bīng yǐ yì jǔ, ér yǐ zhì kè zhàn yǐ shùn hé, ér yǐ qí shèng. jiān zhī wèi shì yì yě, zhì yú yì shùn zé fàn, kǎo yú qí zhì zé qū. bèi yú qí suǒ xìng zhě sān, wán yú qí suǒ yòng zhě èr, cǐ qí suǒ yǐ bài wáng ér bù jiù yě. suǒ wèi bèi yú qí suǒ xìng zhě sān zhě: bù chéng wèi rén zài jǔ zhī tuì bài, ér qiú jì qí yù yú tiān mìng wèi gǎi zhī jìn, yī yě chěng qí jié nú zhī xióng xīn, qiú xí zhèng tǒng ér gàn shòu tiān mìng, èr yě nì yú xiān bēi zhōng wǒ yǐ huò, ér wàng qí wèi shè jì zhī chóu, sān yě. sān zhě bèi yǐ, ér yòu wán yú suǒ yǐ yòng zhě èr yān: shì zhòng bù fēn ér qū yī dào, shǒu wěi xiāng shī, wú tā qí biàn, yī yě jiāo qí shèng qiáng zú yǐ bì shèng, qì qí dà jūn, yì dí qīng jìn, èr yě. cǐ bīng jiā zhī shēn jì yě. wú wáng jié qī guó bǎi wàn zhī shī ér xī, bù yòng tián lù bó zhī yán, nǎi zhuān lì yú liáng, yǐ zhì yú bài zhě, è qí quán zhī fēn yě. lù shān jǔ fàn yáng shù shí wàn zhī zhòng ér nán, bù yòng hé qiān niú zhī huà, nǎi bìng bīng xú xíng, zú yǐ bù jì zhě, xī qí shì zhī fēn yě. suī jiǎ xī fǎn lǔ, bài wáng suí zhī, yì mèi yú bīng zhī zhì shù yě. zhào kuò zhī lùn bīng gōng yǐ, suī qí fù shē wú yǐ nán zhī, rán dú yōu qí dāng bài zhào jūn zhě, yǐ qí yán yú yì yě. wáng yì chǐ bù shēng fù qí dí, ér tú guò kūn yáng, zú yǐ dà bài zhě, yǐ qí yòng yú yì yě. è qí quán zhī fēn, zé bù yǐ qí bīng shǔ rén wú shǔ rén yǐ bīng, shì zì yí zhī yě. xī qí shì zhī fēn, zé bù yǐ qí bīng jiǎ rén wú jiǎ rén yǐ bīng, shì zì gū zhī yě. yǐ yì yán zhī zhě, yǒu suǒ bù jiāng, ér jiāng bì bài yě yǐ yì yòng zhī zhě, yǒu suǒ bù zhàn, ér zhàn bì kuì yě. gài zhòng ér è fēn, zé yǔ guǎ tóng qiáng ér yì dí, zé yǔ ruò tóng. chū yú zhòng qiáng zhī míng, ér jū guǎ ruò zhī shí zhě, qí jiāng jiē kě fù ér qǔ yě.
兵以義舉,而以智克;戰以順合,而以奇勝。堅之為是役也,質於義順則犯,考於奇智則詘。悖於其所興者三,玩於其所用者二,此其所以敗亡而不救也。所謂悖於其所興者三者:不懲魏人再舉之退敗,而求濟其欲於天命未改之晉,一也;逞其桀駑之雄心,求襲正統而干授天命,二也;溺於鮮卑中我以禍,而忘其為社稷之仇,三也。三者悖矣,而又玩於所以用者二焉:勢重不分而趨一道,首尾相失,無他奇變,一也;驕其盛強足以必勝,棄其大軍,易敵輕進,二也。此兵家之深忌也。吳王劫七國百萬之師而西,不用田祿伯之言,乃專力於梁,以至於敗者,惡其權之分也。祿山舉范陽數十萬之眾而南,不用何千牛之畫,乃並兵徐行,卒以不濟者,惜其勢之分也。雖假息反虜,敗亡隨之,亦昧於兵之至數也。趙括之論兵工矣,雖其父奢無以難之,然獨憂其當敗趙軍者,以其言於易也。王邑恥不生縛其敵,而徒過昆陽,卒以大敗者,以其用於易也。惡其權之分,則不以其兵屬人;無屬人以兵,是自疑之也。惜其勢之分,則不以其兵假人;無假人以兵,是自孤之也。以易言之者,有所不將,而將必敗也;以易用之者,有所不戰,而戰必潰也。蓋眾而惡分,則與寡同;強而易敵,則與弱同。出於眾強之名,而居寡弱之實者,其將皆可覆而取也。
fū dōng nán zhī suǒ shì yǐ wèi gù ér kàng héng zhōng yuán zhě, yǐ qí yǒu zhǎng huái dà jiāng qiān lǐ zhī xiǎn yě. rán ér wú wáng yú qián ér chén miè yú hòu zhě, bǐ zhī dòng zhě yì yǔ shùn, suǒ chū zhě zhì yǔ qí yě. jìn zhī qǔ wú yě, èr shí wàn ěr, ér suǒ chū zhī dào liù suí zhī qǔ chén yě, wǔ shí wàn ěr, ér suǒ chū zhī dào bā. wéi qí suǒ chū zhī dào duō, zé bǐ zhī suǒ shòu dí zhě zhòng, shì qí qiān lǐ zhī jiāng huái, gù yǔ wǒ gòng zhī yǐ. jīn jiān zhī suǒ lǜ zhě bǎi wàn zhī qiáng, ér qián hòu qiān lǐ, qí wèi qián fēng zhě wéi èr shí