sù zōng xiào zhāng huáng dì huì dá, xiǎn zōng dì wǔ zǐ yě. mǔ jiǎ guì rén. yǒng píng sān nián, lì wèi huáng tài zǐ. shǎo kuān róng, hǎo rú shù, xiǎn zōng qì zhòng zhī.
肅宗孝章皇帝諱炟,顯宗第五子也。母賈貴人。永平三年,立為皇太子。少寬容,好儒術,顯宗器重之。
shí bā nián bā yuè rén zǐ, jí huáng dì wèi, nián shí jiǔ. zūn huáng hòu yuē huáng tài hòu. rén xū, zàng xiào míng huáng dì yú xiǎn jié líng.
十八年八月壬子,即皇帝位,年十九。尊皇后曰皇太后。壬戌,葬孝明皇帝於顯節陵。
dōng shí yuè dīng wèi, dà shè tiān xià. cì mín jué, rén èr jí, wèi fù hòu jí xiào tì lì tián rén sān jí, tuō wú míng shù jí liú rén yù zhàn zhě rén yī jí, jué guò gōng chéng dé yí yǔ zi ruò tóng chǎn zi guān guǎ gū dú dǔ lóng pín bù néng zì cún zhě sù, rén sān hú. zhào yuē:" zhèn yǐ miǎo shēn, tuō yú wáng hóu zhī shàng, tǒng lǐ wàn jī, jù shī jué zhōng, jīng jīng yè yè, wèi zhī suǒ jì. shēn wéi shǒu wén zhī zhǔ, bì jiàn shī fù zhī guān. shī bù yún hū:' bù qiān bù wàng, lǜ yóu jiù zhāng.' xíng tài wèi shì jié xiāng hóu xī, sān shì zài wèi, wèi guó yuán lǎo sī kōng róng, diǎn zhí liù nián, qín láo bù dài. qí yǐ xī wèi tài fù, róng wèi tài wèi, bìng lù shàng shū shì.' sān shì dài fū, mò kěn sù yè', xiǎo yǎ zhī suǒ shāng yě.' yǔ wéi rǔ bì, rǔ wú miàn cóng', gǔ gōng zhī zhèng yì yě. qún hòu bǎi liáo, miǎn sī jué zhí, gè gòng zhōng chéng, yǐ fǔ bù dǎi. shēn chì sì fāng, chēng zhèn yì yān."
冬十月丁未,大赦天下。賜民爵,人二級,為父後及孝悌、力田人三級,脫無名數及流人慾占者人一級,爵過公乘得移與子若同產子;鰥、寡、孤、獨、篤癃、貧不能自存者粟,人三斛。詔曰:"朕以眇身,托於王侯之上,統理萬機,懼失厥中,兢兢業業,未知所濟。深惟守文之主,必建師傅之官。《詩》不云乎:'不愆不忘,率由舊章。'行太尉事節鄉侯憙,三世在位,為國元老;司空融,典職六年,勤勞不怠。其以憙為太傅,融為太尉,並錄尚書事。'三事大夫,莫肯夙夜',《小雅》之所傷也。'予違汝弼,汝無面從',股肱之正義也。群後百僚,勉思厥職,各貢忠誠,以輔不逮。申敕四方,稱朕意焉。"
shí yī yuè wù xū, shǔ jùn tài shǒu dì wǔ lún wèi sī kōng.
十一月戊戌,蜀郡太守第五倫為司空。
zhào zhēng xī jiāng jūn gěng bǐng tún jiǔ quán. qiǎn jiǔ quán tài shǒu duàn péng jiù wù jǐ xiào wèi gěng gōng.
詔征西將軍耿秉屯酒泉。遣酒泉太守段彭救戊己校尉耿恭。
jiǎ chén huì, rì yǒu shí zhī. yú shì bì zhèng diàn, qǐn bīng, bù tīng shì wǔ rì. zhào yǒu sī gè shàng fēng shì.
甲辰晦,日有食之。於是避正殿,寢兵,不聽事五日。詔有司各上封事。
shí èr yuè guǐ sì, yǒu sī zòu yán:" xiào míng huáng dì shèng dé chún mào, qú láo rì hào, shēn yù huàn yī, shí wú jiān zhēn. zé zhēn sì biǎo, yuǎn rén mù huà, jiāo jiǎo dān ěr, kuǎn sāi zì zhì. kè fá guǐ fāng, kāi dào xī yù, wēi líng guǎng bèi, wú sī bù fú. yǐ zhēng shù wèi yōu, bù yǐ tiān xià wèi lè. bèi sān yōng zhī jiào, gōng yǎng lǎo zhī lǐ. zuò dēng gē, zhèng yǔ lè, bó guàn liù yì, bù shě zhòu yè. cōng míng yuān sāi, zhe zài tú chèn. zhì dé suǒ gǎn, tōng yú shén míng. gōng liè guāng yú sì hǎi, rén fēng xíng yú qiān zài. ér shēn zhí qiān qiān, zì chēng bù dé, wú qǐ qǐn miào, sǎo dì ér jì, chú rì sì zhī fǎ, shěng sòng zhōng zhī lǐ. suì cáng zhǔ yú guāng liè huáng hòu gēng yī bié shì. tiān xià wén zhī, mò bù qī chuàng. bì xià zhì xiào zhēng zhēng, fèng shùn shèng dé. chén yú yǐ wèi gēng yī zài zhōng mén zhī wài, chù suǒ shū bié, yí zūn miào yuē xiǎn zōng, qí sì shí dì jiá, yú guāng wǔ zhī táng, jiān sì xī hái gēng yī, gòng jìn wǔ dé zhī wǔ, rú xiào wén huáng dì jiá jì gāo miào gù shì." zhì yuē:" kě."
十二月癸巳,有司奏言:"孝明皇帝聖德淳茂,劬勞日昊,身御浣衣,食無兼珍。澤臻四表,遠人慕化,僬僥、儋耳,款塞自至。克伐鬼方,開道西域,威靈廣被,無思不服。以烝庶為憂,不以天下為樂。備三雍之教,躬養老之禮。作登歌,正予樂,博貫六藝,不舍晝夜。聰明淵塞,著在圖讖。至德所感,通於神明。功烈光於四海,仁風行於千載。而深執謙謙,自稱不德,無起寢廟,掃地而祭,除日祀之法,省送終之禮。遂藏主於光烈皇后更衣別室。天下聞之,莫不悽愴。陛下至孝烝烝,奉順聖德。臣愚以為更衣在中門之外,處所殊別,宜尊廟曰顯宗,其四時禘袷,於光武之堂,間祀悉還更衣,共進《武德》之舞,如孝文皇帝袷祭高廟故事。"制曰:"可。"
shì suì, nián yì. jīng shī jí sān zhōu dà hàn, zhào wù shōu yǎn yù xú zhōu tián zū chú gǎo, qí yǐ jiàn gǔ zhèn gěi pín rén.
是歲,年疫。京師及三州大旱,詔勿收兗、豫、徐州田租、芻稿,其以見谷賑給貧人。
jiàn chū yuán nián chūn zhēng yuè, zhào sān zhōu jùn guó:" fāng chūn dōng zuò, kǒng rén shāo shòu bǐng, wǎng lái fán jù, huò fáng gēng nóng. qí gè shí hé yóu pín zhě, jì suǒ dài bìng yǔ zhī. liú rén yù guī běn zhě, jùn xiàn qí shí bǐng, lìng zú hái dào, tīng guò zhǐ guān tíng, wú gù shě sù. zhǎng lì qīn gōng, wú shǐ pín ruò yí tuō, xiǎo lì háo yòu dé róng jiān wàng. zhào shū jì xià, wù dé jī liú, cì shǐ míng jiā dū chá yóu wú zhuàng zhě."
建初元年春正月,詔三州郡國:"方春東作,恐人稍受稟,往來煩劇,或妨耕農。其各實核尤貧者,計所貸並與之。流人慾歸本者,郡縣其實稟,令足還到,聽過止官亭,無雇舍宿。長吏親躬,無使貧弱遺脫,小吏豪右得容奸妄。詔書既下,勿得稽留,刺史明加督察尤無狀者。"
bǐng yín, zhào yuē:" bǐ nián niú duō jí yì, kěn tián jiǎn shǎo, gǔ jià pō guì, rén yǐ liú wáng. fāng chūn dōng zuò, yí jí shí wù. èr qiān dàn miǎn quàn nóng sāng, hóng zhì láo lái. qún gōng shù yǐn, gè tuī jīng chéng, zhuān jí rén shì. zuì fēi shū sǐ, xū lì qiū àn yàn. yǒu sī míng shèn xuǎn jǔ, jìn róu liáng, tuì tān huá, shùn shí lìng, lǐ yuān yù.' wǔ jiào zài kuān', dì diǎn suǒ měi' kǎi tì jūn zǐ', dà yá suǒ tàn. bù gào tiān xià, shǐ míng zhī zhèn yì."
