liù nián chūn zhēng yuè bǐng chén, gǎi chōng líng xiāng wèi zhāng líng xiàn. shì shì fù yáo yì, bǐ fēng pèi, wú yǒu suǒ yù. xīn yǒu, zhào yuē:" wǎng suì shuǐ hàn huáng chóng wèi zāi, gǔ jià téng yuè, rén yòng kùn fá. zhèn wéi bǎi xìng wú yǐ zì shàn, cè rán mǐn zhī. qí mìng jùn guó yǒu gǔ zhě, gěi bǐng gāo nián guān guǎ gū dú jí dǔ lóng wú jiā shǔ pín bù néng zì cún zhě, rú lǜ. èr qiān dàn miǎn jiā xún fǔ, wú lìng shī zhí."
六年春正月丙辰,改舂陵乡为章陵县。世世复徭役,比丰、沛,无有所豫。辛酉,诏曰:"往岁水、旱、蝗虫为灾,谷价腾跃,人用困乏。朕惟百姓无以自赡,恻然愍之。其命郡国有谷者,给禀高年、鳏、寡、孤、独及笃癃、无家属贫不能自存者,如《律》。二千石勉加循抚,无令失职。"
yáng wǔ jiàng jūn mǎ chéng děng bá shū, huò lǐ xiàn.
扬武将军马成等拔舒,获李宪。
èr yuè, dà sī mǎ wú hàn bá qú, huò dǒng xiàn páng méng, shān dōng xī píng. zhū jiàng hái jīng shī, zhì jiǔ shǎng cì.
二月,大司马吴汉拔朐,获董宪、庞萌,山东悉平。诸将还京师,置酒赏赐。
sān yuè, gōng sūn shù qiǎn jiàng rèn mǎn kòu nán jùn.
三月,公孙述遣将任满寇南郡。
xià sì yuè bǐng zǐ, xìng cháng ān, shǐ yè gāo miào, suì yǒu shì shí yī líng. qiǎn hǔ yá dà jiàng jūn gài yán děng qī jiāng jūn cóng lǒng dào fá gōng sūn shù.
夏四月丙子,幸长安,始谒高庙,遂有事十一陵。遣虎牙大将军盖延等七将军从陇道伐公孙述。
wǔ yuè jǐ wèi, zhì zì cháng ān.
五月己未,至自长安。
kuí xiāo fǎn, gài yán děng yīn yǔ xiāo zhàn yú lǒng dǐ, zhū jiàng bài jī. xīn chǒu, zhào yuē:" wéi tiān shuǐ lǒng xī ān dìng běi dì lì rén wéi kuí xiāo suǒ guà wù zhě, yòu sān fǔ zāo nàn chì méi, yǒu fàn fǎ bù dào zhě, zì shū sǐ yǐ xià, jiē shè chú zhī."
隗嚣反,盖延等因与嚣战于陇阺,诸将败绩。辛丑,诏曰:"惟天水、陇西、安定、北地吏人为隗嚣所诖误者,又三辅遭难赤眉,有犯法不道者,自殊死以下,皆赦除之。"
liù yuè xīn mǎo, zhào yuē:" fū zhāng guān zhì lì, suǒ yǐ wéi rén yě. jīn bǎi xìng zāo nàn, hù kǒu hào shǎo, ér xiàn guān lì zhí suǒ zhì shàng fán, qí lìng sī lì zhōu mù gè shí suǒ bù, shěng jiǎn lì yuán. xiàn guó bù zú zhì zhǎng lì kě bìng hé zhě, shàng dà sī tú dà sī kōng èr fǔ." yú shì tiáo zòu bìng shěng sì bǎi yú xiàn, lì zhí jiǎn sǔn, shí zhì qí yī.
六月辛卯,诏曰:"夫张官置吏,所以为人也。今百姓遭难,户口耗少,而县官吏职所置尚繁,其令司隶、州牧各实所部,省减吏员。县国不足置长吏可并合者,上大司徒、大司空二府。"于是条奏并省四百余县,吏职减损,十置其一。
dài jùn tài shǒu liú xìng jī lú fāng jiāng jiǎ lǎn yú gāo liǔ, zhàn mò.
代郡太守刘兴击卢芳将贾览于高柳,战殁。
chū, lè làng rén wáng diào jù jùn bù fú. qiū, qiǎn lè làng tài shǒu wáng zūn jī zhī, jùn lì shā diào jiàng.
初,乐浪人王调据郡不服。秋,遣乐浪太守王遵击之,郡吏杀调降。
qiǎn qián jiāng jūn lǐ tōng lǜ èr jiāng jūn, yǔ gōng sūn shù jiāng zhàn yú xī chéng, pò zhī.
遣前将军李通率二将军,与公孙述将战于西城,破之。
xià, huáng.
夏,蝗。
qiū jiǔ yuè gēng zǐ, shè lè làng móu fǎn dà nì shū sǐ yǐ xià. bǐng yín huì, rì yǒu shí zhī.
秋九月庚子,赦乐浪谋反大逆殊死已下。丙寅晦,日有食之。
dōng shí yuè dīng chǒu, zhào yuē:" wú dé báo bù míng, kòu zéi wéi hài, qiáng ruò xiāng líng, yuán yuán shī suǒ. shī yún:' rì yuè gào xiōng, bù yòng qí xíng.' yǒng niàn jué jiù, nèi jiù yú xīn. qí chì gōng qīng jǔ xián liáng fāng zhèng gè yī rén bǎi liáo bìng shàng fēng shì, wú yǒu yǐn huì yǒu sī xiū zhí, wù zūn fǎ dù."
