xiào hé huáng dì huì zhào, sù zōng dì sì zǐ yě. mǔ liáng guì rén, wèi dòu huáng hòu suǒ zèn, yōu zú, dòu hòu yǎng dì yǐ wèi jǐ zi. jiàn chū qī nián, lì wèi huáng tài zǐ.
孝和皇帝諱肇,肅宗第四子也。母梁貴人,為竇皇后所譖,憂卒,竇後養帝以為己子。建初七年,立為皇太子。
zhāng hé èr nián èr yuè rén chén, jí huáng dì wèi, nián shí suì. zūn huáng hòu yuē huáng tài hòu, tài hòu lín cháo.
章和二年二月壬辰,即皇帝位,年十歲。尊皇后曰皇太后,太后臨朝。
sān yuè dīng yǒu, gǎi huái yáng wèi chén guó, chǔ jùn wèi péng chéng guó, xī píng bìng rǔ nán jùn, lù ān fù wèi lú jiāng jùn. yí zhào xǐ xī píng wáng xiàn wèi chén wáng, lù ān wáng gōng wèi péng chéng wáng. guǐ mǎo, zàng xiào zhāng huáng dì yú jìng líng. gēng xū, huáng tài hòu zhào yuē:
三月丁酉,改淮陽為陳國,楚郡為彭城國,西平並汝南郡,六安復為廬江郡。遺詔徙西平王羨為陳王,六安王恭為彭城王。癸卯,葬孝章皇帝於敬陵。庚戌,皇太后詔曰:
xiān dì yǐ míng shèng, fèng chéng zǔ zōng zhì dé yào dào, tiān xià qīng jìng, shù shì xián níng. jīn huáng dì yǐ yòu nián, qióng qióng zài jiù, zhèn qiě zuǒ zhù tīng zhèng. wài yǒu dà guó xián wáng bìng wèi fān píng, nèi yǒu gōng qīng dài fū tǒng lǐ běn cháo, gōng jǐ shòu chéng, fū hé yōu zāi! rán shǒu wén zhī jì, bì yǒu nèi fǔ yǐ cān tīng duàn. shì zhōng xiàn, zhèn zhī yuán xiōng, xíng néng jiān bèi, zhōng xiào yóu dǔ, xiān dì suǒ qì, qīn shòu yí zhào, dāng yǐ jiù diǎn fǔ sī zhí yān. xiàn gù zhí qiān ràng, jié bù kě duó. jīn gōng yǎng liǎng gōng, sù wèi zuǒ yòu, jué shì yǐ zhòng, yì bù kě fù láo yǐ zhèng shì. gù tài wèi dèng biāo, yuán gōng zhī zú, sān ràng mí gāo, hǎi nèi guī rén, wèi qún xián shǒu, xiān dì bāo biǎo, yù yǐ chóng huà. jīn biāo cōng míng kāng qiáng, kě wèi lǎo chéng huáng gǒu yǐ. qí yǐ biāo wèi tài fù, cì jué guān nèi hóu, lù shàng shū shì, bǎi guān zǒng jǐ yǐ tīng, zhèn shù jǐ dé zhuān xīn nèi wèi. yú xì! qún gōng qí miǎn lǜ bǎi liáo, gè xiū jué zhí, ài yǎng yuán yuán, suī yǐ zhōng hé, chēng zhèn yì yān.
先帝以明聖,奉承祖宗至德要道,天下清靜,庶事咸寧。今皇帝以幼年,煢煢在疚,朕且佐助聽政。外有大國賢王並為蕃屏,內有公卿大夫統理本朝,恭己受成,夫何憂哉!然守文之際,必有內輔以參聽斷。侍中憲,朕之元兄,行能兼備,忠孝尤篤,先帝所器,親受遺詔,當以舊典輔斯職焉。憲固執謙讓,節不可奪。今供養兩宮,宿衛左右,厥事已重,亦不可復勞以政事。故太尉鄧彪,元功之族,三讓彌高,海內歸仁,為群賢首,先帝褒表,欲以崇化。今彪聰明康強,可謂老成黃耇矣。其以彪為太傅,賜爵關內侯,錄尚書事,百官總己以聽,朕庶幾得專心內位。於戲!群公其勉率百僚,各修厥職,愛養元元,綏以中和,稱朕意焉。
xīn yǒu, yǒu sī shàng zòu:" xiào zhāng huáng dì chóng hóng hóng yè, dé huà pǔ qià, chuí yì lí mín, liú niàn jià sè. wén jiā shū sú, wǔ chàng fāng biǎo, jiè wéi rén miàn, wú sī bù fú. wēi wēi dàng dàng, mò yǔ bǐ lóng. zhōu sòng yuē:' yú mù qīng miào, sù yōng xiǎn xiāng.' qǐng shàng zūn miào yuē sù zōng, gòng jìn wǔ dé zhī wǔ." zhì yuē:" kě." guǐ hài, chén wáng xiàn péng chéng wáng gōng lè chéng wáng dǎng xià pī wáng yǎn liáng wáng chàng shǐ jiù guó.
辛酉,有司上奏:"孝章皇帝崇弘鴻業,德化普洽,垂意黎民,留念稼穡。文加殊俗,武暢方表,界惟人面,無思不服。巍巍蕩蕩,莫與比隆。《周頌》曰:'於穆清廟,肅雍顯相。'請上尊廟曰肅宗,共進《武德》之舞。"制曰:"可。"癸亥,陳王羨、彭城王恭、樂成王黨、下邳王衍、梁王暢始就國。
xià sì yuè bǐng zǐ, yè gāo miào. dīng chǒu, yè shì zǔ miào.
夏四月丙子,謁高廟。丁丑,謁世祖廟。
wù yín, zhào yuē:" xī xiào wǔ huáng dì zhì zhū hú yuè, gù quán shōu yán tiě zhī lì, yǐ fèng shī lǚ zhī fèi. zì zhōng xìng yǐ lái, xiōng nú wèi bīn, yǒng píng mò nián, fù xiū zhēng fá. xiān dì jí wèi, wù xiū lì yì, rán yóu shēn sī yuǎn lǜ, ān bù wàng wēi, tàn guān jiù diǎn, fù shōu yán tiě, yù yǐ fáng bèi bù yú, níng ān biān jìng. ér lì duō bù liáng, dòng shī qí biàn, yǐ wéi shàng yì. xiān dì hèn zhī, gù yí jiè jùn guó bà yán tiě zhī jìn, zòng mín zhǔ zhù, rù shuì xiàn guān rú gù shì. qí shēn chì cì shǐ èr qiān dàn, fèng shùn shèng zhǐ, miǎn hóng dé huà, bù gào tiān xià, shǐ míng zhī zhèn yì."
戊寅,詔曰:"昔孝武皇帝致誅胡、越,故權收鹽鐵之利,以奉師旅之費。自中興以來,匈奴未賓,永平末年,復修征伐。先帝即位,務休力役,然猶深思遠慮,安不忘危,探觀舊典,復收鹽鐵,欲以防備不虞,寧安邊境。而吏多不良,動失其便,以違上意。先帝恨之,故遺戒郡國罷鹽鐵之禁,縱民煮鑄,入稅縣官如故事。其申敕刺史、二千石,奉順聖旨,勉弘德化,布告天下,使明知朕意。"
wǔ yuè, jīng shī hàn. zhào zhǎng lè shào fǔ huán yù shì jiǎng jìn zhōng.
五月,京師旱。詔長樂少府桓郁侍講禁中。
dōng shí yuè yǐ hài, yǐ shì zhōng dòu xiàn wèi chē qí jiāng jūn, fá běi xiōng nú.
冬十月乙亥,以侍中竇憲為車騎將軍,伐北匈奴。
ān xī guó qiǎn shǐ xiàn shī zi fú bá.
安息國遣使獻師子、扶拔。
yǒng yuán yuán nián chūn sān yuè jiǎ chén, chū lìng láng guān zhào chú zhě dé zhàn chéng wèi, yǐ bǐ zhì wèi zhēn.
永元元年春三月甲辰,初令郎官詔除者得占丞、尉,以比秩為真。
xià liù yuè, chē qí jiāng jūn dòu xiàn chū jī lù sāi, dù liáo jiāng jūn dèng hóng chū gù yáng sāi, nán dān yú chū mǎn yí gǔ, yǔ běi xiōng nú zhàn yú jī luò shān, dà pò zhī, zhuī zhì sī qú bǐ dī hǎi. dòu xiàn suì dēng yàn rán shān, kè shí lè gōng ér hái. běi dān yú qiǎn dì yòu wēn yú dī wáng fèng zòu gòng xiàn.
夏六月,車騎將軍竇憲出雞鹿塞,度遼將軍鄧鴻出稒陽塞,南單于出滿夷谷,與北匈奴戰於稽落山,大破之,追至私渠比鞮海。竇憲遂登燕然山,刻石勒功而還。北單于遣弟右溫禺鞮王奉奏貢獻。
qiū qī yuè yǐ wèi, huì jī shān bēng.