丙寅,詔曰:"比年牛多疾疫,墾田減少,谷價頗貴,人以流亡。方春東作,宜及時務。二千石勉勸農桑,弘致勞來。群公庶尹,各推精誠,專急人事。罪非殊死,須立秋案驗。有司明慎選舉,進柔良,退貪猾,順時令,理冤獄。'五教在寬',帝《典》所美;'愷悌君子',《大雅》所嘆。布告天下,使明知朕意。"
jiǔ quán tài shǒu duàn péng tǎo jī chē shī, dà pò zhī. bà wù jǐ xiào wèi guān.
酒泉太守段彭討擊車師,大破之。罷戊己校尉官。
èr yuè, wǔ líng lǐ zhōng mán pàn.
二月,武陵澧中蠻叛。
sān yuè jiǎ yín, shān yáng dōng píng dì zhèn. jǐ sì, zhào yuē:" zhèn yǐ wú dé, fèng chéng dà yè, sù yè lì lì, bù gǎn huāng níng. ér zāi yì réng jiàn, yǔ zhèng xiāng yīng. zhèn jì bù míng, shè dào rì guǎ yòu xuǎn jǔ guāi shí, sú lì shāng rén, guān zhí hào luàn, xíng fá bù zhōng, kě bù yōu yǔ! xī zhòng gōng jì shì zhī jiā chén, zi yóu wǔ chéng zhī xiǎo zǎi, kǒng zǐ yóu huì yǐ xián cái, wèn yǐ dé rén. míng zhèng wú dà xiǎo, yǐ dé rén wèi běn. fū xiāng jǔ lǐ xuǎn, bì lèi gōng láo. jīn cì shǐ shǒu xiāng bù míng zhēn wěi, mào cái xiào lián suì yǐ bǎi shù, jì fēi néng xiǎn, ér dāng shòu zhī zhèng shì, shén wú wèi yě. měi xún qián shì jǔ rén gòng shì, huò qǐ zhèn mǔ, bù xì fá yuè. fū zòu yǐ yán, zé wén zhāng kě cǎi míng shì yǐ gōng, zé zhèng yǒu yì jī. wén zhì bīn bīn, zhèn shén jiā zhī. qí lìng tài fù sān gōng zhōng èr qiān dàn èr qiān dàn jùn guó shǒu xiāng, jǔ xián liáng fāng zhèng néng zhí yán jí jiàn zhī shì gè yī rén."
三月甲寅,山陽、東平地震。己巳,詔曰:"朕以無德,奉承大業,夙夜慄慄,不敢荒寧。而災異仍見,與政相應。朕既不明,涉道日寡;又選舉乖實,俗吏傷人,官職耗亂,刑罰不中,可不憂與!昔仲弓季氏之家臣,子游武城之小宰,孔子猶誨以賢才,問以得人。明政無大小,以得人為本。夫鄉舉里選,必累功勞。今刺史、守相不明真偽,茂才、孝廉歲以百數,既非能顯,而當授之政事,甚無謂也。每尋前世舉人貢士,或起甽畝,不系閥閱。敷奏以言,則文章可采;明試以功,則政有異跡。文質彬彬,朕甚嘉之。其令太傅、三公、中二千石、二千石、郡國守相,舉賢良方正、能直言極諫之士各一人。"
xià wǔ yuè xīn yǒu, chū jǔ xiào lián láng zhōng kuān bó yǒu móu, rèn diǎn chéng zhě, yǐ bǔ zhǎng xiāng.
夏五月辛酉,初舉孝廉、郎中寬博有謀,任典城者,以補長、相。
qiū qī yuè xīn hài, zhào yǐ shàng lín chí yù tián fù yǔ pín rén.
秋七月辛亥,詔以上林池篽田賦與貧人。
bā yuè gēng yín, yǒu xīng bèi yú tiān shì.
八月庚寅,有星孛於天市。
jiǔ yuè, yǒng chāng āi láo yí pàn.
九月,永昌哀牢夷叛。
dōng shí yuè, wǔ líng jùn bīng tǎo pàn mán, pò jiàng zhī.
冬十月,武陵郡兵討叛蠻,破降之。
shí yī yuè, fù líng wáng yán móu fǎn, biǎn wèi fù líng hóu.
十一月,阜陵王延謀反,貶為阜陵侯。
èr nián chūn sān yuè xīn chǒu, zhào yuē:" bǐ nián yīn yáng bù diào, jī jǐn lǚ zhēn. shēn wéi xiān dì yōu rén zhī běn, zhào shū yuē:' bù shāng cái, bù hài rén', chéng yù yuán yuán qù mò guī běn. ér jīn guì qī jìn qīn, shē zòng wú dù, jià qǔ sòng zhōng, yóu wèi tiě chǐ. yǒu sī fèi diǎn, mò kěn jǔ chá. chūn qiū zhī yì, yǐ guì lǐ jiàn. jīn zì sān gōng, bìng yí míng jiū fēi fǎ, xuān zhèn wēi fēng. zhèn zài ruò guàn, wèi zhī jià sè zhī jiān nán, qū qū guǎn kuī, qǐ néng zhào yī yú zāi! qí kē tiáo zhì dù suǒ yí shī xíng, zài shì zhě bèi wèi zhī jìn, xiān jīng shī ér hòu zhū xià."
二年春三月辛丑,詔曰:"比年陰陽不調,饑饉屢臻。深惟先帝憂人之本,詔書曰:'不傷財,不害人',誠欲元元去末歸本。而今貴戚近親,奢縱無度,嫁娶送終,尤為僣侈。有司廢典,莫肯舉察。《春秋》之義,以貴理賤。今自三公,並宜明糾非法,宣振威風。朕在弱冠,未知稼穡之艱難,區區管窺,豈能照一隅哉!其科條制度所宜施行,在事者備為之禁,先京師而後諸夏。"
jiǎ chén, bà yī wú lú tún bīng.
甲辰,罷伊吾廬屯兵。
yǒng chāng yuè guī yì zhōu sān jùn mín yí tǎo āi láo, pò píng zhī.
永昌、越巂、益州三郡民、夷討哀牢,破平之。
xià sì yuè wù zǐ, zhào hái zuò chǔ huái yáng shì xǐ zhě sì bǎi yú jiā, lìng guī běn jùn. guǐ sì, zhào qí xiāng shěng bīng wán fāng kōng hú chuī lún xù.
夏四月戊子,詔還坐楚、淮陽事徙者四百餘家,令歸本郡。癸巳,詔齊相省冰紈、方空縠、吹綸絮。
liù yuè, shāo dāng qiāng pàn, jīn chéng tài shǒu hǎo chóng tǎo zhī, bài jī, qiāng suì kòu hàn yáng. qiū bā yuè, qiǎn xíng chē qí jiāng jūn mǎ fáng tǎo píng zhī.
六月,燒當羌叛,金城太守郝崇討之,敗績,羌遂寇漢陽。秋八月,遣行車騎將軍馬防討平之。
shí èr yuè wù yín, yǒu xīng bèi yú zǐ gōng.
十二月戊寅,有星孛於紫宮。
sān nián chūn zhēng yuè jǐ yǒu, zōng sì míng táng. lǐ bì, dēng líng tái, wàng yún wù. dà shè tiān xià.
三年春正月己酉,宗祀明堂。禮畢,登靈台,望雲物。大赦天下。
sān yuè guǐ sì, lì guì rén dòu shì wèi huáng hòu. cì jué, rén èr jí sān lǎo xiào tì lì tián rén sān jí, mín wú míng shù jí liú mín yù zhàn zhě rén yī jí guān guǎ gū dú dǔ lóng pín bù néng zì cún zhě sù, rén wǔ hú.
三月癸巳,立貴人竇氏為皇后。賜爵,人二級、三老、孝悌、力田人三級,民無名數及流民欲占者人一級;鰥、寡、孤、獨、篤癃、貧不能自存者粟,人五斛。
xià sì yuè jǐ sì, bà cháng shān hū tuó shí jiù hé cáo.
夏四月己巳,罷常山呼沲石臼河漕。
xíng chē qí jiāng jūn mǎ fáng pò shāo dāng qiāng yú lín táo.
行車騎將軍馬防破燒當羌於臨洮。
rùn yuè, xī yù jiǎ sī mǎ bān chāo jī gū mò, dà pò zhī.
閏月,西域假司馬班超擊姑墨,大破之。
dōng shí èr yuè dīng yǒu, yǐ mǎ fáng wèi chē qí jiāng jūn.
冬十二月丁酉,以馬防為車騎將軍。
wǔ líng lóu zhōng mán pàn.
武陵漊中蠻叛。
shì suì, líng líng xiàn zhī cǎo.
是歲,零陵獻芝草。
sì nián chūn èr yuè gēng yín, tài wèi móu róng hōng.