冬十月丁丑,诏曰:"吾德薄不明,寇贼为害,强弱相陵,元元失所。《诗》云:'日月告凶,不用其行。'永念厥咎,内疚于心。其敕公卿举贤良、方正各一人;百僚并上封事,无有隐讳;有司修职,务遵法度。"
shí yī yuè dīng mǎo, zhào wáng mǎng shí lì rén méi rén wéi nú bì bù yīng jiù fǎ zhě, jiē miǎn wèi shù rén.
十一月丁卯,诏王莽时吏人没人为奴婢不应旧法者,皆免为庶人。
shí èr yuè rén chén, dà sī kōng sòng hóng miǎn. guǐ sì, zhào yuē:" qǐng zhě shī lǚ wèi jiě, yòng dù bù zú, gù xíng shén yī zhī shuì. jīn jūn shì tún tián, liáng chǔ chà jī. qí lìng jùn guó shōu jiàn tián zū sān shí shuì yī, rú jiù zhì."
十二月壬辰,大司空宋弘免。癸巳,诏曰:"顷者师旅未解,用度不足,故行什一之税。今军士屯田,粮储差积。其令郡国收见田租三十税一,如旧制。"
kuí xiāo qiǎn jiàng xíng xún kòu fú fēng, zhēng xī dà jiàng jūn féng yì jù pò zhī.
隗嚣遣将行巡寇扶风,征西大将军冯异拒破之。
shì suì, chū bà jùn guó dū wèi guān. shǐ qiǎn liè hóu jiù guó. xiōng nú qiǎn shǐ lái xiàn, shǐ zhōng láng jiàng bào mìng.
是岁,初罢郡国都慰官。始遣列侯就国。匈奴遣使来献,使中郎将报命。
qī nián chūn zhēng yuè bǐng shēn, zhào zhōng dōu guān sān fǔ jùn guó chū xì qiú, fēi fàn shū sǐ, jiē yī qiē wù àn qí zuì. jiàn tú miǎn wèi shù rén. nài zuì wáng mìng, lì yǐ wén chú zhī. yòu zhào yuē:" shì yǐ hòu zàng wèi dé, báo zhōng wèi bǐ, zhì yú fù zhě shē tiě, pín zhě dān cái, fǎ lìng bù néng jìn, lǐ yì bù néng zhǐ, cāng cù nǎi zhī qí jiù. qí bù gào tiān xià, lìng zhī zhōng chén xiào zǐ cí xiōng tì dì báo zàng sòng zhōng zhī yì."
七年春正月丙申,诏中都官、三辅、郡、国出系囚,非犯殊死,皆一切勿案其罪。见徒免为庶人。耐罪亡命,吏以文除之。又诏曰:"世以厚葬为德,薄终为鄙,至于富者奢僣,贫者单财,法令不能禁,礼义不能止,仓卒乃知其咎。其布告天下,令知忠臣、孝子、慈兄、悌弟薄葬送终之义。"
èr yuè xīn sì, bà hù cáo dū wèi guān.
二月辛巳,罢护漕都尉官。
sān yuè dīng yǒu, zhào yuē:" jīn guó yǒu zhòng jūn, bìng duō jīng yǒng, yí qiě bà qīng chē qí shì cái guān lóu chuán shì jí jūn jiǎ lì, lìng hái fù mín wǔ."
三月丁酉,诏曰:"今国有众军,并多精勇,宜且罢轻车、骑士、材官、楼船士及军假吏,令还复民伍。"
gōng sūn shù lì kuí xiāo wèi shuò níng wáng.
公孙述立隗嚣为朔宁王。
guǐ hài huì, rì yǒu shí zhī, bì zhèng diàn, qǐn bīng, bù tīng shì wǔ rì. zhào yuē:" wú dé báo zhì zāi, zhé jiàn rì yuè, zhàn lì kǒng jù, fū hé yán zāi! jīn fāng niàn qiān, shù xiāo jué jiù. qí lìng yǒu sī gè xiū zhí rèn, fèng zūn fǎ dù, huì zī yuán yuán. bǎi liáo gè shàng fēng shì, wú yǒu suǒ huì. qí shàng shū zhě, bù dé yán shèng."
癸亥晦,日有食之,避正殿,寝兵,不听事五日。诏曰:"吾德薄致灾,谪见日月,战栗恐惧,夫何言哉!今方念愆,庶消厥咎。其令有司各修职任,奉遵法度,惠兹元元。百僚各上封事,无有所讳。其上书者,不得言圣。"
xià sì yuè rén wǔ, zhào yuē:" bǐ yīn yáng cuò miù, rì yuè báo shí. bǎi xìng yǒu guò, zài yǔ yī rén, dà shè tiān xià. gōng qīng sī lì zhōu mù jǔ xián liáng fāng zhèng gè yī rén, qiǎn yì gōng chē, zhèn jiāng lǎn shì yān."
夏四月壬午,诏曰:"比阴阳错谬,日月薄食。百姓有过,在予一人,大赦天下。公、卿、司隶、州牧举贤良、方正各一人,遣诣公车,朕将览试焉。"
wǔ yuè wù xū, qián jiāng jūn lǐ tōng wèi dà sī kōng. jiǎ yín, zhào lì rén zāo jī luàn jí wèi qīng xú zéi suǒ lüè wéi nú bì xià qī, yù qù liú zhě, zì tīng zhī. gǎn jū zhì bù hái, yǐ mài rén fǎ cóng shì.
