yán zhù, kuài jī wú rén, yán fū zǐ zi yě, huò yán zú jiā zǐ yě. jùn jǔ xián liáng, duì cè bǎi yú rén, wǔ dì shàn zhù duì, yóu shì dú zhuó zhù wèi zhōng dài fū. hòu dé zhū mǎi chén wú qiū shòu wáng sī mǎ xiàng rú zhǔ fù yǎn xú lè yán ān dōng fāng shuò méi gāo jiāo cāng zhōng jūn yán cōng qí děng, bìng zài zuǒ yòu. shì shí, zhēng fá sì yí, kāi zhì biān jùn, jūn lǚ shù fā, nèi gǎi zhì dù, cháo tíng duō shì, lóu jǔ xián liáng wén xué zhī shì. gōng sūn hóng qǐ tú bù, shù nián zhì chéng xiàng, kāi dōng gé, yán xián rén yǔ móu yì, cháo jìn zòu shì, yīn yán guó jiā pián yí. shàng lìng zhù děng yǔ dà chén biàn lùn, zhōng wài xiāng yìng yǐ yì lǐ zhī wén, dà chén shù qū. qí yóu qīn xìng zhě, dōng fāng shuò méi gāo yán zhù wú qiū shòu wáng sī mǎ xiàng rú. xiàng rú cháng chēng jí bì shì. shuò gāo bù gēn chí lùn, shàng pō pái yōu chù zhī. wéi zhù yǔ shòu wáng jiàn rèn yòng, ér zhù zuì xiān jìn.
严助,会稽吴人,严夫子子也,或言族家子也。郡举贤良,对策百余人,武帝善助对,由是独擢助为中大夫。后得朱买臣、吾丘寿王、司马相如、主父偃、徐乐严安、东方朔、枚皋、胶仓、终军、严葱奇等,并在左右。是时,征伐四夷,开置边郡,军旅数发,内改制度,朝廷多事,娄举贤良文学之士。公孙弘起徒步,数年至丞相,开东阁,延贤人与谋议,朝觐奏事,因言国家便宜。上令助等与大臣辩论,中外相应以义理之文,大臣数诎。其尤亲幸者,东方朔、枚皋、严助、吾丘寿王、司马相如。相如常称疾避事。朔、皋不根持论,上颇俳优畜之。唯助与寿王见任用,而助最先进。
jiàn yuán sān nián, mǐn yuè jǔ bīng wéi dōng ōu, dōng ōu gào jí yú hàn. shí, wǔ dì nián wèi èr shí, yǐ wèn tài wèi tián fén. fén yǐ wéi yuè rén xiāng gōng jī, qí cháng shì, yòu shù fǎn fù, bù zú fán zhōng guó wǎng jiù yě, zì qín shí qì bù shǔ. yú shì zhù jí fén yuē:" tè huàn lì bù néng jiù, dé bù néng fù, chéng néng, hé gù qì zhī? qiě qín jǔ xián yáng ér qì zhī, hé dàn yuè yě! jīn xiǎo guó yǐ qióng kùn lái gào jí, tiān zǐ bù zhèn, shàng ān suǒ sù, yòu hé yǐ zi wàn guó hū?" shàng yuē:" tài wèi bù zú yǔ jì. wú xīn jí wèi, bù yù chū hǔ fú fā bīng jùn guó." nǎi qiǎn zhù yǐ jié fā bīng kuài jī. kuài jī shǒu yù jù fǎ, bù wéi fā. zhù nǎi zhǎn yī sī mǎ, yù yì zhǐ, suì fā bīng fú hǎi jiù dōng ōu. wèi zhì, mǐn yuè yǐn bīng bà.
建元三年,闽越举兵围东瓯,东瓯告急于汉。时,武帝年未二十,以问太尉田蚡。蚡以为越人相攻击,其常事,又数反复,不足烦中国往救也,自秦时弃不属。于是助诘蚡曰:“特患力不能救,德不能覆,诚能,何故弃之?且秦举咸阳而弃之,何但越也!今小国以穷困来告急,天子不振,尚安所诉,又何以子万国乎?”上曰:“太尉不足与计。吾新即位,不欲出虎符发兵郡国。”乃遣助以节发兵会稽。会稽守欲距法,不为发。助乃斩一司马,谕意指,遂发兵浮海救东瓯。未至,闽越引兵罢。
hòu sān suì, mǐn yuè fù xīng bīng jī nán yuè. nán yuè shǒu tiān zǐ yuē, bù gǎn shàn fā bīng, ér shàng shū yǐ wén. shàng duō qí yì, dà wéi fā xīng, qiǎn liǎng jiāng jūn jiāng bīng zhū mǐn yuè. huái nán wáng ān shàng shū jiàn yuē:
后三岁,闽越复兴兵击南越。南越守天子约,不敢擅发兵,而上书以闻。上多其义,大为发兴,遣两将军将兵诛闽越。淮南王安上书谏曰:
bì xià lín tiān xià, bù dé shī huì, huǎn xíng fá, báo fù liǎn, āi guān guǎ, xù gū dú, yǎng qí lǎo, zhèn kuì fá, shèng dé shàng lóng, hé zé xià qià, jìn zhě qīn fù, yuǎn zhě huái dé, tiān xià shè rán, rén ān qí shēng, zì yǐ méi shēn bú jiàn bīng gé. jīn wén yǒu sī jǔ bīng jiāng yǐ zhū yuè, chén ān qiè wèi bì xià zhòng zhī. yuè, fāng wài zhī dì, jiǎn fā wén shēn zhī mín yě. bù kě yǐ guàn dài zhī guó fǎ dù lǐ yě. zì sān dài zhī shèng, hú yuè bù yǔ shòu zhēng shuò, fēi qiáng fú néng fú, wēi fú néng zhì yě, yǐ wéi bù jū zhī dì, bù mù zhī mín, bù zú yǐ fán zhōng guó yě. gù gǔ zhě fēng nèi diān fú, fēng wài hóu fú, hóu wèi bīn fú, mán yí yào fú, róng dí huāng fú, yuǎn jìn shì yì yě. zì hàn chū dìng yǐ lái qī shí èr nián, wú yuè rén xiāng gōng jī zhě bù kě shèng shǔ, rán tiān zǐ wèi cháng jǔ bīng ér rù qí dì yě.
陛下临天下,布德施惠,缓刑罚,薄赋敛,哀鳏寡,恤孤独,养耆老,振匮乏,盛德上隆,和泽下洽,近者亲附,远者怀德,天下摄然,人安其生,自以没身不见兵革。今闻有司举兵将以诛越,臣安窃为陛下重之。越,方外之地,劗发文身之民也。不可以冠带之国法度理也。自三代之盛,胡越不与受正朔,非强弗能服,威弗能制也,以为不居之地,不牧之民,不足以烦中国也。故古者封内甸服,封外侯服,侯卫宾服,蛮夷要服,戎狄荒服,远近势异也。自汉初定已来七十二年,吴越人相攻击者不可胜数,然天子未尝举兵而入其地也。
chén wén yuè fēi yǒu chéng guō yì lǐ yě, chù xī gǔ zhī jiān, huáng zhú zhī zhōng, xí yú shuǐ dòu, biàn yú yòng zhōu, dì shēn mèi ér duō shuǐ xiǎn, zhōng guó zhī rén bù zhī qí shì zǔ ér rù qí dì, suī bǎi bù dàng qí yī. dé qí dì, bù kě jùn xiàn yě gōng zhī, bù kě bào qǔ yě. yǐ dì tú chá qí shān chuān yào sài, xiāng qù bù guò cùn shù, ér jiān dú shù bǎi qiān lǐ, zǔ xiǎn lín cóng fú néng jǐn zhe. shì zhī ruò yì, xíng zhī shén nán. tiān xià lài zōng miào zhī líng, fāng nèi dà níng, dài bái zhī lǎo bú jiàn bīng gé, mín dé fū fù xiāng shǒu, fù zǐ xiāng bǎo, bì xià zhī dé yě. yuè rén míng wéi fān chén, gòng zhòu zhī fèng, bù shū dà nèi, yī zú zhī yòng bù gěi shàng shì. zì xiāng gōng jī ér bì xià fā bīng jiù zhī, shì fǎn yǐ zhōng guó ér láo mán yí yě. qiě yuè rén yú gàng qīng bó, fù yuē fǎn fù, qí bù yòng tiān zǐ zhī fǎ dù, fēi yī rì zhī jī yě. yī bù fèng zhào, jǔ bīng zhū zhī, chén kǒng hòu bīng gé wú shí dé xī yě.
