zhǔ rén kuì rán ér tàn yuē" tòng hū fēng sú zhī yí rén yě. zǐ shí qín rén, jīn kuā guǎn shì, bǎo jiè hé shān, xìn shí zhāo xiāng ér zhī shǐ huáng yǐ, è dǔ dà hàn zhī yún wéi hū. fū dà hàn zhī kāi yuán yě, fèn bù yī yǐ dēng huáng jí, yáo shù qī ér chuàng wàn shì, gài liù jí suǒ bù néng tán, qián shèng mí dé ér yán yān. dāng cǐ zhī shí, gōng yǒu héng ér dàng tiān, tǎo yǒu nì ér shùn rén, gù lóu jìng dù shì ér xiàn qí shuō, xiāo gōng quán yí yǐ tà qí zhì. shí qǐ tài ér ān zhī zāi. jì bù dé yǐ yǐ yě. wú zi céng bú shì dǔ, gù yào hòu sì zhī mò zào, bù yì àn hū. jīn jiāng yǔ zi yǐ jiàn wǔ zhī lǐ, yǒng píng zhī shì, jiān hū tài qīng, yǐ biàn zǐ zhī huò zhì.
主人喟然而叹曰“痛乎风俗之移人也。子实秦人,矜夸馆室,保界河山,信识昭、襄而知始皇矣,恶睹大汉之云为乎。夫大汉之开原也,奋布衣以登皇极,繇数期而创万世,盖六籍所不能谈,前圣靡得而言焉。当此之时,功有横而当天,讨有逆而顺人,故娄敬度势而献其说,萧公权宜以拓其制。时岂泰而安之哉。计不得以已也。吾子曾不是睹,顾燿后嗣之末造,不亦暗乎。今将语子以建武之理,永平之事,监乎太清,以变子之或志。
" wǎng zhě wáng mǎng zuò nì, hàn zuò zhōng quē, tiān rén zhì zhū, liù hé xiāng miè. yú shí zhī luàn, shēng mín jǐ wáng, guǐ shén mǐn jué, hè wú wán jiù, fú wǎng yí shì, yuán yě yàn rén zhī ròu, chuān gǔ liú rén zhī xuè, qín xiàng zhī zāi yóu bù kè bàn, shū qì yǐ lái wèi zhī huò jì yě. gù xià mín hào ér shàng sù, shàng dì huái ér jiàng jiàn, zhì mìng yú shèng huáng. yú shì shèng huáng nǎi wò gān fú, chǎn kūn zhēn, pī huáng tú, jī dì wén, hè ěr fā fèn, yīng ruò xìng yún, tíng fā kūn yáng, píng nù léi zhèn. suì chāo dà hé, kuà běi yuè, lì hào gāo yì, jiàn dū hé luò. shào bǎi wáng zhī huāng tún, yīn zào huà zhī dàng dí, tǐ yuán lì zhì, jì tiān ér zuò. xì táng tǒng, jiē hàn xù, mào yù qún shēng, huī fù jiāng yǔ, xūn jiān hū zài xī, shì qín hū sān wǔ. qǐ tè fāng guǐ bìng jī, fēn fēn hòu pì, lǐ jìn gǔ zhī suǒ wù, dǎo yī shèng zhī xiǎn yì yún ěr zāi. qiě fú jiàn wǔ zhī yuán, tiān dì gé mìng, sì hǎi zhī nèi, gèng zào fū fù, zhào yǒu fù zǐ, jūn chén chū jiàn, rén lún shí shǐ, sī nǎi fú xī shì zhī suǒ yǐ jī huáng dé yě. fēn zhōu tǔ, lì shì cháo, zuò zhōu chē, zào qì xiè, sī xuān yuán shì zhī suǒ yǐ kāi dì gōng yě. gōng xíng tiān fá, yìng tiān shùn rén, sī nǎi tāng wǔ zhī suǒ yǐ zhāo wáng yè yě. qiān dū gǎi yì, yǒu yīn zōng zhōng xīng zhī zé yān. jí tǔ zhī zhōng, yǒu zhōu chéng lóng píng zhī zhì yān. bù jiē chǐ tǔ yī rén zhī bǐng, tóng fú hū gāo zǔ. kè jǐ fù lǐ, yǐ fèng zhōng shǐ, yǔn gōng hū xiào wén. xiàn zhāng jī gǔ, fēng dài lēi chéng, yí bǐng hū shì zōng. àn liù jīng ér xiào dé, miào gǔ xī ér lùn gōng, rén shèng zhī shì jì gāi, dì wáng zhī dào bèi yǐ.