五月戊戌,前将军李通为大司空。甲寅,诏吏人遭饥乱及为青、徐贼所略为奴婢下妻,欲去留者,恣听之。敢拘制不还,以卖人法从事。
shì xià, lián yǔ shuǐ.
是夏,连雨水。
hàn zhōng jiāng jūn wáng cháng wèi héng yě dà jiàng jūn.
汉忠将军王常为横野大将军。
bā yuè dīng hài, fēng qián hé jiān wáng shào wèi hé jiān wáng.
八月丁亥,封前河间王邵为河间王。
kuí xiāo kòu ān dìng, zhēng xī dà jiàng jūn féng yì zhēng lǔ jiāng jūn jì zūn jī què zhī.
隗嚣寇安定,征西大将军冯异、征虏将军祭遵击却之。
dōng, lú fāng suǒ zhì shuò fāng tài shǒu tián sà yún zhōng tài shǒu qiáo hù gè jǔ jùn jiàng.
冬,卢芳所置朔方太守田飒、云中太守乔扈各举郡降。
shì suì, shěng zhǎng shuǐ shè shēng èr xiào wèi guān.
是岁,省长水、射声二校尉官。
bā nián chūn zhēng yuè, zhōng láng jiàng lái shè xí lüè yáng, shā kuí xiāo shǒu jiāng ér jù qí chéng.
八年春正月,中郎将来歙袭略阳,杀隗嚣守将而据其城。
xià sì yuè, sī lì xiào wèi fù kàng xià yù sǐ. kuí xiāo gōng lái shè, bù néng xià. rùn yuè, dì zì zhēng xiāo, hé xī dà jiàng jūn dòu róng lǜ wǔ jùn tài shǒu yǔ chē jià huì gāo píng. lǒng yòu kuì, kuí xiāo bēn xī chéng, yí dà sī mǎ wú hàn zhēng nán dà jiàng jūn cén péng wéi zhī jìn xìng shàng guī, bù jiàng, mìng hǔ yá dà jiàng jūn gài yán jiàn wēi dà jiàng jūn gěng yǎn gōng zhī. yǐng chuān dào zéi kòu méi shǔ xiàn, hé dōng shǒu shǒu bīng yì pàn, jīng shī sāo dòng.
夏四月,司隶校尉傅抗下狱死。隗嚣攻来歙,不能下。闰月,帝自征嚣,河西大将军窦融率五郡太守与车驾会高平。陇右溃,隗嚣奔西城,遗大司马吴汉、征南大将军岑彭围之;进幸上邽,不降,命虎牙大将军盖延、建威大将军耿弇攻之。颍川盗贼寇没属县,河东守守兵亦叛,京师骚动。
qiū, dà shuǐ.
秋,大水。
bā yuè, dì zì shàng guī chén yè dōng chí.
八月,帝自上邽晨夜东驰。
jiǔ yuè yǐ mǎo, chē jià hái gōng. gēng shēn, dì zì zhēng yǐng chuān dào zéi, jiē jiàng. ān qiū hóu zhāng bù pàn guī láng yá, láng yá tài shǒu chén jùn tǎo huò zhī. wù yín, zhì zì yǐng chuān.
九月乙卯,车驾还宫。庚申,帝自征颍川盗贼,皆降。安丘侯张步叛归琅邪,琅邪太守陈俊讨获之。戊寅,至自颍川。
dōng shí yuè bǐng wǔ, xìng huái.
冬十月丙午,幸怀。
shí yī yuè yǐ chǒu, zhì zì huái.
十一月乙丑,至自怀。
gōng sūn shù qiǎn bīng jiù kuí qì, wú hàn gài yán děng hái jūn cháng ān. tiān shuǐ lǒng xī fù fǎn guī xiāo.
公孙述遣兵救隗器,吴汉、盖延等还军长安。天水、陇西复反归嚣。
shí èr yuè, gāo gōu lí wáng qiǎn shǐ fèng gòng.
十二月,高句丽王遣使奉贡。
shì suì dà shuǐ.
是岁大水。
jiǔ nián chūn zhēng yuè, kuí qì bìng sǐ, qí jiāng wáng yuán zhōu zōng fù lì xiāo zi chún wèi wáng. xǐ yàn mén lì rén yú tài yuán.
九年春正月,隗器病死,其将王元、周宗复立嚣子纯为王。徙雁门吏人于太原。
sān yuè xīn hài, chū zhì qīng jīn zuǒ xiào wèi guān.
三月辛亥,初置青巾左校尉官。
gōng sūn shù qiǎn jiàng tián róng rèn mǎn jù jīng mén.
公孙述遣将田戎、任满据荆门。
xià liù yuè bǐng xū, xìng gōu shì, dēng huán yuán.
夏六月丙戌,幸缑氏,登轘辕。
qiǎn dà sī mǎ wú hàn lǜ sì jiāng jūn jī lú fāng jiāng jiǎ lǎn yú gāo liǔ, zhàn bù lì.
遣大司马吴汉率四将军击卢芳将贾览于高柳,战不利。
qiū bā yuè, qiǎn zhōng láng jiàng lái shè jiān zhēng xī dà jiàng jūn féng yì děng wǔ jiāng jūn tǎo kuí chún yú tiān shuǐ. piào qí dà jiàng jūn dù mào yǔ jiǎ lǎn zhàn yú fán zhì, mào jūn bài jī.