臣闻越非有城郭邑里也,处溪谷之间,篁竹之中,习于水斗,便于用舟,地深昧而多水险,中国之人不知其势阻而入其地,虽百不当其一。得其地,不可郡县也;攻之,不可暴取也。以地图察其山川要塞,相去不过寸数,而间独数百千里,阻险林丛弗能尽著。视之若易,行之甚难。天下赖宗庙之灵,方内大宁,戴白之老不见兵革,民得夫妇相守,父子相保,陛下之德也。越人名为藩臣,贡酎之奉,不输大内,一卒之用不给上事。自相攻击而陛下发兵救之,是反以中国而劳蛮夷也。且越人愚戆轻薄,负约反复,其不用天子之法度,非一日之积也。一不奉诏,举兵诛之,臣恐后兵革无时得息也。
jiān zhě, shù nián suì bǐ bù dēng, mín dài mài jué zhuì zi yǐ jiē yī shí, lài bì xià dé zé zhèn jiù zhī, dé wú zhuǎn sǐ gōu hè. sì nián bù dēng, wǔ nián fù huáng, mín shēng wèi fù. jīn fā bīng xíng shù qiān lǐ, zī yī liáng, rù yuè dì, yú jiào ér yú lǐng, tuō zhōu ér rù shuǐ, xíng shù bǎi qiān lǐ, jiā yǐ shēn lín cóng zhú, shuǐ dào shàng xià jī shí, lín zhōng duō fù shé měng shòu, xià yuè shǔ shí, ǒu xiè huò luàn zhī bìng xiāng suí shǔ yě, céng wèi shī bīng jiē rèn, sǐ shāng zhě bì zhòng yǐ. qián shí nán hǎi wáng fǎn, bì xià xiān chén shǐ jiāng jūn jiān jì jiāng bīng jī zhī, yǐ qí jūn jiàng, chù zhī shàng gàn. hòu fù fǎn, huì tiān shǔ duō yǔ, lóu chuán zú shuǐ jū jī zhào, wèi zhàn ér jí sǐ zhě guò bàn. qīn lǎo tì qì, gū zǐ tí hào, pò jiā sàn yè, yíng shī qiān lǐ zhī wài, guǒ hái gǔ ér guī. bēi āi zhī qì shù nián bù xī, zhǎng lǎo zhì jīn yǐ wéi jì. céng wèi rù qí dì ér huò yǐ zhì cǐ yǐ.
间者,数年岁比不登,民待卖爵赘子以接衣食,赖陛下德泽振救之,得毋转死沟壑。四年不登,五年复蝗,民生未复。今发兵行数千里,资衣粮,入越地,舆轿而逾领,拖舟而入水,行数百千里,夹以深林丛竹,水道上下击石,林中多蝮蛇猛兽,夏月暑时,呕泄霍乱之病相随属也,曾未施兵接刃,死伤者必众矣。前时南海王反,陛下先臣使将军间忌将兵击之,以其军降,处之上淦。后复反,会天暑多雨,楼船卒水居击棹,未战而疾死者过半。亲老涕泣,孤子啼号,破家散业,迎尸千里之外,裹骸骨而归。悲哀之气数年不息,长老至今以为记。曾未入其地而祸已至此矣。
chén wén jūn lǚ zhī hòu bì yǒu xiōng nián, yán mín zhī gè yǐ qí chóu kǔ zhī qì báo yīn yáng zhī hé, gǎn tiān dì zhī jīng, ér zāi qì wèi zhī shēng yě. bì xià dé pèi tiān dì, míng xiàng rì yuè, ēn zhì qín shòu, zé jí cǎo mù, yī rén yǒu jī hán bù zhōng qí tiān nián ér sǐ zhě, wèi zhī qī chuàng yú xīn. jīn fāng nèi wú gǒu fèi zhī jǐng, ér shǐ bì xià jiǎ zú sǐ wáng, bào lù zhōng yuán, zhān zì shān gǔ, biān jìng zhī mín wèi zhī zǎo bì yàn kāi, cháo bù jiǔ xī, chén ān qiè wèi bì xià zhòng zhī.
臣闻军旅之后必有凶年,言民之各以其愁苦之气薄阴阳之和,感天地之精,而灾气为之生也。陛下德配天地,明象日月,恩至禽兽,泽及草木,一人有饥寒不终其天年而死者,为之凄怆于心。今方内无狗吠之警,而使陛下甲卒死亡,暴露中原,沾渍山谷,边境之民为之早闭晏开,晁不久夕,臣安窃为陛下重之。
bù xí nán fāng dì xíng zhě, duō yǐ yuè wéi rén zhòng bīng qiáng, néng nán biān chéng. huái nán quán guó zhī shí, duō wèi biān lì, chén qiè wén zhī, yǔ zhōng guó yì. xiàn yǐ gāo shān, rén jī suǒ jué, chē dào bù tōng, tiān dì suǒ yǐ gé wài nèi yě. qí rù zhōng guó bì xià lǐng shuǐ, lǐng shuǐ zhī shān qiào jùn, piào shí pò zhōu, bù kě yǐ dà chuán zài shí liáng xià yě. yuè rén yù wèi biàn, bì xiān tián yú gàn jiè zhōng, jī shí liáng, nǎi rù fá cái zhì chuán. biān chéng shǒu hòu chéng jǐn, yuè rén yǒu rù fá cái zhě, zhé shōu bǔ, fén qí jī jù, suī bǎi yuè, nài biān chéng hé! qiě yuè rén mián lì bó cái, bù néng lù zhàn, yòu wú chē qí gōng nǔ zhī yòng, rán ér bù kě rù zhě, yǐ bǎo dì xiǎn, ér zhōng guó zhī rén bù néng qí shuǐ tǔ yě. chén wén yuè jiǎ zú bù xià shù shí wàn, suǒ yǐ rù zhī, wǔ bèi nǎi zú, wǎn chē fèng xiǎng zhě, bù zài qí zhōng. nán fāng shǔ shī, suǒ xià dān rè, bào lù shuǐ jū, fù shé hē shēng, jí lì duō zuò, bīng wèi xuè rèn ér bìng sǐ zhě shén èr sān, suī jǔ yuè guó ér lǔ zhī, bù zú yǐ cháng suǒ wáng.
不习南方地形者,多以越为人众兵强,能难边城。淮南全国之时,多为边吏,臣窃闻之,与中国异。限以高山,人迹所绝,车道不通,天地所以隔外内也。其入中国必下领水,领水之山峭峻,漂石破舟,不可以大船载食粮下也。越人欲为变,必先田馀干界中,积食粮,乃入伐材治船。边城守候诚谨,越人有入伐材者,辄收捕,焚其积聚,虽百越,奈边城何!且越人绵力薄材,不能陆战,又无车骑弓弩之用,然而不可入者,以保地险,而中国之人不能其水土也。臣闻越甲卒不下数十万,所以入之,五倍乃足,挽车奉饷者,不在其中。南方暑湿,所夏瘅热,暴露水居,蝮蛇蠚生,疾疠多作,兵未血刃而病死者什二三,虽举越国而虏之,不足以偿所亡。
chén wén dào lù yán, mǐn yuè wáng dì jiǎ shì ér shā zhī, jiǎ yǐ zhū sǐ, qí mín wèi yǒu suǒ shǔ. bì xià ruò yù lái nèi, chù zhī zhōng guó, shǐ zhòng chén lín cún, shī dé chuí shǎng yǐ zhāo zhì zhī, cǐ bì xié yòu fú lǎo yǐ guī shèng dé. ruò bì xià wú suǒ yòng zhī, zé jì qí jué shì, cún qí wáng guó, jiàn qí wáng hóu, yǐ wéi chù yuè, cǐ bì wěi zhì wèi fān chén, shì gòng gòng zhí. bì xià yǐ fāng cùn zhī yìn, zhàng èr zhī zǔ, tián fǔ fāng wài, bù láo yī zú, bù dùn yī jǐ, ér wēi dé bìng xíng. jīn yǐ bīng rù qí dì, cǐ bì zhèn kǒng, yǐ yǒu sī wèi yù tú miè zhī yě, bì zhì tù táo rù shān lín xiǎn zǔ. bèi ér qù zhī, zé fù xiāng qún jù liú ér shǒu zhī, lì suì jīng nián, zé shì zú bà juàn, shí liáng fá jué, nán zǐ bù dé gēng jià shù zhǒng, fù rén bù dé fǎng jī zhī rèn, dīng zhuàng cóng jūn, lǎo ruò zhuǎn xiǎng, jū zhě wú shí, xíng zhě wú liáng. mín kǔ bīng shì, wáng táo zhě bì zhòng, suí ér zhū zhī, bù kě shèng jǐn, dào zéi bì qǐ.
臣闻道路言,闽越王弟甲弑而杀之,甲以诛死,其民未有所属。陛下若欲来内,处之中国,使重臣临存,施德垂赏以招致之,此必携幼扶老以归圣德。若陛下无所用之,则继其绝世,存其亡国,建其王侯,以为畜越,此必委质为藩臣,世共贡职。陛下以方寸之印,丈二之组,填抚方外,不劳一卒,不顿一戟,而威德并行。今以兵入其地,此必震恐,以有司为欲屠灭之也,必雉兔逃入山林险阻。背而去之,则复相群聚;留而守之,历岁经年,则士卒罢倦,食粮乏绝,男子不得耕稼树种,妇人不得纺绩织纴,丁壮从军,老弱转饷,居者无食,行者无粮。民苦兵事,亡逃者必众,随而诛之,不可胜尽,盗贼必起。
chén wén zhǎng lǎo yán, qín zhī shí cháng shǐ wèi tú suī jī yuè, yòu shǐ jiān lù záo qú tōng dào. yuè rén táo rù shēn shān lín cóng, bù kě dé gōng. liú jūn tún shǒu kòng dì, kuàng rì yǐn jiǔ, shì zú láo juàn, yuè chū jī zhī. qín bīng dà pò, nǎi fā shì shù yǐ bèi zhī. dāng cǐ zhī shí, wài nèi sāo dòng, bǎi xìng mí bì, xíng zhě bù hái, wǎng zhě mò fǎn, jiē bù liáo shēng, wáng táo xiāng cóng, qún wèi dào zéi, yú shì shān dōng zhī nán shǐ xīng. cǐ lǎo zi suǒ wèi" shī zhī suǒ chǔ, jīng jí shēng zhī" zhě yě. bīng zhě xiōng shì, yī fāng yǒu jí, sì miàn jiē cóng. chén kǒng biàn gù zhī shēng, jiān xié zhī zuò, yóu cǐ shǐ yě. zhōu yì yuē:" gāo zōng fá guǐ fāng, sān nián ér kè zhī." guǐ fāng, xiǎo mán yí gāo zōng, yīn zhī shèng tiān zǐ yě. yǐ shèng tiān zǐ fá xiǎo mán yí, sān nián ér hòu kè, yán yòng bīng zhī bù kě bù zhòng yě.
