yán zhù, huì jī wú rén, yán fū zǐ zi yě, huò yán zú jiā zǐ yě. jùn jǔ xián liáng, duì cè bǎi yú rén, wǔ dì shàn zhù duì, yóu shì dú zhuó zhù wèi zhōng dài fū. hòu dé zhū mǎi chén wú qiū shòu wáng sī mǎ xiàng rú zhǔ fù yǎn xú lè yán ān dōng fāng shuò méi gāo jiāo cāng zhōng jūn yán cōng qí děng, bìng zài zuǒ yòu. shì shí, zhēng fá sì yí, kāi zhì biān jùn, jūn lǚ shù fā, nèi gǎi zhì dù, cháo tíng duō shì, lóu jǔ xián liáng wén xué zhī shì. gōng sūn hóng qǐ tú bù, shù nián zhì chéng xiàng, kāi dōng gé, yán xián rén yǔ móu yì, cháo jìn zòu shì, yīn yán guó jiā pián yí. shàng lìng zhù děng yǔ dà chén biàn lùn, zhōng wài xiāng yīng yǐ yì lǐ zhī wén, dà chén shù qū. qí yóu qīn xìng zhě, dōng fāng shuò méi gāo yán zhù wú qiū shòu wáng sī mǎ xiàng rú. xiàng rú cháng chēng jí bì shì. shuò gāo bù gēn chí lùn, shàng pō pái yōu chù zhī. wéi zhù yǔ shòu wáng jiàn rèn yòng, ér zhù zuì xiān jìn.
嚴助,會稽吳人,嚴夫子子也,或言族家子也。郡舉賢良,對策百餘人,武帝善助對,由是獨擢助為中大夫。後得朱買臣、吾丘壽王、司馬相如、主父偃、徐樂嚴安、東方朔、枚皋、膠倉、終軍、嚴蔥奇等,並在左右。是時,征伐四夷,開置邊郡,軍旅數發,內改制度,朝廷多事,婁舉賢良文學之士。公孫弘起徒步,數年至丞相,開東閣,延賢人與謀議,朝覲奏事,因言國家便宜。上令助等與大臣辯論,中外相應以義理之文,大臣數詘。其尤親幸者,東方朔、枚皋、嚴助、吾丘壽王、司馬相如。相如常稱疾避事。朔、皋不根持論,上頗俳優畜之。唯助與壽王見任用,而助最先進。
jiàn yuán sān nián, mǐn yuè jǔ bīng wéi dōng ōu, dōng ōu gào jí yú hàn. shí, wǔ dì nián wèi èr shí, yǐ wèn tài wèi tián fén. fén yǐ wèi yuè rén xiāng gōng jī, qí cháng shì, yòu shù fǎn fù, bù zú fán zhōng guó wǎng jiù yě, zì qín shí qì bù shǔ. yú shì zhù jié fén yuē: tè huàn lì bù néng jiù, dé bù néng fù, chéng néng, hé gù qì zhī? qiě qín jǔ xián yáng ér qì zhī, hé dàn yuè yě! jīn xiǎo guó yǐ qióng kùn lái gào jí, tiān zǐ bù zhèn, shàng ān suǒ sù, yòu hé yǐ zi wàn guó hū? shàng yuē: tài wèi bù zú yǔ jì. wú xīn jí wèi, bù yù chū hǔ fú fā bīng jùn guó. nǎi qiǎn zhù yǐ jié fā bīng huì jī. huì jī shǒu yù jù fǎ, bù wèi fā. zhù nǎi zhǎn yī sī mǎ, yù yì zhǐ, suì fā bīng fú hǎi jiù dōng ōu. wèi zhì, mǐn yuè yǐn bīng bà.
建元三年,閩越舉兵圍東甌,東甌告急於漢。時,武帝年未二十,以問太尉田蚡。蚡以為越人相攻擊,其常事,又數反覆,不足煩中國往救也,自秦時棄不屬。於是助詰蚡曰:「特患力不能救,德不能覆,誠能,何故棄之?且秦舉咸陽而棄之,何但越也!今小國以窮困來告急,天子不振,尚安所訴,又何以子萬國乎?」上曰:「太尉不足與計。吾新即位,不欲出虎符發兵郡國。」乃遣助以節發兵會稽。會稽守欲距法,不為發。助乃斬一司馬,諭意指,遂發兵浮海救東甌。未至,閩越引兵罷。
hòu sān suì, mǐn yuè fù xìng bīng jī nán yuè. nán yuè shǒu tiān zǐ yuē, bù gǎn shàn fā bīng, ér shàng shū yǐ wén. shàng duō qí yì, dà wèi fā xìng, qiǎn liǎng jiāng jūn jiāng bīng zhū mǐn yuè. huái nán wáng ān shàng shū jiàn yuē:
後三歲,閩越復興兵擊南越。南越守天子約,不敢擅發兵,而上書以聞。上多其義,大為發興,遣兩將軍將兵誅閩越。淮南王安上書諫曰:
bì xià lín tiān xià, bù dé shī huì, huǎn xíng fá, báo fù liǎn, āi guān guǎ, xù gū dú, yǎng qí lǎo, zhèn guì fá, shèng dé shàng lóng, hé zé xià qià, jìn zhě qīn fù, yuǎn zhě huái dé, tiān xià shè rán, rén ān qí shēng, zì yǐ méi shēn bù jiàn bīng gé. jīn wén yǒu sī jǔ bīng jiāng yǐ zhū yuè, chén ān qiè wèi bì xià zhòng zhī. yuè, fāng wài zhī dì, jiǎn fā wén shēn zhī mín yě. bù kě yǐ guān dài zhī guó fǎ dù lǐ yě. zì sān dài zhī shèng, hú yuè bù yǔ shòu zhēng shuò, fēi qiáng fú néng fú, wēi fú néng zhì yě, yǐ wèi bù jū zhī dì, bù mù zhī mín, bù zú yǐ fán zhōng guó yě. gù gǔ zhě fēng nèi diān fú, fēng wài hóu fú, hóu wèi bīn fú, mán yí yào fú, róng dí huāng fú, yuǎn jìn shì yì yě. zì hàn chū dìng yǐ lái qī shí èr nián, wú yuè rén xiāng gōng jī zhě bù kě shèng shù, rán tiān zǐ wèi cháng jǔ bīng ér rù qí dì yě.
陛下臨天下,布德施惠,緩刑罰,薄賦斂,哀鰥寡,恤孤獨,養耆老,振匱乏,盛德上隆,和澤下洽,近者親附,遠者懷德,天下攝然,人安其生,自以沒身不見兵革。今聞有司舉兵將以誅越,臣安竊為陛下重之。越,方外之地,劗發文身之民也。不可以冠帶之國法度理也。自三代之盛,胡越不與受正朔,非強弗能服,威弗能制也,以為不居之地,不牧之民,不足以煩中國也。故古者封內甸服,封外侯服,侯衛賓服,蠻夷要服,戎狄荒服,遠近勢異也。自漢初定已來七十二年,吳越人相攻擊者不可勝數,然天子未嘗舉兵而入其地也。
chén wén yuè fēi yǒu chéng guō yì lǐ yě, chù xī gǔ zhī jiān, huáng zhú zhī zhōng, xí yú shuǐ dòu, biàn yú yòng zhōu, dì shēn mèi ér duō shuǐ xiǎn, zhōng guó zhī rén bù zhī qí shì zǔ ér rù qí dì, suī bǎi bù dāng qí yī. dé qí dì, bù kě jùn xiàn yě gōng zhī, bù kě bào qǔ yě. yǐ dì tú chá qí shān chuān yào sài, xiāng qù bù guò cùn shù, ér jiān dú shù bǎi qiān lǐ, zǔ xiǎn lín cóng fú néng jǐn zhe. shì zhī ruò yì, xíng zhī shén nán. tiān xià lài zōng miào zhī líng, fāng nèi dà níng, dài bái zhī lǎo bù jiàn bīng gé, mín dé fū fù xiāng shǒu, fù zǐ xiāng bǎo, bì xià zhī dé yě. yuè rén míng wèi fān chén, gòng zhòu zhī fèng, bù shū dà nèi, yī zú zhī yòng bù gěi shàng shì. zì xiāng gōng jī ér bì xià fā bīng jiù zhī, shì fǎn yǐ zhōng guó ér láo mán yí yě. qiě yuè rén yú zhuàng qīng báo, fù yuē fǎn fù, qí bù yòng tiān zǐ zhī fǎ dù, fēi yī rì zhī jī yě. yī bù fèng zhào, jǔ bīng zhū zhī, chén kǒng hòu bīng gé wú shí dé xī yě.