秋八月,遣中郎将来歙监征西大将军冯异等五将军讨隗纯于天水。骠骑大将军杜茂与贾览战于繁畤,茂军败绩。
shì suì, shěng guān dū wèi, fù zhì hù qiāng xiào wèi guān.
是岁,省关都尉,复置护羌校尉官。
shí nián chūn zhēng yuè, dà sī mǎ wú hàn lǜ bǔ lǔ jiāng jūn wáng bà děng wǔ jiāng jūn jī jiǎ lǎn yú gāo liǔ, xiōng nú qiǎn qí jiù lǎn, zhū jiàng yǔ zhàn, què zhī.
十年春正月,大司马吴汉率捕虏将军王霸等五将军击贾览于高柳,匈奴遣骑救览,诸将与战,却之。
xiū lǐ cháng ān gāo miào.
修理长安高庙。
xià, zhēng xī dà jiàng jūn féng yì pò gōng sūn shù jiāng zhào kuāng yú tiān shuǐ, zhǎn zhī. zhēng xī dà jiàng jūn féng yì hōng.
夏,征西大将军冯异破公孙述将赵匡于天水,斩之。征西大将军冯异薨。
qiū bā yuè jǐ hài, xìng cháng ān, cí gāo miào, suì yǒu shì shí yī líng. wù xū, jìn xìng shui jiān. kuí xiāo jiāng gāo jùn jiàng.
秋八月己亥,幸长安,祠高庙,遂有事十一陵。戊戌,进幸氵幵。隗嚣将高峻降。
dōng shí yuè, zhōng láng jiàng lái shè děng dà pò kuí chún yú luò mén, qí jiāng wáng yuán bēn shǔ, chún yǔ zhōu zōng jiàng, lǒng yòu píng. xiān líng qiāng kòu jīn chéng lǒng xī, lái shè lǜ zhū jiàng jī qiāng yú wǔ xī, dà pò zhī. gēng yín, chē jià hái gōng.
冬十月,中郎将来歙等大破隗纯于落门,其将王元奔蜀,纯与周宗降,陇右平。先零羌寇金城、陇西,来歙率诸将击羌于五溪,大破之。庚寅,车驾还宫。
shì suì, shěng dìng xiāng jùn, xǐ qí mín yú xī hé. sì shuǐ wáng shè hōng. zī chuān wáng zhōng hōng.
是岁,省定襄郡,徙其民于西河。泗水王歙薨。淄川王终薨。
shí yī nián chūn èr yuè jǐ mǎo, zhào yuē:" tiān dì zhī xìng rén wéi guì. qí shā nú bì, bù dé jiǎn zuì."
十一年春二月己卯,诏曰:"天地之性人为贵。其杀奴婢,不得减罪。"
sān yuè jǐ yǒu, xìng nán yáng hái, xìng zhāng líng, cí yuán líng. chéng yáng wáng zhǐ hōng. gēng wǔ, chē jià hái gōng.
三月己酉,幸南阳;还,幸章陵,祠园陵。城阳王祉薨。庚午,车驾还宫。
rùn yuè, zhēng nán dà jiàng jūn cén péng lǜ sān jiāng jūn yǔ gōng sūn shù jiāng tián róng rèn mǎn zhàn yú jīng mén, dà pò zhī, huò rèn mǎn. wēi lǔ jiāng jūn féng jùn wéi tián róng yú jiāng zhōu, cén péng suì lǜ zhōu shī fá gōng sūn shù, píng bā jùn.
闰月,征南大将军岑彭率三将军与公孙述将田戎、任满战于荆门,大破之,获任满。威虏将军冯骏围田戎于江州,岑彭遂率舟师伐公孙述,平巴郡。
xià sì yuè dīng mǎo, shěng dà sī tú sī zhí guān.
夏四月丁卯,省大司徒司直官。
xiān líng qiāng kòu lín táo.
先零羌寇临洮。
liù yuè, zhōng láng jiàng lái shè lǜ yáng wǔ jiàng jūn mǎ chéng pò gōng sūn shù jiāng wáng yuán huán ān yú xià biàn. ān qiǎn jiān rén cì shā zhōng láng jiàng lái shè. dì zì jiāng zhēng gōng sūn shù.
六月,中郎将来歙率扬武将军马成破公孙述将王元、环安于下辩。安遣间人刺杀中郎将来歙。帝自将征公孙述。
qiū qī yuè, cì cháng ān.
秋七月,次长安。
bā yuè, cén péng pò gōng sūn shù jiāng hóu dān yú huáng shí. fǔ wēi jiāng jūn zāng gōng yǔ gōng sūn shù jiāng yán cén zhàn yú shěn shuǐ, dà pò zhī. wáng yuán jiàng. zhì zì cháng ān. guǐ hài, zhào yuē:" gǎn jiǔ zhuó nú bì, lùn rú lǜ, miǎn suǒ jiǔ zhuó zhě wèi shù rén."
八月,岑彭破公孙述将侯丹于黄石。辅威将军臧宫与公孙述将延岑战于沈水,大破之。王元降。至自长安。癸亥,诏曰:"敢灸灼奴婢,论如律,免所灸灼者为庶人。"
dōng shí yuè rén wǔ, zhào chú nú bì shè shāng rén qì shì lǜ.
冬十月壬午,诏除奴婢射伤人弃市律。
gōng sūn shù qiǎn jiān rén cì shā zhēng nán dà jiàng jūn cén péng. mǎ chéng píng wǔ dū, yīn lǒng xī tài shǒu mǎ yuán jī pò xiān líng qiāng, xǐ zhì tiān shuǐ lǒng xī fú fēng.