秋七月乙未,會稽山崩。
rùn yuè bǐng zǐ, zhào yuē:" xiōng nú bèi pàn, wèi hài jiǔ yuǎn. lài zǔ zōng zhī líng, shī kè yǒu jié, chǒu lǔ pò suì, suì sǎo jué tíng, yì bù zài jí, wàn lǐ qīng dàng, fēi zhèn xiǎo zi miǎo shēn suǒ néng kè kān. yǒu sī qí àn jiù diǎn, gào lèi jiàn gōng, yǐ zhāng xiū liè."
閏月丙子,詔曰:"匈奴背叛,為害久遠。賴祖宗之靈,師克有捷,醜虜破碎,遂掃厥庭,役不再籍,萬里清盪,非朕小子眇身所能克堪。有司其案舊典,告類薦功,以章休烈。"
jiǔ yuè gēng shēn, yǐ chē qí jiāng jūn dòu xiàn wèi dà jiāng jūn, yǐ zhōng láng jiāng liú shàng wèi chē qí jiāng jūn.
九月庚申,以車騎將軍竇憲為大將軍,以中郎將劉尚為車騎將軍。
dōng shí yuè, lìng jùn guó chí xíng shū zuò jūn yíng, qí xǐ chū sài zhě, xíng suī wèi jìng, jiē miǎn guī tián lǐ. gēng zǐ, fù líng wáng yán hōng.
冬十月,令郡國弛刑輸作軍營,其徙出塞者,刑雖未竟,皆免歸田裡。庚子,阜陵王延薨。
shì suì, jùn guó jiǔ dà shuǐ.
是歲,郡國九大水。
èr nián chūn zhēng yuè dīng chǒu, dà shè tiān xià.
二年春正月丁丑,大赦天下。
èr yuè rén wǔ, rì yǒu shí zhī. jǐ hài, fù zhì xī hé shàng jùn shǔ guó dū wèi guān.
二月壬午,日有食之。己亥,復置西河、上郡屬國都尉官。
xià wǔ yuè gēng xū, fēn tài shān wèi jì běi guó, fēn lè chéng zhuō jùn bó hǎi wèi hé jiān guó. bǐng chén, fēng huáng dì shòu wèi jì běi wáng, kāi wèi hé jiān wáng, shū wèi chéng yáng wáng, shào fēng gù huái yáng wáng bǐng zi cè wèi cháng shān wáng. cì gōng qīng yǐ xià zhì zuǒ shǐ qián bù gè yǒu chà. jǐ wèi, qiǎn fù xiào wèi yán pán tǎo běi xiōng nú, qǔ yī wú lú dì. dīng mǎo, shào fēng gù qí wáng huǎng zi wú jì wèi qí wáng, běi hǎi wáng mù zi wēi wèi běi hǎi wáng.
夏五月庚戌,分太山為濟北國,分樂成、涿郡、勃海為河間國。丙辰,封皇弟壽為濟北王,開為河間王,淑為城陽王,紹封故淮陽王昞子側為常山王。賜公卿以下至佐史錢、布各有差。己未,遣副校尉閻磐討北匈奴,取伊吾盧地。丁卯,紹封故齊王晃子無忌為齊王,北海王睦子威為北海王。
chē shī qián hòu wáng bìng qiǎn zi rù shì. ròu zhī guó qiǎn bīng gōng xī yù zhǎng shǐ bān chāo, chāo jī jiàng zhī.
車師前後王並遣子入侍。月氏國遣兵攻西域長史班超,超擊降之。
liù yuè xīn mǎo, zhōng shān wáng yān hōng.
六月辛卯,中山王焉薨。
qiū qī yuè yǐ mǎo, dà jiāng jūn dòu xiàn chū tún liáng zhōu.
秋七月乙卯,大將軍竇憲出屯涼州。
jiǔ yuè, běi xiōng nú qiǎn shǐ chēng chén.
九月,北匈奴遣使稱臣。
dōng shí yuè, qiǎn xíng zhōng láng jiāng bān gù bào mìng nán dān yú. qiǎn zuǒ gǔ lí wáng shī zi chū jī lù sāi, jī běi xiōng nú yú hé yún běi, dà pò zhī.
冬十月,遣行中郎將班固報命南單于。遣左谷蠡王師子出雞鹿塞,擊北匈奴於河雲北,大破之。
sān nián chūn zhēng yuè jiǎ zǐ, huáng dì jiā yuán fú, cì zhū hóu wáng gōng jiāng jūn tè jìn zhōng èr qiān dàn liè hóu zōng shì zi sūn zài jīng shī fèng cháo qǐng zhě huáng jīn, jiāng dài fū láng lì cóng guān bó. cì mín jué jí sù bó gè yǒu chà, dà pú wǔ rì. jùn guó zhōng dōu guān xì qiú sǐ zuì shú jiān, zhì sī kòu jí wáng mìng, gè yǒu chà. gēng chén, cì jīng shī mín pú, bù liǎng hù gòng yī pǐ.
三年春正月甲子,皇帝加元服,賜諸侯王、公、將軍、特進、中二千石、列侯、宗室子孫在京師奉朝請者黃金,將、大夫、郎吏、從官帛。賜民爵及粟帛各有差,大酺五日。郡國中都官繫囚死罪贖縑,至司寇及亡命,各有差。庚辰,賜京師民酺,布兩戶共一匹。
èr yuè, dà jiāng jūn dòu xiàn qiǎn zuǒ xiào wèi gěng kuí chū jū yán sāi, wéi běi dān yú yú jīn wēi shān, dà pò zhī, huò qí mǔ è shì.
二月,大將軍竇憲遣左校尉耿夔出居延塞,圍北單于於金微山,大破之,獲其母閼氏。
xià liù yuè xīn mǎo, zūn huáng tài hòu mǔ bǐ yáng gōng zhǔ wèi zhǎng gōng zhǔ. xīn chǒu, fù líng wáng zhǒng hōng.
夏六月辛卯,尊皇太后母比陽公主為長公主。辛丑,阜陵王種薨。
dōng shí yuè guǐ wèi, xíng xìng zhǎng ān. zhào yuē:" běi dí pò miè, míng wáng réng jiàng, xī yù zhū guó, nà zhì nèi fù, qǐ fēi zǔ zōng dí zhé chóng guāng zhī hóng liè yú? wù mèi tàn xī, xiǎng wàng jiù jīng. qí cì xíng suǒ guò èr qiān dàn zhǎng lì yǐ xià jí sān lǎo guān shǔ qián bó, gè yǒu chà guān guǎ gū dú dǔ lóng pín bù néng zì cún zhě sù, rén sān hú."
冬十月癸未,行幸長安。詔曰:"北狄破滅,名王仍降,西域諸國,納質內附,豈非祖宗迪哲重光之鴻烈歟?寤寐嘆息,想望舊京。其賜行所過二千石長吏已下及三老、官屬錢帛,各有差;鰥、寡、孤、獨、篤癃、貧不能自存者粟,人三斛。"
shí yī yuè guǐ mǎo, cí gāo miào, suì yǒu shì shí yī líng. zhào yuē:" gāo zǔ gōng chén, xiāo cáo wèi shǒu, yǒu chuán shì bù jué zhī yì. cáo xiāng guó hòu róng chéng hóu wú sì. zhèn wàng zhǎng líng dōng mén, jiàn èr chén zhī lǒng, xún qí yuǎn jié, měi yǒu gǎn yān. zhōng yì huò chǒng, gǔ jīn suǒ tóng. kě qiǎn shǐ zhě yǐ zhōng láo cí, dà hóng lú qiú jìn qīn yí wèi sì zhě, xū jǐng fēng shào fēng, yǐ zhāng jué gōng."
十一月癸卯,祠高廟,遂有事十一陵。詔曰:"高祖功臣,蕭、曹為首,有傳世不絕之義。曹相國後容城侯無嗣。朕望長陵東門,見二臣之壠,循其遠節,每有感焉。忠義獲寵,古今所同。可遣使者以中牢祠,大鴻臚求近親宜為嗣者,須景風紹封,以章厥功。"
shí èr yuè, fù zhì xī yù dōu hù qí dū wèi wù jǐ xiào wèi guān. gēng chén, zhì zì zhǎng ān, jiǎn chí xíng tú cóng jià zhě xíng wǔ yuè.
十二月,復置西域都護、騎都尉、戊己校尉官。庚辰,至自長安,減弛刑徒從駕者刑五月。
sì nián chūn zhēng yuè, běi xiōng nú yòu gǔ lí wáng yú chú jiān zì lì wèi dān yú, kuǎn sāi qǐ xiáng. qiǎn dà jiāng jūn zuǒ xiào wèi gěng kuí shòu xǐ shòu.
四年春正月,北匈奴右谷蠡王於除鞬自立為單于,款塞乞降。遣大將軍左校尉耿夔授璽綬。
sān yuè guǐ chǒu, sī tú yuán ān hōng. rùn yuè dīng chǒu, tài cháng dīng hóng wèi sī tú.
三月癸丑,司徒袁安薨。閏月丁丑,太常丁鴻為司徒。
xià sì yuè bǐng chén, dà jiāng jūn dòu xiàn hái zhì jīng shī.