臣聞越非有城郭邑里也,處溪谷之間,篁竹之中,習於水斗,便於用舟,地深昧而多水險,中國之人不知其勢阻而入其地,雖百不當其一。得其地,不可郡縣也;攻之,不可暴取也。以地圖察其山川要塞,相去不過寸數,而間獨數百千里,阻險林叢弗能盡著。視之若易,行之甚難。天下賴宗廟之靈,方內大寧,戴白之老不見兵革,民得夫婦相守,父子相保,陛下之德也。越人名為藩臣,貢酎之奉,不輸大內,一卒之用不給上事。自相攻擊而陛下發兵救之,是反以中國而勞蠻夷也。且越人愚戇輕薄,負約反覆,其不用天子之法度,非一日之積也。一不奉詔,舉兵誅之,臣恐後兵革無時得息也。
jiān zhě, shù nián suì bǐ bù dēng, mín dài mài jué zhuì zi yǐ jiē yī shí, lài bì xià dé zé zhèn jiù zhī, dé wú zhuǎn sǐ gōu hè. sì nián bù dēng, wǔ nián fù huáng, mín shēng wèi fù. jīn fā bīng xíng shù qiān lǐ, zī yī liáng, rù yuè dì, yú jiào ér yú lǐng, tuō zhōu ér rù shuǐ, xíng shù bǎi qiān lǐ, jiā yǐ shēn lín cóng zhú, shuǐ dào shàng xià jī shí, lín zhōng duō fù shé měng shòu, xià yuè shǔ shí, ǒu xiè huò luàn zhī bìng xiāng suí shǔ yě, céng wèi shī bīng jiē rèn, sǐ shāng zhě bì zhòng yǐ. qián shí nán hǎi wáng fǎn, bì xià xiān chén shǐ jiāng jūn jiān jì jiāng bīng jī zhī, yǐ qí jūn jiàng, chù zhī shàng gàn. hòu fù fǎn, huì tiān shǔ duō yǔ, lóu chuán zú shuǐ jū jī zhào, wèi zhàn ér jí sǐ zhě guò bàn. qīn lǎo tì qì, gū zǐ tí hào, pò jiā sàn yè, yíng shī qiān lǐ zhī wài, guǒ hái gǔ ér guī. bēi āi zhī qì shù nián bù xī, zhǎng lǎo zhì jīn yǐ wèi jì. céng wèi rù qí dì ér huò yǐ zhì cǐ yǐ.
間者,數年歲比不登,民待賣爵贅子以接衣食,賴陛下德澤振救之,得毋轉死溝壑。四年不登,五年復蝗,民生未復。今發兵行數千里,資衣糧,入越地,輿轎而逾領,拖舟而入水,行數百千里,夾以深林叢竹,水道上下擊石,林中多蝮蛇猛獸,夏月暑時,嘔泄霍亂之病相隨屬也,曾未施兵接刃,死傷者必眾矣。前時南海王反,陛下先臣使將軍間忌將兵擊之,以其軍降,處之上淦。後復反,會天暑多雨,樓船卒水居擊棹,未戰而疾死者過半。親老涕泣,孤子啼號,破家散業,迎屍千里之外,裹骸骨而歸。悲哀之氣數年不息,長老至今以為記。曾未入其地而禍已至此矣。
chén wén jūn lǚ zhī hòu bì yǒu xiōng nián, yán mín zhī gè yǐ qí chóu kǔ zhī qì báo yīn yáng zhī hé, gǎn tiān dì zhī jīng, ér zāi qì wèi zhī shēng yě. bì xià dé pèi tiān dì, míng xiàng rì yuè, ēn zhì qín shòu, zé jí cǎo mù, yī rén yǒu jī hán bù zhōng qí tiān nián ér sǐ zhě, wèi zhī qī chuàng yú xīn. jīn fāng nèi wú gǒu fèi zhī jǐng, ér shǐ bì xià jiǎ zú sǐ wáng, bào lù zhōng yuán, zhān zì shān gǔ, biān jìng zhī mín wèi zhī zǎo bì yàn kāi, cháo bù jiǔ xī, chén ān qiè wèi bì xià zhòng zhī.
臣聞軍旅之後必有凶年,言民之各以其愁苦之氣薄陰陽之和,感天地之精,而災氣為之生也。陛下德配天地,明象日月,恩至禽獸,澤及草木,一人有饑寒不終其天年而死者,為之悽愴於心。今方內無狗吠之警,而使陛下甲卒死亡,暴露中原,沾漬山谷,邊境之民為之早閉晏開,晁不久夕,臣安竊為陛下重之。
bù xí nán fāng dì xíng zhě, duō yǐ yuè wèi rén zhòng bīng qiáng, néng nán biān chéng. huái nán quán guó zhī shí, duō wèi biān lì, chén qiè wén zhī, yǔ zhōng guó yì. xiàn yǐ gāo shān, rén jī suǒ jué, chē dào bù tōng, tiān dì suǒ yǐ gé wài nèi yě. qí rù zhōng guó bì xià lǐng shuǐ, lǐng shuǐ zhī shān qiào jùn, piào shí pò zhōu, bù kě yǐ dà chuán zài shí liáng xià yě. yuè rén yù wèi biàn, bì xiān tián yú gàn jiè zhōng, jī shí liáng, nǎi rù fá cái zhì chuán. biān chéng shǒu hòu chéng jǐn, yuè rén yǒu rù fá cái zhě, zhé shōu bǔ, fén qí jī jù, suī bǎi yuè, nài biān chéng hé! qiě yuè rén mián lì báo cái, bù néng lù zhàn, yòu wú chē qí gōng nǔ zhī yòng, rán ér bù kě rù zhě, yǐ bǎo dì xiǎn, ér zhōng guó zhī rén bù néng qí shuǐ tǔ yě. chén wén yuè jiǎ zú bù xià shù shí wàn, suǒ yǐ rù zhī, wǔ bèi nǎi zú, wǎn chē fèng xiǎng zhě, bù zài qí zhōng. nán fāng shǔ shī, suǒ xià dān rè, bào lù shuǐ jū, fù shé hē shēng, jí lì duō zuò, bīng wèi xuè rèn ér bìng sǐ zhě shén èr sān, suī jǔ yuè guó ér lǔ zhī, bù zú yǐ cháng suǒ wáng.
不習南方地形者,多以越為人眾兵強,能難邊城。淮南全國之時,多為邊吏,臣竊聞之,與中國異。限以高山,人跡所絕,車道不通,天地所以隔外內也。其入中國必下領水,領水之山峭峻,漂石破舟,不可以大船載食糧下也。越人慾為變,必先田餘干界中,積食糧,乃入伐材治船。邊城守候誠謹,越人有入伐材者,輒收捕,焚其積聚,雖百越,奈邊城何!且越人綿力薄材,不能陸戰,又無車騎弓弩之用,然而不可入者,以保地險,而中國之人不能其水土也。臣聞越甲卒不下數十萬,所以入之,五倍乃足,輓車奉餉者,不在其中。南方暑濕,所夏癉熱,暴露水居,蝮蛇蠚生,疾癘多作,兵未血刃而病死者什二三,雖舉越國而虜之,不足以償所亡。
chén wén dào lù yán, mǐn yuè wáng dì jiǎ shì ér shā zhī, jiǎ yǐ zhū sǐ, qí mín wèi yǒu suǒ shǔ. bì xià ruò yù lái nèi, chù zhī zhōng guó, shǐ zhòng chén lín cún, shī dé chuí shǎng yǐ zhāo zhì zhī, cǐ bì xié yòu fú lǎo yǐ guī shèng dé. ruò bì xià wú suǒ yòng zhī, zé jì qí jué shì, cún qí wáng guó, jiàn qí wáng hóu, yǐ wèi chù yuè, cǐ bì wěi zhì wèi fān chén, shì gòng gòng zhí. bì xià yǐ fāng cùn zhī yìn, zhàng èr zhī zǔ, tián fǔ fāng wài, bù láo yī zú, bù dùn yī jǐ, ér wēi dé bìng xíng. jīn yǐ bīng rù qí dì, cǐ bì zhèn kǒng, yǐ yǒu sī wèi yù tú miè zhī yě, bì zhì tù táo rù shān lín xiǎn zǔ. bèi ér qù zhī, zé fù xiāng qún jù liú ér shǒu zhī, lì suì jīng nián, zé shì zú bà juàn, shí liáng fá jué, nán zǐ bù dé gēng jià shù zhǒng, fù rén bù dé fǎng jī zhī rèn, dīng zhuàng cóng jūn, lǎo ruò zhuǎn xiǎng, jū zhě wú shí, xíng zhě wú liáng. mín kǔ bīng shì, wáng táo zhě bì zhòng, suí ér zhū zhī, bù kě shèng jǐn, dào zéi bì qǐ.
臣聞道路言,閩越王弟甲弒而殺之,甲以誅死,其民未有所屬。陛下若欲來內,處之中國,使重臣臨存,施德垂賞以招致之,此必攜幼扶老以歸聖德。若陛下無所用之,則繼其絕世,存其亡國,建其王侯,以為畜越,此必委質為藩臣,世共貢職。陛下以方寸之印,丈二之組,填撫方外,不勞一卒,不頓一戟,而威德並行。今以兵入其地,此必震恐,以有司為欲屠滅之也,必雉兔逃入山林險阻。背而去之,則復相群聚;留而守之,歷歲經年,則士卒罷倦,食糧乏絕,男子不得耕稼樹種,婦人不得紡績織紝,丁壯從軍,老弱轉餉,居者無食,行者無糧。民苦兵事,亡逃者必眾,隨而誅之,不可勝盡,盜賊必起。
chén wén zhǎng lǎo yán, qín zhī shí cháng shǐ wèi tú suī jī yuè, yòu shǐ jiān lù záo qú tōng dào. yuè rén táo rù shēn shān lín cóng, bù kě dé gōng. liú jūn tún shǒu kòng dì, kuàng rì yǐn jiǔ, shì zú láo juàn, yuè chū jī zhī. qín bīng dà pò, nǎi fā shì shù yǐ bèi zhī. dāng cǐ zhī shí, wài nèi sāo dòng, bǎi xìng mí bì, xíng zhě bù hái, wǎng zhě mò fǎn, jiē bù liáo shēng, wáng táo xiāng cóng, qún wèi dào zéi, yú shì shān dōng zhī nán shǐ xìng. cǐ lǎo zi suǒ wèi shī zhī suǒ chù, jīng jí shēng zhī zhě yě. bīng zhě xiōng shì, yī fāng yǒu jí, sì miàn jiē cóng. chén kǒng biàn gù zhī shēng, jiān xié zhī zuò, yóu cǐ shǐ yě. zhōu yì yuē: gāo zōng fá guǐ fāng, sān nián ér kè zhī. guǐ fāng, xiǎo mán yí gāo zōng, yīn zhī shèng tiān zǐ yě. yǐ shèng tiān zǐ fá xiǎo mán yí, sān nián ér hòu kè, yán yòng bīng zhī bù kě bù zhòng yě.