臣闻长老言,秦之时尝使尉屠睢击越,又使监禄凿渠通道。越人逃入深山林丛,不可得攻。留军屯守空地,旷日引久,士卒劳倦,越出击之。秦兵大破,乃发適戍以备之。当此之时,外内骚动,百姓靡敝,行者不还,往者莫反,皆不聊生,亡逃相从,群为盗贼,于是山东之难始兴。此老子所谓“师之所处,荆棘生之”者也。兵者凶事,一方有急,四面皆从。臣恐变故之生,奸邪之作,由此始也。《周易》曰:“高宗伐鬼方,三年而克之。”鬼方,小蛮夷;高宗,殷之盛天子也。以盛天子伐小蛮夷,三年而后克,言用兵之不可不重也。
chén wén tiān zǐ zhī bīng yǒu zhēng ér wú zhàn, yán mò gǎn xiào yě. rú shǐ yuè rén méng jiǎo xìng yǐ nì zhí shì zhī yán xíng, sī yú zhī zú yǒu yī bù bèi ér guī zhě, suī dé yuè wáng zhī shǒu, chén yóu qiè wèi dà hàn xiū zhī. bì xià yǐ sì hǎi wèi jìng, jiǔ zhōu wèi jiā, bā sǒu wèi yòu, jiāng hàn wèi chí, shēng mín zhī shǔ jiē wèi chén qiè. rén tú zhī zhòng zú yǐ fèng qiān guān zhī gòng, zū shuì zhī shōu zú yǐ gěi shèng yú zhī yù. wán xīn shén míng, bǐng zhí shèng dào, fù fǔ yī, féng yù jǐ, nán miàn ér tīng duàn, hào lìng tiān xià, sì hǎi zhī nèi mò bù xiàng yīng. bì xià chuí dé huì yǐ fù lù zhī, shǐ yuán yuán zhī mín ān shēng lè yè, zé zé bèi wàn shì, chuán zhī zǐ sūn, shī zhī wú qióng. tiān xià zhī ān yóu tài shān ér sì wéi zhī yě, yí dí zhī dì hé zú yǐ wéi yī rì zhī xián, ér fán hàn mǎ zhī láo hū! shī yún" wáng yóu yǔn sāi, xú fāng jì lái", yán wáng dào shén dà, ér yuǎn fāng huái zhī yě. chén wén zhī, nóng fū láo ér jūn zǐ yǎng yān, yú zhě yán ér zhì zhě zé yān. chén ān xìng de wèi bì xià shǒu fān, yǐ shēn wéi zhàng bì, rén chén zhī rèn yě. biān jìng yǒu jǐng, ài shēn zhī sǐ ér bù bì qí yú, fēi zhōng chén yě. chén ān qiè kǒng jiāng lì zhī yǐ shí wàn zhī shī wèi yī shǐ zhī rèn yě!
臣闻天子之兵有征而无战,言莫敢校也。如使越人蒙徼幸以逆执事之颜行,厮舆之卒有一不备而归者,虽得越王之首,臣犹窃为大汉羞之。陛下以四海为境,九州为家,八薮为囿,江汉为池,生民之属皆为臣妾。人徒之众足以奉千官之共,租税之收足以给乘舆之御。玩心神明,秉执圣道,负黼依,冯玉几,南面而听断,号令天下,四海之内莫不向应。陛下垂德惠以覆露之,使元元之民安生乐业,则泽被万世,传之子孙,施之无穷。天下之安犹泰山而四维之也,夷狄之地何足以为一日之闲,而烦汗马之劳乎!《诗》云“王犹允塞,徐方既来”,言王道甚大,而远方怀之也。臣闻之,农夫劳而君子养焉,愚者言而智者择焉。臣安幸得为陛下守藩,以身为障蔽,人臣之任也。边境有警,爱身之死而不毕其愚,非忠臣也。臣安窃恐将吏之以十万之师为一使之任也!
shì shí, hàn bīng suì chū, mò yú lǐng, shì huì mǐn yuè wáng dì yú shàn shā wáng yǐ jiàng. hàn bīng bà. shàng jiā huái nán zhī yì, měi jiāng zú zhī gōng, nǎi lìng yán zhù yù yì fēng zhǐ yú nán yuè. nán yuè wáng dùn shǒu yuē:" tiān zǐ nǎi xìng xīng bīng zhū mǐn yuè, sǐ wú yǐ bào!" jí qiǎn tài zǐ suí zhù rù shì.
是时,汉兵遂出,末逾领,适会闽越王弟馀善杀王以降。汉兵罢。上嘉淮南之意,美将卒之功,乃令严助谕意风指于南越。南越王顿首曰:“天子乃幸兴兵诛闽越,死无以报!”即遣太子随助入侍。
zhù hái, yòu yù huái nán yuē:" huáng dì wèn huái nán wáng: shǐ zhōng dài fū yù shàng shū yán shì, wén zhī. zhèn fèng xiān dì zhī xiū dé, sù xīng yè mèi, míng bù néng zhú, zhòng yǐ bù dé, shì yǐ bǐ nián xiōng zāi hài zhòng. fū yǐ miǎo miǎo zhī shēn, tuō yú wáng hóu zhī shàng, nèi yǒu jī hán zhī mín, nán yí xiāng rǎng, shǐ biān sāo rán bù ān, zhèn shén jù yān. jīn wáng shēn wéi zhòng lǜ, míng tài píng yǐ bì zhèn shī, chēng sān dài zhì shèng, jì tiān jiē dì, rén jī suǒ jí, xián jǐn bīn fú, miǎo rán shén cán. jiā wáng zhī yì, mí yǒu suǒ zhōng, shǐ zhōng dài fū zhù yù zhèn yì, gào wáng yuè shì."
助还,又谕淮南曰:“皇帝问淮南王:使中大夫玉上书言事,闻之。朕奉先帝之休德,夙兴夜寐,明不能烛,重以不德,是以比年凶灾害众。夫以眇眇之身,托于王侯之上,内有饥寒之民,南夷相攘,使边骚然不安,朕甚惧焉。今王深惟重虑,明太平以弼朕失,称三代至盛,际天接地,人迹所及,咸尽宾服,藐然甚惭。嘉王之意,靡有所终,使中大夫助谕朕意,告王越事。”
zhù yù yì yuē:" jīn zhě dài wáng yǐ fā tún lín yuè shì shàng shū, bì xià gù qiǎn chén zhù gào wáng qí shì. wáng jū yuǎn, shì báo jù, bù yǔ wáng tóng qí jì. cháo yǒu quē zhèng, yí wáng zhī yōu, bì xià shén hèn zhī. fū bīng gù xiōng qì, míng zhǔ zhī suǒ chóng chū yě, rán zì wǔ dì sān wáng jìn bào zhǐ luàn, fēi bīng, wèi zhī wén yě. hàn wèi tiān xià zōng, cāo shā shēng zhī bǐng, yǐ zhì hǎi nèi zhī mìng, wēi zhě wàng ān, luàn zhě áng zhì. jīn mǐn yuè wáng hěn lì bù rén, shā qí gǔ ròu, lí qí qīn qī, suǒ wéi shén duō bú yì, yòu shù jǔ bīng qīn líng bǎi yuè, bìng jiān lín guó, yǐ wéi bào qiáng, yīn jì qí cè, rù fán xún yáng lóu chuán, yù zhāo kuài jī zhī dì, yǐ jiàn jù jiàn zhī jī. jīn zhě, biān yòu yán mǐn wáng lǜ liǎng guó jī nán yuè. bì xià wèi wàn mín ān wēi jiǔ yuǎn zhī jì, shǐ rén yù gào zhī yuē:' tiān xià ān níng, gè jì shì fǔ mín, jìn wú gǎn xiāng bìng.' yǒu sī yí qí yǐ hǔ láng zhī xīn, tān jù bǎi yuè zhī lì, huò yú nì shùn, bù fèng míng zhào, zé kuài jī yù zhāng bì yǒu zhǎng huàn. qiě tiān zǐ zhū ér bù fá, yān yǒu láo bǎi xìng kǔ shì zú hū? gù qiǎn liǎng jiāng tún yú jìng shàng, zhèn wēi wǔ, yáng shēng xiāng, tún céng wèi huì, tiān yòu qí zhōng, mǐn wáng yǔn mìng, zhé qiǎn shǐ zhě bà tún, wú hòu nóng shí. nán yuè wáng shén jiā bèi huì zé, méng xiū dé, yuàn gé xīn yì xíng, shēn cóng shǐ zhě rù xiè. yǒu gǒu mǎ zhī bìng, bù néng shèng fú, gù qiǎn tài zǐ yīng qí rù shì bìng yǒu chōu, yuàn fú běi quē, wàng dà tíng, yǐ bào shèng dé. mǐn wáng yǐ bā yuè jǔ bīng yú yě nán, shì zú bà juàn, sān wáng zhī zhòng xiāng yǔ gōng zhī, yīn qí ruò dì yú shàn yǐ chéng qí zhū, zhì jīn guó kōng xū, qiǎn shǐ zhě shàng fú jié, qǐng suǒ lì, bù gǎn zì lì, yǐ dài tiān zǐ zhī míng zhào. cǐ yī jǔ, bù cuò yī bīng zhī fēng, bù yòng yī zú zhī sǐ, ér mǐn wáng fú gū, nán yuè bèi zé, wēi zhèn bào wáng, yì cún wēi guó, cǐ zé bì xià shēn jì yuǎn lǜ zhī suǒ chū yě. shì xiào jiàn qián, gù shǐ chén zhù lái yù wáng yì."