夏四月丙辰,大將軍竇憲還至京師。
liù yuè wù xū shuò, rì yǒu shí zhī. bǐng chén, jùn guó shí sān dì zhèn. dòu xiàn qián tú shì nì. gēng shēn, xìng běi gōng. zhào shōu bǔ xiàn dǎng shè shēng xiào wèi guō huáng, huáng zi shì zhōng jǔ, wèi wèi dèng dié, dié dì bù bīng xiào wèi lěi. jiē xià yù sǐ. shǐ yè zhě pú shè shōu xiàn dà jiāng jūn yìn shòu, qiǎn xiàn jí dì dǔ jǐng jiù guó, dào jiē zì shā.
六月戊戌朔,日有食之。丙辰,郡國十三地震。竇憲潛圖弒逆。庚申,幸北宮。詔收捕憲黨射聲校尉郭璜,璜子侍中舉,衛尉鄧疊,疊弟步兵校尉磊。皆下獄死。使謁者僕射收憲大將軍印綬,遣憲及弟篤、景就國,到皆自殺。
shì xià hàn huáng.
是夏、旱、蝗。
qiū qī yuè jǐ chǒu, tài wèi sòng yóu zuò dǎng xiàn zì shā.
秋七月己丑,太尉宋由坐黨憲自殺。
bā yuè xīn hài, sī kōng rèn kuí hōng. guǐ chǒu, dà sī nóng yǐn mù wèi tài wèi, lù shàng shū shì. dīng sì, cì gōng qīng yǐ xià zhì zuǒ shǐ qián gǔ gè yǒu chà.
八月辛亥,司空任隗薨。癸丑,大司農尹睦為太尉,錄尚書事。丁巳,賜公卿以下至佐史錢、谷各有差。
dōng shí yuè jǐ hài, zōng zhèng liú fāng wèi sī kōng.
冬十月己亥,宗正劉方為司空。
shí èr yuè rén chén, zhào:" jīn nián jùn guó qiū jià wèi hàn huáng suǒ shāng, qí shén sì yǐ shàng wù shōu tián zū chú gǎo yǒu bù mǎn zhě, yǐ shí chú zhī."
十二月壬辰,詔:"今年郡國秋稼為旱、蝗所傷,其什四以上勿收田租、芻稿;有不滿者,以實除之。"
wǔ líng líng líng lǐ zhōng mán pàn. shāo dāng qiāng kòu jīn chéng.
武陵零陵澧中蠻叛。燒當羌寇金城。
wǔ nián chūn zhēng yuè yǐ hài, zōng sì wǔ dì yú míng táng, suì dēng líng tái, wàng yún wù. dà shè tiān xià. wù zǐ, qiān shèng wáng kàng hōng. xīn mǎo, fēng huáng dì wàn suì wèi guǎng zōng wáng.
五年春正月乙亥,宗祀五帝於明堂,遂登靈台,望雲物。大赦天下。戊子,千乘王伉薨。辛卯,封皇帝萬歲為廣宗王。
èr yuè wù xū, zhào yǒu sī shěng jiǎn nèi wài jiù jí liáng zhōu zhū yuàn mǎ. zì jīng shī lí gōng guǒ yuán shàng lín guǎng chéng yòu xī yǐ jiǎ pín mín, zì dé cǎi bǔ, bù shōu qí shuì. dīng wèi, zhào yuē:" qù nián qiū mài rù shǎo, kǒng mín shí bù zú. qí shàng yóu pín bù néng zì gěi zhě hù kǒu rén shù. wǎng zhě jùn guó shàng pín mín, yǐ yī lǚ fǔ qín wèi zī, ér háo yòu dé qí ráo lì. zhào shū shí hé, yù yǒu yǐ yì zhī, ér zhǎng lì bù néng gōng qīn, fǎn gèng zhēng zhào huì jù, lìng shī nóng zuò, chóu rǎo bǎi xìng. ruò fù yǒu fàn zhě, èr qiān dàn xiān zuò." jiǎ yín, tài fù dèng biāo hōng. wù wǔ, lǒng xī dì zhèn.
二月戊戌,詔有司省減內外廄及涼州諸苑馬。自京師離宮果園上林廣成囿悉以假貧民,恣得采捕,不收其稅。丁未,詔曰:"去年秋麥入少,恐民食不足。其上尤貧不能自給者戶口人數。往者郡國上貧民,以衣履釜鬵為貲,而豪右得其饒利。詔書實核,欲有以益之,而長吏不能躬親,反更徵召會聚,令失農作,愁擾百姓。若復有犯者,二千石先坐。"甲寅,太傅鄧彪薨。戊午,隴西地震。
sān yuè wù zǐ, zhào yuē:" xuǎn jǔ liáng cái, wèi zhèng zhī běn. kē bié xíng néng, bì yóu xiāng qū. ér jùn guó jǔ lì, bù jiā jiǎn zé, gù xiān dì míng chì zài suǒ, lìng shì zhī yǐ zhí, nǎi dé chōng xuǎn. yòu dé xíng yóu yì, bù xū jīng zhí zhě, bié shǔ zhuàng shàng. ér xuān bù yǐ lái, chū rù jiǔ nián, èr qiān dàn céng bù chéng fèng, zì xīn cóng hǎo, sī lì cì shǐ qì wú jiū chá. jīn xīn méng shè lìng, qiě fù shēn chì, hòu yǒu fàn zhě, xiǎn míng qí fá. zài wèi bù yǐ xuǎn jǔ wèi yōu, dū chá bù yǐ fā jué wèi fù, fēi dú zhōu jùn yě. shì yǐ shù guān duō fēi qí rén. xià mín bèi jiān xié zhī shāng, yóu fǎ bù xíng gù yě." gēng yín, qiǎn shǐ zhě fēn háng pín mín, jǔ shí liú rǒng, kāi cāng zhèn bǐng sān shí yú jùn.
三月戊子,詔曰:"選舉良才,為政之本。科別行能,必由鄉曲。而郡國舉吏,不加簡擇,故先帝明敕在所,令試之以職,乃得充選。又德行尤異,不須經職者,別署狀上。而宣布以來,出入九年,二千石曾不承奉,恣心從好,司隸、刺史訖無糾察。今新蒙赦令,且復申敕,後有犯者,顯明其罰。在位不以選舉為憂,督察不以發覺為負,非獨州郡也。是以庶官多非其人。下民被奸邪之傷,由法不行故也。"庚寅,遣使者分行貧民,舉實流冗,開倉賑稟三十餘郡。
xià sì yuè rén zǐ, fēng fù líng wáng zhǒng xiōng fáng wèi fù líng wáng.
夏四月壬子,封阜陵王種兄魴為阜陵王。
liù yuè dīng yǒu, jùn guó sān yǔ báo.
六月丁酉,郡國三雨雹。
qiū jiǔ yuè xīn yǒu, guǎng zōng wáng wàn suì hōng, wú zi, guó chú.
秋九月辛酉,廣宗王萬歲薨,無子,國除。
xiōng nú dān yú yú chú jiān pàn, qiǎn zhōng lǎng jiāng rèn shàng tǎo miè zhī. rén wǔ, lìng jùn xiàn quàn mín xù shū shí yǐ zhù wǔ gǔ. qí guān yǒu bēi chí, lìng dé cǎi qǔ, wù shōu jià shuì èr suì.
匈奴單于於除鞬叛,遣中朗將任尚討滅之。壬午,令郡縣勸民蓄蔬食以助五穀。其官有陂池,令得採取,勿收假稅二歲。
dōng shí yuè xīn wèi, tài wèi yǐn mù hōng. shí yī yuè yǐ chǒu, tài pú zhāng pú wèi tài wèi.
冬十月辛未,太尉尹睦薨。十一月乙丑,太僕張酺為太尉。
shì suì, wǔ líng jùn bīng pò pàn mán, jiàng zhī. hù qiāng xiào wèi guàn yǒu tǎo shāo dāng qiāng, qiāng nǎi dùn qù. nán dān yú ān guó pàn, gǔ dōu hóu xǐ zhǎn zhī.
是歲,武陵郡兵破叛蠻,降之。護羌校尉貫友討燒當羌,羌乃遁去。南單于安國叛,骨都侯喜斬之。
liù nián chūn zhēng yuè, yǒng chāng jiǎo wài yí qiǎn shǐ yì xiàn xī niú dà xiàng. jǐ mǎo, sī tú dīng hóng hōng.
六年春正月,永昌徼外夷遣使譯獻犀牛、大象。己卯,司徒丁鴻薨。
èr yuè yǐ wèi, qiǎn yè zhě fēn háng bǐng dài sān hé yǎn jì qīng zhōu pín mín.
二月乙未,遣謁者分行稟貸三河、兗、冀、青州貧民。
xǔ yáng hóu mǎ guāng zì shā. dīng wèi, sī kōng liú fāng wèi sī tú, tài cháng zhāng fèn wèi sī kōng.