臣聞長老言,秦之時嘗使尉屠睢擊越,又使監祿鑿渠通道。越人逃入深山林叢,不可得攻。留軍屯守空地,曠日引久,士卒勞倦,越出擊之。秦兵大破,乃發適戍以備之。當此之時,外內騷動,百姓靡敝,行者不還,往者莫反,皆不聊生,亡逃相從,群為盜賊,於是山東之難始興。此老子所謂「師之所處,荊棘生之」者也。兵者凶事,一方有急,四面皆從。臣恐變故之生,奸邪之作,由此始也。《周易》曰:「高宗伐鬼方,三年而克之。」鬼方,小蠻夷;高宗,殷之盛天子也。以盛天子伐小蠻夷,三年而後克,言用兵之不可不重也。
chén wén tiān zǐ zhī bīng yǒu zhēng ér wú zhàn, yán mò gǎn xiào yě. rú shǐ yuè rén méng jiǎo xìng yǐ nì zhí shì zhī yán xíng, sī yú zhī zú yǒu yī bù bèi ér guī zhě, suī dé yuè wáng zhī shǒu, chén yóu qiè wèi dà hàn xiū zhī. bì xià yǐ sì hǎi wèi jìng, jiǔ zhōu wèi jiā, bā sǒu wèi yòu, jiāng hàn wèi chí, shēng mín zhī shǔ jiē wèi chén qiè. rén tú zhī zhòng zú yǐ fèng qiān guān zhī gòng, zū shuì zhī shōu zú yǐ gěi chéng yú zhī yù. wán xīn shén míng, bǐng zhí shèng dào, fù fǔ yī, féng yù jǐ, nán miàn ér tīng duàn, hào lìng tiān xià, sì hǎi zhī nèi mò bù xiàng yīng. bì xià chuí dé huì yǐ fù lù zhī, shǐ yuán yuán zhī mín ān shēng lè yè, zé zé bèi wàn shì, chuán zhī zǐ sūn, shī zhī wú qióng. tiān xià zhī ān yóu tài shān ér sì wéi zhī yě, yí dí zhī dì hé zú yǐ wèi yī rì zhī xián, ér fán hàn mǎ zhī láo hū! shī yún wáng yóu yǔn sāi, xú fāng jì lái, yán wáng dào shén dà, ér yuǎn fāng huái zhī yě. chén wén zhī, nóng fū láo ér jūn zǐ yǎng yān, yú zhě yán ér zhì zhě zé yān. chén ān xìng de wèi bì xià shǒu fān, yǐ shēn wèi zhàng bì, rén chén zhī rèn yě. biān jìng yǒu jǐng, ài shēn zhī sǐ ér bù bì qí yú, fēi zhōng chén yě. chén ān qiè kǒng jiāng lì zhī yǐ shí wàn zhī shī wèi yī shǐ zhī rèn yě!
臣聞天子之兵有徵而無戰,言莫敢校也。如使越人蒙徼幸以逆執事之顏行,廝輿之卒有一不備而歸者,雖得越王之首,臣猶竊為大漢羞之。陛下以四海為境,九州為家,八藪為囿,江漢為池,生民之屬皆為臣妾。人徒之眾足以奉千官之共,租稅之收足以給乘輿之御。玩心神明,秉執聖道,負黼依,馮玉幾,南面而聽斷,號令天下,四海之內莫不向應。陛下垂德惠以覆露之,使元元之民安生樂業,則澤被萬世,傳之子孫,施之無窮。天下之安猶泰山而四維之也,夷狄之地何足以為一日之閒,而煩汗馬之勞乎!《詩》雲「王猶允塞,徐方既來」,言王道甚大,而遠方懷之也。臣聞之,農夫勞而君子養焉,愚者言而智者擇焉。臣安幸得為陛下守藩,以身為障蔽,人臣之任也。邊境有警,愛身之死而不畢其愚,非忠臣也。臣安竊恐將吏之以十萬之師為一使之任也!
shì shí, hàn bīng suì chū, mò yú lǐng, shì huì mǐn yuè wáng dì yú shàn shā wáng yǐ jiàng. hàn bīng bà. shàng jiā huái nán zhī yì, měi jiāng zú zhī gōng, nǎi lìng yán zhù yù yì fēng zhǐ yú nán yuè. nán yuè wáng dùn shǒu yuē: tiān zǐ nǎi xìng xìng bīng zhū mǐn yuè, sǐ wú yǐ bào! jí qiǎn tài zǐ suí zhù rù shì.
是時,漢兵遂出,末逾領,適會閩越王弟餘善殺王以降。漢兵罷。上嘉淮南之意,美將卒之功,乃令嚴助諭意風指於南越。南越王頓首曰:「天子乃幸興兵誅閩越,死無以報!」即遣太子隨助入侍。
zhù hái, yòu yù huái nán yuē: huáng dì wèn huái nán wáng: shǐ zhōng dài fū yù shàng shū yán shì, wén zhī. zhèn fèng xiān dì zhī xiū dé, sù xìng yè mèi, míng bù néng zhú, zhòng yǐ bù dé, shì yǐ bǐ nián xiōng zāi hài zhòng. fū yǐ miǎo miǎo zhī shēn, tuō yú wáng hóu zhī shàng, nèi yǒu jī hán zhī mín, nán yí xiāng rǎng, shǐ biān sāo rán bù ān, zhèn shén jù yān. jīn wáng shēn wéi zhòng lǜ, míng tài píng yǐ bì zhèn shī, chēng sān dài zhì shèng, jì tiān jiē dì, rén jī suǒ jí, xián jǐn bīn fú, miǎo rán shén cán. jiā wáng zhī yì, mí yǒu suǒ zhōng, shǐ zhōng dài fū zhù yù zhèn yì, gào wáng yuè shì.
助還,又諭淮南曰:「皇帝問淮南王:使中大夫玉上書言事,聞之。朕奉先帝之休德,夙興夜寐,明不能燭,重以不德,是以比年凶災害眾。夫以眇眇之身,托於王侯之上,內有饑寒之民,南夷相攘,使邊騷然不安,朕甚懼焉。今王深惟重慮,明太平以弼朕失,稱三代至盛,際天接地,人跡所及,咸盡賓服,藐然甚慚。嘉王之意,靡有所終,使中大夫助諭朕意,告王越事。」
zhù yù yì yuē: jīn zhě dài wáng yǐ fā tún lín yuè shì shàng shū, bì xià gù qiǎn chén zhù gào wáng qí shì. wáng jū yuǎn, shì báo jù, bù yǔ wáng tóng qí jì. cháo yǒu què zhèng, yí wáng zhī yōu, bì xià shén hèn zhī. fū bīng gù xiōng qì, míng zhǔ zhī suǒ chóng chū yě, rán zì wǔ dì sān wáng jìn bào zhǐ luàn, fēi bīng, wèi zhī wén yě. hàn wèi tiān xià zōng, cāo shā shēng zhī bǐng, yǐ zhì hǎi nèi zhī mìng, wēi zhě wàng ān, luàn zhě áng zhì. jīn mǐn yuè wáng hěn lì bù rén, shā qí gǔ ròu, lí qí qīn qī, suǒ wèi shén duō bù yì, yòu shù jǔ bīng qīn líng bǎi yuè, bìng jiān lín guó, yǐ wèi bào qiáng, yīn jì qí cè, rù fán xún yáng lóu chuán, yù zhāo huì jī zhī dì, yǐ jiàn jù jiàn zhī jī. jīn zhě, biān yòu yán mǐn wáng lǜ liǎng guó jī nán yuè. bì xià wèi wàn mín ān wēi jiǔ yuǎn zhī jì, shǐ rén yù gào zhī yuē: tiān xià ān níng, gè jì shì fǔ mín, jìn wú gǎn xiāng bìng. yǒu sī yí qí yǐ hǔ láng zhī xīn, tān jù bǎi yuè zhī lì, huò yú nì shùn, bù fèng míng zhào, zé huì jī yù zhāng bì yǒu zhǎng huàn. qiě tiān zǐ zhū ér bù fá, yān yǒu láo bǎi xìng kǔ shì zú hū? gù qiǎn liǎng jiāng tún yú jìng shàng, zhèn wēi wǔ, yáng shēng xiāng, tún céng wèi huì, tiān yòu qí zhōng, mǐn wáng yǔn mìng, zhé qiǎn shǐ zhě bà tún, wú hòu nóng shí. nán yuè wáng shén jiā bèi huì zé, méng xiū dé, yuàn gé xīn yì xíng, shēn cóng shǐ zhě rù xiè. yǒu gǒu mǎ zhī bìng, bù néng shèng fú, gù qiǎn tài zǐ yīng qí rù shì bìng yǒu chōu, yuàn fú běi què, wàng dà tíng, yǐ bào shèng dé. mǐn wáng yǐ bā yuè jǔ bīng yú yě nán, shì zú bà juàn, sān wáng zhī zhòng xiāng yǔ gōng zhī, yīn qí ruò dì yú shàn yǐ chéng qí zhū, zhì jīn guó kōng xū, qiǎn shǐ zhě shàng fú jié, qǐng suǒ lì, bù gǎn zì lì, yǐ dài tiān zǐ zhī míng zhào. cǐ yī jǔ, bù cuò yī bīng zhī fēng, bù yòng yī zú zhī sǐ, ér mǐn wáng fú gū, nán yuè bèi zé, wēi zhèn bào wáng, yì cún wēi guó, cǐ zé bì xià shēn jì yuǎn lǜ zhī suǒ chū yě. shì xiào jiàn qián, gù shǐ chén zhù lái yù wáng yì.
