nú jiàng zhě jiè hé wáng wèi kāi líng hóu, jiāng lóu lán guó bīng shǐ jī chē shī, xiōng nú qiǎn yòu xián wáng jiāng shù wàn qí jiù zhī, hàn bīng bù lì, yǐn qù. zhēng hé sì nián, qiǎn chóng hé hóu mǎ tōng jiāng sì wàn qí jī xiōng nú, dào guò chē shī běi, fù qiǎn kāi líng hóu jiāng lóu lán yù lí wēi xū fán liù guó bīng bié jī chē shī, wù lìng dé zhē chóng hé hóu. zhū guó bīng gòng wéi chē shī, chē shī wáng xiáng fú, chén shǔ hàn.
武帝天漢二年,以匈奴降者介和王為開陵侯,將樓蘭國兵始擊車師,匈奴遣右賢王將數萬騎救之,漢兵不利,引去。征和四年,遣重合侯馬通將四萬騎擊匈奴,道過車師北,復遣開陵侯將樓蘭、尉犁、危須凡六國兵別擊車師,勿令得遮重合侯。諸國兵共圍車師,車師王降服,臣屬漢。
zhāo dì shí, xiōng nú fù shǐ sì qiān qí tián chē shī. xuān dì jí wèi, qiǎn wǔ jiāng jiāng bīng jī xiōng nú, chē shī tián zhě jīng qù, chē shī fù tōng yú hàn. xiōng nú nù, zhào qí tài zǐ jūn sù, yù yǐ wèi zhì. jūn sù, yān qí wài sūn, bù yù zhì xiōng nú, wáng zǒu yān qí. chē shī wáng gèng lì zi wū guì wèi tài zǐ. jí wū guì lì wèi wáng, yǔ xiōng nú jié hūn yīn, jiào xiōng nú zhē hàn dào tōng wū sūn zhě.
昭帝時,匈奴復使四千騎田車師。宣帝即位,遣五將將兵擊匈奴,車師田者驚去,車師復通於漢。匈奴怒,召其太子軍宿,欲以為質。軍宿,焉耆外孫,不欲質匈奴,亡走焉耆。車師王更立子烏貴為太子。及烏貴立為王,與匈奴結婚姻,教匈奴遮漢道通烏孫者。
dì jié èr nián, hàn qiǎn shì láng zhèng jí xiào wèi sī mǎ xī jiāng miǎn xíng zuì rén tián qú lí, jī gǔ, yù yǐ gōng chē shī. zhì qiū shōu gǔ, jí xī fā chéng guō zhū guó bīng wàn yú rén, zì yǔ suǒ jiāng tián shì qiān wǔ bǎi rén gòng jī chē shī, gōng jiāo hé chéng, pò zhī. wáng shàng zài qí běi shí chéng zhōng, wèi dé, huì jūn shí jǐn, jí děng qiě bà bīng, guī qú lí tián. shōu qiū bì, fù fā bīng gōng chē shī wáng yú shí chéng. wáng wén hàn bīng qiě zhì, běi zǒu xiōng nú qiú jiù, xiōng nú wèi wèi fā bīng. wáng lái hái, yǔ guì rén sū yóu yì yù jiàng hàn, kǒng bù jiàn xìn. sū yóu jiào wáng jī xiōng nú biān guó xiǎo pú lèi, zhǎn shǒu, lüè qí rén mín, yǐ jiàng jí. chē shī páng xiǎo jīn fù guó suí hàn jūn hòu dào chē shī, chē shī wáng fù zì qǐng jī pò jīn fù.