助谕意曰:“今者大王以发屯临越事上书,陛下故遣臣助告王其事。王居远,事薄遽,不与王同其计。朝有阙政,遗王之忧,陛下甚恨之。夫兵固凶器,明主之所重出也,然自五帝、三王禁暴止乱,非兵,未之闻也。汉为天下宗,操杀生之柄,以制海内之命,危者望安,乱者卬治。今闽越王狠戾不仁,杀其骨肉,离其亲戚,所为甚多不义,又数举兵侵陵百越,并兼邻国,以为暴强,阴计奇策,入燔寻阳楼船,欲招会稽之地,以践句践之迹。今者,边又言闽王率两国击南越。陛下为万民安危久远之计,使人谕告之曰:‘天下安宁,各继世抚民,禁毋敢相并。’有司疑其以虎狼之心,贪据百越之利,或于逆顺,不奉明诏,则会稽、豫章必有长患。且天子诛而不伐,焉有劳百姓苦士卒乎?故遣两将屯于境上,震威武,扬声乡,屯曾未会,天诱其衷,闽王陨命,辄遣使者罢屯,毋后农时。南越王甚嘉被惠泽,蒙休德,愿革心易行,身从使者入谢。有狗马之病,不能胜服,故遣太子婴齐入侍;病有瘳,愿伏北阙,望大廷,以报盛德。闽王以八月举兵于冶南,士卒罢倦,三王之众相与攻之,因其弱弟馀善以成其诛,至今国空虚,遣使者上符节,请所立,不敢自立,以待天子之明诏。此一举,不挫一兵之锋,不用一卒之死,而闽王伏辜,南越被泽,威震暴王,义存危国,此则陛下深计远虑之所出也。事效见前,故使臣助来谕王意。”
yú shì wáng xiè yuē:" suī tāng fá jié, wén wáng fá chóng, chéng bù guò cǐ. chén ān wàng yǐ yú yì kuáng yán, bì xià bù rěn jiā zhū, shǐ shǐ zhě lín zhào chén ān yǐ suǒ bù wén, chéng bù shèng hòu xìng!" zhù yóu shì yǔ huái nán wáng xiāng jié ér hái. shàng dà yuè.
于是王谢曰:“虽汤伐桀,文王伐崇,诚不过此。臣安妄以愚意狂言,陛下不忍加诛,使使者临诏臣安以所不闻,诚不胜厚幸!”助由是与淮南王相结而还。上大说。
zhù shì yàn cóng róng, shàng wèn zhù jū xiāng lǐ shí, zhù duì yuē:" jiā pín, wèi yǒu xù fù rén suǒ rǔ." shàng wèn suǒ yù, duì yuàn wèi kuài jī tài shǒu. yú shì bài wèi kuài jī tài shǒu. shù nián, bù wén wèn. cì shū yuē:" zhì zhào kuài jī tài shǒu: jūn yàn chéng míng zhī lú, láo shì cóng zhī shì, huái gù tǔ, chū wèi jùn lì. kuài jī dōng jiē yú hǎi, nán jìn zhū yuè, běi zhěn dà jiāng. jiān zhě, kuò yān jiǔ bù wén wèn, jù yǒu chūn qiū duì, wú yǐ sū qín cóng héng." zhù kǒng, shàng shū xiè chēng:" chūn qiū tiān wáng chū jū yú zhèng, bù néng shì mǔ, gù jué zhī. chén shì jūn, yóu zǐ shì fù mǔ yě, chén zhù dāng fú zhū. bì xià bù rěn jiā zhū, yuàn fèng sān nián jì zuì." zhào xǔ, yīn liú shì zhōng. yǒu qí yì, zhé shǐ wéi wén, jí zuò fù sòng shù shí piān.
助侍燕从容,上问助居乡里时,助对曰:“家贫,为友婿富人所辱。”上问所欲,对愿为会稽太守。于是拜为会稽太守。数年,不闻问。赐书曰:“制诏会稽太守:君厌承明之庐,劳侍从之事,怀故土,出为郡吏。会稽东接于海,南近诸越,北枕大江。间者,阔焉久不闻问,具有《春秋》对,毋以苏秦从横。”助恐,上书谢称:“《春秋》天王出居于郑,不能事母,故绝之。臣事君,犹子事父母也,臣助当伏诛。陛下不忍加诛,愿奉三年计最。”诏许,因留侍中。有奇异,辄使为文,及作赋颂数十篇。
hòu huái nán wáng lái zhāo, hòu lù yí zhù, jiāo sī lùn yì. jí huái nán wáng fǎn, shì yǔ zhù xiāng lián, shàng báo qí zuì, yù wù zhū. tíng wèi zhāng tāng zhēng, yǐ wéi zhù chū rù jìn mén, fù xīn zhī chén, ér wài yǔ zhū hóu jiāo sī rú cǐ, bù zhū, hòu bù kě zhì. zhù jìng qì shì.
后淮南王来朝,厚赂遗助,交私论议。及淮南王反,事与助相连,上薄其罪,欲勿诛。廷尉张汤争,以为助出入禁门,腹心之臣,而外与诸侯交私如此,不诛,后不可治。助竟弃市。
zhū mǎi chén zì wēng zi, wú rén yě. jiā pín, hǎo dú shū, bù zhì chǎn yè, cháng yì xīn qiáo, mài yǐ gěi shí, dān shù xīn, xíng qiě sòng shū. qí qī yì fù dài xiāng suí, shù zhǐ mǎi chén wú gē ǒu dào zhōng. mǎi chén yù yì jí gē, qī xiū zhī, qiú qù. mǎi chén xiào yuē:" wǒ nián wǔ shí dāng fù guì, jīn yǐ sì shí yú yǐ. nǚ kǔ rì jiǔ, dài wǒ fù guì bào nǚ gōng." qī huì nù yuē:" rú gōng děng, zhōng è sǐ gōu zhōng ěr, hé néng fù guì!" mǎi chén bù néng liú, jí tīng qù. qí hòu, mǎi chén dú xíng gē dào zhōng, fù xīn mù jiān. gù qī yǔ fū jiā jù shàng zhǒng, jiàn mǎi chén jī hán, hū fàn yǐn zhī.
朱买臣字翁子,吴人也。家贫,好读书,不治产业,常刈薪樵,卖以给食,担束薪,行且诵书。其妻亦负戴相随,数止买臣毋歌呕道中。买臣愈益疾歌,妻羞之,求去。买臣笑曰:“我年五十当富贵,今已四十余矣。女苦日久,待我富贵报女功。”妻恚怒曰:“如公等,终饿死沟中耳,何能富贵!”买臣不能留,即听去。其后,买臣独行歌道中,负薪墓间。故妻与夫家俱上冢,见买臣饥寒,呼饭饮之。
hòu shù suì, mǎi chén suí shàng jì lì wèi zú, jiāng zhòng chē zhì cháng ān, yì quē shàng shū, shū jiǔ bù bào. dài zhào gōng chē, liáng yòng fá, shàng jì lì zú gèng qǐ gài zhī. huì yì zi yán zhù guì xìng, jiàn mǎi chén, zhào jiàn, shuō chūn qiū, yán chǔ cí, dì shén shuō zhī, bài mǎi chén wèi zhōng dài fū, yǔ yán zhù jù shì zhōng. shì shí, fāng zhù shuò fāng, gōng sūn hóng jiàn, yǐ wéi bà bì zhōng guó. shàng shǐ mǎi chén nán qū hóng, yǔ zài hóng chuán. hòu mǎi chén zuò shì miǎn, jiǔ zhī, zhào dài zhào.
后数岁,买臣随上计吏为卒,将重车至长安,诣阙上书,书久不报。待诏公车,粮用乏,上计吏卒更乞丐之。会邑子严助贵幸,荐买臣,召见,说《春秋》,言《楚词》,帝甚说之,拜买臣为中大夫,与严助俱侍中。是时,方筑朔方,公孙弘谏,以为罢敝中国。上使买臣难诎弘,语在《弘传》。后买臣坐事免,久之,召待诏。
shì shí, dōng yuè shù fǎn fù, mǎi chén yīn yán:" gù dōng yuè wáng jū bǎo quán shān, yī rén shǒu xiǎn, qiān rén bù dé shàng. jīn wén dōng yuè wáng gèng xǐ chù nán xíng, qù quán shān wǔ bǎi lǐ, jū dà zé zhōng. jīn fā bīng fú hǎi, zhí zhǐ quán shān, chén zhōu liè bīng, xí juǎn nán xíng, kě pò miè yě." shàng bài mǎi chén kuài jī tài shǒu. shàng wèi mǎi chén yuē:" fù guì bù guī gù xiāng, rú yī xiù yè xíng, jīn zi hé rú?" mǎi chén dùn shǒu cí xiè. zhào mǎi chén dào jùn, zhì lóu chuán, bèi liáng shí shuǐ zhàn jù, xū zhào shū dào, jūn yǔ jù jìn.