助諭意曰:「今者大王以發屯臨越事上書,陛下故遣臣助告王其事。王居遠,事薄遽,不與王同其計。朝有闕政,遺王之憂,陛下甚恨之。夫兵固兇器,明主之所重出也,然自五帝、三王禁暴止亂,非兵,未之聞也。漢為天下宗,操殺生之柄,以制海內之命,危者望安,亂者卬治。今閩越王狠戾不仁,殺其骨肉,離其親戚,所為甚多不義,又數舉兵侵陵百越,併兼鄰國,以為暴強,陰計奇策,入燔尋陽樓船,欲招會稽之地,以踐句踐之跡。今者,邊又言閩王率兩國擊南越。陛下為萬民安危久遠之計,使人諭告之曰:『天下安寧,各繼世撫民,禁毋敢相併。』有司疑其以虎狼之心,貪據百越之利,或於逆順,不奉明詔,則會稽、豫章必有長患。且天子誅而不伐,焉有勞百姓苦士卒乎?故遣兩將屯於境上,震威武,揚聲鄉,屯曾未會,天誘其衷,閩王隕命,輒遣使者罷屯,毋後農時。南越王甚嘉被惠澤,蒙休德,願革心易行,身從使者入謝。有狗馬之病,不能勝服,故遣太子嬰齊入侍;病有瘳,願伏北闕,望大廷,以報盛德。閩王以八月舉兵於冶南,士卒罷倦,三王之眾相與攻之,因其弱弟餘善以成其誅,至今國空虛,遣使者上符節,請所立,不敢自立,以待天子之明詔。此一舉,不挫一兵之鋒,不用一卒之死,而閩王伏辜,南越被澤,威震暴王,義存危國,此則陛下深計遠慮之所出也。事效見前,故使臣助來諭王意。」
yú shì wáng xiè yuē: suī tāng fá jié, wén wáng fá chóng, chéng bù guò cǐ. chén ān wàng yǐ yú yì kuáng yán, bì xià bù rěn jiā zhū, shǐ shǐ zhě lín zhào chén ān yǐ suǒ bù wén, chéng bù shèng hòu xìng! zhù yóu shì yǔ huái nán wáng xiāng jié ér hái. shàng dà shuō.
於是王謝曰:「雖湯伐桀,文王伐崇,誠不過此。臣安妄以愚意狂言,陛下不忍加誅,使使者臨詔臣安以所不聞,誠不勝厚幸!」助由是與淮南王相結而還。上大說。
zhù shì yàn cóng róng, shàng wèn zhù jū xiāng lǐ shí, zhù duì yuē: jiā pín, wèi yǒu xù fù rén suǒ rǔ. shàng wèn suǒ yù, duì yuàn wèi huì jī tài shǒu. yú shì bài wèi huì jī tài shǒu. shù nián, bù wén wèn. cì shū yuē: zhì zhào huì jī tài shǒu: jūn yàn chéng míng zhī lú, láo shì cóng zhī shì, huái gù tǔ, chū wèi jùn lì. huì jī dōng jiē yú hǎi, nán jìn zhū yuè, běi zhěn dà jiāng. jiān zhě, kuò yān jiǔ bù wén wèn, jù yǒu chūn qiū duì, wú yǐ sū qín cóng héng. zhù kǒng, shàng shū xiè chēng: chūn qiū tiān wáng chū jū yú zhèng, bù néng shì mǔ, gù jué zhī. chén shì jūn, yóu zi shì fù mǔ yě, chén zhù dāng fú zhū. bì xià bù rěn jiā zhū, yuàn fèng sān nián jì zuì. zhào xǔ, yīn liú shì zhōng. yǒu qí yì, zhé shǐ wèi wén, jí zuò fù sòng shù shí piān.
助侍燕從容,上問助居鄉里時,助對曰:「家貧,為友婿富人所辱。」上問所欲,對願為會稽太守。於是拜為會稽太守。數年,不聞問。賜書曰:「制詔會稽太守:君厭承明之廬,勞侍從之事,懷故土,出為郡吏。會稽東接於海,南近諸越,北枕大江。間者,闊焉久不聞問,具有《春秋》對,毋以蘇秦從橫。」助恐,上書謝稱:「《春秋》天王出居於鄭,不能事母,故絕之。臣事君,猶子事父母也,臣助當伏誅。陛下不忍加誅,願奉三年計最。」詔許,因留侍中。有奇異,輒使為文,及作賦頌數十篇。
hòu huái nán wáng lái cháo, hòu lù yí zhù, jiāo sī lùn yì. jí huái nán wáng fǎn, shì yǔ zhù xiāng lián, shàng báo qí zuì, yù wù zhū. tíng wèi zhāng tāng zhēng, yǐ wèi zhù chū rù jìn mén, fù xīn zhī chén, ér wài yǔ zhū hóu jiāo sī rú cǐ, bù zhū, hòu bù kě zhì. zhù jìng qì shì.
後淮南王來朝,厚賂遺助,交私論議。及淮南王反,事與助相連,上薄其罪,欲勿誅。廷尉張湯爭,以為助出入禁門,腹心之臣,而外與諸侯交私如此,不誅,後不可治。助竟棄市。
zhū mǎi chén zì wēng zi, wú rén yě. jiā pín, hǎo dú shū, bù zhì chǎn yè, cháng yì xīn qiáo, mài yǐ gěi shí, dān shù xīn, xíng qiě sòng shū. qí qī yì fù dài xiāng suí, shù zhǐ mǎi chén wú gē ǒu dào zhōng. mǎi chén yù yì jí gē, qī xiū zhī, qiú qù. mǎi chén xiào yuē: wǒ nián wǔ shí dāng fù guì, jīn yǐ sì shí yú yǐ. nǚ kǔ rì jiǔ, dài wǒ fù guì bào nǚ gōng. qī huì nù yuē: rú gōng děng, zhōng è sǐ gōu zhōng ěr, hé néng fù guì! mǎi chén bù néng liú, jí tīng qù. qí hòu, mǎi chén dú xíng gē dào zhōng, fù xīn mù jiān. gù qī yǔ fū jiā jù shàng zhǒng, jiàn mǎi chén jī hán, hū fàn yǐn zhī.
朱買臣字翁子,吳人也。家貧,好讀書,不治產業,常刈薪樵,賣以給食,擔束薪,行且誦書。其妻亦負戴相隨,數止買臣毋歌嘔道中。買臣愈益疾歌,妻羞之,求去。買臣笑曰:「我年五十當富貴,今已四十餘矣。女苦日久,待我富貴報女功。」妻恚怒曰:「如公等,終餓死溝中耳,何能富貴!」買臣不能留,即聽去。其後,買臣獨行歌道中,負薪墓間。故妻與夫家俱上冢,見買臣饑寒,呼飯飲之。
hòu shù suì, mǎi chén suí shàng jì lì wèi zú, jiāng zhòng chē zhì zhǎng ān, yì què shàng shū, shū jiǔ bù bào. dài zhào gōng chē, liáng yòng fá, shàng jì lì zú gèng qǐ gài zhī. huì yì zi yán zhù guì xìng, jiàn mǎi chén, zhào jiàn, shuō chūn qiū, yán chǔ cí, dì shén shuō zhī, bài mǎi chén wèi zhōng dài fū, yǔ yán zhù jù shì zhōng. shì shí, fāng zhú shuò fāng, gōng sūn hóng jiàn, yǐ wèi bà bì zhōng guó. shàng shǐ mǎi chén nán qū hóng, yǔ zài hóng chuán. hòu mǎi chén zuò shì miǎn, jiǔ zhī, zhào dài zhào.
後數歲,買臣隨上計吏為卒,將重車至長安,詣闕上書,書久不報。待詔公車,糧用乏,上計吏卒更乞丐之。會邑子嚴助貴幸,薦買臣,召見,說《春秋》,言《楚詞》,帝甚說之,拜買臣為中大夫,與嚴助俱侍中。是時,方築朔方,公孫弘諫,以為罷敝中國。上使買臣難詘弘,語在《弘傳》。後買臣坐事免,久之,召待詔。
shì shí, dōng yuè shù fǎn fù, mǎi chén yīn yán: gù dōng yuè wáng jū bǎo quán shān, yī rén shǒu xiǎn, qiān rén bù dé shàng. jīn wén dōng yuè wáng gèng xǐ chù nán xíng, qù quán shān wǔ bǎi lǐ, jū dà zé zhōng. jīn fā bīng fú hǎi, zhí zhǐ quán shān, chén zhōu liè bīng, xí juǎn nán xíng, kě pò miè yě. shàng bài mǎi chén huì jī tài shǒu. shàng wèi mǎi chén yuē: fù guì bù guī gù xiāng, rú yī xiù yè xíng, jīn zi hé rú? mǎi chén dùn shǒu cí xiè. zhào mǎi chén dào jùn, zhì lóu chuán, bèi liáng shí shuǐ zhàn jù, xū zhào shū dào, jūn yǔ jù jìn.