地節二年,漢遣侍郎鄭吉、校尉司馬憙將免刑罪人田渠犁,積穀,欲以攻車師。至秋收谷,吉、憙發城郭諸國兵萬餘人,自與所將田士千五百人共擊車師,攻交河城,破之。王尚在其北石城中,未得,會軍食盡,吉等且罷兵,歸渠犁田。收秋畢,復發兵攻車師王於石城。王聞漢兵且至,北走匈奴求救,匈奴未為發兵。王來還,與貴人蘇猶議欲降漢,恐不見信。蘇猶教王擊匈奴邊國小蒲類,斬首,略其人民,以降吉。車師旁小金附國隨漢軍後盜車師,車師王復自請擊破金附。
xiōng nú wén chē shī jiàng hàn, fā bīng gōng chē shī, jí xī yǐn bīng běi féng zhī, xiōng nú bù gǎn qián. jí xī jí liú yī hòu yǔ zú èr shí rén liú shǒu wáng, jí děng yǐn bīng guī qú lí. chē shī wáng kǒng xiōng nú bīng fù zhì ér jiàn shā yě, nǎi qīng qí bēn wū sūn, jí jí yíng qí qī zǐ zhì qú lí. dōng zòu shì, zhì jiǔ quán, yǒu zhào hái tián qú lí jí chē shī, yì jī gǔ yǐ ān xī guó, qīn xiōng nú. jí hái, chuán sòng chē shī wáng qī zǐ yì zhǎng ān, shǎng cì shén hòu, měi cháo huì sì yí, cháng zūn xiǎn yǐ shì zhī. yú shì jí shǐ shǐ lì zú sān bǎi rén bié tián chē shī. dé jiàng zhě, yán dān yú dà chén jiē yuē: chē shī dì féi měi, jìn xiōng nú, shǐ hàn dé zhī, duō tián jī gǔ, bì hài rén guó, bù kě bù zhēng yě. guǒ qiǎn qí lái jī tián zhě, jí nǎi yǔ xiào wèi jǐn jiāng qú lí tián shì qiān wǔ bǎi rén wǎng tián, xiōng nú fù yì qiǎn qí lái, hàn tián zú shǎo bù néng dāng, bǎo chē shī chéng zhōng. xiōng nú jiāng jí qí chéng xià wèi jí yuē: dān yú bì zhēng cǐ dì, bù kě tián yě. wéi chéng shù rì nǎi jiě. hòu cháng shù qiān qí wǎng lái shǒu chē shī, jí shàng shū yán: chē shī qù qú lí qiān yú lǐ, jiān yǐ hé shān, běi jìn xiōng nú, hàn bīng zài qú lí zhě shì bù néng xiāng jiù, yuàn yì tián zú. gōng qīng yì yǐ wèi dào yuǎn fán fèi, kě qiě bà chē shī tián zhě. zhào qiǎn zhǎng luó hóu jiāng zhāng yē jiǔ quán qí chū chē shī běi qiān yú lǐ, yáng wēi wǔ chē shī páng. hú qí yǐn qù, jí nǎi dé chū, guī qú lí, fán sān xiào wèi tún tián.
匈奴聞車師降漢,發兵攻車師,吉、憙引兵北逢之,匈奴不敢前。吉、憙即留一候與卒二十人留守王,吉等引兵歸渠犁。車師王恐匈奴兵復至而見殺也,乃輕騎奔烏孫,吉即迎其妻子置渠犁。東奏事,至酒泉,有詔還田渠犁及車師,益積穀以安西國,侵匈奴。吉還,傳送車師王妻子詣長安,賞賜甚厚,每朝會四夷,常尊顯以示之。於是吉始使吏卒三百人別田車師。得降者,言單于大臣皆曰:「車師地肥美,近匈奴,使漢得之,多田積穀,必害人國,不可不爭也。」果遣騎來擊田者,吉乃與校尉盡將渠犁田士千五百人往田,匈奴復益遣騎來,漢田卒少不能當,保車師城中。匈奴將即其城下謂吉曰:「單于必爭此地,不可田也。」圍城數日乃解。後常數千騎往來守車師,吉上書言:「車師去渠犁千餘里,間以河山,北近匈奴,漢兵在渠犁者勢不能相救,願益田卒。」公卿議以為道遠煩費,可且罷車師田者。詔遣長羅侯將張掖、酒泉騎出車師北千餘里,揚威武車師旁。胡騎引去,吉乃得出,歸渠犁,凡三校尉屯田。
chē shī wáng zhī zǒu wū sūn yě, wū sūn liú bù qiǎn, qiǎn shǐ shàng shū, yuàn liú chē shī wáng, bèi guó yǒu jí, kě cóng xī dào yǐ jī xiōng nú. hàn xǔ zhī. yú shì hàn zhào gù chē shī tài zǐ jūn sù zài yān qí zhě, lì yǐ wèi wáng, jǐn xǐ chē shī guó mín lìng jū qú lí, suì yǐ chē shī gù dì yǔ xiōng nú. chē shī wáng dé jìn hàn tián guān, yǔ xiōng nú jué, yì ān lè qīn hàn. hòu hàn shǐ shì láng yīn guǎng dé zé wū sūn, qiú chē shī wáng wū guì, jiāng yì què, cì dì yǔ qí qī zǐ jū. shì suì, yuán kāng sì nián yě. qí hòu zhì shù jǐ xiào wèi tún tián, jū chē shī gù dì.