四年春二月庚寅,太尉牟融薨。
xià sì yuè wù zǐ, lì huáng zǐ qìng wèi huáng tài zǐ. cì jué, rén èr jí, sān lǎo xiào tì lì tián rén sān jí, mín wú míng shù jí liú rén yù zì zhàn zhě rén yī jí guān guǎ gū dú dǔ lóng pín bù néng zì cún zhě sù, rén wǔ hú. jǐ chǒu, xǐ jù lù wáng gōng wèi jiāng líng wáng, rǔ nán wáng chàng wèi liáng wáng, cháng shān wáng bǐng wèi huái yáng wáng. xīn mǎo, fēng huáng zǐ kàng wèi qiān shèng wáng, quán wèi píng chūn wáng.
夏四月戊子,立皇子慶為皇太子。賜爵,人二級,三老、孝悌、力田人三級,民無名數及流人慾自占者人一級;鰥、寡、孤、獨、篤癃、貧不能自存者粟,人五斛。己丑,徙巨鹿王恭為江陵王,汝南王暢為梁王,常山王昞為淮陽王。辛卯,封皇子伉為千乘王,全為平春王。
wǔ yuè bǐng chén, chē qí jiāng jūn mǎ fáng bà. jiǎ xū, sī tú bào yù wèi tài wèi, nán yáng tài shǒu huán yú wèi sī tú.
五月丙辰,車騎將軍馬防罷。甲戌,司徒鮑昱為太尉,南陽太守桓虞為司徒。
liù yuè guǐ chǒu, huáng tài hòu mǎ shì bēng. qiū qī yuè rén xū, zàng míng dé huáng hòu.
六月癸丑,皇太后馬氏崩。秋七月壬戌,葬明德皇后。
dōng, niú dà yì.
冬,牛大疫。
shí yī yuè rén xū, zhào yuē:" gài sān dài dǎo rén, jiào xué wèi běn. hàn chéng bào qín, bāo xiǎn rú shù, jiàn lì wǔ jīng, wèi zhì bó shì. qí hòu xué zhě jīng jìn, suī yuē chéng shī, yì bié míng jiā. xiào xuān huáng dì yǐ wèi qù shèng jiǔ yuǎn, xué bù yàn bó, gù suì lì dà xiǎo xià hóu shàng shū, hòu yòu lì jīng shì yì. zhì jiàn wǔ zhōng, fù zhì yán shì yán shì chūn qiū, dà xiǎo dài lǐ bó shì. cǐ jiē suǒ yǐ fú jìn wēi xué, zūn guǎng dào yì yě. zhōng yuán yuán nián zhào shū, wǔ jīng zhāng jù fán duō, yì yù jiǎn shěng. zhì yǒng píng yuán nián, zhǎng shuǐ xiào wèi shū zòu yán, xiān dì dà yè, dāng yǐ shí shī xíng. yù shǐ zhū rú gòng zhèng jīng yì, pō lìng xué zhě dé yǐ zì zhù. kǒng zǐ yuē:' xué zhī bù jiǎng, shì wú yōu yě.' yòu yuē:' bó xué ér dǔ zhì, qiè wèn ér jìn sī, rén zài qí zhōng yǐ.' yú xì, qí miǎn zhī zāi!" yú shì xià tài cháng, jiāng dài fū bó shì yì láng láng guān jí zhū shēng zhū rú huì bái hǔ guān, jiǎng yì wǔ jīng tóng yì, shǐ wǔ guān zhōng láng jiāng wèi yīng chéng zhì wèn, shì zhōng chún yú gōng zòu, dì qīn chēng zhì lín jué, rú xiào xuān gān lù shí qú gù shì, zuò bái hǔ yì zòu.
十一月壬戌,詔曰:"蓋三代導人,教學為本。漢承暴秦,褒顯儒術,建立《五經》,為置博士。其後學者精進,雖曰承師,亦別名家。孝宣皇帝以為去聖久遠,學不厭博,故遂立《大、小夏侯尚書》,後又立《京氏易》。至建武中,復置《顏氏、嚴氏春秋》,《大、小戴禮》博士。此皆所以扶進微學,尊廣道藝也。中元元年詔書,《五經》章句煩多,議欲減省。至永平元年,長水校尉儵奏言,先帝大業,當以時施行。欲使諸儒共正經義,頗令學者得以自助。孔子曰:'學之不講,是吾憂也。'又曰:'博學而篤志,切問而近思,仁在其中矣。'於戲,其勉之哉!"於是下太常,將、大夫、博士、議郎、郎官及諸生、諸儒會白虎觀,講議《五經》同異,使五官中郎將魏應承制問,侍中淳于恭奏,帝親稱制臨決,如孝宣甘露石渠故事,作《白虎議奏》。
shì suì, gān lù jiàng quán líng táo yáng èr xiàn.
是歲,甘露降泉陵、洮陽二縣。
wǔ nián chūn èr yuè gēng chén shuò, rì yǒu shí zhī. zhào yuē:' zhèn xīn lí gōng yǎng, qiān jiù zhòng zhe, shàng tiān jiàng yì, dà biàn suí zhī. shī bù yún hū:' yì kǒng zhī chǒu.' yòu jiǔ hàn shāng mài, yōu xīn cǎn qiè. gōng qīng yǐ xià, qí jǔ zhí yán jí jiàn néng zhǐ zhèn guò shī zhě gè yī rén, qiǎn yì gōng chē, jiāng qīn lǎn wèn yān. qí yǐ yán xué wèi xiān, wù qǔ fú huá."
五年春二月庚辰朔,日有食之。詔曰:'朕新離供養,愆咎眾著,上天降異,大變隨之。《詩》不云乎:'亦孔之丑。'又久旱傷麥,憂心慘切。公卿已下,其舉直言極諫、能指朕過失者各一人,遣詣公車,將親覽問焉。其以岩穴為先,勿取浮華。"
jiǎ shēn, zhào yuē:" chūn qiū shū' wú mài miáo', zhòng zhī yě. qù qiū yǔ zé bù shì, jīn shí fù hàn, rú yán rú fén. xiōng nián wú shí, ér wèi bèi wèi zhì. zhèn zhī bù dé, shàng lèi sān guāng, zhèn lì dāo dāo, tòng xīn jí shǒu. qián dài shèng jūn, bó sī zī zōu, suī jiàng zāi jiù, zhé yǒu kāi guì fǎn fēng zhī yīng. lìng yǔ xiǎo zi, tú cǎn cǎn ér yǐ. qí lìng èr qiān dàn lǐ yuān yù, lù qīng xì dǎo wǔ yuè sì dú, jí míng shān néng xìng yún zhì yǔ zhě, jì méng bù chóng cháo biàn yǔ tiān xià zhī bào. wù jiā sù jìng yān."
甲申,詔曰:"《春秋》書'無麥苗',重之也。去秋雨澤不適,今時復旱,如炎如焚。凶年無時,而為備未至。朕之不德,上累三光,震慄忉忉,痛心疾首。前代聖君,博思咨諏,雖降災咎,輒有開匱反風之應。令予小子,徒慘慘而已。其令二千石理冤獄,錄輕系;禱五嶽四瀆,及名山能興雲致雨者,冀蒙不崇朝遍雨天下之報。務加肅敬焉。"
sān yuè jiǎ yín, zhào yuē:" kǒng zǐ yuē:' xíng fá bù zhōng, zé rén wú suǒ cuò shǒu zú.' jīn lì duō bù liáng, shàn xíng xǐ nù, huò àn bù yǐ zuì, pò xié wú gū, zhì lìng zì shā zhě, yī suì qiě duō yú duàn yù, shén fēi wèi rén fù mǔ zhī yì yě. yǒu sī qí yì jiū jǔ zhī."
三月甲寅,詔曰:"孔子曰:'刑罰不中,則人無所措手足。'今吏多不良,擅行喜怒,或案不以罪,迫脅無辜,致令自殺者,一歲且多於斷獄,甚非為人父母之意也。有司其議糾舉之。"
jīng yù zhū jùn bīng tǎo pò wǔ líng lóu zhōng pàn mán.
荊、豫諸郡兵討破武陵漊中叛蠻。
xià wǔ yuè xīn hài, zhào yuē:" zhèn sī chí zhí shì, cè xí yì wén. qí xiān zhì zhě, gè yǐ fā fèn tǔ mèn, lüè wén zǐ dài fū zhī zhì yǐ, jiē yù zhì yú zuǒ yòu, gù wèn shěng nà. jiàn wǔ zhào shū yòu yuē, yáo shì chén yǐ zhí, bù zhí yǐ yán yǔ bǐ zhá. jīn wài guān duō kuàng, bìng kě yǐ bǔ rèn." wù chén, tài fù zhào xī hōng.
夏五月辛亥,詔曰:"朕思遲直士,側席異聞。其先至者,各以發憤吐懣,略聞子大夫之志矣,皆欲置於左右,顧問省納。建武詔書又曰,堯試臣以職,不直以言語筆札。今外官多曠,並可以補任。"戊辰,太傅趙憙薨。
dōng, shǐ xíng yuè lìng yíng qì lè.