“往者王莽作逆,汉祚中缺,天人致诛,六合相灭。于时之乱,生民几亡,鬼神泯绝,壑无完柩,郛罔遗室,原野厌人之肉,川谷流人之血,秦、项之灾犹不克半,书契已来未之或纪也。故下民号而上诉,上帝怀而降鉴,致命于圣皇。于是圣皇乃握乾符,阐坤珍,披皇图,稽帝文,赫尔发愤,应若兴云,霆发昆阳,凭怒雷震。遂超大河,跨北岳,立号高邑,建都河洛。绍百王之荒屯,因造化之荡涤,体元立制,继天而作。系唐统,接汉绪,茂育群生,恢复疆宇,勋兼乎在昔,事勤乎三五。岂特方轨并迹,纷纷后辟,理近古之所务,蹈一圣之险易云尔哉。且夫建武之元,天地革命,四海之内,更造夫妇,肇有父子,君臣初建,人伦实始,斯乃虙羲氏之所以基皇德也。分州土,立市朝,作舟车,造器械,斯轩辕氏之所以开帝功也。龚行天罚,应天顺人,斯乃汤、武之所以昭王业也。迁都改邑,有殷宗中兴之则焉。即土之中,有周成隆平之制焉。不阶尺土一人之柄,同符乎高祖。克己复礼,以奉终始,允恭乎孝文。宪章稽古,封岱勒成,仪炳乎世宗。案《六经》而校德,妙古昔而论功,仁圣之事既该,帝王之道备矣。
" zhì yú yǒng píng zhī jì, zhòng xī ér lèi qià, shèng sān yōng zhī shàng yí, xiū gǔn lóng zhī fǎ fú, fū hóng zǎo, xìn jǐng shuò, yáng shì miào, zhèng máo lè. rén shén zhī hé yǔn qià, jūn chén zhī xù jì sù. nǎi dòng dà lù, zūn huáng qú, xǐng fāng xún shòu, qióng lǎn wàn guó zhī yǒu wú, kǎo shēng jiào zhī suǒ bèi, sàn huáng míng yǐ zhú yōu. rán hòu zēng zhōu jiù, xiū luò yì, piān piān wēi wēi, xiǎn xiǎn yì yì, guāng hàn jīng yú zhū xià, zǒng bā fāng ér wèi zhī jí. shì yǐ huáng chéng zhī nèi, gōng shì guāng míng, quē tíng shén lì, shē bù kě yú, jiǎn bù néng chǐ. wài zé yīn yuán yě yǐ zuò yuàn, shùn liú quán ér wèi zhǎo, fā píng zǎo yǐ qián yú, fēng pǔ cǎo yǐ yù shòu, zhì tóng hū liáng zōu, yì hé hū líng yòu. ruò nǎi shùn shí jié ér sōu shòu, jiǎn chē tú yǐ jiǎng wǔ, zé bì lín zhī yǐ wáng zhì, kǎo zhī yǐ fēng yǎ. lì zōu yú, lǎn sì tiě, jiā chē gōng, cǎi jí rì, lǐ guān zhèng yí, shèng yú nǎi chū. yú shì fā jīng yú, kēng huá zhōng, dēng yù gè, chéng shí lóng, fèng gài fēng sǎ, hé luán líng lóng, tiān guān jǐng cóng, jìn wēi shèng róng. shān líng hù yě, shǔ yù fāng shén, yǔ shī fàn sǎ, fēng bó qīng chén, qiān shèng léi qǐ, wàn qí fēn yún, yuán róng jìng yě, gē chán huì yún, yǔ máo sǎo ní, jīng qí fú tiān. yàn yàn yán yán, yáng guāng fēi wén, tǔ yàn shēng fēng, chuī yě liáo shān, rì yuè wèi zhī duó míng, qiū líng wèi zhī yáo zhèn. suì jí hū zhōng yòu, chén shī àn tún, pián bù qǔ, liè xiào duì, lēi sān jūn, shì jiàng shuài. rán hòu jǔ fēng fá gǔ, yǐ mìng sān qū, qīng chē tíng fā, xiāo qí diàn yù, yóu jī fā shè, fàn shì shī yù, xián bù shī qín, pèi bù guǐ yù, fēi zhě wèi jí xiáng, zǒu zhě wèi jí qù. zhǐ gù shū hū, huò chē yǐ shí, lè bù jí bān, shā bù jìn wù, mǎ wǎn yú zú, shì nù wèi xiè, xiān qū fù lù, shǔ chē àn jié. yú shì jiàn sān xī, xiào wǔ shēng, lǐ shén qí, huái bǎi líng, jìn míng táng, lín bì yōng, yáng jī xī, xuān huáng fēng, dēng líng tái, kǎo xiū zhēng. fǔ yǎng hū qián kūn, cān xiàng hū shèng gōng, mù zhōng xià ér bù dé, kàn sì yì ér kàng léng. xī dàng hé yuán, dōng dàn hǎi chún, běi dòng yōu yá, nán tì zhū yín. shū fāng bié qū, jiè jué ér bù lín, zì xiào wǔ suǒ bù néng zhēng, xiào xuān suǒ bù néng chén, mò bù lù zhé shuǐ guǒ, bēn zǒu ér lái bīn. suì suí āi láo, kāi yǒng chāng, chūn wáng sān cháo, huì tóng hàn jīng.
“至于永平之际,重熙而累洽,盛三雍之上仪,修衮龙之法服,敷洪藻,信景铄,扬世庙,正矛乐。人神之和允洽,君臣之序既肃。乃动大路,遵皇衢,省方巡狩,穷览万国之有无,考声教之所被,散皇明以烛幽。然后增周旧,修洛邑,翩翩巍巍,显显翼翼,光汉京于诸夏,总八方而为之极。是以皇城之内,宫室光明,阙庭神丽,奢不可逾,俭不能侈。外则因原野以作苑,顺流泉而为沼,发蘋藻以潜鱼,丰圃草以毓兽,制同乎梁驺,义合乎灵囿。若乃顺时节而搜狩,简车徒以讲武,则必临之以《王制》,考之以《风》、《雅》。历《驺虞》,览《四驖》,嘉《车攻》,采《吉日》,礼官正仪,乘舆乃出。于是发鲸鱼,铿华钟,登玉铬,乘时龙,凤盖疯洒,和鸾玲珑,天官景从,祲威盛容。山灵护野,属御方神,雨师泛洒,风伯清尘,千乘雷起,万骑纷纭,元戎竟野,戈鋋彗云,羽旄扫霓,旌旗拂天。焱焱炎炎,扬光飞文,吐爓生风,吹野燎山,日月为之夺明,丘陵为之摇震。遂集乎中囿,陈师案屯,骈部曲,列校队,勒三军,誓将帅。然后举烽伐鼓,以命三驱,轻车霆发,骁骑电鹬,游基发射,范氏施御,弦不失禽,辔不诡遇,飞者未及翔,走者未及去。指顾倏忽,获车已实,乐不极般,杀不尽物,马踠余足,士怒未泄,先驱复路,属车案节。于是荐三牺,效五牲,礼神祇,怀百灵,觐明堂,临辟雍,扬缉熙,宣皇风,登灵台,考休征。俯仰乎乾坤,参象乎圣躬,目中夏而布德,瞰四裔而抗棱。西荡河源,东澹海漘,北动幽崖,南趯朱垠。殊方别区,界绝而不邻,自孝武所不能征,孝宣所不能臣,莫不陆詟水果,奔走而来宾。遂绥哀牢,开永昌,春王三朝,会同汉京。
" shì rì yě, tiān zǐ shòu sì hǎi zhī tú jí, yīng wàn guó zhī gòng zhēn, nèi fǔ zhū xià, wài jiē bǎi mán. nǎi shèng lǐ yuè gōng zhàng, zhì hū yún lóng zhī tíng, chén bǎi liáo ér zàn qún hòu, jiū huáng yí ér zhǎn dì róng. yú shì tíng shí qiān pǐn, zhǐ jiǔ wàn zhōng, liè jīn léi, bān yù shāng, jiā zhēn yù, dà láo xiǎng. ěr nǎi shí jǔ yōng chè, tài shī zòu yuè, chén jīn shí, bù sī zhú, zhōng gǔ jīn jiān qiāng, guǎn xián yè yù. kàng wǔ shēng, jí liù lǜ, gē jiǔ gōng, wǔ bā yì, sháo wǔ bèi, tài gǔ bì. sì yí jiàn zòu, dé guǎng suǒ jí, qián mài dōu lí, wǎng bù jù jí. wàn lè bèi, bǎi lǐ jì, huáng huān jiā, qún chén zuì, jiàng yān yūn, diào yuán qì, rán hòu zhuàng zhōng gào bà, bǎi liáo suì tuì.