是时,东越数反复,买臣因言:“故东越王居保泉山,一人守险,千人不得上。今闻东越王更徙处南行,去泉山五百里,居大泽中。今发兵浮海,直指泉山,陈舟列兵,席卷南行,可破灭也。”上拜买臣会稽太守。上谓买臣曰:“富贵不归故乡,如衣绣夜行,今子何如?”买臣顿首辞谢。诏买臣到郡,治楼船,备粮食、水战具,须诏书到,军与俱进。
chū, mǎi chén miǎn, dài zhào, cháng cóng kuài jī shǒu dǐ zhě jì jū fàn shí. bài wèi tài shǒu, mǎi chén yī gù yī, huái qí yìn shòu, bù guī jùn dǐ. zhí shàng jì shí, kuài jī lì fāng xiāng yǔ qún yǐn, bù shì mǎi chén. mǎi chén rù shì zhōng, shǒu dǐ yǔ gòng shí, shí qiě bǎo, shǎo jiàn qí shòu, shǒu dǐ guài zhī, qián yǐn qí shòu, shì qí yìn, kuài jī tài shǒu zhāng yě. shǒu dǐ jīng, chū yǔ shàng jì yuàn lì. jiē zuì, dà hū yuē:" wàng dàn ěr!" shǒu dǐ yuē:" shì lái shì zhī." qí gù rén sù qīng mǎi chén zhě rù nèi shì zhī, hái zǒu, jí hū yuē:" shí rán!" zuò zhōng jīng hài, bái shǒu chéng, xiāng tuī pái chén liè zhōng tíng bài yè. mǎi chén xú chū hù. yǒu qǐng, cháng ān jiù lì chéng sì mǎ chē lái yíng, mǎi chén suì chéng chuán qù. kuài jī wén tài shǒu qiě zhì, fā mín chú dào, xiàn zhǎng lì bìng sòng yíng, chē bǎi yú chéng. rù wú jiè, jiàn qí gù qī qī fū zhì dào. mǎi chén zhù chē, hū lìng hòu chē zài qí fū qī, dào tài shǒu shě, zhì yuán zhōng, gěi shí zhī. jū yī yuè, qī zì jīng sǐ, mǎi chén qǐ qí fū qián, lìng zàng. xī zhào jiàn gù rén yǔ yǐn shí zhū cháng yǒu ēn zhě, jiē bào fù yān.
初,买臣免,待诏,常从会稽守邸者寄居饭食。拜为太守,买臣衣故衣,怀其印绶,步归郡邸。直上计时,会稽吏方相与群饮,不视买臣。买臣入室中,守邸与共食,食且饱,少见其绶,守邸怪之,前引其绶,视其印,会稽太守章也。守邸惊,出语上计掾吏。皆醉,大呼曰:“妄诞耳!”守邸曰:“试来视之。”其故人素轻买臣者入内视之,还走,疾呼曰:“实然!”坐中惊骇,白守丞,相推排陈列中庭拜谒。买臣徐出户。有顷,长安厩吏乘驷马车来迎,买臣遂乘传去。会稽闻太守且至,发民除道,县长吏并送迎,车百余乘。入吴界,见其故妻、妻夫治道。买臣驻车,呼令后车载其夫妻,到太守舍,置园中,给食之。居一月,妻自经死,买臣乞其夫钱,令葬。悉召见故人与饮食诸尝有恩者,皆报复焉。
jū suì yú, mǎi chén shòu zhào jiāng bīng, yǔ héng hǎi jiāng jūn hán shuō děng jù jī pò dōng yuè, yǒu gōng. zhēng rù wéi zhǔ jué dū wèi, liè yú jiǔ qīng.
居岁余,买臣受诏将兵,与横海将军韩说等俱击破东越,有功。征入为主爵都尉,列于九卿。
shù nián, zuò fǎ miǎn guān, fù wèi chéng xiàng zhǎng shǐ. zhāng tāng wèi yù shǐ dài fū. shǐ, mǎi chén yǔ yán zhù jù shì zhōng, guì yòng shì, tāng shàng wèi xiǎo lì, qū zǒu mǎi chén děng qián. hòu tāng yǐ yán wèi zhì huái nán yù, pái xiàn yán zhù, mǎi chén yuàn tāng. jí mǎi chén wèi zhǎng shǐ, tāng shù xíng chéng xiàng shì, zhī mǎi chén sù guì, gù líng zhé zhī. mǎi chén jiàn tāng, zuò chuáng shàng fú wèi lǐ. mǎi chén shēn yuàn, cháng yù sǐ zhī. hòu suì gào tāng yīn shì, tāng zì shā, shàng yì zhū mǎi chén. mǎi chén zǐ shān fǔ guān zhì jùn shǒu, yòu fú fēng.
数年,坐法免官,复为丞相长史。张汤为御史大夫。始,买臣与严助俱侍中,贵用事,汤尚为小吏,趋走买臣等前。后汤以延尉治淮南狱,排陷严助,买臣怨汤。及买臣为长史,汤数行丞相事,知买臣素贵,故陵折之。买臣见汤,坐床上弗为礼。买臣深怨,常欲死之。后遂告汤阴事,汤自杀,上亦诛买臣。买臣子山拊官至郡守,右扶风。
wú qiū shòu wáng zì zi gàn, zhào rén yě. nián shào, yǐ shàn gé wǔ zhào dài zhào. zhào shǐ cóng zhōng dài fū dǒng zhòng shū shòu chūn qiū, gāo cái tōng míng. qiān shì zhōng zhōng láng, zuò fǎ miǎn. shàng shū xiè zuì, yuàn yǎng mǎ huáng mén, shàng bù xǔ. hòu yuàn shǒu sāi gǎn kòu nán, fù bù xǔ. jiǔ zhī, shàng shū yuàn jī xiōng nú, zhào wèn zhuàng, shòu wáng duì liáng shàn, fù zhào wèi láng.
吾丘寿王字子赣,赵人也。年少,以善格五召待诏。诏使从中大夫董仲舒受《春秋》,高才通明。迁侍中中郎,坐法免。上书谢罪,愿养马黄门,上不许。后愿守塞扞寇难,复不许。久之,上疏愿击匈奴,诏问状,寿王对良善,复召为郎。
shāo qiān, huì dōng jùn dào zéi qǐ, bài wèi dōng jùn dū wèi. shàng yǐ shòu wáng wèi dū wèi, bù fù zhì tài shǒu. shì shí, jūn lǚ shù fā, nián suì bù shú, duō dào zéi. zhào cì shòu wáng xǐ shū yuē:" zi zài zhèn qián zhī shí, zhī lüè fú còu, yǐ wéi tiān xià shǎo shuāng, hǎi nèi guǎ èr. jí zhì lián shí yú chéng zhī shǒu, rèn sì qiān dàn zhī zhòng, zhí shì bìng fèi, dào zéi cóng héng, shén bù chēng zài qián shí, hé yě?" shòu wáng xiè zuì, yīn yán qí zhuàng.
稍迁,会东郡盗贼起,拜为东郡都尉。上以寿王为都尉,不复置太守。是时,军旅数发,年岁不熟,多盗贼。诏赐寿王玺书曰:“子在朕前之时,知略辐凑,以为天下少双,海内寡二。及至连十余城之守,任四千石之重,职事并废,盗贼从横,甚不称在前时,何也?”寿王谢罪,因言其状。
hòu zhēng rù wèi guāng lù dài fu shì zhōng. chéng xiàng gōng sūn hóng zòu yán:" mín bù dé xié gōng nǔ. shí zéi guō nǔ, bǎi lì bù gǎn qián, dào zéi bù zhé fú gū, miǎn tuō zhě zhòng, hài guǎ ér lì duō, cǐ dào zéi suǒ yǐ fān yě. jìn mín bù dé xié gōng nǔ, zé dào zéi zhí duǎn bīng, duǎn bīng jiē zé zhòng zhě shèng. yǐ zhòng lì bǔ guǎ zéi, qí shì bì děi. dào zéi yǒu hài wú lì, qiě mò fàn fǎ, xíng cuò zhī dào yě. chén yú yǐ wéi jìn mín wú dé xié gōng nǔ biàn." shàng xià qí yì. shòu wáng duì yuē:
后征入为光禄大夫侍中。丞相公孙弘奏言:“民不得挟弓弩。十贼彍弩,百吏不敢前,盗贼不辄伏辜,免脱者众,害寡而利多,此盗贼所以蕃也。禁民不得挟弓弩,则盗贼执短兵,短兵接则众者胜。以众吏捕寡贼,其势必得。盗贼有害无利,且莫犯法,刑错之道也。臣愚以为禁民毋得挟弓弩便。”上下其议。寿王对曰:
chén wén gǔ zhě zuò wǔ bīng, fēi yǐ xiāng hài, yǐ jìn bào tǎo xié yě. ān jū zé yǐ zhì měng shòu ér bèi fēi cháng, yǒu shì zé yǐ shè shǒu wèi ér shī xíng zhèn. jí zhì zhōu shì shuāi wēi, shàng wú míng wáng, zhū hóu lì zhèng, qiáng qīn ruò, zhòng bào guǎ, hǎi nèi wán bì, qiǎo zhà bìng shēng. shì yǐ zhī zhě xiàn yú, yǒng zhě wēi qiè, gǒu yǐ dé shèng wèi wù, bù gù yì lǐ. gù jī biàn xiè shì, suǒ yǐ xiāng zéi hài zhī jù bù kě shèng shǔ. yú shì qín jiān tiān xià, fèi wáng dào, lì sī yì, miè shī shū ér shǒu fǎ lìng, qù rén ēn ér rèn xíng lù, duò míng chéng, shā háo jié, xiāo jiǎ bīng, zhé fēng rèn. qí hòu, mín yǐ yōu chú chuí tǐng xiāng tà jī, fàn fǎ zī zhòng, dào zéi bù shèng, zhì yú zhě yī sāi lù, qún dào mǎn shān, zú yǐ luàn wáng. gù shèng wáng wù jiào huà ér shěng jìn fáng, zhī qí bù zú shì yě.