公孙述遣间人刺杀征南大将军岑彭。马成平武都,因陇西太守马援击破先零羌,徙致天水、陇西、扶风。
shí èr yuè, dà sī mǎ wú hàn lǜ zhōu shī fá gōng sūn shù.
十二月,大司马吴汉率舟师伐公孙述。
shì suì, shěng shuò fāng mù, bìng bīng zhōu. chū duàn zhōu mù zì hái zòu shì.
是岁,省朔方牧,并并州。初断州牧自还奏事。
shí èr nián chūn zhēng yuè, dà sī mǎ wú hàn yǔ gōng sūn shù jiāng shǐ xìng zhàn yú wǔ yáng, zhǎn zhī.
十二年春正月,大司马吴汉与公孙述将史兴战于武阳,斩之。
sān yuè guǐ yǒu, zhào lǒng shǔ mín bèi lüè wéi nú bì zì sòng zhě, jí yù guān wèi bào, yī qiè miǎn wèi shù rén.
三月癸酉,诏陇、蜀民被略为奴婢自讼者,及狱官未报,一切免为庶人。
xià, gān lù jiàng nán xíng táng. liù yuè, huáng lóng jiàn dōng ē.
夏,甘露降南行唐。六月,黄龙见东阿。
qiū qī yuè, wēi lǔ jiāng jūn féng jùn bá jiāng zhōu, huò tián róng.
秋七月,威虏将军冯骏拔江州,获田戎。
jiǔ yuè, wú hàn dà pò gōng sūn shù jiāng xiè fēng yú guǎng dōu, zhǎn zhī. fǔ wēi jiāng jūn zāng gōng bá fú chéng, zhǎn gōng sūn huī. dà sī kōng lǐ tōng bà.
九月,吴汉大破公孙述将谢丰于广都,斩之。辅威将军臧宫拔涪城,斩公孙恢。大司空李通罢。
dōng shí yī yuè wù yín, wú hàn zāng gōng yǔ gōng sūn shù zhàn yú chéng dū, dà pò zhī. shù bèi chuàng, yè sǐ. xīn sì, wú hàn tú chéng dū, yí shù zōng zú jí yán cén děng.
冬十一月戊寅,吴汉、臧宫与公孙述战于成都,大破之。述被创,夜死。辛巳,吴汉屠成都,夷述宗族及延岑等。
shí èr yuè xīn mǎo, yáng wǔ jiàng jūn mǎ chéng háng dà sī kōng shì.
十二月辛卯,扬武将军马成行大司空事。
shì suì, jiǔ zhēn jiǎo wài mán yí zhāng yóu lǜ zhǒng rén nèi shǔ, fēng wèi guī hàn lǐ jūn. shěng jīn chéng jùn shǔ lǒng xī. cān láng qiāng kòu wǔ dū, lǒng xī tài shǒu mǎ yuán tǎo jiàng zhī. zhào biān lì lì bù zú zhàn zé shǒu, zhuī lǔ liào dí bù jū yǐ dòu liú fǎ. héng yě dà jiàng jūn wáng cháng hōng. qiǎn piào qí dà jiàng jūn dù mào jiāng zhòng jùn shī xíng tún běi biān, zhù tíng hòu, xiū fēng suì.
是岁,九真徼外蛮夷张游率种人内属,封为归汉里君。省金城郡属陇西。参狼羌寇武都,陇西太守马援讨降之。诏边吏力不足战则守,追虏料敌不拘以逗留法。横野大将军王常薨。遣骠骑大将军杜茂将众郡施刑屯北边,筑亭候,修烽燧。
shí sān nián chūn zhēng yuè gēng shēn, dà sī tú hóu bà hōng. wù zǐ, zhào yuē:" wǎng nián yǐ chì jùn guó, yì wèi bù dé yǒu suǒ xiàn yù, jīn yóu wèi zhǐ, fēi tú yǒu yù yǎng dǎo zé zhī láo, zhì nǎi fán rǎo dào shàng, pí fèi guò suǒ. qí lìng tài guān wù fù shòu. míng chì xià yǐ yuǎn fāng kǒu shí suǒ yǐ jiàn zōng miào, zì rú jiù zhì."
十三年春正月庚申,大司徒侯霸薨。戊子,诏曰:"往年已敕郡国,异味不得有所献御,今犹未止,非徒有豫养导择之劳,至乃烦扰道上,疲费过所。其令太官勿复受。明敕下以远方口实所以荐宗庙,自如旧制。"
èr yuè, qiǎn bǔ lǔ jiāng jūn mǎ wǔ tún hū tuó hé yǐ bèi xiōng nú. lú fāng zì wǔ yuán wáng rù xiōng nú. bǐng chén, zhào yuē:" cháng shā wáng xìng zhēn dìng wáng dé hé jiān wáng shào zhōng shān wáng mào, jiē xí jué wèi wáng, bù yīng jīng yì. qí yǐ xìng wèi lín xiāng hóu, dé wéi zhēn dìng hóu, shào wéi lè chéng hóu, mào wèi dān fù hóu." qí zōng shì jí jué guó fēng hóu zhě fán yī bǎi sān shí qī rén. dīng sì, jiàng zhào wáng liáng wèi zhào gōng, tài yuán wáng zhāng wèi qí gōng, lǔ wáng xìng wèi lǔ gōng. gēng wǔ, yǐ yīn shào jiā gōng kǒng ān wèi sòng gōng, zhōu chéng xiū gōng jī wǔ wèi wèi gōng. shěng bìng xī jīng shí sān guó: guǎng píng shǔ jù lù, zhēn dìng shǔ cháng shān, hé jiān shǔ xìn dōu, chéng yáng shǔ láng yá, sì shuǐ shǔ guǎng líng, zī chuān shǔ gāo mì, jiāo dōng shǔ běi hǎi, lù ān shǔ lú jiāng, guǎng yáng shǔ shàng gǔ.