“是日也,天子受四海之图籍,膺万国之贡珍,内抚诸夏,外接百蛮。乃盛礼乐供帐,置乎云龙之庭,陈百僚而赞群后,究皇仪而展帝容。于是庭实千品,旨酒万钟,列金罍,班玉觞,嘉珍御,大牢飨。尔乃食举《雍》彻,太师奏乐,陈金石,布丝竹,钟鼓钅坚鎗,管弦晔煜。抗五声,极六律,歌九功,舞八佾,《韶》、《武》备,太古毕。四夷间奏,德广所及,《仱》、《佅》、《兜离》,罔不具集。万乐备,百礼暨,皇欢浃,群臣醉,降烟煴,调元气,然后撞钟告罢,百僚遂退。
" yú shì shèng shàng dǔ wàn fāng zhī huān yú, jiǔ mù yù hū gào zé, jù qí chǐ xīn zhī jiāng méng, ér dài yú dōng zuò yě, nǎi shēn jiù zhāng, xià míng zhào, mìng yǒu sī, bān xiàn dù, zhāo jié jiǎn, shì dà sù. qù hòu gōng zhī lì shì, sǔn shèng yú zhī fú yù, chú gōng shāng zhī yín yè, xìng nóng sāng zhī shàng wù. suì lìng hǎi nèi qì mò ér fǎn běn, bèi wěi ér guī zhēn, nǚ xiū zhī rèn, nán wù gēng yún, qì yòng táo páo, fú shàng sù xuán, chǐ xiān mí ér bù fú, jiàn qí lì ér bù zhēn, juān jīn yú shān, shěn zhū yú yuān. yú shì bǎi xìng dí xiá dàng huì ér jìng zhì qīng, xíng shén jì mò, ěr mù bù yíng, shì yù zhī yuán miè, lián zhèng zhī xīn shēng, mò bù yōu yóu ér zì dé, yù rùn ér jīn shēng. shì yǐ sì hǎi zhī nèi, xué xiào rú lín, xiáng xù yíng mén, xiàn chóu jiāo cuò, zǔ dòu shēn shēn, xià wǔ shàng gē, dǎo dé yǒng rén. dēng jiàng yù yàn zhī lǐ jì bì, yīn xiāng yǔ jiē tàn xuán dé, dǎng yán hóng shuō, xián hán hé ér tǔ qì, sòng yuē shèng zāi hū sī shì.
“于是圣上睹万方之欢娱,久沐浴乎膏泽,惧其侈心之将萌,而怠于东作也,乃申旧章,下明诏,命有司,班宪度,昭节俭,示大素。去后宫之丽饰,损乘舆之服御,除工商之淫业,兴农桑之上务。遂令海内弃末而反本,背伪而归真,女修织纴,男务耕耘,器用陶匏,服尚素玄,耻纤靡而不服,贱奇丽而不珍,捐金于山,沈珠于渊。于是百姓涤瑕荡秽而镜至清,形神寂漠,耳目不营,嗜欲之原灭,廉正之心生,莫不优游而自得,玉润而金声。是以四海之内,学校如林,庠序盈门,献酧交错,俎豆莘莘,下舞上歌,蹈德咏仁。登降饫宴之礼既毕,因相与嗟叹玄德,谠言弘说,咸含和而吐气,颂曰盛哉乎斯世。
" jīn lùn zhě dàn zhī yù yú xià zhī shū, yǒng yīn zhōu zhī shī jiǎng xī wén zhī yì, lùn kǒng shì zhī chūn qiū, hǎn néng jīng gǔ jīn zhī qīng zhuó, jiū hàn dé zhī suǒ yóu. wéi zi pō shí jiù diǎn, yòu tú chí chěng hū mò liú. wēn gù zhī xīn yǐ nán, ér zhī dé zhě xiān yǐ. qiě shī pì jiè xī róng, xiǎn zǔ sì sāi, xiū qí fáng yù, shú yǔ chù hū tǔ zhōng, píng yí dòng dá, wàn fāng fú còu. qín lǐng jiǔ zōng, jīng wèi zhī chuān, hé ruò sì dú wǔ yuè, dài hé sù luò, tú shū zhī yuān. jiàn zhāng gān quán, guǎn yù liè cè, shú yǔ líng tái míng táng, tǒng hé tiān rén. tài yè kūn míng, niǎo shòu zhī yòu, hé ruò bì yōng hǎi liú, dào dé zhī fù. yóu xiá yú chǐ, fàn yì qīn lǐ, shú yǔ tóng lǚ fǎ dù, yì yì jì jì yě. zi tú fēi qín ē páng zhī zào tiān, ér bù zhī jīng luò zhī yǒu zhì yě. shí hán gǔ zhī kě guān, ér bù zhī wáng zhě zhī wú wài yě"
“今论者但知育虞、夏之《书》,咏殷、周之《诗》讲羲、文之《易》,论孔氏之《春秋》,罕能精古今之清浊,究汉德之所由。唯子颇识旧典,又徒驰骋乎末流。温故知新已难,而知德者鲜矣。且失辟界西戎,险阻四塞,修其防御,孰与处乎土中,平夷洞达,万方辐凑。秦领九嵕,泾、渭之川,曷若四渎五岳,带河溯洛,图书之渊。建章甘泉,馆御列侧,孰与灵台明堂,统和天人。太液昆明,鸟兽之囿,曷若辟雍海流,道德之富。游侠逾侈,犯义侵礼,孰与同履法度,翼翼济济也。子徒飞秦阿房之造天,而不知京洛之有制也。识函谷之可关,而不知王者之无外也”