車師王之走烏孫也,烏孫留不遣,遣使上書,願留車師王,備國有急,可從西道以擊匈奴。漢許之。於是漢召故車師太子軍宿在焉耆者,立以為王,盡徙車師國民令居渠犁,遂以車師故地與匈奴。車師王得近漢田官,與匈奴絕,亦安樂親漢。後漢使侍郎殷廣德責烏孫,求車師王烏貴,將詣闕,賜第與其妻子居。是歲,元康四年也。其後置戍己校尉屯田,居車師故地。
yuán shǐ zhōng, chē shī hòu wáng guó yǒu xīn dào, chū wǔ chuán běi, tōng yù mén guān, wǎng lái chà jìn, wù jǐ xiào wèi xú pǔ yù kāi yǐ shěng dào lǐ bàn, bì bái lóng duī zhī è. chē shī hòu wáng gū jù yǐ dào dāng wèi zhǔ zhì, xīn bù biàn yě. dì yòu pō yǔ xiōng nú nán jiāng jūn dì jiē, céng yù fēn míng qí jiè rán hòu zòu zhī, zhào gū jù shǐ zhèng zhī, bù kěn, xì zhī. gū jù shù yǐ niú yáng qiú lì, qiú chū bù dé. gū jù jiā máo duān shēng huǒ, qí qī gǔ zǐ zōu wèi gū jù yuē: máo duān shēng huǒ, cǐ bīng qì yě, lì yǐ yòng bīng. qián chē shī qián wáng wèi dōu hù sī mǎ suǒ shā, jīn jiǔ xì bì sǐ, bù rú jiàng xiōng nú. jí chí tū chū gāo chāng bì, rù xiōng nú.
元始中,車師後王國有新道,出五船北,通玉門關,往來差近,戊己校尉徐普欲開以省道里半,避白龍堆之厄。車師後王姑句以道當為拄置,心不便也。地又頗與匈奴南將軍地接,曾欲分明其界然後奏之,召姑句使證之,不肯,系之。姑句數以牛羊賕吏,求出不得。姑句家矛端生火,其妻股紫陬謂姑句曰:「矛端生火,此兵氣也,利以用兵。前車師前王為都護司馬所殺,今久系必死,不如降匈奴。」即馳突出高昌壁,入匈奴。
yòu qù hú lái wáng táng dōu, guó bǐ dà zhǒng chì shuǐ qiāng, shù xiāng guān, bù shèng, gào jí dōu hù. dōu hù dàn qīn bù yǐ shí jiù zhù, táng dōu kùn jí, yuàn qīn, dōng shǒu yù mén guān. yù mén guān bù nèi, jí jiāng qī zǐ rén mín qiān yú rén wáng jiàng xiōng nú. xiōng nú shòu zhī, ér qiǎn shǐ shàng shū yán zhuàng. shì shí, xīn dū hóu wáng mǎng bǐng zhèng, qiǎn zhōng láng jiāng wáng chāng děng shǐ xiōng nú, gào dān yú xī yù nèi shǔ, bù dāng dé shòu. dān yú xiè shǔ. zhí èr wáng yǐ fù shǐ zhě. mǎng shǐ zhōng láng wáng méng dài xī yù è dōu nú jiè shàng féng shòu. dān yú qiǎn shǐ sòng, yīn qǐng qí zuì. shǐ zhě yǐ wén, mǎng bù tīng, zhào xià huì xī yù zhū guó wáng, chén jūn zhǎn gū jù táng dōu yǐ shì zhī.