冬,始行月令迎氣樂。
shì suì, líng líng xiàn zhī cǎo. yǒu bā huáng lóng jiàn yú quán líng. xī yù jiǎ sī mǎ bān chāo jī shū lè, pò zhī.
是歲,零陵獻芝草。有八黃龍見於泉陵。西域假司馬班超擊疏勒,破之。
liù nián chūn èr yuè xīn mǎo, láng yá wáng jīng hōng.
六年春二月辛卯,琅邪王京薨。
xià wǔ yuè xīn yǒu, zhào wáng xū hōng.
夏五月辛酉,趙王盱薨。
liù yuè bǐng chén, tài wèi bào yù hōng.
六月丙辰,太尉鮑昱薨。
xīn wèi huì, rì yǒu shí zhī.
辛未晦,日有食之。
qiū qī yuè guǐ sì, yǐ dà sī nóng dèng biāo wèi tài wèi.
秋七月癸巳,以大司農鄧彪為太尉。
qī nián chūn zhēng yuè, pèi wáng fǔ jì nán wáng kāng dōng píng wáng cāng zhōng shān wáng yān dōng hǎi wáng zhèng láng yá wáng yǔ lái cháo.
七年春正月,沛王輔、濟南王康、東平王蒼、中山王焉、東海王政、琅邪王宇來朝。
xià liù yuè jiǎ yín, fèi huáng tài zǐ qìng wèi qīng hé wáng, lì huáng zǐ zhào wèi huáng tài zǐ.
夏六月甲寅,廢皇太子慶為清河王,立皇子肇為皇太子。
jǐ wèi, xǐ guǎng píng wáng xiàn wèi xī píng wáng.
己未,徙廣平王羨為西平王。
qiū bā yuè, yǐn zhòu gāo miào, dì jì guāng wǔ huáng dì xiào míng huáng dì. jiǎ chén, zhào yuē:" shū yún:' zǔ kǎo lái jiǎ', míng zhé zhī sì. yǔ mò xiǎo zi, zhì yòu fěi bó, yǎng wéi xiān dì zhēng zhēng zhī qíng, qián xiū dì jì, yǐ jǐn xiào jìng. zhèn dé shí zhāo mù zhī xù, jì yuǎn zǔ zhī sī. jīn nián dà lǐ fù jǔ, jiā yǐ xiān dì zhī zuò, bēi shāng gǎn huái. lè yǐ yíng lái, āi yǐ sòng wǎng, suī jì wáng rú zài, ér kōng xū bù zhī suǒ cái, shù huò xiǎng zhī. qǐ wáng kè shèn sù yōng zhī chén, pì gōng zhī xiāng, jiē zhù zhèn zhī yī yī. jīn cì gōng qián sì shí wàn, qīng bàn zhī, jí bǎi guān zhí shì gè yǒu chà."
秋八月,飲酎高廟,禘祭光武皇帝、孝明皇帝。甲辰,詔曰:"《書》云:'祖考來假',明哲之祀。予末小子,質又菲薄,仰惟先帝烝烝之情,前修禘祭,以盡孝敬。朕得識昭穆之序,寄遠祖之思。今年大禮復舉,加以先帝之坐,悲傷感懷。樂以迎來,哀以送往,雖祭亡如在,而空虛不知所裁,庶或饗之。豈亡克慎肅雍之臣,辟公之相,皆助朕之依依。今賜公錢四十萬,卿半之,及百官執事各有差。"
jiǔ yuè jiǎ xū, xìng yǎn shī, dōng shè juǎn jīn, zhì hé nèi. xià zhào yuē:" chē jià xíng qiū jià, guān shōu huò, yīn shè jùn jiè. jiē jīng qí qīng xíng, wú tā zī zhòng. bù dé zhé xiū dào qiáo, yuǎn lí chéng guō, qiǎn shǐ féng yíng, cì tàn qǐ jū, chū rù qián hòu, yǐ wèi fán rǎo. dòng wù shěng yuē, dàn huàn bù néng tuō sù piáo yǐn ěr. suǒ guò yù lìng pín ruò yǒu lì, wú wéi zhào shū." suì lǎn qí yuán. jǐ yǒu, jìn xìng yè, láo xiǎng wèi jùn shǒu lìng yǐ xià, zhì yú sān lǎo mén lán zǒu zú, cì qián gè yǒu chà. láo cì cháng shān zhào guó lì rén, fù yuán shì zū fù sān suì. xīn mǎo, chē jià hái gōng. zhào tiān xià xì qiú jiǎn sǐ yī děng, wù chī, yì biān shù qī zǐ zì suí, zhàn zhe suǒ zài fù mǔ tóng chǎn yù xiāng cóng zhě, zì tīng zhī yǒu bú dào zhě, jiē yǐ fá jūn xìng lùn. jí fàn shū sǐ, yī qiè mù xià cán shì qí nǚ zǐ gōng. xì qiú guǐ xīn bái càn yǐ shàng, jiē jiǎn běn zuì gè yī děng, shū sī kòu zuò. wáng mìng shú: sǐ zuì rù jiān èr shí pǐ, yòu zhǐ zhì kūn qián chéng dàn chōng shí pǐ, wán chéng dàn zhì sī kòu sān pǐ, lì rén yǒu zuì wèi fā jué, zhào shū dào zì gào zhě, bàn rù shú.
九月甲戌,幸偃師,東涉卷津,至河內。下詔曰:"車駕行秋稼,觀收穫,因涉郡界。皆精騎輕行,無它輜重。不得輒修道橋,遠離城郭,遣使逢迎,刺探起居,出入前後,以為煩擾。動務省約,但患不能脫粟瓢飲耳。所過欲令貧弱有利,無違詔書。"遂覽淇園。己酉,進幸鄴,勞饗魏郡守令已下,至於三老、門闌、走卒,賜錢各有差。勞賜常山、趙國吏人,復元氏租賦三歲。辛卯,車駕還宮。詔天下繫囚減死一等,勿笞,詣邊戍;妻子自隨,占著所在;父母同產欲相從者,恣聽之;有不到者,皆以乏軍興論。及犯殊死,一切募下蠶室;其女子宮。繫囚鬼薪、白粲已上,皆減本罪各一等,輸司寇作。亡命贖:死罪入縑二十匹,右趾至髡鉗城旦舂十匹,完城旦至司寇三匹,吏人有罪未發覺,詔書到自告者,半入贖。
dōng shí yuè guǐ chǒu, xī xún shòu, xìng zhǎng ān. bǐng chén, cí gāo miào, suì yǒu shì shí yī líng. qiǎn shǐ zhě cí tài shàng huáng yú lì nián, yǐ zhōng láo cí xiāo hé huò guāng. jìn xìng huái lǐ. qí shān dé tóng qì, xíng sì jiǔ zūn, xiàn zhī. yòu huò bái lù. dì yuē:" shàng wú míng tiān zǐ, xià wú xián fāng bó.' rén zhī wú liáng, xiǎng yuàn yī fāng.' sī qì yì hé wèi lái zāi?" yòu xìng zhǎng píng, yù chí yáng gōng, dōng zhì gāo líng, zào zhōu yú jīng ér hái. měi suǒ dào xìng, zhé huì jùn xiàn lì rén, láo cì zuò lè.
冬十月癸丑,西巡狩,幸長安。丙辰,祠高廟,遂有事十一陵。遣使者祠太上皇於歷年,以中牢祠蕭何、霍光。進幸槐里。岐山得銅器,形似酒樽,獻之。又獲白鹿。帝曰:"上無明天子,下無賢方伯。'人之無良,想怨一方。'斯器亦曷為來哉?"又幸長平,御池陽宮,東至高陵,造舟於涇而還。每所到幸,輒會郡縣吏人,勞賜作樂。
shí yī yuè, zhào láo cì hé dōng shǒu lìng yuàn yǐ xià.
十一月,詔勞賜河東守、令、掾以下。
shí èr yuè dīng hài, chē jià hái gōng.
十二月丁亥,車駕還宮。
shì suì, jīng shī jí jùn guó míng.
是歲,京師及郡國螟。
bā nián chūn zhēng yuè rén chén, dōng píng wáng cāng hōng. sān yuè xīn mǎo, zàng dōng píng xiàn wáng, cì luán hé lóng qí.
八年春正月壬辰,東平王蒼薨。三月辛卯,葬東平憲王,賜鑾輅、龍旂。
xià liù yuè, běi xiōng nú dà rén lǜ zhòng kuǎn sāi jiàng.
夏六月,北匈奴大人率眾款塞降。
dōng shí èr yuè jiǎ wǔ, dōng xún shòu, xìng chén liú liáng guó huái yáng yǐng yáng. wù shēn, chē jià hái gōng.