zhǔ rén zhī cí wèi zhōng, xī dōu bīn jué rán shī róng, qūn xún jiàng jià, dié rán yì xià, pěng shǒu yù cí. zhǔ rén yuē" fù wèi, jīn jiāng yù zi wǔ piān zhī shī" bīn jì zú yè, nǎi chēng yuē" měi zāi hū cǐ shī. yì zhèng hū yáng xióng, shì shí hū xiàng rú, fēi wéi zhǔ rén zhī hào xué, gài nǎi zāo yù hū sī shí yě. xiǎo zi kuáng jiǎn, bù zhī suǒ cái, jì wén zhèng dào, qǐng zhōng shēn sòng zhī" qí shī yuē:
主人之辞未终,西都宾矍然失容,逡巡降价,惵然意下,捧手欲辞。主人曰“复位,今将喻子五篇之诗”宾既卒业,乃称曰“美哉乎此诗。义正乎杨雄,事实乎相如,非惟主人之好学,盖乃遭遇乎斯时也。小子狂简,不知所裁,既闻正道,请终身诵之”其诗曰:
míng táng shī: yú zhāo míng táng, míng táng kǒng yáng. shèng huáng zōng sì, mù mù huáng huáng. shàng dì yàn xiǎng, wǔ wèi shí xù. shuí qí pèi zhī, shì zǔ guāng wǔ. pǔ tiān shuài tǔ, gè yǐ qí zhí. yī yǔ jī xī, yǔn huái duō fú. bì yōng shī: nǎi liú bì yōng, bì yōng shāng shāng. shèng huáng lì zhǐ, zào zhōu wèi liáng. pó pó guó lǎo, nǎi fù nǎi xiōng. yì yì wēi yí, xiào yǒu guāng míng. yú hè tài shàng, shì wǒ hàn xíng. hóng huà wéi shén, yǒng guān jué chéng. líng tái shī: nǎi jīng líng tái, líng tái jì chóng. dì qín shí dēng, ài kǎo xiū zhēng. sān guāng xuān jīng, wǔ xíng bù xù. xí xí xiáng fēng, qí qí gān yǔ. bǎi gǔ qín qín, shù huì fān wú. lǚ wéi fēng nián, yú huáng lè xū. bǎo dǐng shī: yuè xiū gòng xī chuān xiào zhēn, tǔ jīn jǐng xī xiāo fú yún. bǎo dǐng jiàn xī sè fēn yūn, huàn qí bǐng xī bèi lóng wén. dēng zǔ miào xī xiǎng shèng shén, zhào líng dé xī mí yì nián.
《明堂诗》:于昭明堂,明堂孔阳。圣皇宗祀,穆穆煌煌。上帝宴飨,五位时序。谁其配之,世祖光武。普天率土,各以其职。猗与缉熙,允怀多福。《辟雍诗》:乃流辟雍,辟雍汤汤。圣皇莅止,造舟为梁。皤皤国老,乃父乃兄。抑抑威仪,孝友光明。于赫太上,示我汉行。鸿化惟神,永观厥成。《灵台诗》:乃经灵台,灵台既崇。帝勤时登,爱考休征。三光宣精,五行布序。习习祥风,祁祁甘雨。百谷溱溱,庶卉蕃芜。屡惟丰年,于皇乐胥。《宝鼎诗》:岳修贡兮川效珍,吐金景兮歊浮云。宝鼎见兮色纷缊,焕其炳兮被龙文。登祖庙兮享圣神,照灵德兮弥亿年。
bái zhì shī: qǐ líng piān xī pī ruì tú, huò bái zhì xī xiào sù wū. fā hào yǔ xī fèn qiào yīng, róng jié lǎng xī yú chún jīng. zhāng huáng dé xī móu zhōu chéng, yǒng yán cháng xī yīng tiān qìng.
《白雉诗》:启灵篇兮披瑞图,获白雉兮效素乌。发皓羽兮奋翘英,容洁朗兮于淳精。章皇德兮侔周成,永延长兮膺天庆。
jí sù zōng yǎ hǎo wén zhāng, gù yù de xìng, shù rù dú shū jìn zhōng, huò lián kǒu jì yè. měi xíng xún shòu. zhé xiàn shàng fù sòng, cháo tíng yǒu dà yì, shǐ nán wèn gōng qīng, biàn lùn yú qián, shǎng cì ēn chǒng shén wò. gù yǐ zì èr shì cái shù, wèi bù guò láng, gǎn dōng fāng shuò yáng xióng zì lùn, yǐ bù zāo sū zhāng fàn cài zhī shí, zuò bīn xì yǐ zì tōng yān. hòu qiān xuán wǔ sī mǎ. tiān zǐ huì zhū rú jiǎng lùn wǔ jīng, zuò bái hǔ tōng dé lùn, lìng gù zhuàn jí qí shì.