臣闻古者作五兵,非以相害,以禁暴讨邪也。安居则以制猛兽而备非常,有事则以设守卫而施行阵。及至周室衰微,上无明王,诸侯力政,强侵弱,众暴寡,海内抏敝,巧诈并生。是以知者陷愚,勇者威怯,苟以得胜为务,不顾义理。故机变械饰,所以相贼害之具不可胜数。于是秦兼天下,废王道,立私议,灭《诗》、《书》而首法令,去仁恩而任刑戮,堕名城,杀豪桀,销甲兵,折锋刃。其后,民以耰锄箠梃相挞击,犯法滋众,盗贼不胜,至于赭衣塞路,群盗满山,卒以乱亡。故圣王务教化而省禁防,知其不足恃也。
jīn bì xià zhāo míng dé, jiàn tài píng, jǔ jùn cái, xīng xué guān, sān gōng yǒu sī huò yóu qióng xiàng, qǐ bái wū, liè dì ér fēng, yǔ nèi rì huà, fāng wài xiāng fēng, rán ér dào zéi yóu yǒu zhě, jùn guó èr qiān dàn zhī zuì, fēi xié gōng nǔ zhī guò yě. lǐ yuē nán zǐ shēng, sāng hú péng shǐ yǐ jǔ zhī, míng shì yǒu shì yě. kǒng zǐ yuē:" wú hé zhí, zhí shè hū?" dà shè zhī lǐ, zì tiān zǐ jiàng jí shù rén, sān dài zhī dào yě. shī yún" dà hóu jì kàng, gōng shǐ sī zhāng, shè fū jì tóng, xiàn ěr fā gōng", yán guì zhōng yě. yú wén shèng wáng hé shè yǐ míng jiào yǐ, wèi wén gōng shǐ zhī wèi jìn yě. qiě suǒ wéi jìn zhě, wèi dào zéi zhī yǐ gōng duó yě. gōng duó zhī zuì sǐ, rán ér bù zhǐ zhě, dà jiān zhī yú zhòng zhū gù bù bì yě. chén kǒng xié rén xié zhī ér lì bù néng zhǐ, liáng mín yǐ zì bèi ér dǐ fǎ jìn, shì shàn zéi wēi ér duó mín jiù yě. qiè yǐ wéi wú yì yú jìn jiān, ér fèi xiān wáng zhī diǎn, shǐ xué zhě bù dé xí xíng qí lǐ, dà bù biàn.
今陛下昭明德,建太平,举俊才,兴学官,三公有司或由穷巷,起白屋,裂地而封,宇内日化,方外乡风,然而盗贼犹有者,郡国二千石之罪,非挟弓弩之过也。《礼》曰男子生,桑弧蓬矢以举之,明示有事也。孔子曰:“吾何执,执射乎?”大射之礼,自天子降及庶人,三代之道也。《诗》云“大侯既抗,弓矢斯张,射夫既同,献尔发功”,言贵中也。愚闻圣王合射以明教矣,未闻弓矢之为禁也。且所为禁者,为盗贼之以攻夺也。攻夺之罪死,然而不止者,大奸之于重诛固不避也。臣恐邪人挟之而吏不能止,良民以自备而抵法禁,是擅贼威而夺民救也。窃以为无益于禁奸,而废先王之典,使学者不得习行其礼,大不便。
shū zòu, shàng yǐ nán chéng xiàng hóng. hóng qū fú yān.
书奏,上以难丞相弘。弘诎服焉。
jí fén yīn dé bǎo dǐng, wǔ dì jiā zhī, jiàn jiàn zōng miào, zāng yú gān quán gōng. qún chén jiē shàng shòu hè yuē:" bì xià de zhōu dǐng." shòu wáng dú yuē fēi zhōu dǐng. shàng wén zhī, zhào ér wèn zhī, yuē:" jīn zhèn dé zhōu dǐng, qún chén jiē yǐ wéi rán, shòu wáng dú yǐ wéi fēi, hé yě? yǒu shuō zé kě, wú shuō zé sǐ." shòu wáng duì yuē:" chén ān gǎn wú shuō! chén wén zhōu dé shǐ hū hòu jì, cháng yú gōng liú, dà yú dài wáng, chéng yú wén wǔ, xiǎn yú zhōu gōng, dé zé shàng zhāo, tiān xià lòu quán, wú suǒ bù tōng. shàng tiān bào yìng, dǐng wèi zhōu chū, gù míng yuē zhōu dǐng. jīn hàn zì gāo zǔ jì zhōu, yì zhāo dé xiǎn xíng, bù ēn shī huì, liù hé hé tóng. zhì yú bì xià, huī kuò zǔ yè, gōng dé yù shèng, tiān ruì bìng zhì, zhēn xiáng bì jiàn. xī qín shǐ huáng qīn chū dǐng yú péng chéng ér bù néng dé, tiān zuò yǒu dé ér bǎo dǐng zì chū, cǐ tiān zhī suǒ yǐ yǔ hàn, nǎi hàn bǎo, fēi zhōu bǎo yě." shàng yuē:" shàn." qún chén jiē chēng wàn suì. shì rì, cì shòu wáng huáng jīn shí jīn. hòu zuò shì zhū.
及汾阴得宝鼎,武帝嘉之,荐见宗庙,臧于甘泉宫。群臣皆上寿贺曰:“陛下得周鼎。”寿王独曰非周鼎。上闻之,召而问之,曰:“今朕得周鼎,群臣皆以为然,寿王独以为非,何也?有说则可,无说则死。”寿王对曰:“臣安敢无说!臣闻周德始乎后稷,长于公刘,大于大王,成于文、武,显于周公,德泽上昭,天下漏泉,无所不通。上天报应,鼎为周出,故名曰周鼎。今汉自高祖继周,亦昭德显行,布恩施惠,六合和同。至于陛下,恢廓祖业,功德愈盛,天瑞并至,珍祥毕见。昔秦始皇亲出鼎于彭城而不能得,天祚有德而宝鼎自出,此天之所以与汉,乃汉宝,非周宝也。”上曰:“善。”群臣皆称万岁。是日,赐寿王黄金十斤。后坐事诛。
zhǔ fù yǎn, qí guó lín zāi rén yě. xué cháng duǎn cóng héng shù, wǎn nǎi xué yì chūn qiū bǎi jiā zhī yán. yóu qí zhū zǐ jiān, zhū rú shēng xiàng yǔ pái bīn, bù róng yú qí. jiā pín, jiǎ dài wú suǒ de, běi yóu yān zhào zhōng shān, jiē mò néng hòu, kè shén kùn. yǐ zhū hóu mò zú yóu zhě, yuán guāng yuán nián, nǎi xī rù guān jiàn wèi jiāng jūn. wèi jiāng jūn shù yán shàng, shàng bù xǐng. zī yòng fá, liú jiǔ, zhū hóu bīn kè duō yàn zhī, nǎi shàng shū què xià. cháo zòu, mù zhào rù jiàn. suǒ yán jiǔ shì, qí bā shì wèi lǜ lìng, yī shì jiàn fá xiōng nú, yuē:
主父偃,齐国临菑人也。学长短从横术,晚乃学《易》、《春秋》、百家之言。游齐诸子间,诸儒生相与排傧,不容于齐。家贫,假贷无所得,北游燕、赵、中山,皆莫能厚,客甚困。以诸侯莫足游者,元光元年,乃西入关见卫将军。卫将军数言上,上不省。资用乏,留久,诸侯宾客多厌之,乃上书阙下。朝奏,暮召入见。所言九事,其八事为律令,一事谏伐匈奴,曰:
chén wén míng zhǔ bù è qiè jiàn yǐ bó guān, zhōng chén bù bì zhòng zhū yǐ zhí jiàn, shì gù shì wú yí cè ér gōng liú wàn shì. jīn chén bù gǎn yǐn zhōng bì sǐ, yǐ xiào yú jì, yuàn bì xià xìng shè ér shǎo chá zhī.
臣闻明主不恶切谏以博观,忠臣不避重诛以直谏,是故事无遗策而功流万世。今臣不敢隐忠避死,以效愚计,愿陛下幸赦而少察之。
sī mǎ fǎ yuē:" guó suī dà, hào zhàn bì wáng tiān xià suī píng, wàng zhàn bì wēi." tiān xià jì píng, tiān zǐ dà kǎi, chūn sōu qiū xiǎn, zhū hóu chūn zhèn lǚ, qiū zhì bīng, suǒ yǐ bù wàng zhàn yě. qiě nù zhě nì dé yě, bīng zhě xiōng qì yě, zhēng zhě mò jié yě. gǔ zhī rén jūn yī nù bì fú shī liú xiě, gù shèng wáng chóng xíng zhī. fū wù zhàn shèng, qióng wǔ shì, wèi yǒu bù huǐ zhě yě.
《司马法》曰:“国虽大,好战必亡;天下虽平,忘战必危。”天下既平,天子大恺,春搜秋狝,诸侯春振旅,秋治兵,所以不忘战也。且怒者逆德也,兵者凶器也,争者末节也。古之人君一怒必伏尸流血,故圣王重行之。夫务战胜,穷武事,未有不悔者也。
xī qín huáng dì rèn zhàn shèng zhī wēi, cán shí tiān xià, bìng tūn zhàn guó, hǎi nèi wèi yī, gōng qí sān dài. wù shèng bù xiū, yù gōng xiōng nú, lǐ sī jiàn yuē:" bù kě. fū xiōng nú wú chéng guō zhī jū, wěi jī zhī shǒu, qiān xǐ niǎo jǔ, nán de ér zhì. qīng bīng shēn rù, liáng shí bì jué yùn liáng yǐ xíng, zhòng bù jí shì. dé qí dì, bù zú yǐ wéi lì dé qí mín, bù kě tiáo ér shǒu yě. shèng bì qì zhī, fēi mín fù mǔ, mí bì zhōng guó, gān xīn xiōng nú, fēi wán jì yě." qín huáng dì bù tīng, suì shǐ méng tián jiāng bīng ér gōng hú, què dì qiān lǐ, yǐ hé wèi jìng. dì gù zé lǔ, bù shēng wǔ gǔ, rán hòu fā tiān xià dīng nán yǐ shǒu běi hé. bào bīng lù shī shí yǒu yú nián, sǐ zhě bù kě shèng shǔ, zhōng bù néng yú hé ér běi. shì qǐ rén zhòng zhī bù zú, bīng gé zhī bù bèi zāi? qí shì bù kě yě. yòu shǐ tiān xià fēi chú wǎn sù, qǐ yú huáng chuí láng yá fù hǎi zhī jùn, zhuǎn shū běi hé, lǜ sān shí zhōng ér zhì yī shí. nán zǐ jí gēng bù zú yú liáng xiǎng, nǚ zǐ fǎng jī bù zú yú wéi mù. bǎi xìng mí bì, gū guǎ lǎo ruò bù néng xiāng yǎng, dào sǐ zhě xiāng wàng, gài tiān xià shǐ pàn yě.