又去胡來王唐兜,國比大種赤水羌,數相冠,不勝,告急都護。都護但欽不以時救助,唐兜困急,怨欽,東守玉門關。玉門關不內,即將妻子人民千餘人亡降匈奴。匈奴受之,而遣使上書言狀。是時,新都侯王莽秉政,遣中郎將王昌等使匈奴,告單于西域內屬,不當得受。單于謝屬。執二王以付使者。莽使中郎王萌待西域惡都奴界上逢受。單于遣使送,因請其罪。使者以聞,莽不聽,詔下會西域諸國王,陳軍斬姑句、唐兜以示之。
zhì mǎng cuàn wèi, jiàn guó èr nián, yǐ guǎng xīn gōng zhēn fēng wèi yòu bó, dāng chū xī yù. chē shī hòu wáng xū zhì lí wén zhī, yǔ qí yòu jiāng gǔ dī zuǒ jiāng shī ní zhī móu yuē: wén zhēn gōng wèi xī yù tài bó, dāng chū, gù shì gěi shǐ zhě niú yáng gǔ chú jiāo, dǎo yì, qián wǔ wēi jiāng guò, suǒ gěi shǐ shàng wèi néng bèi. jīn tài bó fù chū, guó yì pín, kǒng bù néng chēng. yù wáng rù xiōng nú. wù jǐ xiào wèi dāo hù wén zhī, zhào zhì lí yàn wèn, cí fú, nǎi xiè zhì dōu hù dàn qīn zài suǒ liè lóu chéng. zhì lí rén mín zhī qí bù hái, jiē kū ér sòng zhī. zhì, qīn zé zhǎn zhì lí. zhì lí xiōng fǔ guó hóu hú lán zhī jiāng zhì lí zhòng èr qiān yú rén, qū chù chǎn, jǔ guó wáng jiàng xiōng nú.
至莽篡位,建國二年,以廣新公甄豐為右伯,當出西域。車師後王須置離聞之,與其右將股鞮、左將屍泥支謀曰:「聞甄公為西域太伯,當出,故事給使者牛、羊、谷、芻茭,導譯,前五威將過,所給使尚未能備。今太伯復出,國益貧,恐不能稱。」欲亡入匈奴。戊己校尉刀護聞之,召置離驗問,辭服,乃械致都護但欽在所埒婁城。置離人民知其不還,皆哭而送之。至,欽則斬置離。置離兄輔國侯狐蘭支將置離眾二千餘人,驅畜產,舉國亡降匈奴。
shì shí, mǎng yì dān yú xǐ, dān yú hèn nù, suì shòu hú lán zhī jiàng, qiǎn bīng yǔ gòng guān jī chē shī, shā hòu chéng zhǎng, shāng dōu hù sī mǎ, jí hú lán bīng fù hái rù xiōng nú. shí wù jǐ xiào wèi dāo hù bìng, qiǎn shǐ chén liáng tún huán qiě gǔ bèi xiōng nú kòu. shǐ zhōng dài qǔ liáng shí, sī mǎ chéng hán xuán lǐng zhū bì, yòu qū hòu rèn shāng lǐng zhū lěi, xiāng yǔ móu yuē: xī yù zhū guó pō bèi pàn, xiōng nú yù dà qīn. yào sǐ. kě shā xiào wèi, jiāng rén zhòng jiàng xiōng nú. jí jiāng shù qiān qí zhì xiào wèi fǔ, xié zhū tíng lìng fán jī xīn, fēn gào zhū bì yuē: xiōng nú shí wàn qí lái rén, lì shì jiē chí bīng, hòu zhě zhǎn! dé sān sì bǎi rén, qù xiào wèi fǔ shù lǐ zhǐ, chén huǒ rán. xiào wèi kāi mén jī gǔ shōu lì shì, liáng děng suí rén, suì shā xiào wèi dāo hù jí zǐ nán sì rén zhū kūn dì zǐ nán, dú yí fù nǚ xiǎo ér. zhǐ liú wù jǐ xiào wèi chéng, qiǎn rén yǔ xiōng nú nán jiāng jūn xiāng wén, nán jiāng jūn yǐ èr qiān qí yíng liáng děng. liáng děng jǐn xié lüè wù jǐ xiào wèi lì shì nán nǚ èr qiān yú rén rù xiōng nú. dān yú yǐ liáng dài wèi wū bì dū wèi.