二月,遣捕虏将军马武屯滹沱河以备匈奴。卢芳自五原亡入匈奴。丙辰,诏曰:"长沙王兴、真定王得、河间王邵、中山王茂,皆袭爵为王,不应经义。其以兴为临湘侯,得为真定侯,邵为乐成侯,茂为单父侯。"其宗室及绝国封侯者凡一百三十七人。丁巳,降赵王良为赵公,太原王章为齐公,鲁王兴为鲁公。庚午,以殷绍嘉公孔安为宋公,周承休公姬武为卫公。省并西京十三国:广平属巨鹿,真定属常山,河间属信都,城阳属琅邪,泗水属广陵,淄川属高密,胶东属北海,六安属庐江,广阳属上谷。
sān yuè xīn wèi, pèi jùn tài shǒu hán xīn wèi dà sī tú. bǐng zǐ, xíng dà sī kōng mǎ chéng bà.
三月辛未,沛郡太守韩歆为大司徒。丙子,行大司空马成罢。
xià sì yuè, dà sī mǎ wú hàn zì shǔ hái jīng shī, yú shì dà xiǎng jiàng shì, bān láo cè xūn. gōng chén zēng yì gèng fēng, fán sān bǎi liù shí wǔ rén. qí wài qī ēn zé fēng zhě sì shí wǔ rén. bà zuǒ yòu jiāng jūn guān. jiàn wēi dà jiàng jūn gěng yǎn bà. yì zhōu chuán sòng gōng sūn shù gǔ shī jiāo miào yuè qì bǎo chē yú niǎn, yú shì fǎ wù shǐ bèi. shí, bīng gé jì xī, tiān xià shǎo shì, wén shū diào yì, wù cóng jiǎn guǎ, zhì nǎi shí cún yī yān. jiǎ yín, jì zhōu mù dòu róng wèi dà sī kōng.
夏四月,大司马吴汉自蜀还京师,于是大飨将士,班劳策勋。功臣增邑更封,凡三百六十五人。其外戚恩泽封者四十五人。罢左右将军官。建威大将军耿弇罢。益州传送公孙述瞽师、郊庙乐器、葆车、舆辇,于是法物始备。时,兵革既息,天下少事,文书调役,务从简寡,至乃十存一焉。甲寅,冀州牧窦融为大司空。
wǔ yuè, xiōng nú kòu hé dōng.
五月,匈奴寇河东。
qiū qī yuè, guǎng hàn jiǎo wài bái mǎ qiāng háo lǜ zhǒng rén nèi shǔ.
秋七月,广汉徼外白马羌豪率种人内属。
jiǔ yuè, rì nán jiǎo wài mán yí xiàn bái zhì bái tù.
九月,日南徼外蛮夷献白雉、白兔。
dōng shí èr yuè jiǎ yín, zhào yì zhōu mín zì bā nián yǐ lái bèi lüè wéi nú bì zhě, jiē yī qiè miǎn wèi shù rén huò yī tuō wéi rén xià qī, yù qù zhě, zì tīng zhī gǎn jū liú zhě, bǐ qīng xú èr zhōu yǐ lüè rén fǎ cóng shì.
冬十二月甲寅,诏益州民自八年以来被略为奴婢者,皆一切免为庶人;或依托为人下妻,欲去者,恣听之;敢拘留者,比青、徐二州以略人法从事。
fù zhì jīn chéng jùn.
复置金城郡。
shí sì nián chūn zhēng yuè, qǐ nán gōng qián diàn. xiōng nú qiǎn shǐ fèng xiàn, shǐ zhōng láng jiàng bào mìng.
十四年春正月,起南宫前殿。匈奴遣使奉献,使中郎将报命。
xià sì yuè xīn sì, fēng kǒng zǐ hòu zhì wèi bāo chéng hóu.
夏四月辛巳,封孔子后志为褒成侯。
yuè guī rén rèn guì zì chēng tài shǒu, qiǎn shǐ fèng jì.
越巂人任贵自称太守,遣使奉计。
qiū jiǔ yuè, píng chéng rén jiǎ dān shā lú fāng jiāng yǐn yóu lái jiàng.
秋九月,平城人贾丹杀卢芳将尹由来降。
shì suì, kuài jī dà yì. shā chē guó shàn shàn guó qiǎn shǐ fèng xiàn.
是岁,会稽大疫。莎车国、鄯善国遣使奉献。
shí èr yuè guǐ mǎo, zhào yì liáng èr zhōu nú bì, zì bā nián yǐ lái zì sòng zài suǒ guān, yī qiè miǎn wèi shù rén, mài zhě wú hái zhí.
十二月癸卯,诏益、凉二州奴婢,自八年以来自讼在所官,一切免为庶人,卖者无还直。
shí wǔ nián chūn zhēng yuè xīn chǒu, dà sī tú hán xīn miǎn, zì shā. dīng wèi, yǒu xīng bèi yú mǎo.
十五年春正月辛丑,大司徒韩歆免,自杀。丁未,有星孛于昴。
rǔ nán tài shǒu ōu yáng shè wèi dà sī tú. jiàn yì dà jiàng jūn zhū yòu bà.