及肃宗雅好文章,固愈得幸,数入读书禁中,或连口继夜。每行巡狩。辄献上赋颂,朝廷有大议,使难问公卿,辩论于前,赏赐恩宠甚渥。固以自二世才术,位不过郎,感东方朔、杨雄自论,以不遭苏、张、范、蔡之时,作《宾戏》以自通焉。后迁玄武司马。天子会诸儒讲论《五经》,作《白虎通德论》,令固撰集其事。
shí, běi chán yú qiǎn shǐ gòng xiàn, qiú yù hé qīn, zhào wèn qún liáo. yì zhě huò yǐ wéi" xiōng nú biàn zhà zhī guó, wú nèi xiàng zhī xīn, tú yǐ wèi hàn wēi líng, bī dàn nán lǔ, gù xī wàng bào mìng, yǐ ān qí lí pàn. jīn ruò qiǎn shǐ, kǒng shī nán lǔ qīn fù zhī huān, ér chéng běi dí cāi zhà zhī jì, bù kě" gù yì yuē:
时,北单于遣使贡献,求欲和亲,诏问群僚。议者或以为“匈奴变诈之国,无内向之心,徒以畏汉威灵,逼惮南虏,故希望报命,以安其离叛。今若遣使,恐失南虏亲附之欢,而成北狄猜诈之计,不可”固议曰:
qiè zì wéi sī, hàn xìng yǐ lái, kuàng shì lì nián, bīng chán yí dí, yóu shì xiōng nú. suí yù zhī fāng, qí tú bù yī, huò xiū wén yǐ hé zhī, huò yòng wǔ yǐ zhēng zhī, huò bēi xià yǐ jiù zhī, huò chén fú ér zhì zhī. suī qū shēn wú cháng, suǒ yīn shí yì, rán wèi yǒu jù jué qì fàng, bù yǔ jiāo jiē zhě yě. gù zì jiàn wǔ zhī shì, fù xiū jiù diǎn, shǔ chū zhòng shǐ, qián hòu xiāng jì, zhì yú qí mò, shǐ nǎi zàn jué. yǒng píng bā nián, fù yì tōng zhī. ér tíng zhēng lián rì, yì tóng fēn huí, duō zhí qí nán, shǎo yán qí yì. xiān dì shèng dé yuǎn lǎn, zhān qián gù hòu, suì fù chū shǐ, shì tóng qián shì. yǐ cǐ ér tuī, wèi yǒu yī shì quē ér bù xiū zhě yě. jīn wū huán jiù quē, qǐ shǒu yì guān, kāng jū ròu zhī, zì yuǎn ér zhì, xiōng nú lí xī, míng wáng lái jiàng, sān fāng guī fú, bù yǐ bīng wēi, cǐ chéng guó jiā tōng yú shén míng zì rán zhī zhēng yě. chén yú yǐ wéi yí yī gù shì, fù yí shǐ zhě, shàng kě jì wǔ fèng gān lù zhì yuǎn rén zhī huì, xià bù shī jiàn wǔ yǒng píng jī mí zhī yì. lǔ shǐ zài lái, rán hòu yī wǎng, jì míng zhōng guó zhǔ zài zhōng xìn, qiě zhī shèng cháo lǐ yì yǒu cháng, qǐ kě nì zhà shì cāi, gū qí shàn yì hū. jué zhī wèi zhī qí lì, tōng zhī bù wén qí hài. shè hòu běi lǔ shāo qiáng, néng wéi fēng chén, fāng fù qiú wèi jiāo tōng, jiāng hé suǒ jí. bù ruò yīn jīn shī huì, wèi cè jìn zhǎng.
窃自惟思,汉兴已来,旷世历年,兵缠夷狄,尤事匈奴。绥御之方,其涂不一,或修文以和之,或用武以征之,或卑下以就之,或臣服而致之。虽屈申无常,所因时异,然未有拒绝弃放,不与交接者也。故自建武之世,复修旧典,数出重使,前后相继,至于其末,始乃暂绝。永平八年,复议通之。而廷争连日,异同纷回,多执其难,少言其易。先帝圣德远览,瞻前顾后,遂复出使,事同前世。以此而推,未有一世阙而不修者也。今乌桓就阙,稽首译官,康居、月氏,自远而至,匈奴离析,名王来降,三方归服,不以兵威,此诚国家通于神明自然之征也。臣愚以为宜依故事,复遗使者,上可继五凤、甘露致远人之会,下不失建武、永平羁縻之义。虏使再来,然后一往,既明中国主在忠信,且知圣朝礼义有常,岂可逆诈示猜,孤其善意乎。绝之未知其利,通之不闻其害。设后北虏稍强,能为风尘,方复求为交通,将何所及。不若因今施惠,为策近长。
gù yòu zuò qǔ yǐn piān, shù xù hàn dé. yǐ wéi xiàng rú fēng shàn, mí ér bù diǎn, yáng xióng měi xīn, diǎn ér bù shí, gài zì wèi dé qí zhì yān. qí cí yuē:
固又作《曲引篇》,述叙汉德。以为相如《封禅》,靡而不典,杨雄《美新》,典而不实,盖自谓得其致焉。其辞曰:
tài jí zhī yuán, liǎng yí shǐ fēn, yān yān yūn yūn, yǒu chén ér ào, yǒu fú ér qīng. chén fú jiāo cuò, shù lèi hùn chéng. zhào mìng rén zhǔ, wǔ dé chū shǐ, tóng yú cǎo mèi, xuán hùn zhī zhōng. yú shéng yuè qì, jì liáo ér wáng zhào zhě, xì bù dé ér zhuì yě. jué yǒu shì hào, shào tiān chǎn yì zhě, mò bù kāi yuán yú dà hào huáng chū zhī shǒu, shàng zāi xiòng hū, qí shū yóu kě dé ér xiū yě. yà sī zhī shì, tōng biàn shén huà, hán guāng ér wèi yào.