是時,莽易單于璽,單于恨怒,遂受狐蘭支降,遣兵與共冠擊車師,殺後城長,傷都護司馬,及狐蘭兵復還入匈奴。時戊己校尉刀護病,遣史陳良屯桓且谷備匈奴寇。史終帶取糧食,司馬丞韓玄領諸壁,右曲候任商領諸壘,相與謀曰:「西域諸國頗背叛,匈奴欲大侵。要死。可殺校尉,將人眾降匈奴。」即將數千騎至校尉府,脅諸亭令燔積薪,分告諸壁曰:「匈奴十萬騎來人,吏士皆持兵,後者斬!」得三四百人,去校尉府數里止,晨火然。校尉開門擊鼓收吏士,良等隨人,遂殺校尉刀護及子男四人、諸昆弟子男,獨遺婦女小兒。止留戊己校尉城,遣人與匈奴南將軍相聞,南將軍以二千騎迎良等。良等盡脅略戊己校尉吏士男女二千餘人入匈奴。單于以良、帶為烏賁都尉。
hòu sān suì, dān yú sǐ, dì wū lèi dān yú xián lì, fù yǔ mǎng hé qīn. mǎng qiǎn shǐ zhě duō jī jīn bì lù dān yú, gòu qiú chén liáng zhōng dài děng. dān yú jǐn shōu sì rén jí shǒu shā dāo hù zhě zhī yīn qī zǐ yǐ xià èr shí qī rén, jiē xiè kǎn chē fù shǐ zhě. dào zhǎng ān, mǎng jiē shāo shā zhī. qí hòu mǎng fù qī zhà dān yú, hé qīn suì jué. xiōng nú dà jī běi biān, ér xī yù wǎ jiě. yān qí guó jìn xiōng nú, xiān pàn, shā dōu hù dàn qīn, mǎng bù néng tǎo.
後三歲,單于死,弟烏累單于咸立,復與莽和親。莽遣使者多齎金幣賂單于,購求陳良、終帶等。單于盡收四人及手殺刀護者芝音妻子以下二十七人,皆械檻車付使者。到長安,莽皆燒殺之。其後莽復欺詐單于,和親遂絕。匈奴大擊北邊,而西域瓦解。焉耆國近匈奴,先叛,殺都護但欽,莽不能討。
tiān fèng sān nián, nǎi qiǎn wǔ wēi jiāng wáng jùn xī yù dōu hù lǐ chóng jiāng wù jǐ xiào wèi chū xī yù, zhū guó jiē jiāo yíng, sòng bīng gǔ, yān qí zhà jiàng ér jù bīng zì bèi. jùn děng jiāng shā chē guī cí bīng qī qiān yú rén, fēn wèi shù bù rù yān qí, yān qí fú bīng yào zhē jùn. jí gū mò yù lí wēi xū guó bīng wèi fǎn jiān, hái gòng xí jī jùn děng, jiē shā zhī. wéi wù jǐ xiào wèi guō qīn bié jiāng bīng, hòu zhì yān qí. yān qí bīng wèi hái, qīn jī shā qí lǎo ruò, yǐn bīng hái. mǎng fēng qīn wèi shān hú zi. lǐ chóng shōu yú shì, hái bǎo guī zī. shù nián mǎng sǐ, chóng suì méi, xī yù yīn jué.