汝南太守欧阳歙为大司徒。建义大将军朱祐罢。
dīng wèi, yǒu xīng bèi yú yíng shì.
丁未,有星孛于营室。
èr yuè, xǐ yàn mén dài jùn shàng gǔ sān jùn mín, zhì cháng shān guān jū yōng guān yǐ dōng.
二月,徙雁门、代郡、上谷三郡民,置常山关、居庸关以东。
chū, bā shǔ jì píng, dà sī mǎ wú hàn shàng shū qǐng fēng huáng zǐ, bù xǔ, chóng zòu lián suì. sān yuè, nǎi zhào qún chén yì. dà sī kōng róng gù shǐ hóu tōng jiāo dōng hóu fù gāo mì hóu yǔ tài cháng dēng děng zòu yì yuē:" gǔ zhě fēng jiàn zhū hóu, yǐ fān píng jīng shī. zhōu fēng bā bǎi, tóng xìng zhū jī bìng wèi jiàn guó, jiā fǔ wáng shì, zūn shì tiān zǐ, xiǎng guó yǒng zhǎng, wèi hòu shì fǎ. gù shī yún:' dà qǐ ěr yǔ, wèi zhōu shì fǔ.' gāo zǔ shèng dé, guāng yǒu tiān xià, yì wù qīn qīn, fēng lì xiōng dì zhū zǐ, bù wéi jiù zhāng. bì xià dé héng tiān dì, xīng fù zōng tǒng, bāo dé shǎng xūn, qīn mù jiǔ zú, gōng chén zōng shì, xián méng fēng jué, duō shòu guǎng dì, huò lián shǔ xiàn. jīn huáng zǐ lài tiān, néng shèng yī qū bài, bì xià gōng qiān kè ràng, yì ér wèi yì, qún chén bǎi xìng, mò bù shī wàng. yí yīn shèng xià jí shí, dìng hào wèi, yǐ guǎng fān fǔ, míng qīn qīn, zūn zōng miào, zhòng shè jì, yīng gǔ hé jiù, yàn sāi zhòng xīn. chén qǐng dà sī kōng shàng yú dì tú, tài cháng zé jí rì, jù lǐ yí." zhì yuē:" kě."
初,巴蜀既平,大司马吴汉上书请封皇子,不许,重奏连岁。三月,乃诏群臣议。大司空融、固始侯通、胶东侯复、高密侯禹、太常登等奏议曰:"古者封建诸侯,以藩屏京师。周封八百,同姓诸姬并为建国,夹辅王室,尊事天子,享国永长,为后世法。故《诗》云:'大启尔宇,为周室辅。'高祖圣德,光有天下,亦务亲亲,封立兄弟诸子,不违旧章。陛下德横天地,兴复宗统,褒德赏勋,亲睦九族,功臣宗室,咸蒙封爵,多受广地,或连属县。今皇子赖天,能胜衣趋拜,陛下恭谦克让,抑而未议,群臣百姓,莫不失望。宜因盛夏吉时,定号位,以广藩辅,明亲亲,尊宗庙,重社稷,应古合旧,厌塞众心。臣请大司空上舆地图,太常择吉日,具礼仪。"制曰:"可。"
xià sì yuè wù shēn, yǐ tài láo gào cí zōng miào. dīng sì, shǐ dà sī kōng róng gào miào, fēng huáng zǐ fǔ wèi yòu yì gōng, yīng wèi chǔ gōng, yáng wèi dōng hǎi gōng, kāng wèi jǐ nán gōng, cāng wèi dōng píng gōng, yán wèi huái yáng gōng, jīng wèi shān yáng gōng, héng wèi lín huái gōng, yān wèi zuǒ yì gōng, jīng wèi láng yá gōng. guǐ chǒu, zhuī shì xiōng bó shēng wèi qí wǔ gōng, xiōng zhòng wèi lǔ āi gōng.
夏四月戊申,以太牢告祠宗庙。丁巳,使大司空融告庙,封皇子辅为右翊公,英为楚公,阳为东海公,康为济南公,苍为东平公,延为淮阳公,荆为山阳公,衡为临淮公,焉为左翊公,京为琅邪公。癸丑,追谥兄伯升为齐武公,兄仲为鲁哀公。
liù yuè gēng wǔ, fù zhì tún qí zhǎng shuǐ shè shēng sān xiào wèi guān, gǎi qīng jīn zuǒ xiào wèi wèi yuè qí xiào wèi.
六月庚午,复置屯骑、长水、射声三校尉官,改青巾左校尉为越骑校尉。
zhào xià zhōu jùn jiǎn hé kěn tián qǐng mǔ jí hù kǒu nián jì, yòu kǎo shí èr qiān dàn zhǎng lì ā wǎng bù píng zhě.
诏下州郡检核垦田顷亩及户口年纪,又考实二千石长吏阿枉不平者。
dōng shí yī yuè jiǎ xū, dà sī tú ōu yáng shè xià yù sǐ.
冬十一月甲戌,大司徒欧阳歙下狱死。
shí èr yuè gēng wǔ, guān nèi hóu dài shè wèi dà sī tú.
十二月庚午,关内侯戴涉为大司徒。
lú fāng zì xiōng nú rù jū gāo liǔ.
卢芳自匈奴入居高柳。
shì suì, piào qí dà jiàng jūn dù mào miǎn. hǔ yá dà jiàng jūn gài yán hōng.