是時,東越數反覆,買臣因言:「故東越王居保泉山,一人守險,千人不得上。今聞東越王更徙處南行,去泉山五百里,居大澤中。今發兵浮海,直指泉山,陳舟列兵,席捲南行,可破滅也。」上拜買臣會稽太守。上謂買臣曰:「富貴不歸故鄉,如衣繡夜行,今子何如?」買臣頓首辭謝。詔買臣到郡,治樓船,備糧食、水戰具,須詔書到,軍與俱進。
chū, mǎi chén miǎn, dài zhào, cháng cóng huì jī shǒu dǐ zhě jì jū fàn shí. bài wèi tài shǒu, mǎi chén yī gù yī, huái qí yìn shòu, bù guī jùn dǐ. zhí shàng jì shí, huì jī lì fāng xiāng yǔ qún yǐn, bù shì mǎi chén. mǎi chén rù shì zhōng, shǒu dǐ yǔ gòng shí, shí qiě bǎo, shǎo jiàn qí shòu, shǒu dǐ guài zhī, qián yǐn qí shòu, shì qí yìn, huì jī tài shǒu zhāng yě. shǒu dǐ jīng, chū yǔ shàng jì yuàn lì. jiē zuì, dà hū yuē: wàng dàn ěr! shǒu dǐ yuē: shì lái shì zhī. qí gù rén sù qīng mǎi chén zhě rù nèi shì zhī, hái zǒu, jí hū yuē: shí rán! zuò zhōng jīng hài, bái shǒu chéng, xiāng tuī pái chén liè zhōng tíng bài yè. mǎi chén xú chū hù. yǒu qǐng, zhǎng ān jiù lì chéng sì mǎ chē lái yíng, mǎi chén suì chéng chuán qù. huì jī wén tài shǒu qiě zhì, fā mín chú dào, xiàn zhǎng lì bìng sòng yíng, chē bǎi yú chéng. rù wú jiè, jiàn qí gù qī qī fū zhì dào. mǎi chén zhù chē, hū lìng hòu chē zài qí fū qī, dào tài shǒu shě, zhì yuán zhōng, gěi shí zhī. jū yī yuè, qī zì jīng sǐ, mǎi chén qǐ qí fū qián, lìng zàng. xī zhào jiàn gù rén yǔ yǐn shí zhū cháng yǒu ēn zhě, jiē bào fù yān.
初,買臣免,待詔,常從會稽守邸者寄居飯食。拜為太守,買臣衣故衣,懷其印綬,步歸郡邸。直上計時,會稽吏方相與群飲,不視買臣。買臣入室中,守邸與共食,食且飽,少見其綬,守邸怪之,前引其綬,視其印,會稽太守章也。守邸驚,出語上計掾吏。皆醉,大呼曰:「妄誕耳!」守邸曰:「試來視之。」其故人素輕買臣者入內視之,還走,疾呼曰:「實然!」坐中驚駭,白守丞,相推排陳列中庭拜謁。買臣徐出戶。有頃,長安廄吏乘駟馬車來迎,買臣遂乘傳去。會稽聞太守且至,發民除道,縣長吏並送迎,車百餘乘。入吳界,見其故妻、妻夫治道。買臣駐車,呼令後車載其夫妻,到太守舍,置園中,給食之。居一月,妻自經死,買臣乞其夫錢,令葬。悉召見故人與飲食諸嘗有恩者,皆報復焉。
jū suì yú, mǎi chén shòu zhào jiāng bīng, yǔ héng hǎi jiāng jūn hán shuō děng jù jī pò dōng yuè, yǒu gōng. zhēng rù wèi zhǔ jué dū wèi, liè yú jiǔ qīng.
居歲余,買臣受詔將兵,與橫海將軍韓說等俱擊破東越,有功。征入為主爵都尉,列於九卿。
shù nián, zuò fǎ miǎn guān, fù wèi chéng xiàng zhǎng shǐ. zhāng tāng wèi yù shǐ dài fū. shǐ, mǎi chén yǔ yán zhù jù shì zhōng, guì yòng shì, tāng shàng wèi xiǎo lì, qū zǒu mǎi chén děng qián. hòu tāng yǐ yán wèi zhì huái nán yù, pái xiàn yán zhù, mǎi chén yuàn tāng. jí mǎi chén wèi zhǎng shǐ, tāng shù xíng chéng xiàng shì, zhī mǎi chén sù guì, gù líng zhé zhī. mǎi chén jiàn tāng, zuò chuáng shàng fú wèi lǐ. mǎi chén shēn yuàn, cháng yù sǐ zhī. hòu suì gào tāng yīn shì, tāng zì shā, shàng yì zhū mǎi chén. mǎi chén zǐ shān fǔ guān zhì jùn shǒu, yòu fú fēng.
數年,坐法免官,復為丞相長史。張湯為御史大夫。始,買臣與嚴助俱侍中,貴用事,湯尚為小吏,趨走買臣等前。後湯以延尉治淮南獄,排陷嚴助,買臣怨湯。及買臣為長史,湯數行丞相事,知買臣素貴,故陵折之。買臣見湯,坐床上弗為禮。買臣深怨,常欲死之。後遂告湯陰事,湯自殺,上亦誅買臣。買臣子山拊官至郡守,右扶風。
wú qiū shòu wáng zì zi gàn, zhào rén yě. nián shào, yǐ shàn gé wǔ zhào dài zhào. zhào shǐ cóng zhōng dài fū dǒng zhòng shū shòu chūn qiū, gāo cái tōng míng. qiān shì zhōng zhōng láng, zuò fǎ miǎn. shàng shū xiè zuì, yuàn yǎng mǎ huáng mén, shàng bù xǔ. hòu yuàn shǒu sāi gǎn kòu nán, fù bù xǔ. jiǔ zhī, shàng shū yuàn jī xiōng nú, zhào wèn zhuàng, shòu wáng duì liáng shàn, fù zhào wèi láng.
吾丘壽王字子贛,趙人也。年少,以善格五召待詔。詔使從中大夫董仲舒受《春秋》,高才通明。遷侍中中郎,坐法免。上書謝罪,願養馬黃門,上不許。後願守塞扞寇難,復不許。久之,上疏願擊匈奴,詔問狀,壽王對良善,復召為郎。
shāo qiān, huì dōng jùn dào zéi qǐ, bài wèi dōng jùn dū wèi. shàng yǐ shòu wáng wèi dū wèi, bù fù zhì tài shǒu. shì shí, jūn lǚ shù fā, nián suì bù shú, duō dào zéi. zhào cì shòu wáng xǐ shū yuē: zi zài zhèn qián zhī shí, zhī lüè fú còu, yǐ wèi tiān xià shǎo shuāng, hǎi nèi guǎ èr. jí zhì lián shí yú chéng zhī shǒu, rèn sì qiān dàn zhī zhòng, zhí shì bìng fèi, dào zéi cóng héng, shén bù chēng zài qián shí, hé yě? shòu wáng xiè zuì, yīn yán qí zhuàng.
稍遷,會東郡盜賊起,拜為東郡都尉。上以壽王為都尉,不復置太守。是時,軍旅數發,年歲不熟,多盜賊。詔賜壽王璽書曰:「子在朕前之時,知略輻湊,以為天下少雙,海內寡二。及至連十餘城之守,任四千石之重,職事並廢,盜賊從橫,甚不稱在前時,何也?」壽王謝罪,因言其狀。
hòu zhēng rù wèi guāng lù dài fū shì zhōng. chéng xiàng gōng sūn hóng zòu yán: mín bù dé xié gōng nǔ. shí zéi guō nǔ, bǎi lì bù gǎn qián, dào zéi bù zhé fú gū, miǎn tuō zhě zhòng, hài guǎ ér lì duō, cǐ dào zéi suǒ yǐ fān yě. jìn mín bù dé xié gōng nǔ, zé dào zéi zhí duǎn bīng, duǎn bīng jiē zé zhòng zhě shèng. yǐ zhòng lì bǔ guǎ zéi, qí shì bì děi. dào zéi yǒu hài wú lì, qiě mò fàn fǎ, xíng cuò zhī dào yě. chén yú yǐ wèi jìn mín wú dé xié gōng nǔ biàn. shàng xià qí yì. shòu wáng duì yuē:
後征入為光祿大夫侍中。丞相公孫弘奏言:「民不得挾弓弩。十賊彍弩,百吏不敢前,盜賊不輒伏辜,免脫者眾,害寡而利多,此盜賊所以蕃也。禁民不得挾弓弩,則盜賊執短兵,短兵接則眾者勝。以眾吏捕寡賊,其勢必得。盜賊有害無利,且莫犯法,刑錯之道也。臣愚以為禁民毋得挾弓弩便。」上下其議。壽王對曰:
chén wén gǔ zhě zuò wǔ bīng, fēi yǐ xiāng hài, yǐ jìn bào tǎo xié yě. ān jū zé yǐ zhì měng shòu ér bèi fēi cháng, yǒu shì zé yǐ shè shǒu wèi ér shī xíng zhèn. jí zhì zhōu shì shuāi wēi, shàng wú míng wáng, zhū hóu lì zhèng, qiáng qīn ruò, zhòng bào guǎ, hǎi nèi wán bì, qiǎo zhà bìng shēng. shì yǐ zhī zhě xiàn yú, yǒng zhě wēi qiè, gǒu yǐ dé shèng wèi wù, bù gù yì lǐ. gù jī biàn xiè shì, suǒ yǐ xiāng zéi hài zhī jù bù kě shèng shù. yú shì qín jiān tiān xià, fèi wáng dào, lì sī yì, miè shī shū ér shǒu fǎ lìng, qù rén ēn ér rèn xíng lù, duò míng chéng, shā háo jié, xiāo jiǎ bīng, zhé fēng rèn. qí hòu, mín yǐ yōu chú chuí tǐng xiāng tà jī, fàn fǎ zī zhòng, dào zéi bù shèng, zhì yú zhě yī sāi lù, qún dào mǎn shān, zú yǐ luàn wáng. gù shèng wáng wù jiào huà ér shěng jìn fáng, zhī qí bù zú shì yě.