冬十二月甲午,東巡狩,幸陳留、梁國、淮陽、潁陽。戊申,車駕還宮。
zhào yuē:" wǔ jīng pōu pàn, qù shèng mí yuǎn, zhāng jù yí cí, guāi yí nán zhèng, kǒng xiān shī wēi yán jiāng suì fèi jué, fēi suǒ yǐ zhòng jī gǔ, qiú dào zhēn yě. qí lìng qún rú xuǎn gāo cái shēng, shòu xué zuǒ shì gǔ liáng chūn qiū gǔ wén shàng shū máo shī, yǐ fú wēi xué, guǎng yì yì yān."
詔曰:"《五經》剖判,去聖彌遠,章句遺辭,乖疑難正,恐先師微言將遂廢絕,非所以重稽古,求道真也。其令群儒選高才生,受學《左氏》、《穀梁春秋》、《古文尚書》、《毛詩》,以扶微學,廣異義焉。"
shì suì, jīng shī jí jùn guó míng.
是歲,京師及郡國螟。
yuán hé yuán nián chūn zhēng yuè, zhōng shān wáng yān lái cháo. rì nán jiǎo wài mán yí xiàn shēng xī bái zhì.
元和元年春正月,中山王焉來朝。日南徼外蠻夷獻生犀、白雉。
rùn yuè xīn chǒu, jì yīn wáng zhǎng hōng.
閏月辛丑,濟陰王長薨。
èr yuè jiǎ xū, zhào yuē:" wáng zhě bā zhèng, yǐ shí wèi běn, gù gǔ zhě jí gēng jià zhī yè, zhì lěi lěi lǚ zhī qín, jié yòng chǔ xù, yǐ bèi xiōng zāi, shì yǐ suì suī bù dēng ér rén wú jī sè. zì niú yì yǐ lái, gǔ shí lián shǎo, liáng yóu lì jiào wèi zhì, cì shǐ èr qiān dàn bù yǐ wèi fù. qí lìng jùn guó mù rén wú tián yù xǐ tā jiè jiù féi ráo zhě, zì tīng zhī. dào zài suǒ, cì gěi gōng tián, wèi gù gēng yōng, lìn zhǒng shí shàng, shì yǔ tián qì, wù shōu zū wǔ suì, chú suàn sān nián. qí hòu yù hái běn xiāng zhě, wù jìn."
二月甲戌,詔曰:"王者八政,以食為本,故古者急耕稼之業,致耒〈耒呂〉之勤,節用儲蓄,以備凶災,是以歲雖不登而人無飢色。自牛疫已來,穀食連少,良由吏教未至,刺史、二千石不以為負。其令郡國募人無田欲徙它界就肥饒者,恣聽之。到在所,賜給公田,為雇耕傭,賃種飠尚,貰與田器,勿收租五歲,除算三年。其後欲還本鄉者,勿禁。"
xià sì yuè jǐ mǎo, fēn dōng píng guó, fēng xiàn wáng cāng zi shàng wèi rèn chéng wáng.
夏四月己卯,分東平國,封憲王蒼子尚為任城王。
liù yuè xīn yǒu, pèi wáng fǔ hōng.
六月辛酉,沛王輔薨。
qiū qī yuè dīng wèi, zhào yuē:" lǜ yún' jīng zhě wéi dé bǎng tái lì'. yòu lìng bǐng, chuí zhǎng duǎn yǒu shù. zì wǎng zhě dà yù yǐ lái, lüè kǎo duō kù, zuān zuān zhī shǔ, cǎn kǔ wú jí. niàn qí tòng dú, chù rán dòng xīn. shū yuē' biān zuò guān xíng', qǐ yún ruò cǐ? yí jí qiū dōng lǐ yù, míng wèi qí jìn."
秋七月丁未,詔曰:"《律》雲'驚者唯得榜、苔、立'。又《令丙》,箠長短有數。自往者大獄已來,掠考多酷,鑽鑽之屬,慘苦無極。念其痛毒,怵然動心。《書》曰'鞭作官刑',豈雲若此?宜及秋冬理獄,明為其禁。"
bā yuè jiǎ zǐ, tài wèi dèng biāo bà, dà sī nóng zhèng hóng wèi tài wèi. guǐ yǒu, zhào yuē:" zhèn dào huà bù dé, lì zhèng shī hé, yuán yuán wèi yù, dǐ zuì yú xià. kòu zéi zhēng xīn bù xī, biān yě yì wū bù xiū. yǒng wéi shù shì, sī jī jué zhōng, yǔ fán bǎi jūn zǐ, gòng hóng sī dào. zhōng xīn yōu yōu, jiāng hé yǐ jì? qí gǎi jiàn chū jiǔ nián wèi yuán hé yuán nián. jùn guó zhōng dōu guān xì qiú jiǎn sǐ yī děng, wù chī, yì biān xiàn qī zǐ zì suí, zhàn zhe zài suǒ. qí fàn shū sǐ, yī qiè mù xià cán shì qí nǚ zǐ gōng. xì qiú guǐ xīn bái càn yǐ shàng, jiē jiǎn běn zuì yī děng, shū sī kòu zuò. wáng mìng zhě shú, gè yǒu chà." dīng yǒu, nán xún shòu, zhào suǒ jīng dào shàng, jùn xiàn wú dé shè chǔ zhì. mìng sī kōng zì jiāng tú zhī zhù qiáo liáng. yǒu qiǎn shǐ fèng yíng, tàn zhī qǐ jū, èr qiān dàn dāng zuò. qí cì guān guǎ gū dú bù néng zì cún zhě sù, rén wǔ hú.
八月甲子,太尉鄧彪罷,大司農鄭弘為太尉。癸酉,詔曰:"朕道化不德,吏政失和,元元未諭,抵罪於下。寇賊爭心不息,邊野邑屋不修。永惟庶事,思稽厥衷,與凡百君子,共弘斯道。中心悠悠,將何以寄?其改建初九年為元和元年。郡國中都官繫囚減死一等,勿笞,詣邊縣;妻子自隨,占著在所。其犯殊死,一切募下蠶室;其女子宮。繫囚鬼薪、白粲以上,皆減本罪一等,輸司寇作。亡命者贖,各有差。"丁酉,南巡狩,詔所經道上,郡縣無得設儲跱。命司空自將徒支柱橋樑。有遣使奉迎,探知起居,二千石當坐。其賜鰥、寡、孤、獨、不能自存者粟,人五斛。
jiǔ yuè yǐ wèi, dōng píng wáng zhōng hōng. xīn chǒu, xìng zhāng líng, cí jiù zhái yuán miào, jiàn zōng shì gù rén, shǎng cì gè yǒu chà.
九月乙未,東平王忠薨。辛丑,幸章陵,祠舊宅園廟,見宗室故人,賞賜各有差。
dōng shí yuè jǐ wèi, jìn xìng jiāng líng, zhào lú jiāng tài shǒu cí nán yuè, yòu zhào zhǎng shā líng líng tài shǒu cí zhǎng shā dìng wáng chōng líng jié hóu yù lín fǔ jūn. hái, xìng wǎn.
冬十月己未,進幸江陵,詔廬江太守祠南嶽,又詔長沙、零陵太守祠長沙定王、舂陵節侯、鬱林府君。還,幸宛。
shí yī yuè jǐ chǒu, chē jià hái gōng, cì cóng zhě gè yǒu chà.
十一月己丑,車駕還宮,賜從者各有差。
shí èr yuè rén zǐ, zhào yuē:" shū yún:' fù bù cí, zi bù zhī, xiōng bù yǒu, dì bù gōng, bù xiāng jí yě.' wǎng zhě yāo yán dà yù, suǒ jí guǎng yuǎn, yī rén fàn zuì, jìn zhì sān shǔ, mò de chuí yīng shì huàn wáng cháo. rú yǒu xián cái ér méi chǐ wú yòng, zhèn shén lián zhī, fēi suǒ wèi yǔ zhī gēng shǐ yě. zhū yǐ qián yāo è jìn gù zhě, yī jiē juān chú zhī, yǐ míng qì jiù zhī lù, dàn bù dé zài sù wèi ér yǐ."