許陽侯馬光自殺。丁未,司空劉方為司徒,太常張奮為司空。
sān yuè gēng yín, zhào liú mín suǒ guò jùn guó jiē shí bǐng zhī, qí yǒu fàn mài zhě wù chū zū shuì, yòu yù jiù jiàn hái guī zhě, fù yī suì tián zū gèng fù. bǐng yín, zhào yuē:" zhèn yǐ miǎo mò, chéng fèng hóng liè. yīn yáng bù hé, shuǐ hàn wéi dù, jì hé zhī yù, xiōng jǐn liú wáng, ér wèi huò zhōng yán zhì móu, suǒ yǐ kuāng jiù zhī cè. wù mèi yǒng tàn, yòng sī kǒng jiù. wéi guān rén bù dé yú shàng, lí mín bù ān yú xià, yǒu sī bù niàn kuān hé, ér jìng wèi kē kè, fù àn bù jí, yǐ fáng mín shì, shén fēi suǒ yǐ shàng dāng tiān xīn, xià jì yuán yuán yě. sī dé zhōng liáng zhī shì, yǐ fǔ zhèn zhī bù dǎi. qí lìng sān gōng zhōng èr qiān dàn èr qiān dàn nèi jùn shǒu xiāng jǔ xián liáng fāng zhèng néng zhí yán jí jiàn zhī shì gè yī rén. zhāo yán xué, pī yōu yǐn, qiǎn yì gōng chē, zhèn jiāng xī tīng yān." dì nǎi qīn lín cè wèn, xuǎn bǔ láng lì.
三月庚寅,詔流民所過郡國皆實稟之,其有販賣者勿出租稅,又欲就賤還歸者,復一歲田租、更賦。丙寅,詔曰:"朕以眇末,承奉鴻烈。陰陽不和,水旱違度,濟、河之域,凶饉流亡,而未獲忠言至謀,所以匡救之策。寤寐永嘆,用思孔疚。惟官人不得於上,黎民不安於下,有司不念寬和,而競為苛刻,覆案不急,以妨民事,甚非所以上當天心,下濟元元也。思得忠良之士,以輔朕之不逮。其令三公、中二千石、二千石、內郡守相舉賢良方正、能直言極諫之士各一人。昭岩穴,披幽隱,遣詣公車,朕將悉聽焉。"帝乃親臨策問,選補郎吏。
xià sì yuè, shǔ jùn jiǎo wài qiāng lǜ zhǒng rén qiǎn shǐ nèi fù.
夏四月,蜀郡徼外羌率種人遣使內附。
wǔ yuè, chéng yáng wáng shū hōng, wú zi, guó chú.
五月,城陽王淑薨,無子,國除。
liù yuè jǐ yǒu, chū lìng fú bì jǐn rì.
六月己酉,初令伏閉盡日。
qiū qī yuè, jīng shī hàn. zhào zhōng dōu guān tú gè chú bàn xíng, zhé qí wèi jìng, wǔ yuè yǐ xià jiē miǎn qiǎn. dīng sì, xìng luò yáng sì, lù qiú tú, jǔ yuān yù. shōu luò yáng lìng xià yù dǐ zuì, sī lì xiào wèi hé nán yǐn jiē zuǒ jiàng. wèi jí hái gōng ér shù yǔ.
秋七月,京師旱。詔中都官徒各除半刑,謫其未竟,五月已下皆免遣。丁巳,幸洛陽寺,錄囚徒,舉冤獄。收洛陽令下獄抵罪,司隸校尉、河南尹皆左降。未及還宮而澍雨。
xī yù dōu hù bān chāo dà pò yān qí yù lí, zhǎn qí wáng. zì shì xī yù xiáng fú, nà zhì zhě wǔ shí yú guó.
西域都護班超大破焉耆、尉犁,斬其王。自是西域降服,納質者五十餘國。
nán dān yú ān guó cóng dì zǐ féng hóu lǜ pàn hú wáng chū sài. jiǔ yuè guǐ chǒu, yǐ guāng lù xūn dèng hóng xíng chē qí jiāng jūn shì, yǔ yuè qí xiào wèi féng zhù xíng dù liáo jiāng jūn zhū huī shǐ xiōng nú zhōng láng jiāng dù chóng tǎo zhī. dōng shí yī yuè, hù wū huán xiào wèi rèn shàng lǜ wū huán xiān bēi, dà pò féng hóu, féng zhù qiǎn bīng zhuī jī, fù pò zhī.
南單于安國從弟子逢侯率叛胡亡出塞。九月癸丑,以光祿勛鄧鴻行車騎將軍事,與越騎校尉馮柱、行度遼將軍朱徽、使匈奴中郎將杜崇討之。冬十一月,護烏桓校尉任尚率烏桓、鮮卑,大破逢侯,馮柱遣兵追擊,復破之。
zhào yǐ bó hǎi jùn shǔ jì zhōu.
詔以勃海郡屬冀州。
wǔ líng lóu zhōng mán pàn, jùn bīng tǎo píng zhī.
武陵漊中蠻叛,郡兵討平之。
qī nián chūn zhēng yuè, xíng chē qí jiāng jūn dèng hóng dù liáo jiāng jūn zhū huī zhōng láng jiāng dù chóng jiē xià yù sǐ.
七年春正月,行車騎將軍鄧鴻、度遼將軍朱徽、中郎將杜崇皆下獄死。
xià sì yuè xīn hài shuò, rì yǒu shí zhī. dì yǐn jiàn gōng qīng wèn dé shī, lìng jiāng dài fū yù shǐ yè zhě bó shì yì láng láng guān huì tíng zhōng, gè yán fēng shì. zhào yuē:" yuán shǒu bù míng, huà liú wú liáng, zhèng shī yú mín, zhé jiàn yú tiān. shēn wéi shù shì, wǔ jiào zài kuān, shì yǐ jiù diǎn yīn xiào lián zhī jǔ, yǐ qiú qí rén. yǒu sī xiáng xuǎn láng guān kuān bó yǒu móu cái rèn diǎn chéng zhě sān shí rén." jì ér xī yǐ suǒ xuǎn láng chū bǔ zhǎng xiāng.
夏四月辛亥朔,日有食之。帝引見公卿問得失,令將、大夫、御史、謁者、博士、議郎、郎官會廷中,各言封事。詔曰:"元首不明,化流無良,政失於民,謫見於天。深惟庶事,五教在寬,是以舊典因孝廉之舉,以求其人。有司詳選郎官寬博有謀、才任典城者三十人。"既而悉以所選郎出補長、相。
wǔ yuè xīn mǎo, gǎi qiān shèng guó wèi lè ān guó.
五月辛卯,改千乘國為樂安國。
liù yuè bǐng yín, pèi wáng dìng hōng.
六月丙寅,沛王定薨。
qiū qī yuè yǐ sì, yì yáng dì liè.
秋七月乙巳,易陽地裂。
jiǔ yuè guǐ mǎo, jīng shī dì zhèn.
九月癸卯,京師地震。
bā nián chūn èr yuè jǐ chǒu, lì guì rén yīn shì wèi huáng hòu. cì tiān xià nán zǐ jué, rén èr jí, sān lǎo xiào tì lì tián sān jí, mín wú míng shù jí liú mín yù zhàn zhě yī jí guān guǎ gū dú dǔ lóng, pín bù néng zì cún zhě sù, rén wǔ hú.
八年春二月己丑,立貴人陰氏為皇后。賜天下男子爵,人二級,三老、孝悌、力田三級,民無名數及流民欲占者一級;鰥、寡、孤、獨、篤癃,貧不能自存者粟,人五斛。
xià sì yuè guǐ hài, lè chéng wáng dǎng hōng. jiǎ zǐ, zhào zhèn dài bīng zhōu sì jùn pín mín.
夏四月癸亥,樂成王黨薨。甲子,詔賑貸并州四郡貧民。
wǔ yuè, hé nèi chén liú huáng.
五月,河內、陳留蝗。
nán xiōng nú yòu wēn yú dú wáng pàn, wèi kòu. qiū qī yuè, xíng dù liáo jiāng jūn páng fèn yuè qí xiào wèi féng zhù zhuī tǎo zhī, zhǎn yòu wēn yú dú wáng. chē shī hòu wáng pàn, jī qí qián wáng.
南匈奴右溫禺犢王叛,為寇。秋七月,行度遼將軍龐奮、越騎校尉馮柱追討之,斬右溫禺犢王。車師後王叛,擊其前王。
bā yuè xīn yǒu, yǐn zhòu. zhào jùn guó zhōng dōu guān xì qiú jiǎn sǐ yī děng, yì dūn huáng shù. qí fàn dà nì, mù xià cán shì qí nǚ zǐ gōng. zì sǐ zuì yǐ xià, zhì sī kòu jí wáng mìng zhě rù shú, gè yǒu chà.
八月辛酉,飲酎。詔郡國中都官繫囚減死一等,詣敦煌戍。其犯大逆,募下蠶室;其女子宮。自死罪已下,至司寇及亡命者入贖,各有差。
jiǔ yuè, jīng shī huáng. lì mín yán shì zhě, duō guī zé yǒu sī. zhào yuē:" huáng chóng zhī yì, dài bù xū shēng, wàn fāng yǒu zuì, zài yǔ yī rén, ér yán shì zhě zhuān jiù zì xià, fēi zhù wǒ zhě yě. zhèn wù mèi dòng jīn, sī mǐ yōu xìn. xī chǔ yán wú zāi ér jù, chéng wáng chū jiāo ér fǎn fēng. jiāng hé yǐ kuāng zhèn bù dǎi, yǐ sāi zāi biàn? bǎi liáo shī yǐn, miǎn xiū jué zhí, cì shǐ èr qiān dàn xiáng xíng pì, lǐ yuān nüè, xù guān guǎ, jīn gū ruò, sī wéi zhì zāi xìng huáng zhī jiù." gēng zǐ, fù zhì guǎng yáng jùn.