臣聞古者作五兵,非以相害,以禁暴討邪也。安居則以制猛獸而備非常,有事則以設守衛而施行陣。及至周室衰微,上無明王,諸侯力政,強侵弱,眾暴寡,海內抏敝,巧詐並生。是以知者陷愚,勇者威怯,苟以得勝為務,不顧義理。故機變械飾,所以相賊害之具不可勝數。於是秦兼天下,廢王道,立私議,滅《詩》、《書》而首法令,去仁恩而任刑戮,墮名城,殺豪桀,銷甲兵,折鋒刃。其後,民以耰鋤箠梃相撻擊,犯法滋眾,盜賊不勝,至於赭衣塞路,群盜滿山,卒以亂亡。故聖王務教化而省禁防,知其不足恃也。
jīn bì xià zhāo míng dé, jiàn tài píng, jǔ jùn cái, xìng xué guān, sān gōng yǒu sī huò yóu qióng xiàng, qǐ bái wū, liè dì ér fēng, yǔ nèi rì huà, fāng wài xiāng fēng, rán ér dào zéi yóu yǒu zhě, jùn guó èr qiān dàn zhī zuì, fēi xié gōng nǔ zhī guò yě. lǐ yuē nán zǐ shēng, sāng hú péng shǐ yǐ jǔ zhī, míng shì yǒu shì yě. kǒng zǐ yuē: wú hé zhí, zhí shè hū? dà shè zhī lǐ, zì tiān zǐ jiàng jí shù rén, sān dài zhī dào yě. shī yún dà hóu jì kàng, gōng shǐ sī zhāng, shè fū jì tóng, xiàn ěr fā gōng, yán guì zhōng yě. yú wén shèng wáng hé shè yǐ míng jiào yǐ, wèi wén gōng shǐ zhī wèi jìn yě. qiě suǒ wèi jìn zhě, wèi dào zéi zhī yǐ gōng duó yě. gōng duó zhī zuì sǐ, rán ér bù zhǐ zhě, dà jiān zhī yú zhòng zhū gù bù bì yě. chén kǒng xié rén xié zhī ér lì bù néng zhǐ, liáng mín yǐ zì bèi ér dǐ fǎ jìn, shì shàn zéi wēi ér duó mín jiù yě. qiè yǐ wèi wú yì yú jìn jiān, ér fèi xiān wáng zhī diǎn, shǐ xué zhě bù dé xí xíng qí lǐ, dà bù biàn.
今陛下昭明德,建太平,舉俊才,興學官,三公有司或由窮巷,起白屋,裂地而封,宇內日化,方外鄉風,然而盜賊猶有者,郡國二千石之罪,非挾弓弩之過也。《禮》曰男子生,桑弧蓬矢以舉之,明示有事也。孔子曰:「吾何執,執射乎?」大射之禮,自天子降及庶人,三代之道也。《詩》雲「大侯既抗,弓矢斯張,射夫既同,獻爾發功」,言貴中也。愚聞聖王合射以明教矣,未聞弓矢之為禁也。且所為禁者,為盜賊之以攻奪也。攻奪之罪死,然而不止者,大奸之於重誅固不避也。臣恐邪人挾之而吏不能止,良民以自備而抵法禁,是擅賊威而奪民救也。竊以為無益于禁奸,而廢先王之典,使學者不得習行其禮,大不便。
shū zòu, shàng yǐ nán chéng xiàng hóng. hóng qū fú yān.
書奏,上以難丞相弘。弘詘服焉。
jí fén yīn dé bǎo dǐng, wǔ dì jiā zhī, jiàn jiàn zōng miào, zāng yú gān quán gōng. qún chén jiē shàng shòu hè yuē: bì xià de zhōu dǐng. shòu wáng dú yuē fēi zhōu dǐng. shàng wén zhī, zhào ér wèn zhī, yuē: jīn zhèn dé zhōu dǐng, qún chén jiē yǐ wèi rán, shòu wáng dú yǐ wèi fēi, hé yě? yǒu shuō zé kě, wú shuō zé sǐ. shòu wáng duì yuē: chén ān gǎn wú shuō! chén wén zhōu dé shǐ hū hòu jì, zhǎng yú gōng liú, dà yú dài wáng, chéng yú wén wǔ, xiǎn yú zhōu gōng, dé zé shàng zhāo, tiān xià lòu quán, wú suǒ bù tōng. shàng tiān bào yīng, dǐng wèi zhōu chū, gù míng yuē zhōu dǐng. jīn hàn zì gāo zǔ jì zhōu, yì zhāo dé xiǎn xíng, bù ēn shī huì, liù hé hé tóng. zhì yú bì xià, huī kuò zǔ yè, gōng dé yù shèng, tiān ruì bìng zhì, zhēn xiáng bì jiàn. xī qín shǐ huáng qīn chū dǐng yú péng chéng ér bù néng dé, tiān zuò yǒu dé ér bǎo dǐng zì chū, cǐ tiān zhī suǒ yǐ yǔ hàn, nǎi hàn bǎo, fēi zhōu bǎo yě. shàng yuē: shàn. qún chén jiē chēng wàn suì. shì rì, cì shòu wáng huáng jīn shí jīn. hòu zuò shì zhū.
及汾陰得寶鼎,武帝嘉之,薦見宗廟,臧於甘泉宮。群臣皆上壽賀曰:「陛下得周鼎。」壽王獨曰非周鼎。上聞之,召而問之,曰:「今朕得周鼎,群臣皆以為然,壽王獨以為非,何也?有說則可,無說則死。」壽王對曰:「臣安敢無說!臣聞周德始乎后稷,長於公劉,大於大王,成於文、武,顯於周公,德澤上昭,天下漏泉,無所不通。上天報應,鼎為周出,故名曰周鼎。今漢自高祖繼周,亦昭德顯行,布恩施惠,六合和同。至於陛下,恢廓祖業,功德愈盛,天瑞並至,珍祥畢見。昔秦始皇親出鼎於彭城而不能得,天祚有德而寶鼎自出,此天之所以與漢,乃漢寶,非周寶也。」上曰:「善。」群臣皆稱萬歲。是日,賜壽王黃金十斤。後坐事誅。
zhǔ fù yǎn, qí guó lín zāi rén yě. xué zhǎng duǎn cóng héng shù, wǎn nǎi xué yì chūn qiū bǎi jiā zhī yán. yóu qí zhū zi jiān, zhū rú shēng xiàng yǔ pái bīn, bù róng yú qí. jiā pín, jiǎ dài wú suǒ de, běi yóu yàn zhào zhōng shān, jiē mò néng hòu, kè shén kùn. yǐ zhū hóu mò zú yóu zhě, yuán guāng yuán nián, nǎi xī rù guān jiàn wèi jiāng jūn. wèi jiāng jūn shù yán shàng, shàng bù xǐng. zī yòng fá, liú jiǔ, zhū hóu bīn kè duō yàn zhī, nǎi shàng shū què xià. cháo zòu, mù zhào rù jiàn. suǒ yán jiǔ shì, qí bā shì wèi lǜ lìng, yī shì jiàn fá xiōng nú, yuē:
主父偃,齊國臨菑人也。學長短從橫術,晚乃學《易》、《春秋》、百家之言。游齊諸子間,諸儒生相與排儐,不容於齊。家貧,假貸無所得,北游燕、趙、中山,皆莫能厚,客甚困。以諸侯莫足游者,元光元年,乃西入關見衛將軍。衛將軍數言上,上不省。資用乏,留久,諸侯賓客多厭之,乃上書闕下。朝奏,暮召入見。所言九事,其八事為律令,一事諫伐匈奴,曰:
chén wén míng zhǔ bù è qiè jiàn yǐ bó guān, zhōng chén bù bì zhòng zhū yǐ zhí jiàn, shì gù shì wú yí cè ér gōng liú wàn shì. jīn chén bù gǎn yǐn zhōng bì sǐ, yǐ xiào yú jì, yuàn bì xià xìng shè ér shǎo chá zhī.
臣聞明主不惡切諫以博觀,忠臣不避重誅以直諫,是故事無遺策而功流萬世。今臣不敢隱忠避死,以效愚計,願陛下幸赦而少察之。
sī mǎ fǎ yuē: guó suī dà, hǎo zhàn bì wáng tiān xià suī píng, wàng zhàn bì wēi. tiān xià jì píng, tiān zǐ dà kǎi, chūn sōu qiū xiǎn, zhū hóu chūn zhèn lǚ, qiū zhì bīng, suǒ yǐ bù wàng zhàn yě. qiě nù zhě nì dé yě, bīng zhě xiōng qì yě, zhēng zhě mò jié yě. gǔ zhī rén jūn yī nù bì fú shī liú xiě, gù shèng wáng chóng xíng zhī. fū wù zhàn shèng, qióng wǔ shì, wèi yǒu bù huǐ zhě yě.
《司馬法》曰:「國雖大,好戰必亡;天下雖平,忘戰必危。」天下既平,天子大愷,春搜秋獮,諸侯春振旅,秋治兵,所以不忘戰也。且怒者逆德也,兵者兇器也,爭者末節也。古之人君一怒必伏屍流血,故聖王重行之。夫務戰勝,窮武事,未有不悔者也。
xī qín huáng dì rèn zhàn shèng zhī wēi, cán shí tiān xià, bìng tūn zhàn guó, hǎi nèi wèi yī, gōng qí sān dài. wù shèng bù xiū, yù gōng xiōng nú, lǐ sī jiàn yuē: bù kě. fū xiōng nú wú chéng guō zhī jū, wěi jī zhī shǒu, qiān xǐ niǎo jǔ, nán dé ér zhì. qīng bīng shēn rù, liáng shí bì jué yùn liáng yǐ xíng, zhòng bù jí shì. dé qí dì, bù zú yǐ wèi lì dé qí mín, bù kě diào ér shǒu yě. shèng bì qì zhī, fēi mín fù mǔ, mí bì zhōng guó, gān xīn xiōng nú, fēi wán jì yě. qín huáng dì bù tīng, suì shǐ méng tián jiāng bīng ér gōng hú, què dì qiān lǐ, yǐ hé wèi jìng. dì gù zé lǔ, bù shēng wǔ gǔ, rán hòu fā tiān xià dīng nán yǐ shǒu běi hé. bào bīng lù shī shí yǒu yú nián, sǐ zhě bù kě shèng shù, zhōng bù néng yú hé ér běi. shì qǐ rén zhòng zhī bù zú, bīng gé zhī bù bèi zāi? qí shì bù kě yě. yòu shǐ tiān xià fēi chú wǎn sù, qǐ yú huáng chuí láng yá fù hǎi zhī jùn, zhuǎn shū běi hé, lǜ sān shí zhōng ér zhì yī shí. nán zǐ jí gēng bù zú yú liáng xiǎng, nǚ zǐ fǎng jī bù zú yú wéi mù. bǎi xìng mí bì, gū guǎ lǎo ruò bù néng xiāng yǎng, dào sǐ zhě xiāng wàng, gài tiān xià shǐ pàn yě.