十二月壬子,詔曰:"《書》云:'父不慈,子不祗,兄不友,弟不恭,不相及也。'往者妖言大獄,所及廣遠,一人犯罪,禁至三屬,莫得垂纓仕宦王朝。如有賢才而沒齒無用,朕甚憐之,非所謂與之更始也。諸以前妖惡禁錮者,一皆蠲除之,以明棄咎之路,但不得在宿衛而已。"
èr nián chūn zhēng yuè yǐ yǒu, zhào yuē:" lìng yún' rén yǒu chǎn zi zhě fù, wù suàn sān suì'. jīn zhū huái rèn zhě, cì tāi yǎng gǔ rén sān hú, fù qí fū, wù suàn yī suì, zhe yǐ wèi lìng." yòu zhào sān gōng yuē:" fāng chūn shēng yǎng, wàn wù fú jiǎ, yí zhù méng yáng, yǐ yù shí wù. qí lìng yǒu sī, zuì fēi shū sǐ, qiě wù àn yàn, jí lì rén tiáo shū xiāng gào, bù dé tīng shòu, jì yǐ xī shì níng rén, jìng fèng tiān qì. lì qiū rú gù. fū sú lì jiǎo shì wài mào, sì shì ér fēi, kuí zhī rén shì zé yuè ěr, lùn zhī yīn yáng zé shāng huà, zhèn shén yàn zhī, shén kǔ zhī. ān jìng zhī lì, kǔn bī wú huá, rì jì bù zú, yuè jì yǒu yú. rú xiāng chéng lìng liú fāng, lì rén tóng shēng wèi zhī bù fán, suī wèi yǒu tā yì, sī yì dài jìn zhī yǐ. jiān chì èr qiān dàn gè shàng kuān míng, ér jīn fù jiān xíng lù yú xià, tān lì wǎng fǎ yú shàng, shǐ yǒu zuì bù lùn ér wú guò bèi xíng, shén dà nì yě. fū yǐ kē wèi chá, yǐ kè wèi míng, yǐ qīng wèi dé, yǐ zhòng wèi wēi, sì zhě huò xìng, zé xià yǒu yuàn xīn. wú zhào shū shù xià, guān gài jiē dào, ér lì bù jiā lǐ, rén huò shī zhí, qí jiù ān zài? miǎn sī jiù lìng, chēng zhèn yì yān."
二年春正月乙酉,詔曰:"《令》雲'人有產子者復,勿算三歲'。今諸懷妊者,賜胎養穀人三斛,復其夫,勿算一歲,著以為令。"又詔三公曰:"方春生養,萬物莩甲,宜助萌陽,以育時物。其令有司,罪非殊死,且勿案驗,及吏人條書相告,不得聽受,冀以息事寧人,敬奉天氣。立秋如故。夫俗吏矯飾外貌,似是而非,揆之人事則悅耳,論之陰陽則傷化,朕甚饜之,甚苦之。安靜之吏,悃逼無華,日計不足,月計有餘。如襄城令劉方,吏人同聲謂之不煩,雖未有它異,斯亦殆近之矣。間敕二千石各尚寬明,而今富奸行賂於下,貪吏枉法於上,使有罪不論而無過被刑,甚大逆也。夫以苛為察,以刻為明,以輕為德,以重為威,四者或興,則下有怨心。吾詔書數下,冠蓋接道,而吏不加理,人或失職,其咎安在?勉思舊令,稱朕意焉。"
èr yuè jiǎ yín, shǐ yòng sì fēn lì.
二月甲寅,始用《四分曆》。
zhào yuē:" jīn shān chuān guǐ shén yīng diǎn lǐ zhě, shàng wèi xián zhì. qí yì zēng xiū qún sì, yǐ qí fēng nián." bǐng chén, dōng xún shòu. jǐ wèi, fèng huáng jí féi chéng. yǐ chǒu, dì gēng yú dìng táo. zhào yuē:" sān lǎo, zūn nián yě. xiào tì, shū xíng yě. lì tián, qín láo yě. guó jiā shén xiū zhī. qí cì bó rén yī pǐ, miǎn lǜ nóng gōng." shǐ shǐ zhě cí táng yáo yú chéng yáng líng tái. xīn wèi, xìng tài shān, chái gào dài zōng. yǒu huáng hú sān shí cóng xī nán lái, jīng cí tán shàng, dōng běi guò yú gōng wū, áo xiáng shēng jiàng. jìn xìng fèng gāo. rén shēn, zōng sì wǔ dì yú wèn shàng míng táng. guǐ yǒu, gào cí èr zǔ sì zōng, dà huì wài nèi qún chén. bǐng zǐ, zhào yuē:" zhèn xún shòu dài zōng, chái wàng shān chuān, gào sì míng táng, yǐ zhāng xiān xūn. qí èr wáng zhī hòu, xiān shèng zhī yìn, dōng hòu fān wèi, bó fù bó xiōng, zhòng shū jì dì, yòu zǐ tóng sūn, bǎi liáo cóng chén, zōng shì zhòng zi, yào huāng sì yì, shā mò zhī běi, cōng lǐng zhī xī, mào nài zhī lèi, bá shè xuán dù, líng jiàn zǔ jué, jùn bēn jiāo zhì, xián lái zhù jì. zǔ zōng gōng dé, yán jí zhèn gōng. yǔ yī rén kōng xū duō jiù, zuǎn chéng zūn míng, guàn xǐ xiǎng jiàn, cán kuì zhī lì. shī bù yún hū:' jūn zǐ rú zhǐ, luàn shù chuán yǐ.' lì shù jì cóng, líng yào zhe míng, yì yù yǔ shì dài fū tóng xīn zì xīn. qí dà shè tiān xià. zhū fàn zuì bù dāng dé shè zhě, jiē chú zhī. fù bó fèng gāo yíng, wú chū jīn nián tián zū chú gǎo." wù yín, jìn xìng jì nán.
詔曰:"今山川鬼神應典禮者,尚未咸秩。其議增修群祀,以祈豐年。"丙辰,東巡狩。己未,鳳皇集肥城。乙丑,帝耕於定陶。詔曰:"三老,尊年也。孝悌,淑行也。力田,勤勞也。國家甚休之。其賜帛人一匹,勉率農功。"使使者祠唐堯於成陽靈台。辛未,幸太山,柴告岱宗。有黃鵠三十從西南來,經祠壇上,東北過於宮屋,翱翔升降。進幸奉高。壬申,宗祀五帝於汶上明堂。癸酉,告祠二祖、四宗,大會外內群臣。丙子,詔曰:"朕巡狩岱宗,柴望山川,告祀明堂,以章先勛。其二王之後,先聖之胤,東後蕃衛,伯父伯兄,仲叔季弟,幼子童孫,百僚從臣,宗室眾子,要荒四裔,沙漠之北,蔥領之西,冒耏之類,跋涉懸度,陵踐阻絕,駿奔郊畤,咸來助祭。祖宗功德,延及朕躬。予一人空虛多疚,纂承尊明,盥洗享薦,慚愧祗栗。《詩》不云乎:'君子如祉,亂庶遄已。'歷數既從,靈耀著明,亦欲與士大夫同心自新。其大赦天下。諸犯罪不當得赦者,皆除之。復博、奉高、嬴,無出今年田租、芻稿。"戊寅,進幸濟南。
sān yuè jǐ chǒu, jìn xìng lǔ, cí dōng hǎi gōng wáng líng. gēng yín, cí kǒng zǐ yú què lǐ, jí qī shí èr dì zǐ, cì bāo chéng hóu jí zhū kǒng nán nǚ bó. rén chén, jìn xìng dōng píng, cí xiàn wáng líng. jiǎ wǔ, qiǎn shǐ zhě cí dìng táo tài hòu gōng wáng líng. yǐ wèi, xìng dōng ā, běi dēng tài háng shān, zhì tiān jǐng guān.
三月己丑,進幸魯,祠東海恭王陵。庚寅,祠孔子於闕里,及七十二弟子,賜褒成侯及諸孔男女帛。壬辰,進幸東平,祠憲王陵。甲午,遣使者祠定陶太后、恭王陵。乙未,幸東阿,北登太行山,至天井關。
xià sì yuè yǐ sì, kè xīng rù zǐ gōng. yǐ mǎo, chē jià hái gōng. gēng chén, jiǎ yú zǔ mí, gào cí gāo miào.
夏四月乙巳,客星入紫宮。乙卯,車駕還宮。庚辰,假於祖禰,告祠高廟。
wǔ yuè wù shēn, zhào yuē:" nǎi zhě fèng huáng huáng lóng luán niǎo bǐ jí qī jùn, huò yī jùn zài jiàn, jí bái wū shén què gān lù lǚ zhēn. zǔ zōng jiù shì, huò bān ēn shī. qí cì tiān xià lì jué, rén sān jí gāo nián guān guǎ gū dú bó, rén yī pǐ. jīng yuē:' wú wǔ guān guǎ, huì cǐ qióng dú.' jiā cì hé nán nǚ zǐ bǎi hù niú jiǔ, lìng tiān xià dà pú wǔ rì. cì gōng qīng yǐ xià qián bó gè yǒu chà jí luò yáng rén dāng pú zhě bù, hù yī pǐ, chéng wài sān hù gòng yī pǐ. cì bó shì yuán dì zǐ jiàn zài tài xué zhě bù, rén sān pǐ. lìng jùn guó shàng míng jīng zhě, kǒu shí wàn yǐ shàng wǔ rén, bù mǎn shí wàn sān rén."