九月,京師蝗。吏民言事者,多歸責有司。詔曰:"蝗蟲之異,殆不虛生,萬方有罪,在予一人,而言事者專咎自下,非助我者也。朕寤寐恫矜,思弭憂釁。昔楚嚴無災而懼,成王出郊而反風。將何以匡朕不逮,以塞災變?百僚師尹,勉修厥職,刺史、二千石詳刑辟,理冤虐,恤鰥寡,矜孤弱,思惟致災興蝗之咎。"庚子,復置廣陽郡。
dōng shí yuè yǐ chǒu, běi hǎi wáng wēi yǒu zuì zì shā.
冬十月乙丑,北海王威有罪自殺。
shí èr yuè xīn hài, chén wáng xiàn hōng.
十二月辛亥,陳王羨薨。
dīng sì, nán gōng xuān shì diàn huǒ.
丁巳,南宮宣室殿火。
jiǔ nián chūn zhēng yuè, yǒng chāng jiǎo wài mán yí jí dǎn guó zhòng yì fèng gòng.
九年春正月,永昌徼外蠻夷及撣國重譯奉貢。
sān yuè gēng chén, lǒng xī dì zhèn. guǐ sì, jì nán wáng kāng hōng. xī yù zhǎng shǐ wáng lín jī chē shī hòu wáng, zhǎn zhī.
三月庚辰,隴西地震。癸巳,濟南王康薨。西域長史王林擊車師後王,斬之。
xià sì yuè dīng mǎo, fēng lè chéng wáng dǎng zi xún wèi lè chéng wáng.
夏四月丁卯,封樂成王黨子巡為樂成王。
liù yuè, huáng hàn. wù chén, zhào:" jīn nián qiū jià wèi huáng chóng suǒ shāng, jiē wù shōu zū gèng chú gǎo ruò yǒu suǒ sǔn shī, yǐ shí chú zhī, yú dāng shōu zū zhě yì bàn rù. qí shān lín ráo lì, bēi chí yú cǎi, yǐ shàn yuán yuán, wù shōu jià shuì."
六月,蝗、旱。戊辰,詔:"今年秋稼為蝗蟲所傷,皆勿收租、更、芻稿;若有所損失,以實除之,余當收租者亦半入。其山林饒利,陂池漁采,以贍元元,勿收假稅。"
qiū qī yuè, huáng chóng fēi guò jīng shī.
秋七月,蝗蟲飛過京師。
bā yuè, xiān bēi kòu féi rú, liáo dōng tài shǒu jì cān xià yù sǐ.
八月,鮮卑寇肥如,遼東太守祭參下獄死。
rùn yuè xīn sì, huáng tài hòu dòu shì bēng. bǐng shēn, zàng zhāng dé huáng hòu.
閏月辛巳,皇太后竇氏崩。丙申,葬章德皇后。
shāo dāng qiāng kòu lǒng xī, shā zhǎng lì, qiǎn xíng zhēng xī jiāng jūn liú shàng yuè qí xiào wèi zhào shì děng tǎo pò zhī.
燒當羌寇隴西,殺長吏,遣行征西將軍劉尚、越騎校尉趙世等討破之。
jiǔ yuè gēng shēn, sī tú liú fāng cè miǎn, zì shā. jiǎ zǐ, zhuī zūn huáng bǐ liáng guì rén wèi huáng tài hòu.
九月庚申,司徒劉方策免,自殺。甲子,追尊皇妣梁貴人為皇太后。
dōng shí yuè yǐ yǒu, gǎi zàng gōng huái liáng huáng hòu yú xī líng.
冬十月乙酉,改葬恭懷梁皇后於西陵。
shí yī yuè guǐ mǎo, guāng lù xūn hé nán lǚ gài wèi sī tú.
十一月癸卯,光祿勛河南呂蓋為司徒。
shí èr yuè bǐng yín, sī kōng zhāng fèn bà. rén shēn, tài pú hán léng wèi sī kōng. jǐ chǒu, fù zhì ruò lú yù guān.
十二月丙寅,司空張奮罷。壬申,太僕韓棱為司空。己丑,復置若廬獄官。
shí nián chūn sān yuè rén xū, zhào yuē:" dī fáng gōu qú, suǒ yǐ shùn zhù dì lǐ, tōng lì yōng sè. jīn fèi màn xiè chí, bù yǐ wèi fù. cì shǐ èr qiān dàn qí suí yí shū dǎo. wù yīn yuán wàng fā, yǐ wèi fán rǎo, jiāng xiǎn xíng qí fá."
十年春三月壬戌,詔曰:"堤防溝渠,所以順助地理,通利壅塞。今廢慢懈弛,不以為負。刺史、二千石其隨宜疏導。勿因緣妄發,以為煩擾,將顯行其罰。"
xià wǔ yuè, jīng shī dà shuǐ.
夏五月,京師大水。
qiū qī yuè jǐ sì, sī kōng hán léng hōng.
秋七月己巳,司空韓棱薨。
bā yuè bǐng zǐ, tài cháng tài shān cháo kān wèi sī kōng.
八月丙子,太常太山巢堪為司空。
jiǔ yuè gēng xū, fù zhì lǐn xī guān.
九月庚戌,復置廩犧官。
dōng shí yuè, wǔ zhōu yǔ shuǐ.
冬十月,五州雨水。
shí èr yuè, shāo dāng qiāng háo mí táng děng lǜ zhǒng rén yì què gòng xiàn.
十二月,燒當羌豪迷唐等率種人詣闕貢獻。
wù yín, liáng wáng chàng hōng.
戊寅,梁王暢薨。
shí yī nián chūn èr yuè, qiǎn shǐ xún xíng jùn guó, bǐng dài bèi zāi hài bù néng zì cún zhě, lìng dé yú cǎi shān lín chí zé, bù shōu jià shuì.
十一年春二月,遣使循行郡國,稟貸被災害不能自存者,令得漁采山林池澤,不收假稅。
bǐng wǔ, zhào jùn guó zhōng dōu guān tú jí dǔ lóng lǎo xiǎo nǚ tú gè chú bàn xíng, qí wèi jìng sān yuè zhě, jiē miǎn guī tián lǐ.
丙午,詔郡國中都官徒及篤癃老小女徒各除半刑,其未竟三月者,皆免歸田裡。
xià sì yuè bǐng yín, dà shè tiān xià. jǐ sì, fù zhì yòu xiào wèi guān.
夏四月丙寅,大赦天下。己巳,復置右校尉官。
qiū qī yuè xīn mǎo, zhào yuē:" lì mín yú tiě, hòu sǐ shāng shēng, shì yǐ jiù lìng jié zhī zhì dù. qǐng zhě guì qī jìn qīn, bǎi liáo shī yǐn, mò kěn lǜ cóng, yǒu sī bù jǔ, dài fàng rì shén. yòu shāng jiǎ xiǎo mín, huò wàng fǎ jìn, qí qiǎo mí huò, liú jī gōng xíng. qí zài wèi fàn zhě, dāng xiān jǔ zhèng. shì dào xiǎo mín, dàn qiě shēn míng xiàn gāng, wù yīn kē lìng, jiā nüè léi ruò."
秋七月辛卯,詔曰:"吏民逾僣,厚死傷生,是以舊令節之制度。頃者貴戚近親,百僚師尹,莫肯率從,有司不舉,怠放日甚。又商賈小民,或忘法禁,奇巧靡貨,流積公行。其在位犯者,當先舉正。市道小民,但且申明憲綱,勿因科令,加虐羸弱。"
shí èr nián chūn èr yuè, máo niú jiǎo wài bái láng jù báo yí lǜ zhǒng rén nèi shǔ.
十二年春二月,旄牛徼外白狼、貗薄夷率種人內屬。
zhào dài bèi zāi zhū jùn mín zhǒng liáng. cì xià pín guān guǎ gū dú bù néng zì cún zhě, jí jùn guó liú mín, tīng rù bēi chí yú cǎi, yǐ zhù shū shí.