昔秦皇帝任戰勝之威,蠶食天下,併吞戰國,海內為一,功齊三代。務勝不休,欲攻匈奴,李斯諫曰:「不可。夫匈奴無城郭之居,委積之守,遷徙鳥舉,難得而制。輕兵深入,糧食必絕;運糧以行,重不及事。得其地,不足以為利;得其民,不可調而守也。勝必棄之,非民父母,靡敝中國,甘心匈奴,非完計也。」秦皇帝不聽,遂使蒙恬將兵而攻胡,卻地千里,以河為境。地固澤鹵,不生五穀,然後發天下丁男以守北河。暴兵露師十有餘年,死者不可勝數,終不能逾河而北。是豈人眾之不足,兵革之不備哉?其勢不可也。又使天下飛芻輓粟,起於黃、腄、琅邪負海之郡,轉輸北河,率三十鍾而致一石。男子疾耕不足於糧餉,女子紡績不足於帷幕。百姓靡敝,孤寡老弱不能相養,道死者相望,蓋天下始叛也。
jí zhì gāo huáng dì dìng tiān xià, lüè dì yú biān, wén xiōng nú jù dài gǔ zhī wài ér yù jī zhī. yù shǐ chéng jiàn yuē: bù kě. fū xiōng nú, shòu jù ér niǎo sàn, cóng zhī rú bó jǐng, jīn yǐ bì xià shèng dé gōng xiōng nú, chén qiè wēi zhī. gāo dì bù tīng, suì zhì dài gǔ, guǒ yǒu píng chéng zhī wéi. gāo dì huǐ zhī, nǎi shǐ liú jìng wǎng jié hé qīn, rán hòu tiān xià wáng gān gē zhī shì.
及至高皇帝定天下,略地於邊,聞匈奴聚代谷之外而欲擊之。御史成諫曰:「不可。夫匈奴,獸聚而鳥散,從之如搏景,今以陛下盛德攻匈奴,臣竊危之。」高帝不聽,遂至代谷,果有平城之圍。高帝悔之,乃使劉敬往結和親,然後天下亡干戈之事。
gù bīng fǎ yuē: xìng shī shí wàn, rì fèi qiān jīn. qín cháng jī zhòng shù shí wàn rén, suī yǒu fù jūn shā jiāng, xì lǔ dān yú, shì zú yǐ jié yuàn shēn chóu, bù zú yǐ cháng tiān xià zhī fèi. fū xiōng nú xíng dào qīn qū, suǒ yǐ wèi yè, tiān xìng gù rán. shàng zì yú xià yīn zhōu, gù bù chéng dū, qín shòu chù zhī, bù bǐ wèi rén. fū bù shàng guān yú xià yīn zhōu zhī tǒng, ér xià xún jìn shì zhī shī, cǐ chén zhī suǒ yǐ dà kǒng, bǎi xìng suǒ jí kǔ yě. qiě fú bīng jiǔ zé biàn shēng, shì kǔ zé lǜ yì. shǐ biān jìng zhī mín mí bì chóu kǔ, jiāng lì xiāng yí ér wài shì, gù wèi tuó zhāng hán dé chéng qí sī, ér qín zhèng bù xíng, quán fēn èr zi, cǐ dé shī zhī xiào yě. gù zhōu shū yuē: ān wēi zài chū lìng, cún wáng zài suǒ yòng. yuàn bì xià shú jì zhī ér jiā chá yān.
故兵法曰:「興師十萬,日費千金。」秦常積眾數十萬人,雖有覆軍殺將,系虜單于,適足以結怨深仇,不足以償天下之費。夫匈奴行盜侵驅,所以為業,天性固然。上自虞、夏、殷、周,固不程督,禽獸畜之,不比為人。夫不上觀虞、夏、殷、周之統,而下循近世之失,此臣之所以大恐,百姓所疾苦也。且夫兵久則變生,事苦則慮易。使邊境之民靡敝愁苦,將吏相疑而外市,故尉佗、章邯得成其私,而秦政不行,權分二子,此得失之效也。故《周書》曰:「安危在出令,存亡在所用。」願陛下孰計之而加察焉。
shì shí, xú lè yán ān yì jù shàng shū yán shì wù. shū zòu, shàng zhào jiàn sān rén, wèi yuē: gōng jiē ān zài? hé xiāng jiàn zhī wǎn yě! nǎi bài yǎn lè ān jiē wèi láng zhōng. yǎn shù shàng shū yán shì, qiān yè shì zhōng láng zhōng dài fū. suì zhōng sì qiān.
是時,徐樂、嚴安亦俱上書言世務。書奏,上召見三人,謂曰:「公皆安在?何相見之晚也!」乃拜偃、樂、安皆為郎中。偃數上疏言事,遷謁事、中郎、中大夫。歲中四遷。
yǎn shuō shàng yuē: gǔ zhě zhū hóu dì bù guò bǎi lǐ, qiáng ruò zhī xíng yì zhì. jīn zhū hóu huò lián chéng shù shí, dì fāng qiān lǐ. huǎn zé jiāo shē yì wèi yín luàn jí zé zǔ qí qiáng ér hé cóng yǐ shuò jīng shī. jīn yǐ fǎ gē xuē, zé nì jié méng qǐ, qián rì cháo cuò shì yě. jīn zhū hóu zǐ dì huò shí shù, ér shì sì dài lì, yú suī gǔ ròu, wú chǐ dì zhī fēng, zé rén xiào zhī dào bù xuān. yuàn bì xià lìng zhū hóu dé tuī ēn fèn zǐ dì, yǐ dì hóu zhī. bǐ rén rén xǐ de suǒ yuàn, shàng yǐ dé shī, shí fēn qí guó. bì shāo zì xiāo ruò yǐ. yú shì shàng cóng qí jì. yòu shuō shàng yuē: mào líng chū lì, tiān xià háo jié jiān bìng zhī jiā, luàn zhòng mín, jiē kě xǐ mào líng, nèi shí jīng shī, wài xiāo jiān huá, cǐ suǒ wèi bù zhū ér hài chú. shàng yòu cóng zhī.
偃說上曰:「古者諸侯地不過百里,強弱之形易制。今諸侯或連城數十,地方千里。緩則驕奢易為淫亂;急則阻其強而合從以朔京師。今以法割削,則逆節萌起,前日朝錯是也。今諸侯子弟或十數,而適嗣代立,余雖骨肉,無尺地之封,則仁孝之道不宣。願陛下令諸侯得推恩分子弟,以地侯之。彼人人喜得所願,上以德施,實分其國。必稍自銷弱矣。」於是上從其計。又說上曰:「茂陵初立,天下豪桀兼併之家,亂眾民,皆可徙茂陵,內實京師,外銷奸猾,此所謂不誅而害除。」上又從之。
zūn lì wèi huáng hòu jí fā yàn wáng dìng guó yīn shì, yǎn yǒu gōng yān. dà chén jiē wèi qí kǒu, lù yí lèi qiān jīn. huò shuō yǎn yuē: dà héng! yǎn yuē: chén jié fà yóu xué sì shí yú nián, shēn bù dé suì, qīn bù yǐ wèi zi, kūn dì bù shōu, bīn kè qì wǒ, wǒ è rì jiǔ yǐ. zhàng fū shēng bù wǔ dǐng shí, sǐ zé wǔ dǐng hēng ěr! wú rì mù, gù dào xíng nì shī zhī.
尊立衛皇后及發燕王定國陰事,偃有功焉。大臣皆畏其口,賂遺累千金。或說偃曰:「大橫!」偃曰:「臣結髮遊學四十餘年,身不得遂,親不以為子,昆弟不收,賓客棄我,我厄日久矣。丈夫生不五鼎食,死則五鼎亨耳!吾日暮,故倒行逆施之。」
yǎn shèng yán shuò fāng dì féi ráo, wài zǔ hé, méng tián chéng yǐ zhú xiōng nú, nèi shěng zhuǎn shū shù cáo, guǎng zhōng guó, miè hú zhī běn yě. shàng lǎn qí shuō, xià gōng qīng yì, jiē yán bù biàn. gōng sūn hóng yuē: qín shí cháng fā sān shí wàn zhòng zhù běi hé, zhōng bù kě jiù, yǐ ér qì zhī. zhū mǎi chén nán qū hóng, suì zhì shuò fāng, běn yǎn jì yě.
偃盛言朔方地肥饒,外阻河,蒙恬城以逐匈奴,內省轉輸戍漕,廣中國,滅胡之本也。上覽其說,下公卿議,皆言不便。公孫弘曰:「秦時嘗發三十萬眾筑北河,終不可就,已而棄之。」朱買臣難詘弘,遂置朔方,本偃計也。
yuán shuò zhōng, yǎn yán qí wáng nèi yǒu yín shī zhī xíng, shàng bài yǎn wèi qí xiāng. zhì qí, biàn zhào kūn dì bīn kè, sàn wǔ bǎi jīn yǔ zhī, shù yuē: shǐ wú pín shí, kūn dì bù wǒ yī shí, bīn kè bù wǒ nèi mén. jīn wú xiāng qí, zhū jūn yíng wǒ huò qiān lǐ. wú yǔ zhū jūn jué yǐ, wú fù rù yǎn zhī mén! nǎi shǐ rén yǐ wáng yǔ zǐ jiān shì dòng wáng. wáng yǐ wèi zhōng bù dé tuō, kǒng xiào yàn wáng lùn sǐ, nǎi zì shā.