wǔ wàn, ér zhuān xiàng shòu chūn. jiān cháng zì shì qí zhòng zhī shèng, wèi tóu biān yú jiāng, zú duàn qí liú, nǎi zì xiàng xiàng chéng, qì qí dà jūn ér yǐ qīng qí bā qiān fù zhī. shì yǐ jìn rén chéng qí wèi jí ér jí jī zhī. jí qí jì bài, ér hòu zhì zhī bīng jiē sǐ yú lìn jiàn, è zài qí wèi bǎi wàn zhī zú yě. shǐ jiān zhī shī lí wèi shí dào, xié fā bìng zhì, fēn yā qí jìng, qīng qí yóu zú yíng qí yào hài, jiāng zì wèi dí, shì zì wèi zhàn, suī zhǔ kè zhī shì shū, gōng shǒu zhī xíng yì, jìn chéng shàn jù ér què wǒ zhī èr sān, zé wú suǒ yòng yǐ qǔ shèng zhě gài yì liù qī. suī wèi zú yǐ wáng jìn, ér yì yǐ shèng hái yě. jiē fū! jiān zhī yú zhū guó yě, gù suǒ wèi tiě zhōng zhī zhēng zhēng zhě yǐ, rán zhì cǐ ér dà bèi zhě, yì xìn hū bīng duō zhī nán bàn yě. gài bīng yǒu zhòng guǎ, shì yǒu fèn hé. yǐ guǎ ér yù zhòng, qí shì yí hé yǐ zhòng ér yù zhòng, qí shì yí fēn. qíng bù fǎn gōng chǔ, chǔ wèi sān jūn yǐ yù zhī, ér yòu zì zhàn yú qí dì, bù dà pò qí yī jūn, ér èr jūn kuì sàn. wú hàn zhī tǎo gōng sūn shù, yǐ bīng èr wàn, zì jiāng ér bī chéng dū shòu qí bì jiāng liú shàng wàn rén, shǐ bié tún jiāng nán, xiāng jù zhě èr shí lǐ. shù fēn jiāng gōng zhī, hàn shàng jù bài, cǐ bīng shǎo ér fēn zhī huàn yě. rán ér zhī qí miào zhě, suī shǎo yóu jiāng fēn zhī, yǐ bīng bì chū yú qí, ér qí cháng zài yú fēn gù yě. xiàng yǔ zhī èr shí bā qí ér fēn zhī wèi sì, huì zhī wèi sān shì yě. zhì yú bīng dà shì zhòng ér zhì kuì bài zhě, wèi cháng bù zài hu bù fēn zhī guò yě.
夫東南之所恃以為固而抗衡中原者,以其有長淮大江千里之險也。然而吳亡於前而陳滅於後者,彼之動者義與順,所出者智與奇也。晉之取吳也,二十萬耳,而所出之道六;隋之取陳也,五十萬耳,而所出之道八。惟其所出之道多,則彼之所受敵者眾,是其千里之江淮,固與我共之矣。今堅之所率者百萬之強,而前後千里,其為前鋒者惟二十五萬,而專向壽春。堅嘗自恃其眾之盛,謂投鞭於江,足斷其流,乃自向項城,棄其大軍而以輕騎八千赴之。是以晉人乘其未集而急擊之。及其既敗,而後至之兵皆死於躪踐,惡在其為百萬之卒也。使堅之師離為十道,偕發並至,分壓其境,輕騎游卒營其要害,將自為敵,士自為戰,雖主客之勢殊,攻守之形異,晉誠善距而卻我之二三,則吾所用以取勝者蓋亦六七。雖未足以亡晉,而亦以勝還也。嗟夫!堅之於諸國也,固所謂鐵中之錚錚者矣,然至此而大悖者,益信乎兵多之難辦也。蓋兵有眾寡,勢有分合。以寡而遇眾,其勢宜合;以眾而遇眾,其勢宜分。黥布反攻楚,楚為三軍以御之,而又自戰於其地,布大破其一軍,而二軍潰散。吳漢之討公孫述,以兵二萬,自將而逼成都;授其裨將劉尚萬人,使別屯江南,相距者二十里。述分將攻之,漢、尚俱敗,此兵少而分之患也。然而知其妙者,雖少猶將分之,以兵必出於奇,而奇常在於分故也。項羽之二十八騎而分之為四,會之為三是也。至於兵大勢重而致潰敗者,未嘗不在乎不分之過也。
fǎ yuē: gù shàn yòng bīng zhě, pì rú shuài rán. shuài rán zhě, cháng shān zhī shé yě. jī qí shǒu zé wěi zhì, jī qí wěi zé shǒu zhì, jī qí zhōng shēn zé shǒu wěi jù zhì. cǐ yán qí zhèn zhī fēn yě. yǐ zhèn ér bì fēn, zé fán bīng zhī dà shì zhě kě zhī yě. gài bīng dà shì zhòng, fēn zhī zé suǒ qū zhě guǎng, nán yǐ hé biàn ér shēn cuì qí dí. jiāng yǐ qí shēn cuì dí, ér shì bù zì wèi zhàn, qiú qí wú bài, bù kě de yě. jiē hū! rén cháng lè hū dà zhòng zhī lǜ, gǒu wéi bù zhī qí suǒ yòng ér yòng zhī, suī zhì sǐ ér bù wù zhě, qǐ tè wèi fú jiān yě zāi?
法曰:「故善用兵者,譬如率然。率然者,常山之蛇也。擊其首則尾至,擊其尾則首至,擊其中身則首尾俱至。」此言其陣之分也。以陣而必分,則凡兵之大勢者可知也。蓋兵大勢重,分之則所趨者廣,難以合變而身萃其敵。將以其身萃敵,而士不自為戰,求其無敗,不可得也。嗟呼!人常樂乎大眾之率,苟唯不知其所用而用之,雖至死而不悟者,豈特為苻堅也哉?