詔貸被災諸郡民種糧。賜下貧、鰥、寡、孤、獨、不能自存者,及郡國流民,聽入陂池漁采,以助蔬食。
sān yuè bǐng shēn, zhào yuē:" bǐ nián bù dēng, bǎi xìng xū guì. jīng shī qù dōng wú sù xuě, jīn chūn wú shù yǔ, lí mín liú lí, kùn yú dào lù. zhèn tòng xīn jí shǒu, mí zhī suǒ jì.' zhān yǎng hào tiān, hé gū jīn rén?' sān gōng, zhèn zhī fù xīn, ér wèi huò chéng tiān ān mín zhī cè. shù zhào yǒu sī, wù zé liáng lì. jīn yóu bù gǎi, jìng wèi kē bào, qīn chóu xiǎo mín, yǐ qiú xū míng, wěi rèn xià lì, jiǎ shì xíng xié. shì yǐ lìng xià ér jiān shēng, jìn zhì ér zhà qǐ. qiǎo fǎ xī lǜ, shì wén zēng cí, huò xíng yú yán, zuì chéng hū shǒu, zhèn shén bìng yān. gōng qīng bù sī zhù míng hǎo è, jiāng hé yǐ jiù qí jiù fá? jiù fá jì zhì, fù lìng zāi jí xiǎo mín. ruò shàng xià tóng xīn, shù huò yǒu liào. qí cì tiān xià nán zǐ jué, rén èr jí, sān lǎo xiào tì lì tián sān jí, mín wú míng shù jí liú mín yù zhàn zhě rén yī jí guān guǎ gū dú dǔ lóng pín bù néng zì cún zhě sù, rén sān hú." rén zǐ, cì bó shì yuán dì zǐ zài tài xué zhě bù, rén sān pǐ.
三月丙申,詔曰:"比年不登,百姓虛匱。京師去冬無宿雪,今春無澍雨,黎民流離,困於道路。朕痛心疾首,靡知所濟。'瞻仰昊天,何辜今人?'三公,朕之腹心,而未獲承天安民之策。數詔有司,務擇良吏。今猶不改,競為苛暴,侵愁小民,以求虛名,委任下吏,假勢行邪。是以令下而奸生,禁至而詐起。巧法析律,飾文增辭,貨行於言,罪成乎手,朕甚病焉。公卿不思助明好惡,將何以救其咎罰?咎罰既至,復令災及小民。若上下同心,庶或有廖。其賜天下男子爵,人二級,三老、孝悌、力田三級,民無名數及流民欲占者人一級;鰥、寡、孤、獨、篤癃、貧不能自存者粟,人三斛。"壬子,賜博士員弟子在太學者布,人三匹。
xià sì yuè, rì nán xiàng lín mán yí fǎn, jùn bīng tǎo pò zhī.
夏四月,日南象林蠻夷反,郡兵討破之。
rùn yuè, zhèn dài dūn huáng zhāng yē wǔ yuán mín xià pín zhě gǔ. wù chén, zǐ guī shān bēng.
閏月,賑貸敦煌、張掖、五原民下貧者谷。戊辰,秭歸山崩。
liù yuè, wǔ yáng dà shuǐ, cì bèi shuǐ zāi yóu pín zhě gǔ, rén sān hú.
六月,舞陽大水,賜被水災尤貧者谷,人三斛。
qiū qī yuè xīn hài shuò, rì yǒu shí zhī.
秋七月辛亥朔,日有食之。
jiǔ yuè wù wǔ, tài wèi zhāng pú miǎn. bǐng yín, dà sī nóng zhāng yǔ wèi tài wèi.
九月戊午,太尉張酺免。丙寅,大司農張禹為太尉。
dōng shí yī yuè, xī yù méng qí dōu lēi èr guó qiǎn shǐ nèi fù, cì qí wáng jīn yìn zǐ shòu.
冬十一月,西域蒙奇、兜勒二國遣使內附,賜其王金印紫綬。
shì suì, shāo dāng qiāng fù pàn.
是歲,燒當羌復叛。
shí sān nián chūn zhēng yuè dīng chǒu, dì xìng dōng guān, lǎn shū lín, yuè piān jí, bó xuǎn shù yì zhī shì yǐ chōng qí guān.
十三年春正月丁丑,帝幸東觀,覽書林,閱篇籍,博選術藝之士以充其官。
èr yuè, rèn chéng wáng shàng hōng. bǐng wǔ, zhèn dài zhāng yē jū yán shuò fāng rì nán pín mín jí gū guǎ léi ruò bù néng zì cún zhě.
二月,任城王尚薨。丙午,賑貸張掖、居延、朔方、日南貧民及孤、寡、羸弱不能自存者。
qiū bā yuè, zhào xiàng lín mín shī nóng sāng yè zhě, zhèn dài zhǒng liáng, bǐng cì xià pín gǔ shí.
秋八月,詔象林民失農桑業者,賑貸種糧,稟賜下貧穀食。
jǐ hài, běi gōng shèng zhuàn mén gé huǒ. hù qiāng xiào wèi zhōu wěi jī shāo dāng qiāng, pò zhī, jīng zhōu yǔ shuǐ.
己亥,北宮盛饌門閣火。護羌校尉周鮪擊燒當羌,破之,荊州雨水。
jiǔ yuè rén zǐ, zhào yuē:" jīng zhōu bǐ suì bù jié, jīn zī yín shuǐ wèi hài, yú suī pō dēng, ér duō bù jūn jiā, shēn wéi sì mín nóng shí zhī běn, cǎn rán huái jīn. qí jīn tiān xià bàn rù jīn nián tián zū chú gǎo yǒu yí yǐ shí chú zhě, rú gù shì. pín mín jiǎ zhǒng shí, jiē wù shōu zé.
九月壬子,詔曰:"荊州比歲不節,今茲淫水為害,余雖頗登,而多不均浹,深惟四民農食之本,慘然懷矜。其今天下半入今年田租、芻稿;有宜以實除者,如故事。貧民假種食,皆勿收責。
dōng shí yī yuè, ān xī guó qiǎn shǐ xiàn shī zi jí tiáo zhī dà jué. bǐng chén, zhào yuē:" yōu bìng liáng zhōu hù kǒu lǜ shǎo, biān yì zhòng jù, shù xiū liáng lì, jìn shì lù xiá. fǔ jiē yí dí, yǐ rén wèi běn. qí lìng yuán biān jùn kǒu shí wàn yǐ shàng, suì jǔ xiào lián yī rén bù mǎn shí wàn, èr suì jǔ yī rén wǔ wàn yǐ xià, sān suì jǔ yī rén." xiān bēi kòu yòu běi píng, suì rù yú yáng, yú yáng tài shǒu jī pò zhī. wù chén, sī tú lǚ gài bà.
冬十一月,安息國遣使獻師子及條枝大爵。丙辰,詔曰:"幽、並、涼州戶口率少,邊役眾劇,束脩良吏,進仕路狹。撫接夷狄,以人為本。其令緣邊郡口十萬以上,歲舉孝廉一人;不滿十萬,二歲舉一人;五萬以下,三歲舉一人。"鮮卑寇右北平,遂入漁陽,漁陽太守擊破之。戊辰,司徒呂蓋罷。
shí èr yuè dīng chǒu, guāng lù xūn lǔ gōng wèi sī tú. xīn mǎo, wū mán pàn, kòu nán jùn.
十二月丁丑,光祿勛魯恭為司徒。辛卯,巫蠻叛,寇南郡。
shí sì nián chūn èr yuè yǐ mǎo, dōng hǎi wáng zhèng hōng.
十四年春二月乙卯,東海王政薨。
shàn xiū gù xī hǎi jùn, xǐ jīn chéng xī bù dū wèi yǐ shù zhī.
繕修故西海郡,徙金城西部都尉以戍之。
sān yuè wù chén, lín bì yōng, xiǎng shè, dà shè tiān xià.
三月戊辰,臨辟雍,饗射,大赦天下。
xià sì yuè, qiǎn shǐ zhě dū jīng zhōu bīng tǎo wū mán, pò jiàng zhī.
夏四月,遣使者督荊州兵討巫蠻,破降之。
gēng chén, zhèn dài zhāng yē jū yán dūn huáng wǔ yuán hàn yáng huì jī liú mín xià pín gǔ, gè yǒu chà.
庚辰,賑貸張掖、居延、敦煌、五原、漢陽、會稽流民下貧谷,各有差。
wǔ yuè dīng wèi, chū zhì xiàng lín jiāng bīng zhǎng shǐ guān.
五月丁未,初置象林將兵長史官。
liù yuè xīn mǎo, fèi huáng hòu yīn shì, hòu fù tè jìn gāng zì shā.
六月辛卯,廢皇后陰氏,後父特進綱自殺。
qiū qī yuè jiǎ yín, zhào fù xiàng lín xiàn gèng fù tián zū chú gǎo èr suì. rén zǐ, cháng shān wáng cè hōng.
秋七月甲寅,詔復象林縣更賦、田租、芻稿二歲。壬子,常山王側薨。
shì qiū, sān zhōu yǔ shuǐ.
是秋,三州雨水。
dōng shí yuè jiǎ shēn, zhào:" yǎn yù jīng zhōu jīn nián shuǐ yǔ yín guò, duō shāng nóng gōng. qí lìng bèi hài shén sì yǐ shàng jiē bàn rù tián zū chú gǎo qí bù mǎn zhě, yǐ shí chú zhī." xīn mǎo, lì guì rén dèng shì wèi huáng hòu. dīng yǒu, sī kōng cháo kān bà.
冬十月甲申,詔:"兗、豫、荊州今年水雨淫過,多傷農功。其令被害什四以上皆半入田租、芻稿;其不滿者,以實除之。"辛卯,立貴人鄧氏為皇后。丁酉,司空巢堪罷。
shí yī yuè guǐ mǎo, dà sī nóng xú fáng wèi sī kōng.