天鳳三年,乃遣五威將王駿、西域都護李崇將戊己校尉出西域,諸國皆郊迎,送兵谷,焉耆詐降而聚兵自備。駿等將莎車、龜慈兵七千餘人,分為數部入焉耆,焉耆伏兵要遮駿。及姑墨、尉犁、危須國兵為反間,還共襲擊駿等,皆殺之。唯戊己校尉郭欽別將兵,後至焉耆。焉耆兵未還,欽擊殺其老弱,引兵還。莽封欽為剼鬍子。李崇收余士,還保龜茲。數年莽死,崇遂沒,西域因絕。
zuì fán guó wǔ shí. zì yì zhǎng chéng zhǎng jūn jiān lì dà lù bǎi gōng qiān zhǎng dū wèi qiě qú dāng hù jiāng xiāng zhì hóu wáng, jiē pèi hàn yìn shòu, fán sān bǎi qī shí liù rén. ér kāng jū dà ròu zhī ān xī jì bīn wū yì zhī shǔ, jiē yǐ jué yuǎn bù zài shù zhōng, qí lái gòng xiàn zé xiāng yǔ bào, bù dū lù zǒng lǐng yě.
最凡國五十。自譯長、城長、君、監、吏、大祿、百工、千長、都尉、且渠、當戶、將、相至侯、王,皆佩漢印綬,凡三百七十六人。而康居、大月氏、安息、罽賓、烏弋之屬,皆以絕遠不在數中,其來貢獻則相與報,不督錄總領也。
zàn yuē: xiào wǔ zhī shì, tú zhì xiōng nú, huàn zhě jiān cóng xī guó, jié dǎng nán qiāng, nǎi biǎo hé xī, liè sì jùn, kāi yù mén, tōng sì yù, yǐ duàn xiōng nú yòu bì, gé jué nán qiāng ròu zhī. dān yú shī yuán, yóu shì yuǎn dùn, ér mù nán wú wáng tíng.
贊曰:孝武之世,圖制匈奴,患者兼從西國,結黨南羌,乃表河西,列四郡,開玉門,通四域,以斷匈奴右臂,隔絕南羌、月氏。單于失援,由是遠遁,而幕南無王庭。
zāo zhí wén jǐng xuán mò, yǎng mín wǔ shì, tiān xià yīn fù, cái lì yǒu yú, shì mǎ qiáng shèng. gù néng dǔ xī bù dài mào zé jiàn zhū yá qī jùn, gǎn gǒu jiàng zhú zhàng zé kāi zāng kē yuè guī, wén tiān mǎ pú táo zé tōng dà yuān ān xī. zì shì zhī hòu, míng zhū wén jiǎ tōng xī cuì yǔ zhī zhēn yíng yú hòu gōng, báo shāo lóng wén yú mù hàn xuè zhī mǎ chōng yú huáng mén, jù xiàng shī zi měng quǎn dà què zhī qún shí yú wài yòu. shū fāng yì wù, sì miàn ér zhì. yú shì guǎng kāi shàng lín, chuān kūn míng chí, yíng qiān mén wàn hù zhī gōng, lì shén míng tōng tiān zhī tái, xìng zào jiǎ yǐ zhī zhàng, luò yǐ suí zhū hé bì, tiān zǐ fù fǔ yī, xí cuì bèi, féng yù jǐ, ér chù qí zhōng. shè jiǔ chí ròu lín yǐ xiǎng sì yí zhī kè, zuò bā yú dōu lú hǎi zhōng dàng jí màn yǎn yú lóng jiǎo dǐ zhī xì yǐ guān shì zhī. jí lù yí zèng sòng, wàn lǐ xiāng fèng, shī lǚ zhī fèi, bù kě shèng jì. zhì yú yòng dù bù zú, nǎi què jiǔ gū, guǎn yán tiě, zhù bái jīn, zào pí bì, suàn zhì chē chuán, zū jí liù chù. mín lì qū, cái lì jié, yīn zhī yǐ xiōng nián, kòu dào bìng qǐ, dào lù bù tōng, zhí zhǐ zhī shǐ shǐ chū, yī xiù zhàng fǔ, duàn zhǎn yú jùn guó, rán hòu shèng zhī. shì yǐ mò nián suì qì lún tái zhī dì, ér xià āi tòng zhī zhào, qǐ fēi rén shèng zhī suǒ huǐ zāi! qiě tōng xī yù, jìn yǒu lóng duī, yuǎn zé cōng lǐng, shēn rè tóu tòng xiàn dù zhī è. huái nán dù qīn yáng xióng zhī lùn, jiē yǐ wèi cǐ tiān dì suǒ yǐ jiè bié qū yù, jué wài nèi yě. shū yuē xī róng jí xù, yǔ jí jiù ér xù zhī, fēi shàng wēi fú zhì qí gòng wù yě.