太极之原,两仪始分,烟烟煴煴,有沉而奥,有浮而清。沉浮交错,庶类混成。肇命人主,五德初始,同于草昧,玄混之中。逾绳越契,寂寥而亡诏者,《系》不得而缀也。厥有氏号,绍天阐绎者,莫不开元于大昊皇初之首,上哉敻乎,其书犹可得而修也。亚斯之世,通变神化,函光而未曜。
ruò fú shàng jī gān zé, jiàng chéng lóng yì, ér bǐng zhū diǎn mó, yǐ guān dé zhuō zōng zhě, mò chóng hū táo táng. táo táng shě yìn ér chán yǒu yú, yú yì mìng xià hòu, jì qì xī zài, yuè chéng tāng wǔ. gǔ gōng jì zhōu, tiān nǎi guī gōng yuán shǒu, jiāng shòu hàn liú. bǐ qí chéng sān jì zhī huāng mò, zhí kàng lóng zhī zāi niè, xuán xiàng àn ér héng wén guāi, yí lún yì ér jiù zhāng quē. gù xiān mìng xuán shèng, shǐ zhuì xué lì zhì, hóng liàng hóng yè. biǎo xiāng zǔ zōng, zàn yáng dí zhé, bèi zāi càn làn, zhēn shén míng zhī shì yě. suī qián shèng gāo kuí héng dàn mì wù zhī fǔ, bǐ zī biǎn yǐ. shì yǐ gāo guāng èr shèng, chén jū qí yù, shí zhì qì dòng, nǎi lóng jiàn yuān yuè. fǔ yì ér wèi jǔ, zé wēi líng fēn yún, hǎi nèi yún zhēng, léi dòng diàn biāo, hú yì mǎng fēn, bù lì qí zhū. rán hòu qīn ruò shàng xià, gōng yī qún hòu, zhèng wèi dù zōng, yǒu yú dé bù tái yuān mù zhī ràng, mí hào shī shǐ dūn fèn huī zhī róng. gài yǐ yīng dàng tiān zhī zhèng tǒng, shòu kè ràng zhī guī yùn, xù yán shàng zhī liè jīng, yùn kǒng zuǒ zhī hóng chén yún ěr.
若夫上稽乾则,降承龙翼,而炳诸《典》、《谟》,以冠德卓踪者,莫崇乎陶唐。陶唐舍胤而禅有虞,虞亦命夏后,稷、契熙载,越成汤、武。股肱既周,天乃归功元首,将授汉刘。俾其承三季之荒末,值亢龙之灾孽,悬象暗而恒文乖,彝伦斁而旧章缺。故先命玄圣,使缀学立制,宏亮洪业。表相祖宗,赞扬迪哲,备哉灿烂,真神明之式也。虽前圣皋、夔、衡、旦密勿之辅,比兹褊矣。是以高、光二圣,辰居其域,时至气动,乃龙见渊跃。拊翼而未举,则威灵纷纭,海内云蒸,雷动电熛,胡缢莽分,不莅其诛。然后钦若上下,恭揖群后,正位度宗,有于德不台渊穆之让,靡号师矢敦奋撝之容。盖以膺当天之正统,受克让之归运,蓄炎上之烈精,蕴孔佐之弘陈云尔。
yáng yáng hū ruò dé, dì zhě zhī shàng yí, gào shì suǒ bù jí yǐ. pù guān èr dài hóng xiān zhī dù, qí zé kě tàn yě. bìng kāi jī yú yī kuì, tóng shòu hóu diān zhī suǒ fú, yì shì qín mín, yǐ bó fāng tǒng mù. chéng qí mìng cì tóng hú huáng qī zhī wēi, yòng tǎo wéi gù lí chóng zhī bù gé. zhì hū sān wǔ huá xià, jīng qiān gǎo bó, suì zì běi miàn, hǔ lí qí shī, gé miè tiān yì. shì gù yì shì wěi ér bù dūn, wǔ chēng wèi jǐn, huò yǒu cán dé, bù qí rán yǔ. rán yóu yú mù yī nà, xī chún jiǎo yì, yǐ chóng yán xiāng kǎo, yīn jiàn zōng sì pèi dì, fā xiáng liú qìng, duì yuè tiān dì zhě, xì yì hū qiān zǎi. qǐ bù kè zì shén míng zāi. dàn lüè yǒu cháng, shěn yán xíng yú piān jí, guāng zǎo lǎng ér bù yú ěr.
洋洋乎若德,帝者之上仪,诰誓所不及已。铺观二代洪纤之度,其赜可探也。并开迹于一匮,同受侯甸之所服,奕世勤民,以伯方统牧。乘其命赐彤弧黄戚之威,用讨韦、顾、黎、崇之不格。至乎三五华夏,京迁镐、亳,遂自北面,虎离其师,革灭天邑。是故义士伟而不敦,《武》称未尽,《濩》有惭德,不其然与。然犹于穆猗那,翕纯皦绎,以崇严相考,殷荐宗祀配帝,发祥流庆,对越天地者,舄奕乎千载。岂不克自神明哉。诞略有常,审言行于篇籍,光藻朗而不渝耳。
shěn fū hè hè shèng hàn, wēi wēi táng jī, sù cè qí yuán, nǎi xiān yùn yú yù xià, zhēn yīn táo zhōu, rán hòu xuān èr zǔ zhī chóng guāng, xí sì zōng zhī jī xī. shén líng rì zhú, guāng bèi liù yōu, rén fēng xiáng hū hǎi biǎo, wēi líng xíng yú guǐ qū, tè wáng jiǒng ér bù mǐn, wēi hú suǒ ér bù yí. gù fū xiǎn dìng sān cái zhāo dēng zhī jī, fěi yáo bù xīng, pù wén yí cè zài xià zhī xùn, fěi hàn bù hóng. jué dào zhì hū jīng wěi qián kūn, chū rù sān guāng, wài yùn hùn yuán, nèi jìn háo máng, xìng lèi xún lǐ, pǐn wù xián hēng, qí yǐ jiǔ yǐ.