昔秦皇帝任战胜之威,蚕食天下,并吞战国,海内为一,功齐三代。务胜不休,欲攻匈奴,李斯谏曰:“不可。夫匈奴无城郭之居,委积之守,迁徙鸟举,难得而制。轻兵深入,粮食必绝;运粮以行,重不及事。得其地,不足以为利;得其民,不可调而守也。胜必弃之,非民父母,靡敝中国,甘心匈奴,非完计也。”秦皇帝不听,遂使蒙恬将兵而攻胡,却地千里,以河为境。地固泽卤,不生五谷,然后发天下丁男以守北河。暴兵露师十有余年,死者不可胜数,终不能逾河而北。是岂人众之不足,兵革之不备哉?其势不可也。又使天下飞刍挽粟,起于黄、腄、琅邪负海之郡,转输北河,率三十钟而致一石。男子疾耕不足于粮饷,女子纺绩不足于帷幕。百姓靡敝,孤寡老弱不能相养,道死者相望,盖天下始叛也。
jí zhì gāo huáng dì dìng tiān xià, lüè dì yú biān, wén xiōng nú jù dài gǔ zhī wài ér yù jī zhī. yù shǐ chéng jiàn yuē:" bù kě. fū xiōng nú, shòu jù ér niǎo sàn, cóng zhī rú bó jǐng, jīn yǐ bì xià shèng dé gōng xiōng nú, chén qiè wēi zhī." gāo dì bù tīng, suì zhì dài gǔ, guǒ yǒu píng chéng zhī wéi. gāo dì huǐ zhī, nǎi shǐ liú jìng wǎng jié hé qīn, rán hòu tiān xià wáng gān gē zhī shì.
及至高皇帝定天下,略地于边,闻匈奴聚代谷之外而欲击之。御史成谏曰:“不可。夫匈奴,兽聚而鸟散,从之如搏景,今以陛下盛德攻匈奴,臣窃危之。”高帝不听,遂至代谷,果有平城之围。高帝悔之,乃使刘敬往结和亲,然后天下亡干戈之事。
gù bīng fǎ yuē:" xīng shī shí wàn, rì fèi qiān jīn." qín cháng jī zhòng shù shí wàn rén, suī yǒu fù jūn shā jiāng, xì lǔ chán yú, shì zú yǐ jié yuàn shēn chóu, bù zú yǐ cháng tiān xià zhī fèi. fū xiōng nú xíng dào qīn qū, suǒ yǐ wéi yè, tiān xìng gù rán. shàng zì yú xià yīn zhōu, gù bù chéng dū, qín shòu chù zhī, bù bǐ wéi rén. fū bù shàng guān yú xià yīn zhōu zhī tǒng, ér xià xún jìn shì zhī shī, cǐ chén zhī suǒ yǐ dà kǒng, bǎi xìng suǒ jí kǔ yě. qiě fú bīng jiǔ zé biàn shēng, shì kǔ zé lǜ yì. shǐ biān jìng zhī mín mí bì chóu kǔ, jiāng lì xiāng yí ér wài shì, gù wèi tuó zhāng hán dé chéng qí sī, ér qín zhèng bù xíng, quán fēn èr zi, cǐ dé shī zhī xiào yě. gù zhōu shū yuē:" ān wēi zài chū lìng, cún wáng zài suǒ yòng." yuàn bì xià shú jì zhī ér jiā chá yān.
故兵法曰:“兴师十万,日费千金。”秦常积众数十万人,虽有覆军杀将,系虏单于,适足以结怨深仇,不足以偿天下之费。夫匈奴行盗侵驱,所以为业,天性固然。上自虞、夏、殷、周,固不程督,禽兽畜之,不比为人。夫不上观虞、夏、殷、周之统,而下循近世之失,此臣之所以大恐,百姓所疾苦也。且夫兵久则变生,事苦则虑易。使边境之民靡敝愁苦,将吏相疑而外市,故尉佗、章邯得成其私,而秦政不行,权分二子,此得失之效也。故《周书》曰:“安危在出令,存亡在所用。”愿陛下孰计之而加察焉。
shì shí, xú lè yán ān yì jù shàng shū yán shì wù. shū zòu, shàng zhào jiàn sān rén, wèi yuē:" gōng jiē ān zài? hé xiāng jiàn zhī wǎn yě!" nǎi bài yǎn lè ān jiē wèi láng zhōng. yǎn shù shàng shū yán shì, qiān yè shì zhōng láng zhōng dài fū. suì zhōng sì qiān.
是时,徐乐、严安亦俱上书言世务。书奏,上召见三人,谓曰:“公皆安在?何相见之晚也!”乃拜偃、乐、安皆为郎中。偃数上疏言事,迁谒事、中郎、中大夫。岁中四迁。
yǎn shuō shàng yuē:" gǔ zhě zhū hóu dì bù guò bǎi lǐ, qiáng ruò zhī xíng yì zhì. jīn zhū hóu huò lián chéng shù shí, dì fāng qiān lǐ. huǎn zé jiāo shē yì wèi yín luàn jí zé zǔ qí qiáng ér hé cóng yǐ shuò jīng shī. jīn yǐ fǎ gē xuē, zé nì jié méng qǐ, qián rì cháo cuò shì yě. jīn zhū hóu zǐ dì huò shí shù, ér shì sì dài lì, yú suī gǔ ròu, wú chǐ dì zhī fēng, zé rén xiào zhī dào bù xuān. yuàn bì xià lìng zhū hóu dé tuī ēn fèn zǐ dì, yǐ dì hóu zhī. bǐ rén rén xǐ de suǒ yuàn, shàng yǐ dé shī, shí fēn qí guó. bì shāo zì xiāo ruò yǐ." yú shì shàng cóng qí jì. yòu shuō shàng yuē:" mào líng chū lì, tiān xià háo jié jiān bìng zhī jiā, luàn zhòng mín, jiē kě xǐ mào líng, nèi shí jīng shī, wài xiāo jiān huá, cǐ suǒ wèi bù zhū ér hài chú." shàng yòu cóng zhī.
偃说上曰:“古者诸侯地不过百里,强弱之形易制。今诸侯或连城数十,地方千里。缓则骄奢易为淫乱;急则阻其强而合从以朔京师。今以法割削,则逆节萌起,前日朝错是也。今诸侯子弟或十数,而適嗣代立,余虽骨肉,无尺地之封,则仁孝之道不宣。愿陛下令诸侯得推恩分子弟,以地侯之。彼人人喜得所愿,上以德施,实分其国。必稍自销弱矣。”于是上从其计。又说上曰:“茂陵初立,天下豪桀兼并之家,乱众民,皆可徙茂陵,内实京师,外销奸猾,此所谓不诛而害除。”上又从之。
zūn lì wèi huáng hòu jí fā yàn wáng dìng guó yīn shì, yǎn yǒu gōng yān. dà chén jiē wèi qí kǒu, lù yí lèi qiān jīn. huò shuō yǎn yuē:" dà héng!" yǎn yuē:" chén jié fà yóu xué sì shí yú nián, shēn bù dé suì, qīn bù yǐ wéi zi, kūn dì bù shōu, bīn kè qì wǒ, wǒ è rì jiǔ yǐ. zhàng fū shēng bù wǔ dǐng shí, sǐ zé wǔ dǐng hēng ěr! wú rì mù, gù dào xíng nì shī zhī."
尊立卫皇后及发燕王定国阴事,偃有功焉。大臣皆畏其口,赂遗累千金。或说偃曰:“大横!”偃曰:“臣结发游学四十余年,身不得遂,亲不以为子,昆弟不收,宾客弃我,我厄日久矣。丈夫生不五鼎食,死则五鼎亨耳!吾日暮,故倒行逆施之。”
yǎn shèng yán shuò fāng dì féi ráo, wài zǔ hé, méng tián chéng yǐ zhú xiōng nú, nèi xǐng zhuǎn shū shù cáo, guǎng zhōng guó, miè hú zhī běn yě. shàng lǎn qí shuō, xià gōng qīng yì, jiē yán bù biàn. gōng sūn hóng yuē:" qín shí cháng fā sān shí wàn zhòng zhù běi hé, zhōng bù kě jiù, yǐ ér qì zhī." zhū mǎi chén nán qū hóng, suì zhì shuò fāng, běn yǎn jì yě.