十一月癸卯,大司農徐防為司空。
shì suì, chū fù jùn guó shàng jì bǔ láng guān.
是歲,初復郡國上計補郎官。
shí wǔ nián chūn rùn yuè yǐ wèi, zhào liú mín yù hái guī běn ér wú liáng shí zhě, guò suǒ shí bǐng zhī, jí bìng jiā zhì yī yào qí bù yù hái guī zhě, wù qiáng.
十五年春閏月乙未,詔流民欲還歸本而無糧食者,過所實稟之,疾病加致醫藥;其不欲還歸者,勿強。
èr yuè, zhào bǐng dài yǐng chuān rǔ nán chén liú jiāng xià liáng guó dūn huáng pín mín.
二月,詔稟貸潁川、汝南、陳留、江夏、梁國、敦煌貧民。
xià sì yuè jiǎ zǐ huì, rì yǒu shí zhī.
夏四月甲子晦,日有食之。
wǔ yuè wù yín, nán yáng dà fēng.
五月戊寅,南陽大風。
liù yuè, zhào lìng bǎi xìng guān guǎ yú cǎi bēi chí, wù shōu jià shuì èr suì.
六月,詔令百姓鰥、寡漁采陂池,勿收假稅二歲。
qiū qī yuè bǐng yín, jì nán wáng cuò hōng.
秋七月丙寅,濟南王錯薨。
fù zhì zhuō jùn gù ān tiě guān.
復置涿郡故安鐵官。
jiǔ yuè rén wǔ, nán xún shòu, qīng hé wáng qìng jì běi wáng shòu hé jiān wáng kāi bìng cóng. cì suǒ guò èr qiān dàn zhǎng lì yǐ xià sān lǎo guān shǔ jí mín bǎi nián zhě qián bù, gè yǒu chà. shì qiū, sì zhōu yǔ shuǐ.
九月壬午,南巡狩,清河王慶、濟北王壽、河間王開並從。賜所過二千石長吏以下、三老、官屬及民百年者錢、布,各有差。是秋,四州雨水。
dōng shí yuè wù shēn, xìng zhāng líng, cí jiù zhái. guǐ chǒu, cí yuán miào, huì zōng shì yú jiù lú, láo cì zuò lè. wù wǔ, jìn xìng yún mèng, lín hàn shuǐ ér hái.
冬十月戊申,幸章陵,祠舊宅。癸丑,祠園廟,會宗室於舊廬,勞賜作樂。戊午,進幸雲夢,臨漢水而還。
shí yī yuè jiǎ shēn, chē jià hái gōng, cì cóng chén jí liú zhě gōng qīng yǐ xià qián bù, gè yǒu chà.
十一月甲申,車駕還宮,賜從臣及留者公卿以下錢、布,各有差。
shí èr yuè gēng zǐ, láng yá wáng yǔ hōng.
十二月庚子,琅邪王宇薨。
yǒu sī zòu, yǐ wèi xià zhì zé wēi yīn qǐ, mí cǎo sǐ, kě yǐ jué xiǎo shì.
有司奏,以為夏至則微陰起,靡草死,可以決小事。
shì suì, chū lìng jùn guó yǐ rì běi zhì àn báo xíng.
是歲,初令郡國以日北至案薄刑。
shí liù nián chūn zhēng yuè jǐ mǎo, zhào pín mín yǒu tián yè ér yǐ guì fá bù néng zì nóng zhě, dài zhǒng liáng.
十六年春正月己卯,詔貧民有田業而以匱乏不能自農者,貸種糧。
èr yuè jǐ wèi, zhào yǎn yù xú jì sì zhōu bǐ nián yǔ duō shāng jià, jìn gū jiǔ.
二月己未,詔兗、豫、徐、冀四州比年雨多傷稼,禁沽酒。
xià sì yuè, qiǎn sān fǔ yuàn fēn háng sì zhōu, pín mín wú yǐ gēng zhě, wèi gù lí niú zhí.
夏四月,遣三府掾分行四州,貧民無以耕者,為雇犁牛直。
wǔ yuè rén wǔ, zhào wáng shāng hōng.
五月壬午,趙王商薨。
qiū qī yuè, hàn. wù wǔ, zhào yuē:" jīn qiū jià fāng suì ér hàn, yún yǔ bù zhān, yí lì xíng cǎn kè, bù xuān ēn zé, wàng jū wú zuì, yōu bì liáng shàn suǒ zhì. qí yī qiè qiú tú yú fǎ yí zhě wù jué, yǐ fèng qiū lìng. fāng chá fán kē zhī lì, xiǎn míng qí fá." xīn yǒu, sī tú lǔ gōng miǎn. gēng wǔ, guāng lù xūn zhāng pú wèi sī tú. xīn sì, zhào jīn tiān xià jiē bàn rù jīn nián tián zū chú gǎo qí bèi zāi hài zhě, yǐ shí chú zhī. pín mín shòu dài zhǒng liáng jí tián zū chú gǎo, jiē wù shōu zé.
秋七月,旱。戊午,詔曰:"今秋稼方穗而旱,雲雨不沾,疑吏行慘刻,不宣恩澤,妄拘無罪,幽閉良善所致。其一切囚徒於法疑者勿決,以奉秋令。方察煩苛之吏,顯明其罰。"辛酉,司徒魯恭免。庚午,光祿勛張酺為司徒。辛巳,詔今天下皆半入今年田租、芻稿;其被災害者,以實除之。貧民受貸種糧及田租、芻稿,皆勿收責。
bā yuè jǐ yǒu, sī tú zhāng pú hōng.
八月己酉,司徒張酺薨。
dōng shí yuè xīn mǎo, sī kōng xú fáng wèi sī tú, dà hóng lú chén chǒng wèi sī kōng.
冬十月辛卯,司空徐防為司徒,大鴻臚陳寵為司空。
shí yī yuè jǐ chǒu, xíng xìng gōu shì, dēng bǎi pí shān, cì bǎi guān cóng chén bù, gè yǒu chà.
十一月己丑,行幸緱氏,登百岯山,賜百官從臣布,各有差。
běi xiōng nú qiǎn shǐ chēng chén gòng xiàn.
北匈奴遣使稱臣貢獻。
shí èr yuè, fù zhì liáo dōng xī bù dū wèi guān.
十二月,復置遼東西部都尉官。
yuán xìng yuán nián chūn zhēng yuè wù wǔ, yǐn sān shǔ láng zhào jiàn jìn zhōng, xuǎn chú qī shí wǔ rén, bǔ yè zhě zhǎng xiāng.
元興元年春正月戊午,引三署郎召見禁中,選除七十五人,補謁者、長、相。
gāo jù lí kòu jùn jiè.
高句驪寇郡界。
xià sì yuè gēng wǔ, dà shè tiān xià, gǎi yuán yuán xìng. zōng shì yǐ zuì jué zhě, xī fù shǔ jí.
夏四月庚午,大赦天下,改元元興。宗室以罪絕者,悉復屬籍。
wǔ yuè guǐ yǒu, yōng dì liè.
五月癸酉,雍地裂。
qiū jiǔ yuè, liáo dōng tài shǒu gěng kuí jī mò rén, pò zhī.
秋九月,遼東太守耿夔擊貊人,破之。
dōng shí èr yuè xīn wèi, dì bēng yú zhāng dé qián diàn, nián èr shí qī. lì huáng zǐ lóng wèi huáng tài zǐ. cì tiān xià nán zǐ jué, rén èr jí, sān lǎo xiào tì lì tián rén sān jí, mín wú míng shù jí liú mín yù zhàn zhě rén yī jí guān guǎ gū dú dǔ lóng pín bù néng zì cún zhě sù, rén sān hú.
冬十二月辛未,帝崩於章德前殿,年二十七。立皇子隆為皇太子。賜天下男子爵,人二級,三老、孝悌、力田人三級,民無名數及流民欲占者人一級;鰥、寡、孤、獨、篤癃、貧不能自存者粟,人三斛。
zì dòu xiàn zhū hòu, dì gōng qīn wàn jī. měi yǒu zāi yì, zhé yán wèn gōng qīng, jí yán dé shī. qián hòu fú ruì bā shí yī suǒ, zì chēng dé báo, jiē yì ér bù xuān. jiù nán hǎi xiàn lóng yǎn lì zhī, shí lǐ yī zhì, wǔ lǐ yī hòu, bēn téng zǔ xiǎn, sǐ zhě jì lù. shí lín wǔ zhǎng rǔ nán táng qiāng, xiàn jiē nán hǎi, nǎi shàng shū chén zhuàng. dì xià zhào yuē:" yuǎn guó zhēn xiū, běn yǐ jiàn fèng zōng miào, gǒu yǒu shāng hài, qǐ ài mín zhī běn. qí chì tài guān wù fù shòu xiàn." yóu shì suì shěng yān.