五月戊申,詔曰:"乃者鳳皇、黃龍、鸞鳥比集七郡,或一郡再見,及白烏、神雀、甘露屢臻。祖宗舊事,或班恩施。其賜天下吏爵,人三級;高年、鰥、寡、孤、獨帛,人一匹。《經》曰:'無侮鰥寡,惠此煢獨。'加賜河南女子百戶牛、酒,令天下大酺五日。賜公卿已下錢、帛各有差;及洛陽人當酺者布,戶一匹,城外三戶共一匹。賜博士員弟子見在太學者布,人三匹。令郡國上明經者,口十萬以上五人,不滿十萬三人。"
gǎi lú jiāng wèi lù ān guó, jiāng líng fù wèi nán jùn. xǐ jiāng líng wáng gōng wèi lù ān wáng.
改廬江為六安國,江陵復為南郡。徙江陵王恭為六安王。
qiū qī yuè gēng zǐ, zhào yuē:" chūn qiū yú chūn měi yuè shū' wáng' zhě, zhòng sān zhèng, shèn sān wēi yě. lǜ shí èr yuè lì chūn, bù yǐ bào qiú. yuè lìng dōng zhì zhī hòu, yǒu shùn yáng zhù shēng zhī wén, ér wú jū yù duàn xíng zhī zhèng. zhèn zī fǎng rú yǎ, jī zhī diǎn jí, yǐ wèi wáng zhě shēng shā, yí shùn shí qì. qí dìng lǜ, wú yǐ shí yī yuè shí èr yuè bào qiú."
秋七月庚子,詔曰:"《春秋》於春每月書'王'者,重三正,慎三微也。律十二月立春,不以報囚。《月令》冬至之後,有順陽助生之文,而無鞠獄斷刑之政。朕咨訪儒雅,稽之典籍,以為王者生殺,宜順時氣。其定律,無以十一月、十二月報囚。"
jiǔ yuè rén chén, zhào:" fèng huáng huáng lóng suǒ jiàn tíng bù, wú chū èr nián zū fù. jiā cì nán zǐ jué, rén èr jí xiān jiàn zhě bó èr shí pǐ, jìn zhě sān pǐ, tài shǒu sān shí pǐ, lìng zhǎng shí wǔ pǐ, chéng wèi bàn zhī. shī yún:' suī wú dé yǔ rǔ, shì gē qiě wǔ.' tā rú cì jué gù shì."
九月壬辰,詔:"鳳皇、黃龍所見亭部,無出二年租賦。加賜男子爵,人二級;先見者帛二十匹,近者三匹,太守三十匹,令、長十五匹,丞、尉半之。《詩》云:'雖無德與汝,式歌且舞。'它如賜爵故事。"
bǐng shēn, zhēng jì nán wáng kāng zhōng shān wáng yān huì zhēng jì.
丙申,征濟南王康、中山王焉會烝祭。
dōng shí yī yuè rén chén, rì nán zhì, chū bì guān liáng.
冬十一月壬辰,日南至,初閉關梁。
sān nián chūn zhēng yuè yǐ yǒu, zhào yuē:" gài jūn rén zhě, shì mín rú fù mǔ, yǒu cǎn dá zhī yōu, yǒu zhōng hé zhī jiào, pú fú zhī jiù. qí yīng ér wú fù mǔ qīn shǔ, jí yǒu zi bù néng yǎng shí zhě, bǐng gěi rú lǜ." bǐng shēn, běi xún shòu, jì nán wáng kāng zhōng shān wáng yān xī píng wáng xiàn liù fā wáng gōng lè chéng wáng dǎng huái yáng wáng bǐng rèn chéng wáng shàng pèi wáng dìng jiē cóng. xīn chǒu, dì gēng yú huái.
三年春正月乙酉,詔曰:"蓋君人者,視民如父母,有憯怛之憂,有忠和之教,匍匐之救。其嬰兒無父母親屬,及有子不能養食者,稟給如《律》。"丙申,北巡狩,濟南王康、中山王焉、西平王羨、六發王恭、樂成王黨、淮陽王昞、任城王尚、沛王定皆從。辛丑,帝耕於懷。
èr yuè rén yín, gào cháng shān wèi jùn qīng hé jù lù píng yuán dōng píng jùn tài shǒu xiāng yuē:" zhèn wéi xún shòu zhī zhì, yǐ xuān shēng jiào, kǎo tóng xiá ěr, jiě shì yuàn jié yě. jīn' sì guó wú zhèng, bù yòng qí liáng', jià yán chū yóu, yù qīn zhī qí jù yì. qián cí yuán líng, suì wàng sì huá huò, dōng chái dài zōng, wèi rén qí fú. jīn jiāng lǐ cháng shān, suì cú běi tǔ, lì wèi jùn, jīng píng yuán, shēng jiàn dī fáng, xún fǎng qí lǎo, xián yuē' wǎng zhě biàn mén wèi zuò, shēn zhě chéng yuān, qiǎn zé ní tú'. zhuī wéi xiān dì qín rén zhī dé, dǐ jī yuǎn tú, fù yǔ hóng yè, shèng yì pāng liú, zhì yú hǎi biǎo. bù kè táng gòu, zhèn shén cán yān. yuè lìng, mèng chūn shàn xiāng qiū líng tǔ dì suǒ yí. jīn féi tián shàng duō, wèi yǒu kěn pì. qí xī yǐ fù pín mín, gěi yǔ liáng zhǒng, wù jǐn dì lì, wù lìng yóu shǒu. suǒ guò xiàn yì, tīng bàn rù jīn nián tián zū, yǐ quàn nóng fū zhī láo."
二月壬寅,告常山、魏郡、清河、巨鹿、平原、東平郡太守、相曰:"朕惟巡狩之制,以宣聲教,考同遐邇,解釋怨結也。今'四國無政,不用其良',駕言出遊,欲親知其劇易。前祠園陵,遂望祀華、霍,東祡貸宗,為人祈福。今將禮常山,遂徂北土,歷魏郡,經平原,升踐堤防,詢訪耆老,咸曰'往者汴門未作,深者成淵,淺則泥塗'。追惟先帝勤人之德,厎績遠圖,復禹弘業,聖亦滂流,至於海表。不克堂構,朕甚慚焉。《月令》,孟春善相丘陵土地所宜。今肥田尚多,未有墾闢。其悉以賦貧民,給與糧種,務盡地力,勿令游手。所過縣邑,聽半入今年田租,以勸農夫之勞。"
yǐ chǒu, chì shì yù shǐ sī kōng yuē:" fāng chūn, suǒ guò wú dé yǒu suǒ fá shā. chē kě yǐ yǐn bì, yǐn bì zhī fēi mǎ kě chuò jiě, chuò jiě zhī. shī yún:' dūn bǐ xíng wěi, niú yáng wù jiàn lǚ.' lǐ, rén jūn fá yī cǎo mù bù shí, wèi zhī bù xiào. sú zhī shùn rén, mò zhī shùn tiān. qí míng chēng zhèn yì."
乙丑,敕侍御史、司空曰:"方春,所過無得有所伐殺。車可以引避,引避之;騑馬可輟解,輟解之。《詩》云:'敦彼行葦,牛羊勿踐履。'《禮》,人君伐一草木不時,謂之不孝。俗知順人,莫知順天。其明稱朕意。"
wù chén, jìn xìng zhōng shān, qiǎn shǐ zhě cí běi yuè. chū zhǎng chéng. guǐ yǒu, hái xìng yuán shì, cí guāng wǔ xiǎn zōng yú xiàn shě zhèng táng míng rì yòu cí xiǎn zōng yú xìng shēng táng, jiē zòu lè. sān yuè bǐng zǐ, zhào gāo yì lìng cí guāng wǔ yú jí wèi tán. fù yuán shì qī nián yáo yì. jǐ mǎo, jìn xìng zhào. gēng chén, cí fáng shān yú líng shòu. xīn mǎo, chē jià hái gōng. cì cóng xíng zhě gè yǒu chà.
戊辰,進幸中山,遣使者祠北嶽。出長城。癸酉,還幸元氏,祠光武、顯宗於縣舍正堂;明日又祠顯宗于姓生堂,皆奏樂。三月丙子,詔高邑令祠光武於即位壇。復元氏七年徭役。己卯,進幸趙。庚辰,祠房山於靈壽。辛卯,車駕還宮。賜從行者各有差。
xià sì yuè bǐng yín, tài wèi zhèng hóng miǎn, dà sī nóng sòng tián wèi tài wèi.
夏四月丙寅,太尉鄭弘免,大司農宋田為太尉。
wǔ yuè bǐng zǐ, sī kōng dì wǔ lún bà, tài pú yuán ān wèi sī kōng.
五月丙子,司空第五倫罷,太僕袁安為司空。
qiū bā yuè yǐ chǒu, xìng ān yì, guān yán chí. jiǔ yuè, zhì zì ān yì.
秋八月乙丑,幸安邑,觀鹽池。九月,至自安邑。
dōng shí yuè, běi hǎi wáng jī hōng.
冬十月,北海王基薨。
shāo dāng qiāng pàn, kòu lǒng xī.
燒當羌叛,寇隴西。
shì suì, xī yù zhǎng shǐ bān chāo jī zhǎn shū lè wáng.