偃盛言朔方地肥饶,外阻河,蒙恬城以逐匈奴,内省转输戍漕,广中国,灭胡之本也。上览其说,下公卿议,皆言不便。公孙弘曰:“秦时尝发三十万众筑北河,终不可就,已而弃之。”朱买臣难诎弘,遂置朔方,本偃计也。
yuán shuò zhōng, yǎn yán qí wáng nèi yǒu yín shī zhī xíng, shàng bài yǎn wèi qí xiāng. zhì qí, biàn zhào kūn dì bīn kè, sàn wǔ bǎi jīn yǔ zhī, shù yuē:" shǐ wú pín shí, kūn dì bù wǒ yī shí, bīn kè bù wǒ nèi mén. jīn wú xiāng qí, zhū jūn yíng wǒ huò qiān lǐ. wú yǔ zhū jūn jué yǐ, wú fù rù yǎn zhī mén!" nǎi shǐ rén yǐ wáng yǔ zǐ jiān shì dòng wáng. wáng yǐ wéi zhōng bù dé tuō, kǒng xiào yàn wáng lùn sǐ, nǎi zì shā.
元朔中,偃言齐王内有淫失之行,上拜偃为齐相。至齐,遍召昆弟宾客,散五百金予之,数曰:“始吾贫时,昆弟不我衣食,宾客不我内门。今吾相齐,诸君迎我或千里。吾与诸君绝矣,毋复入偃之门!”乃使人以王与姊奸事动王。王以为终不得脱,恐效燕王论死,乃自杀。
yǎn shǐ wèi bù yī shí, cháng yóu yān zhào, jí qí guì, fā yàn shì. zhào wáng kǒng qí wèi guó huàn, yù shàng shū yán qí yīn shì, wèi jū zhōng, bù gǎn fā. jí qí wèi qí xiāng, chū guān, jí shǐ rén shàng shū, gào yǎn shòu zhū hóu jīn, yǐ gù zhū hóu zi duō yǐ dé fēng zhě. jí qí wáng yǐ zì shā wén, shàng dà nù, yǐ wéi yǎn jié qí wáng lìng zì shā, nǎi zhēng xià lì zhì. yǎn fú shòu zhū hóu zhī jīn, shí bù jié qí wáng lìng zì shā. shàng yù wù zhū, gōng sūn hóng zhēng yuē:" qí wáng zì shā wú hòu, guó chú wèi jùn, rù hàn, yǎn běn shǒu è, fēi zhū yǎn wú yǐ xiè tiān xià." nǎi suì zú yǎn.
偃始为布衣时,尝游燕、赵,及其贵,发燕事。赵王恐其为国患,欲上书言其阴事,为居中,不敢发。及其为齐相,出关,即使人上书,告偃受诸侯金,以故诸侯子多以得封者。及齐王以自杀闻,上大怒,以为偃劫其王令自杀,乃征下吏治。偃服受诸侯之金,实不劫齐王令自杀。上欲勿诛,公孙弘争曰:“齐王自杀无后,国除为郡,入汉,偃本首恶,非诛偃无以谢天下。”乃遂族偃。
yǎn fāng guì xìng shí, kè yǐ qiān shù, jí zú sǐ, wú yī rén shì, dú kǒng chē shōu zàng yān. shàng wén zhī, yǐ chē wèi zhǎng zhě.
偃方贵幸时,客以千数,及族死,无一人视,独孔车收葬焉。上闻之,以车为长者。
xú lè, yàn wú zhōng rén yě. shàng shū yuē:
徐乐,燕无终人也。上书曰:
chén wén tiān xià zhī huàn, zài yú tǔ bēng, bù zài wǎ jiě, gǔ jīn yī yě. hé wèi tǔ bēng? qín zhī mò shì shì yě. chén shè wú qiān shèng zhī zūn jiāng tǔ zhī dì, shēn fēi wáng gōng dà rén míng zú zhī hòu, wú xiāng qū zhī yù, fēi yǒu kǒng céng mò zǐ zhī xián, táo zhū yī dùn zhī fù yě. rán qǐ qióng xiàng, fèn jí jīn, piān tǎn dà hū, tiān xià cóng fēng, cǐ qí gù hé yě? yóu mín kùn ér zhǔ bù xù, xià yuàn ér shàng bù zhī, sú yǐ luàn ér zhèng bù xiū, cǐ sān zhě chén shè zhī suǒ yǐ wéi zī yě. cǐ zhī wèi tǔ bēng. gù yuē tiān xià zhī huàn zài hu tǔ bēng. hé wèi wǎ jiě? wú chǔ qí zhào zhī bīng shì yě. qī guó móu wèi dà nì, hào jiē chēng wàn shèng zhī jūn, dài jiǎ shù shí wàn, wēi zú yǐ yán qí jìng nèi, cái zú yǐ quàn qí shì mín, rán bù néng xī rǎng chǐ cùn zhī dì, ér shēn wéi qín yú zhōng yuán zhě, cǐ qí gù hé yě? fēi quán qīng yú pǐ fū ér bīng ruò yú chén shè yě. dàng shì zhī shí, xiān dì zhī dé wèi shuāi, ér ān tǔ lè sú zhī mín zhòng, gù zhū hóu wú jìng wài zhī zhù. cǐ zhī wèi wǎ jiě. gù yuē tiān xià zhī huàn bù zài wǎ jiě.
臣闻天下之患,在于土崩,不在瓦解,古今一也。何谓土崩?秦之末世是也。陈涉无千乘之尊、疆土之地,身非王公大人名族之后,无乡曲之誉,非有孔、曾、墨子之贤,陶朱、猗顿之富也。然起穷巷,奋棘矜,偏袒大呼,天下从风,此其故何也?由民困而主不恤,下怨而上不知,俗已乱而政不修,此三者陈涉之所以为资也。此之谓土崩。故曰天下之患在乎土崩。何谓瓦解?吴、楚、齐、赵之兵是也。七国谋为大逆,号皆称万乘之君,带甲数十万,威足以严其境内,财足以劝其士民,然不能西攘尺寸之地,而身为禽于中原者,此其故何也?非权轻于匹夫而兵弱于陈涉也。当是之时,先帝之德未衰,而安土乐俗之民众,故诸侯无竟外之助。此之谓瓦解。故曰天下之患不在瓦解。
yóu cǐ guān zhī, tiān xià chéng yǒu tǔ bēng zhī shì, suī bù yī qióng chù zhī shì huò shǒu nán ér wēi hǎi nèi, chén shè shì yě, kuàng sān jìn zhī jūn huò cún hū? tiān xià suī wèi zhì yě, chéng néng wú tǔ bēng zhī shì, suī yǒu qiáng guó jìn bīng, bù dé hái zhǒng ér shēn wéi qín, wú chǔ shì yě, kuàng qún chén bǎi xìng, néng wéi luàn hū? cǐ èr tǐ zhě, ān wēi zhī míng yào, xián zhǔ zhī suǒ liú yì ér shēn chá yě.
由此观之,天下诚有土崩之势,虽布衣穷处之士或首难而危海内,陈涉是也,况三晋之君或存乎?天下虽未治也,诚能无土崩之势,虽有强国劲兵,不得还踵而身为禽,吴、楚是也,况群臣、百姓,能为乱乎?此二体者,安危之明要,贤主之所留意而深察也。
jiān zhě, guān dōng wǔ gǔ shù bù dēng, nián suì wèi fù, mín duō qióng kùn, zhòng zhī yǐ biān jìng zhī shì, tuī shù xún lǐ ér guān zhī, mín yí yǒu bù ān qí chù zhě yǐ. bù ān gù yì dòng, yì dòng zhě, tǔ bēng zhī shì yě. gù xián zhǔ dú guān wàn huà zhī yuán, míng yú ān wēi zhī jī, xiū zhī miào táng zhī shàng, ér xiāo wèi xíng zhī huàn yě. qí yào, qī shǐ tiān xià wú tǔ bēng zhī shì ér yǐ yǐ. gù suī yǒu qiáng guó jìn bīng, bì xià zhú zǒu shòu, shè fēi niǎo, hóng yóu yàn zhī yòu, yín cóng zì zhī guān, jí chí chěng zhī lè, zì ruò. jīn shí sī zhú zhī shēng bù jué yú ěr, wéi wò zhī sī pái yōu zhū rú zhī xiào bù fá yú qián, ér tiān xià wú sù yōu. míng hé bì fù zi, sú hé bì chéng kāng! suī rán, chén qiè yǐ wéi bì xià tiān rán zhī zhì, kuān rén zhī zī, ér chéng yǐ tiān xià wèi wù, zé yǔ tāng zhī míng bù nán móu, ér chéng kāng zhī sú wèi bì bù fù xīng yě. cǐ èr tǐ zhě lì, rán hòu chù zūn ān zhī shí, yáng guǎng yù yú dāng shì, qīn tiān xià ér fú sì yí, yú ēn yí dé wéi shù shì lóng, nán miàn bèi yī shè mèi ér yī wáng gōng, cǐ bì xià zhī suǒ fú yě. chén wén tú wáng bù chéng, qí bì zú yǐ ān. ān zé bì xià hé qiú ér bù dé, hé wēi ér bù chéng, xī zhēng ér bù fú zāi?
间者,关东五谷数不登,年岁未复,民多穷困,重之以边境之事,推数循理而观之,民宜有不安其处者矣。不安故易动,易动者,土崩之势也。故贤主独观万化之原,明于安危之机,修之庙堂之上,而销未形之患也。其要,期使天下无土崩之势而已矣。故虽有强国劲兵,陛下逐走兽,射飞鸟,弘游燕之囿,淫从恣之观,极驰骋之乐,自若。金石丝竹之声不绝于耳,帷幄之私、俳优侏儒之笑不乏于前,而天下无宿忧。名何必复、子,俗何必成、康!虽然,臣窃以为陛下天然之质,宽仁之资,而诚以天下为务,则禹、汤之名不难侔,而成、康之俗未必不复兴也。此二体者立,然后处尊安之实,扬广誉于当世,亲天下而服四夷,余恩遗德为数世隆,南面背依摄袂而揖王公,此陛下之所服也。臣闻图王不成,其敝足以安。安则陛下何求而不得,何威而不成,奚征而不服哉?