矧夫赫赫圣汉,巍巍唐基,溯测其源,乃先孕虞育夏,甄殷陶周,然后宣二祖之重光,袭四宗之缉熙。神灵日烛,光被六幽,仁风翔乎海表,威灵行于鬼区,慝亡迥而不泯,微胡琐而不颐。故夫显定三才昭登之绩,匪尧不兴,铺闻遗策在下之训,匪汉不弘。厥道至乎经纬乾坤,出入三光,外运混元,内浸豪芒,性类循理,品物咸亨,其已久矣。
shèng zāi. huáng jiā dì shì, dé chén liè pì, gōng jūn bǎi wáng, róng jìng yǔ zhòu, zūn wú yǔ kàng. nǎi shǐ qián gǒng láo qiān, jīng jīng yè yè, biǎn chéng yì dìng, bù gǎn lùn zhì zuò. zhì lìng qiān zhèng chù sè bīn jiān zhī shì huàn yáng yǔ nèi, ér lǐ guān rú lín tún péng dǔ lùn zhī shì ér bù chuán zǔ zōng zhī fǎng fú, suī yún yōu shèn, wú nǎi xǐ yú.
盛哉。皇家帝世,德臣列辟,功君百王,荣镜宇宙,尊无与抗。乃始虔巩劳谦,兢兢业业,贬成抑定,不敢论制作。至令迁正黜色宾监之事焕扬宇内,而礼官儒林屯朋笃论之士而不传祖宗之仿佛,虽云优慎,无乃葸欤。
yú shì sān shì yuè mù zhī liáo, qiān ěr ér jìn yuē: bì xià yǎng jiān táng diǎn, zhōng shù zǔ zé, fǔ dǎo zōng guǐ. gōng fèng tiān jīng, dūn mù biàn zhāng zhī huà qià, xún jìng lí zhēng, huái bǎo guān guǎ zhī huì jiā. fán yì xiàn shěn, sù zhī qún shén zhī lǐ bèi. shì yǐ lái yí jí yǔ zú yú guān wèi, ròu jiǎo xún máo zōng yú wài yòu, rǎo zī wén hào zhì yú jiāo, shēng huáng huī cǎi lín yú zhǎo, gān lù xiāo líng yú fēng cǎo, sān zú xuān zhù yú mào shù. ruò nǎi jiā gǔ líng cǎo, qí shòu shén qín, yīng tú hé dié, qióng xiáng jí ruì zhě, zhāo xī jiōng mù, rì yuè bāng jī, zhuō luò hū fāng zhōu, xiàn yì hū yào huāng. xī jī yǒu sù zhì zhū wū xuán jù huáng wù zhī shì ěr, jūn chén dòng sè, zuǒ yòu xiāng qū, jì jì yì yì, é é rú cǐ. gài yòng zhāo míng yín wèi, chéng yù huái zhī fú. yì yǐ chǒng líng wén wǔ, yí yàn hòu kūn, fù yǐ yì shuò, qǐ qí wèi shēn ér yǒu zhuān cí yě. ruò rán shòu zhī, yí yì qín nèn lǚ lì, yǐ chōng jué dào, qǐ gōng guǎn zhī jīn téng, yù dōng xù zhī mì bǎo, yǐ liú qí zhàn.
于是三事岳牧之僚,佥尔而进曰:陛下仰监唐典,中述祖则,俯蹈宗轨。躬奉天经,惇睦辩章之化洽,巡靖黎蒸,怀保鳏寡之惠浃。燔瘗县沈,肃祗群神之礼备。是以来仪集羽族于观魏,肉角驯毛宗于外囿,扰缁文皓质于郊,升黄晖采鳞于沼,甘露宵零于丰草,三足轩翥于茂树。若乃嘉谷灵草,奇兽神禽,应图合谍,穷祥极瑞者,朝夕坰牧,日月邦畿,卓荦乎方州,羡溢乎要荒。昔姬有素雉、朱乌、玄秬、黄婺之事耳,君臣动色,左右相趋,济济翼翼,峨峨如此。盖用昭明寅畏,承聿怀之福。亦以宠灵文武,贻燕后昆,覆以懿铄,岂其为身而有颛辞也。若然受之,宜亦勤恁旅力,以充厥道,启恭馆之金縢,御东序之秘宝,以流其占。
fū tú shū liàng zhāng, tiān zhé yě. kǒng yóu xiān mìng, shèng fú yě. tǐ xíng dé běn, zhèng xìng yě. féng jí dīng chén, jǐng mìng yě. shùn mìng yǐ chuàng zhì, dìng xìng yǐ hé shén, dá sān líng zhī fán zhǐ, zhǎn fàng táng zhī míng wén, zī shì tǐ dà ér yǔn, wù mèi cì yú shèng xīn. zhān qián gù hòu, qǐ miè qīng miào dàn chì tiān hū. yī kǎo zì suì gǔ, nǎi jiàng lì ài zī, zuò zhě qī shí yǒu sì rén, yǒu bù bǐ ér jiǎ sù, wǎng guāng dù ér qiǎn zhāng, jīn qí rú tái ér dú quē yě.