是歲,西域長史班超擊斬疏勒王。
zhāng hé yuán nián chūn sān yuè, hù qiāng xiào wèi fù yù zhuī jī pàn qiāng, zhàn mò.
章和元年春三月,護羌校尉傅育追擊叛羌,戰歿。
xià sì yuè bǐng zǐ, lìng jùn guó zhōng dōu guān xì qiú jiǎn sǐ yī děng, yì jīn chéng shù.
夏四月丙子,令郡國中都官繫囚減死一等,詣金城戍。
liù yuè wù chén, sī tú huán yú miǎn. guǐ mǎo, sī kōng yuán ān wèi sī tú, guāng lù xūn rèn kuí wèi sī kōng.
六月戊辰,司徒桓虞免。癸卯,司空袁安為司徒,光祿勛任隗為司空。
qiū qī yuè guǐ mǎo, qí wáng huǎng yǒu zuì, biǎn wèi wú hú hóu. rén zǐ, huái yáng wáng bǐng hōng.
秋七月癸卯,齊王晃有罪,貶為蕪湖侯。壬子,淮陽王昞薨。
xiān bēi jī pò běi dān yú, zhǎn zhī.
鮮卑擊破北單于,斬之。
shāo dāng qiāng kòu jīn chéng, hù qiāng xiào wèi liú xū tǎo zhī, zhǎn qí qú shuài.
燒當羌寇金城,護羌校尉劉盱討之,斬其渠帥。
rén xū, zhào yuē:" zhèn wén míng jūn zhī dé, qǐ dí hóng huà, jī xī kāng yì, guāng zhào liù yōu, qì wéi rén miàn, mí bù lǜ bǐ, rén fēng xiáng yú hǎi biǎo, wēi tíng xíng hū guǐ qū. rán hòu jìng gōng míng sì, yīng wǔ fú zhī qìng, huò lái yí zhī kuàng. zhèn yǐ bù dé, shòu zǔ zōng hóng liè. nǎi zhě fèng huáng réng jí, qí lín bìng zhēn, gān lù xiāo jiàng, jiā gǔ zī shēng, zhī cǎo zhī lèi, suì yuè bù jué. zhèn sù yè zhī wèi shàng tiān, wú yǐ zhāng yú xiān gōng. jīn gǎi yuán hé sì nián wèi zhāng hé yuán nián. qiū lìng:' shì yuè yǎng shuāi lǎo, shòu jǐ zhàng, xíng mí zhōu yǐn shí.' qí cì gāo nián èr rén gòng bù bó gè yī pǐ, yǐ wèi lǐ lào. sǐ zuì qiú fàn fǎ zài bǐng zǐ shè qián ér hòu bǔ xì zhě, jiē jiǎn sǐ, wù chī, yì jīn chéng shù."
壬戌,詔曰:"朕聞明君之德,啟迪鴻化,緝熙康乂,光照六幽,訖惟人面,靡不率俾,仁風翔於海表,威霆行乎鬼區。然後敬恭明祀,膺五福之慶,獲來儀之貺。朕以不德,受祖宗弘烈。乃者鳳皇仍集,麒麟並臻,甘露宵降,嘉穀滋生,芝草之類,歲月不絕。朕夙夜祗畏上天,無以彰於先功。今改元和四年為章和元年。《秋令》:'是月養衰老,授几杖,行糜粥飲食。'其賜高年二人共布帛各一匹,以為醴酪。死罪囚犯法在丙子赦前而後捕系者,皆減死,勿笞,詣金城戍。"
bā yuè guǐ yǒu, nán xún shòu. rén wǔ, qiǎn shǐ zhě cí zhāo líng hòu yú xiǎo huáng yuán. jiǎ shēn, zhēng rèn chéng wáng shàng huì suī yáng. wù zǐ, xìng liáng. jǐ chǒu, qiǎn shǐ cí pèi gāo yuán miào, fēng fén yú shè. yǐ wèi, xìng pèi, cí xiàn wáng líng, zhēng huì dōng hǎi wáng zhèng. yǐ wèi huì, rì yǒu shí zhī. jiǔ yuè gēng zǐ, xìng péng chéng, dōng hǎi wáng zhèng pèi wáng dìng rèn chéng wáng shàng jiē cóng. xīn hài, xìng shòu chūn. rén zǐ, zhào jùn guó zhōng dōu guān xì qiú jiǎn sǐ zuì yī děng, yì jīn chéng shù fàn shū sǐ zhě, yī qiè mù xià cán shì qí nǚ zǐ gōng xì qiú guǐ xīn bái càn yǐ shàng, jiǎn zuì yī děng, shū sī kòu zuò. wáng mìng zhě shú: sǐ zuì jiān èr shí pǐ, yòu zhǐ zhì kūn qián chéng dàn chōng qī pǐ, wán chéng dàn zhì sī kòu sān pǐ lì mín fàn zuì wèi fā jué, zhào shū dào zì gào zhě, bàn rù shú. fù fēng fù líng hóu yán wèi fù líng wáng. jǐ wèi, xìng rǔ yīn. dōng shí yuè bǐng zǐ, chē jià hái gōng.
八月癸酉,南巡狩。壬午,遣使者祠昭靈後於小黃園。甲申,征任城王尚會睢陽。戊子,幸梁。己丑,遣使祠沛高原廟,豐枌榆社。乙未,幸沛,祠獻王陵,征會東海王政。乙未晦,日有食之。九月庚子,幸彭城,東海王政、沛王定、任城王尚皆從。辛亥,幸壽春。壬子,詔郡國中都官繫囚減死罪一等,詣金城戍;犯殊死者,一切募下蠶室;其女子宮;繫囚鬼薪、白粲已上,減罪一等,輸司寇作。亡命者贖:死罪縑二十匹,右趾至髡鉗城旦舂七匹,完城旦至司寇三匹;吏民犯罪未發覺,詔書到自告者,半入贖。復封阜陵侯延為阜陵王。己未,幸汝陰。冬十月丙子,車駕還宮。
běi xiōng nú wū lán chǔ děng lǜ zhòng jiàng.
北匈奴屋蘭儲等率眾降。
shì suì, xī yù zhǎng shǐ bān chāo jī shā chē, dà pò zhī. ròu zhī guó qiǎn shǐ xiàn fú bá shī zi.
是歲,西域長史班超擊莎車,大破之。月氏國遣使獻扶拔、師子。
èr nián chūn zhēng yuè, jì nán wáng kāng fù líng wáng yán zhōng shān wáng yān lái cháo. èr yuè rén chén, dì bēng yú zhāng dé qián diàn, nián sān shí sān. yí zhào wú qǐ qǐn miào, yī rú xiān dì fǎ zhì.
二年春正月,濟南王康、阜陵王延、中山王焉來朝。二月壬辰,帝崩於章德前殿,年三十三。遺詔無起寢廟,一如先帝法制。
lùn yuē: wèi wén dì chēng" míng dì chá chá, zhāng dì zhǎng zhě". zhāng dì sù zhī rén yàn míng dì kē qiè, shì cóng kuān hòu. gǎn chén chǒng zhī yì, chú cǎn yù zhī kē. shēn yuán yuán zhī ài, zhe tāi yǎng zhī lìng. fèng chéng míng dé tài hòu, jǐn xīn xiào dào. gē liè míng dōu, yǐ chóng jiàn zhōu qīn. píng yáo jiǎn fù, ér rén lài qí qìng. yòu tǐ zhī yǐ zhōng shù, wén zhī yǐ lǐ lè. gù nǎi fān fǔ kè xié, qún hòu dé ràng. wèi zhī zhǎng zhě, bù yì yí hū! zài wèi shí sān nián, jùn guó suǒ shàng fú ruì, hé yú tú shū zhě shù bǎi qiān suǒ. wū hū mào zāi!
論曰:魏文帝稱"明帝察察,章帝長者"。章帝素知人厭明帝苛切,事從寬厚。感陳寵之義,除慘獄之科。深元元之愛,著胎養之令。奉承明德太后,盡心孝道。割裂名都,以崇建周親。平徭簡賦,而人賴其慶。又體之以忠恕,文之以禮樂。故乃蕃輔克諧,群後德讓。謂之長者,不亦宜乎!在位十三年,郡國所上符瑞,合於圖書者數百千所。烏呼懋哉!
zàn yuē: sù zōng jì jì, tiān xìng kǎi tì. yú mù hòu dé, liàng wéi yuān tǐ. zuǒ yòu yì wén, zhēn zhuó lǜ lǐ. sī fú dì dào, hóng cǐ zhǎng mào. rú guǎn xiàn gē, róng tíng xū hòu. qì diào shí yù, xiàn píng rén fù.
贊曰:肅宗濟濟,天性愷悌。於穆後德,諒惟淵體。左右藝文,斟酌律禮。思服帝道,弘此長懋。儒館獻歌,戎亭虛候。氣調時豫,憲平人富。