元朔中,偃言齊王內有淫失之行,上拜偃為齊相。至齊,遍召昆弟賓客,散五百金予之,數曰:「始吾貧時,昆弟不我衣食,賓客不我內門。今吾相齊,諸君迎我或千里。吾與諸君絕矣,毋復入偃之門!」乃使人以王與姊奸事動王。王以為終不得脫,恐效燕王論死,乃自殺。
yǎn shǐ wèi bù yī shí, cháng yóu yàn zhào, jí qí guì, fā yàn shì. zhào wáng kǒng qí wèi guó huàn, yù shàng shū yán qí yīn shì, wèi jū zhōng, bù gǎn fā. jí qí wèi qí xiāng, chū guān, jí shǐ rén shàng shū, gào yǎn shòu zhū hóu jīn, yǐ gù zhū hóu zi duō yǐ dé fēng zhě. jí qí wáng yǐ zì shā wén, shàng dà nù, yǐ wèi yǎn jié qí wáng lìng zì shā, nǎi zhēng xià lì zhì. yǎn fú shòu zhū hóu zhī jīn, shí bù jié qí wáng lìng zì shā. shàng yù wù zhū, gōng sūn hóng zhēng yuē: qí wáng zì shā wú hòu, guó chú wèi jùn, rù hàn, yǎn běn shǒu è, fēi zhū yǎn wú yǐ xiè tiān xià. nǎi suì zú yǎn.
偃始為布衣時,嘗游燕、趙,及其貴,發燕事。趙王恐其為國患,欲上書言其陰事,為居中,不敢發。及其為齊相,出關,即使人上書,告偃受諸侯金,以故諸侯子多以得封者。及齊王以自殺聞,上大怒,以為偃劫其王令自殺,乃征下吏治。偃服受諸侯之金,實不劫齊王令自殺。上欲勿誅,公孫弘爭曰:「齊王自殺無後,國除為郡,入漢,偃本首惡,非誅偃無以謝天下。」乃遂族偃。
yǎn fāng guì xìng shí, kè yǐ qiān shù, jí zú sǐ, wú yī rén shì, dú kǒng chē shōu zàng yān. shàng wén zhī, yǐ chē wèi zhǎng zhě.
偃方貴幸時,客以千數,及族死,無一人視,獨孔車收葬焉。上聞之,以車為長者。
xú lè, yàn wú zhōng rén yě. shàng shū yuē:
徐樂,燕無終人也。上書曰:
chén wén tiān xià zhī huàn, zài yú tǔ bēng, bù zài wǎ jiě, gǔ jīn yī yě. hé wèi tǔ bēng? qín zhī mò shì shì yě. chén shè wú qiān shèng zhī zūn jiāng tǔ zhī dì, shēn fēi wáng gōng dà rén míng zú zhī hòu, wú xiāng qū zhī yù, fēi yǒu kǒng céng mò zǐ zhī xián, táo zhū yī dùn zhī fù yě. rán qǐ qióng xiàng, fèn jí jīn, piān tǎn dà hū, tiān xià cóng fēng, cǐ qí gù hé yě? yóu mín kùn ér zhǔ bù xù, xià yuàn ér shàng bù zhī, sú yǐ luàn ér zhèng bù xiū, cǐ sān zhě chén shè zhī suǒ yǐ wèi zī yě. cǐ zhī wèi tǔ bēng. gù yuē tiān xià zhī huàn zài hu tǔ bēng. hé wèi wǎ jiě? wú chǔ qí zhào zhī bīng shì yě. qī guó móu wèi dà nì, hào jiē chēng wàn chéng zhī jūn, dài jiǎ shù shí wàn, wēi zú yǐ yán qí jìng nèi, cái zú yǐ quàn qí shì mín, rán bù néng xī rǎng chǐ cùn zhī dì, ér shēn wèi qín yú zhōng yuán zhě, cǐ qí gù hé yě? fēi quán qīng yú pǐ fū ér bīng ruò yú chén shè yě. dāng shì zhī shí, xiān dì zhī dé wèi shuāi, ér ān tǔ lè sú zhī mín zhòng, gù zhū hóu wú jìng wài zhī zhù. cǐ zhī wèi wǎ jiě. gù yuē tiān xià zhī huàn bù zài wǎ jiě.
臣聞天下之患,在於土崩,不在瓦解,古今一也。何謂土崩?秦之末世是也。陳涉無千乘之尊、疆土之地,身非王公大人名族之後,無鄉曲之譽,非有孔、曾、墨子之賢,陶朱、猗頓之富也。然起窮巷,奮棘矜,偏袒大呼,天下從風,此其故何也?由民困而主不恤,下怨而上不知,俗已亂而政不修,此三者陳涉之所以為資也。此之謂土崩。故曰天下之患在乎土崩。何謂瓦解?吳、楚、齊、趙之兵是也。七國謀為大逆,號皆稱萬乘之君,帶甲數十萬,威足以嚴其境內,財足以勸其士民,然不能西攘尺寸之地,而身為禽於中原者,此其故何也?非權輕於匹夫而兵弱於陳涉也。當是之時,先帝之德未衰,而安土樂俗之民眾,故諸侯無竟外之助。此之謂瓦解。故曰天下之患不在瓦解。
yóu cǐ guān zhī, tiān xià chéng yǒu tǔ bēng zhī shì, suī bù yī qióng chù zhī shì huò shǒu nán ér wēi hǎi nèi, chén shè shì yě, kuàng sān jìn zhī jūn huò cún hū? tiān xià suī wèi zhì yě, chéng néng wú tǔ bēng zhī shì, suī yǒu qiáng guó jìn bīng, bù dé hái zhǒng ér shēn wèi qín, wú chǔ shì yě, kuàng qún chén bǎi xìng, néng wèi luàn hū? cǐ èr tǐ zhě, ān wēi zhī míng yào, xián zhǔ zhī suǒ liú yì ér shēn chá yě.
由此觀之,天下誠有土崩之勢,雖布衣窮處之士或首難而危海內,陳涉是也,況三晉之君或存乎?天下雖未治也,誠能無土崩之勢,雖有強國勁兵,不得還踵而身為禽,吳、楚是也,況群臣、百姓,能為亂乎?此二體者,安危之明要,賢主之所留意而深察也。
jiān zhě, guān dōng wǔ gǔ shù bù dēng, nián suì wèi fù, mín duō qióng kùn, zhòng zhī yǐ biān jìng zhī shì, tuī shù xún lǐ ér guān zhī, mín yí yǒu bù ān qí chù zhě yǐ. bù ān gù yì dòng, yì dòng zhě, tǔ bēng zhī shì yě. gù xián zhǔ dú guān wàn huà zhī yuán, míng yú ān wēi zhī jī, xiū zhī miào táng zhī shàng, ér xiāo wèi xíng zhī huàn yě. qí yào, qī shǐ tiān xià wú tǔ bēng zhī shì ér yǐ yǐ. gù suī yǒu qiáng guó jìn bīng, bì xià zhú zǒu shòu, shè fēi niǎo, hóng yóu yàn zhī yòu, yín cóng zì zhī guān, jí chí chěng zhī lè, zì ruò. jīn shí sī zhú zhī shēng bù jué yú ěr, wéi wò zhī sī pái yōu zhū rú zhī xiào bù fá yú qián, ér tiān xià wú sù yōu. míng hé bì fù zi, sú hé bì chéng kāng! suī rán, chén qiè yǐ wèi bì xià tiān rán zhī zhì, kuān rén zhī zī, ér chéng yǐ tiān xià wèi wù, zé yǔ tāng zhī míng bù nán móu, ér chéng kāng zhī sú wèi bì bù fù xìng yě. cǐ èr tǐ zhě lì, rán hòu chù zūn ān zhī shí, yáng guǎng yù yú dāng shì, qīn tiān xià ér fú sì yí, yú ēn yí dé wèi shù shì lóng, nán miàn bèi yī shè mèi ér yī wáng gōng, cǐ bì xià zhī suǒ fú yě. chén wén tú wáng bù chéng, qí bì zú yǐ ān. ān zé bì xià hé qiú ér bù dé, hé wēi ér bù chéng, xī zhēng ér bù fú zāi?
間者,關東五穀數不登,年歲未復,民多窮困,重之以邊境之事,推數循理而觀之,民宜有不安其處者矣。不安故易動,易動者,土崩之勢也。故賢主獨觀萬化之原,明於安危之機,修之廟堂之上,而銷未形之患也。其要,期使天下無土崩之勢而已矣。故雖有強國勁兵,陛下逐走獸,射飛鳥,弘游燕之囿,淫從恣之觀,極馳騁之樂,自若。金石絲竹之聲不絕於耳,帷幄之私、俳優侏儒之笑不乏於前,而天下無宿憂。名何必復、子,俗何必成、康!雖然,臣竊以為陛下天然之質,寬仁之資,而誠以天下為務,則禹、湯之名不難侔,而成、康之俗未必不復興也。此二體者立,然後處尊安之實,揚廣譽於當世,親天下而服四夷,余恩遺德為數世隆,南面背依攝袂而揖王公,此陛下之所服也。臣聞圖王不成,其敝足以安。安則陛下何求而不得,何威而不成,奚征而不服哉?