夫图书亮章,天哲也。孔猷先命,圣孚也。体行德本,正性也。逢吉丁辰,景命也。顺命以创制,定性以和神,答三灵之繁祉,展放唐之明文,兹事体大而允,寤寐次于圣心。瞻前顾后,岂蔑清庙惮敕天乎。伊考自邃古,乃降戾爱兹,作者七十有四人,有不俾而假素,罔光度而遣章,今其如台而独阙也。
shì shí, shèng shàng gù yǐ chuí jīng yóu shén, bāo jǔ yì wén, lǚ fǎng qún rú, yù zī zuò lǎo, yǔ zhī hū zhēn zhuó dào dé zhī yuān yuán, yáo hé rén yì zhī lín sǒu, yǐ wàng yuán fú zhī zhēn yān. jì chéng qún hòu zhī dǎng cí, yòu xī jīng wǔ yáo zhī shuò lǜ yǐ. jiāng bēng wàn sì, yáng hóng huī, fèn jǐng yán, shàn yí fēng, bō fāng liè, jiǔ ér yù xīn, yòng ér bù jié, wāng wāng hū pī tiān zhī dà lǜ, qí chóu néng gèn zhī zāi. táng zāi huáng zāi, huáng zāi táng zāi.
是时,圣上固已垂精游神,包举艺文,屡访群儒,谕咨做老,与之乎斟酌道德之渊源,肴核仁义之林薮,以望元符之臻焉。既成群后之谠辞,又悉经五繇之硕虑矣。将絣万嗣,炀洪晖,奋景炎,扇遗风,播芳烈,久而愈新,用而不竭,汪汪乎丕天之大律,其畴能亘之哉。唐哉皇哉,皇哉唐哉。
gù hòu yǐ mǔ sāng qù guān. yǒng yuán chū, dà jiàng jūn dòu xiàn chū zhēng xiōng nú, yǐ gù wèi zhōng hù jūn, yǔ cān yì. běi chán yú wén hàn jūn chū, qiǎn shǐ kuǎn jū yán sāi, yù xiū hū hán xié gù shì, cháo jiàn tiān zǐ, qǐng dà shǐ. xiàn shàng qiǎn gù xíng zhōng láng jiàng shì, jiāng shù bǎi qí yǔ lǔ shǐ jù chū jū yán sāi yíng zhī. huì nán xiōng nú yǎn pò běi tíng, gù zhì sī qú hǎi, wén lǔ zhōng luàn, yǐn hái. jí dòu xiàn bài, gù xiān zuò miǎn guān.
固后以母丧去官。永元初,大将军窦宪出征匈奴,以固为中护军,与参议。北单于闻汉军出,遣使款居延塞,欲修呼韩邪故事,朝见天子,请大使。宪上遣固行中郎将事,将数百骑与虏使俱出居延塞迎之。会南匈奴掩破北庭,固至私渠海,闻虏中乱,引还。及窦宪败,固先坐免官。
gù bù jiào xué zhū zǐ, zhū zǐ duō bù zūn fǎ dù, lì rén kǔ zhī. chū, luò yáng lìng zhǒng jīng cháng xíng, gù nú gàn qí chē qí, lì chuí hū zhī, nú zuì mà, jīng dà nù, wèi xiàn bù gǎn fā, xīn xián zhī. jí dòu shì bīn kè jiē dǎi kǎo, jīng yīn cǐ bǔ xì gù, suì sǐ yù zhōng. shí nián liù shí yī. zhào yǐ qiǎn zé jīng, dǐ zhǔ zhě lì zuì.
固不教学诸子,诸子多不遵法度,吏人苦之。初,洛阳令种兢尝行,固奴干其车骑,吏椎呼之,奴醉骂,兢大怒,畏宪不敢发,心衔之。及窦氏宾客皆逮考,兢因此捕系固,遂死狱中。时年六十一。诏以谴责兢,抵主者吏罪。
gù suǒ zhe diǎn yǐn bīn xì yīng jī shī fù míng lěi sòng shū wén jì lùn yì liù yán, zài zhě fán sì shí yī piān.
固所著《典引》、《宾戏》、《应讥》、诗、赋、铭、诔、颂、书、文、记、论、议、六言,在者凡四十一篇。
lùn yuē: sī mǎ qiān bān gù fù zǐ, qí yán shǐ guān zǎi jí zhī zuò, dà yì càn rán zhe yǐ. yì zhě xián chēng èr zi yǒu liáng shǐ zhī cái. qiān wén zhí ér shì hé, gù wén shàn ér shì xiáng. ruò gù zhī xù shì, bù jī guǐ, bù yì kàng, shàn ér bù huì, xiáng ér yǒu tǐ, shǐ dú zhī zhě wěi wěi ér bù yàn, xìn zāi qí néng chéng míng yě. biāo gù jī qiān, yǐ wéi shì fēi pō liào yú shèng rén. rán qí lùn yì cháng pái sǐ jié, fǒu zhèng zhí, ér bù xù shā shēn chéng rén zhī wèi měi, zé qīng rén yì, jiàn shǒu jié yù yǐ. gù shāng qiān bó wù qià wén, bù néng yǐ zhì miǎn jí xíng. rán yì shēn xiàn dà lù, zhì jí zhī ér bù néng shǒu zhī. wū hū, gǔ rén suǒ yǐ zhì lùn yú mù jié yě.
论曰:司马迁、班固父子,其言史官载籍之作,大义粲然著矣。议者咸称二子有良史之才。迁文直而事核,固文赡而事详。若固之序事,不激诡,不抑抗,赡而不秽,详而有体,使读之者亹亹而不厌,信哉其能成名也。彪、固讥迁,以为是非颇廖于圣人。然其论议常排死节,否正直,而不叙杀身成仁之为美,则轻仁义,贱守节愈矣。固伤迁博物洽闻,不能以智免极刑。然亦身陷大戮,智及之而不能守之。呜呼,古人所以致论于目睫也。
zàn yuē: èr bān huái wén, cái chéng dì fén. bǐ liáng qiān dǒng, jiān lì qīng yún. biāo shí huáng mìng, gù mí shì fēn.
赞曰:二班怀文,裁成帝坟。比良迁、董,兼丽卿、云。彪识皇命,固迷世纷。