遭值文、景玄默,養民五世,天下殷富,財力有餘,士馬強盛。故能睹犀布、玳瑁則建珠崖七郡,感枸醬、竹杖則開牂柯、越巂,聞天馬、蒲陶則通大宛、安息。自是之後,明珠、文甲、通犀、翠羽之珍盈於後宮,薄梢、龍文、魚目、汗血之馬充於黃門,巨象、師子、猛犬、大雀之群食於外囿。殊方異物,四面而至。於是廣開上林,穿昆明池,營千門萬戶之宮,立神明通天之台,興造甲乙之帳,落以隨珠和璧,天子負黼依,襲翠被,馮玉幾,而處其中。設酒池肉林以饗四夷之客,作《巴俞》都盧、海中《碭極》、漫衍魚龍、角牴之戲以觀視之。及賂遺贈送,萬里相奉,師旅之費,不可勝計。至於用度不足,乃榷酒酤,管鹽鐵,鑄白金,造皮幣,算至車船,租及六畜。民力屈,財力竭,因之以凶年,寇盜並起,道路不通,直指之使始出,衣繡杖斧,斷斬於郡國,然後勝之。是以末年遂棄輪台之地,而下哀痛之詔,豈非仁聖之所悔哉!且通西域,近有龍堆,遠則蔥嶺,身熱、頭痛、縣度之厄。淮南、杜欽、揚雄之論,皆以為此天地所以界別區域,絕外內也。《書》曰「西戎即序」,禹即就而序之,非上威服致其貢物也。
xī yù zhū guó, gè yǒu jūn zhǎng, bīng zhòng fēn ruò, wú suǒ tǒng yī, suī shǔ xiōng nú, bù xiāng qīn fù. xiōng nú néng dé qí mǎ chù zhān jì, ér bù néng tǒng lǜ yǔ zhī jìn tuì. yǔ hàn gé jué, dào lǐ yòu yuǎn, dé zhī bù wèi yì, qì zhī bù wèi sǔn. shèng dé zài wǒ, wú qǔ yú bǐ. gù zì jiàn wǔ yǐ lái, xī yù sī hàn wēi dé, xián lè nèi shǔ. wéi qí xiǎo yì shàn shàn chē shī, jiè pò xiōng nú, shàng wèi suǒ jū. ér qí dà guó shā chē yú tián zhī shǔ, shù qiǎn shǐ zhì zhì yú hàn, yuàn qǐng shǔ dōu hù. shèng shàng yuǎn lǎn gǔ jīn, yīn shí zhī yí, jī mí bù jué, cí ér wèi xǔ. suī dà yǔ zhī xù xī róng, zhōu gōng zhī ràng bái zhì, tài zōng zhī què zǒu mǎ, yì jiān zhī yǐ, yì hé yǐ shàng zī!
西域諸國,各有君長,兵眾分弱,無所統一,雖屬匈奴,不相親附。匈奴能得其馬畜旃罽,而不能統率與之進退。與漢隔絕,道里又遠,得之不為益,棄之不為損。盛德在我,無取於彼。故自建武以來,西域思漢威德,咸樂內屬。唯其小邑鄯善、車師,界迫匈奴,尚為所拘。而其大國莎車、于闐之屬,數遣使置質於漢,願請屬都護。聖上遠覽古今,因時之宜,羈縻不絕,辭而未許。雖大禹之序西戎,周公之讓白雉,太宗之卻走馬,義兼之矣,亦何以尚茲!