自竇憲誅後,帝躬親萬機。每有災異,輒延問公卿,極言得失。前後符瑞八十一所,自稱德薄,皆抑而不宣。舊南海獻龍眼、荔支,十里一置,五里一候,奔騰阻險,死者繼路。時臨武長汝南唐羌,縣接南海,乃上書陳狀。帝下詔曰:"遠國珍羞,本以薦奉宗廟,苟有傷害,豈愛民之本。其敕太官勿復受獻。"由是遂省焉。
lùn yuē: zì zhōng xìng yǐ hòu, dǎi yú yǒng yuán, suī pō yǒu chí zhāng, ér jù cún bù rǎo, shì yǐ qí mín suì zēng, pì tǔ shì guǎng. piān shī chū sài, zé mò běi dì kōng dōu hù xī zhǐ, zé tōng yì sì wàn. qǐ qí dào yuǎn sān dài, shù zhǎng qián shì? jiāng fú pàn qù lái, zì yǒu shù yě?
論曰:自中興以後,逮於永元,雖頗有弛張,而俱存不擾,是以齊民歲增,闢土世廣。偏師出塞,則漠北地空;都護西指,則通譯四萬。豈其道遠三代,術長前世?將服叛去來,自有數也?
xiào shāng huáng dì huì lóng, hé dì shǎo zǐ yě. yuán xìng yuán nián shí èr yuè xīn wèi yè, jí huáng dì wèi, shí dàn yù bǎi yú rì. zūn huáng hòu yuē huáng tài hòu, tài hòu lín cháo.
孝殤皇帝諱隆,和帝少子也。元興元年十二月辛未夜,即皇帝位,時誕育百餘日。尊皇后曰皇太后,太后臨朝。
běi xiōng nú qiǎn shǐ chēng chén, yì dūn huáng fèng xiàn.
北匈奴遣使稱臣,詣敦煌奉獻。
yán píng yuán nián chūn zhēng yuè xīn mǎo, tài wèi zhāng yǔ wèi tài fù. sī tú xú fáng wèi tài wèi, cān lù shàng shū shì, bǎi guān zǒng jǐ yǐ tīng. fēng huáng xiōng shèng wèi píng yuán wáng. guǐ mǎo, dāng lù xūn liáng wěi wèi sī tú.
延平元年春正月辛卯,太尉張禹為太傅。司徒徐防為太尉,參錄尚書事,百官總己以聽。封皇兄勝為平原王。癸卯,當祿勛梁鮪為司徒。
sān yuè jiǎ shēn, zàng xiào hé huáng dì yú shèn líng, zūn miào yuē mù zōng. bǐng xū, qīng hé wáng qìng jì běi wáng shòu hé jiān wáng kāi cháng shān wáng zhāng shǐ jiù guó.
三月甲申,葬孝和皇帝於慎陵,尊廟曰穆宗。丙戌,清河王慶、濟北王壽、河間王開、常山王章始就國。
xià sì yuè gēng shēn, zhào bà sì guān bù zài sì diǎn zhě. xiān bēi kòu yú yáng, yú yáng tài shǒu zhāng xiǎn zhuī jī, zhàn méi. bǐng yín, yǐ hǔ bì zhōng láng jiāng dèng zhì wèi chē qí jiāng jūn. sī kōng chén chǒng hōng.
夏四月庚申,詔罷祀官不在祀典者。鮮卑寇漁陽,漁陽太守張顯追擊,戰沒。丙寅,以虎賁中郎將鄧騭為車騎將軍。司空陳寵薨。
wǔ yuè xīn mǎo, huáng tài hòu zhào yuē:" huáng dì yòu chōng, chéng tǒng hóng yè, zhèn qiě quán zuǒ zhù tīng zhèng, jīng jīng yín wèi, bù zhī suǒ jì. shēn wéi zhì zhì zhī běn, dào huà zài qián, xíng fá zài hòu. jiāng jī zhōng hé, guǎng shī qìng huì, yǔ lì mín gēng shǐ. qí dà shè tiān xià. zì jiàn wǔ yǐ lái zhū fàn jìn gù, zhào shū suī jiě, yǒu sī chí zhòng, duō bù fèng xíng, qí jiē fù wèi píng mín." rén chén, hé dōng yuán shān bēng.
五月辛卯,皇太后詔曰:"皇帝幼沖,承統鴻業,朕且權佐助聽政,兢兢寅畏,不知所濟。深惟至治之本,道化在前,刑罰在後。將稽中和,廣施慶惠,與吏民更始。其大赦天下。自建武以來諸犯禁錮,詔書雖解,有司持重,多不奉行,其皆復為平民。"壬辰,河東垣山崩。
liù yuè dīng wèi, tài cháng yǐn qín wèi sī kōng. jùn guó sān shí qī yǔ shuǐ. jǐ wèi, zhào yuē:" zì xià yǐ lái, yīn yǔ guò jié, nuǎn qì bù xiào, jiāng yǒu jué jiù. wù mèi yōu huáng, wèi zhī suǒ yóu. xī xià hòu è yī fú, fēi yǐn shí, kǒng zǐ yuē' wú wú jiān rán'. jīn xīn zāo dà yōu, qiě suì jié wèi hé, chè shàn sǔn fú, shù yǒu bǔ yān. qí jiǎn tài guān dǎo guān shàng fāng nèi shǔ zhū fú yù zhēn shàn mí lì nán chéng zhī wù."
六月丁未,太常尹勤為司空。郡國三十七雨水。己未,詔曰:"自夏以來,陰雨過節,暖氣不效,將有厥咎。寤寐憂惶,未知所由。昔夏後惡衣服,菲飲食,孔子曰'吾無間然'。今新遭大憂,且歲節未和,徹膳損服,庶有補焉。其減太官、導官、尚方、內署諸服御珍膳靡麗難成之物。"
dīng mǎo, zhào sī tú dà sī nóng zhǎng lè shào fǔ yuē:" zhèn yǐ wú dé, zuǒ zhù tǒng zhèng, sù yè jīng yíng, jù shī jué zhōng. sī wéi zhì dào, yóu jìn jí yuǎn, xiān nèi hòu wài. zì jiàn wǔ zhī chū yǐ zhì yú jīn, bā shí yú nián, gōng rén suì zēng, fáng yù mí guǎng. yòu zōng shì zuò shì méi rù zhě, yóu tuō míng gōng zú, shén kě mǐn yān. jīn xī miǎn qiǎn, jí yè tíng gōng rén, jiē wèi shù mín, yǐ shū yōu gé yù zhì zhī qíng. zhū guān fǔ jùn guó wáng hòu jiā nú bì xìng liú jí pí lóng léi lǎo, jiē shàng qí míng, wù lìng shí xī."
丁卯,詔司徒、大司農、長樂少府曰:"朕以無德,佐助統政,夙夜經營,懼失厥衷。思惟治道,由近及遠,先內後外。自建武之初以至於今,八十餘年,宮人歲增,房御彌廣。又宗室坐事沒入者,猶託名公族,甚可愍焉。今悉免遣,及掖庭宮人,皆為庶民,以抒幽隔郁滯之情。諸官府、郡國、王侯家奴婢姓劉及疲癃羸老,皆上其名,務令實悉。"
qiū qī yuè gēng yín, chì sī lì xiào wèi bù cì shǐ yuē:" fū tiān jiàng zāi lì, yīng zhèng ér zhì. jiān zhě jùn guó huò yǒu shuǐ zāi, fáng hài qiū jià. cháo tíng wéi jiù, yōu huáng dào jù. ér jùn guó yù huò fēng ráng xū shì zhī yù, suì fù bì zāi hài, duō zhāng kěn tián, bù chuǎi liú wáng, jìng zēng hù kǒu, yǎn nì dào zéi, lìng jiān è wú chéng, shǔ yòng fēi cì, xuǎn jǔ guāi yí, tān kē cǎn dú, yán jí píng mín. cì shǐ chuí tóu sāi ěr, ā sī xià bǐ,' bù wèi yú tiān, bù kuì yú rén'. jiǎ dài zhī ēn, bù kě shù shì, zì jīn yǐ hòu, jiāng jiū qí fá. èr qiān dàn zhǎng lì qí gè shí hé suǒ shāng hài, wèi chú tián zū, chú gǎo."
秋七月庚寅,敕司隸校尉、部刺史曰:"夫天降災戾,應政而至。間者郡國或有水災,妨害秋稼。朝廷惟咎,憂惶悼懼。而郡國欲獲豐穰虛飾之譽,遂覆蔽災害,多張墾田,不揣流亡,競增戶口,掩匿盜賊,令奸惡無懲,署用非次,選舉乖宜,貪苛慘毒,延及平民。刺史垂頭塞耳,阿私下比,'不畏於天,不愧於人'。假貸之恩,不可數恃,自今以後,將糾其罰。二千石長吏其各實核所傷害,為除田租,芻稿。"
bā yuè xīn hài, dì bēng. guǐ chǒu, bìn yú chóng dé qián diàn. nián èr suì.
八月辛亥,帝崩。癸丑,殯於崇德前殿。年二歲。
zàn yuē:" xiào hé shěn liè, lǜ yóu qián zé. wáng hè zì zhōng, cì mìng qiáng tè. yì méi xiáng fú, dēng xiǎn shí dé. shāng shì hé zǎo, píng yuán fú kè.
贊曰:"孝和沈烈,率由前則。王赫自中,賜命強慝。抑沒祥符,登顯時德。殤世何早,平原弗克。