是岁,骠骑大将军杜茂免。虎牙大将军盖延薨。
shí liù nián chūn èr yuè, jiāo zhǐ nǚ zǐ wēi cè fǎn, lüè yǒu chéng yì.
十六年春二月,交阯女子微侧反,略有城邑。
sān yuè xīn chǒu huì, rì yǒu shí zhī.
三月辛丑晦,日有蚀之。
qiū jiǔ yuè, hé nán yǐn zhāng jí jí zhū jùn shǒu shí yú rén, zuò dù tián bù shí, jiē xià yù sǐ.
秋九月,河南尹张伋及诸郡守十余人,坐度田不实,皆下狱死。
jùn guó dà xìng jí bīng cháng qún dào chǔ chù bìng qǐ, gōng jié zài suǒ, hài shā zhǎng lì. jùn xiàn zhuī tǎo, dào zé jiě sàn, qù fù tún jié. qīng xú yōu jì sì zhōu yóu shén. dōng shí yuè, qiǎn shǐ zhě xià jùn guó, tīng qún dào zì xiāng jiū tī, wǔ rén gòng zhǎn yī rén zhě, chú qí zuì. lì suī dòu liú huí bì gù zòng zhě, jiē wù wèn, tīng yǐ qín tǎo wèi xiào. qí mù shǒu lìng zhǎng zuò jiè nèi dào zéi ér bù shōu bǔ zhě, yòu yǐ wèi xin ruǎn juān chéng wěi shǒu zhě, jiē bù yǐ wéi fù, dàn qǔ huò zéi duō shǎo wèi diàn zuì, wéi bì nì zhě nǎi zuì zhī. yú shì gèng xiāng zhuī bǔ, zéi bìng jiě sàn. xǐ qí kuí shuài yú tā jùn, fù tián shòu bǐng, shǐ ān shēng yè. zì shì niú mǎ fàng mù, yì mén bù bì.
郡国大姓及兵长、群盗处处并起,攻劫在所,害杀长吏。郡县追讨,到则解散,去复屯结。青、徐、幽、冀四州尤甚。冬十月,遣使者下郡国,听群盗自相纠擿,五人共斩一人者,除其罪。吏虽逗留回避故纵者,皆勿问,听以禽讨为效。其牧守令长坐界内盗贼而不收捕者,又以畏忄耎捐城委守者,皆不以为负,但取获贼多少为殿最,唯蔽匿者乃罪之。于是更相追捕,贼并解散。徙其魁帅于它郡,赋田受禀,使安生业。自是牛马放牧,邑门不闭。
lú fāng qiǎn shǐ qǐ xiáng, shí èr yuè jiǎ chén, fēng fāng wèi dài wáng.
卢芳遣使乞降,十二月甲辰,封芳为代王。
chū, wáng mǎng luàn hòu, huò bì zá yòng bù bó jīn sù. shì suì, shǐ xíng wǔ zhū qián.
初,王莽乱后,货币杂用布、帛、金、粟。是岁,始行五铢钱。
shí qī nián chūn zhēng yuè, zhào gōng liáng hōng.
十七年春正月,赵公良薨。
èr yuè yǐ wèi huì, rì yǒu shí zhī.
二月乙未晦,日有食之。
xià sì yuè yǐ mǎo, nán xún shòu, huáng tài zǐ jí yòu yì gōng fǔ chǔ gōng yīng dōng hǎi gōng yáng jǐ nán gōng kāng dōng píng gōng cāng cóng, xìng yǐng chuān, jìn xìng yè zhāng líng.
夏四月乙卯,南巡狩,皇太子及右翊公辅、楚公英、东海公阳、济南公康、东平公苍从,幸颍川,进幸叶、章陵。
wǔ yuè yǐ mǎo, chē jià hái gōng.
五月乙卯,车驾还宫。
liù yuè guǐ sì, lín huái gōng héng hōng.
六月癸巳,临淮公衡薨。
qiū qī yuè, yāo wū lǐ guǎng děng qún qǐ jù wǎn chéng, qiǎn hǔ bēn zhōng láng jiàng mǎ yuán piào qí jiāng jūn duàn zhì tǎo zhī.
秋七月,妖巫李广等群起据皖城,遣虎贲中郎将马援、骠骑将军段志讨之。
jiǔ yuè, pò wǎn chéng, zhǎn lǐ guǎng děng.
九月,破皖城,斩李广等。
dōng shí yuè xīn sì, fèi huáng hòu guō shì wèi zhōng shān tài hòu, lì guì rén yīn shì wèi huáng hòu. jìn yòu yì gōng fǔ wèi zhōng shān wáng, shí cháng shān jùn. qí yú jiǔ guó gōng, jiē jí jiù fēng jìn jué wèi wáng. jiǎ shēn, xìng zhāng líng. xiū yuán miào, cí jiù zhái, guān tián lú, zhì jiǔ zuò yuè, shǎng cì. shí, zōng shì zhū mǔ yīn hān yuè, xiāng yǔ yǔ yuē:" wén shū shǎo shí jǐn xìn, yú rén bù kuǎn qǔ, wéi zhí róu ěr. jīn nǎi néng rú cǐ!" dì wén zhī, dà xiào yuē:" wú lǐ tiān xià, yì yù yǐ róu dào héng zhī." nǎi xī wèi chōng líng zōng shì qǐ cí táng. yǒu wǔ fèng huáng jiàn yú yǐng chuān zhī jiá xiàn.
冬十月辛巳,废皇后郭氏为中山太后,立贵人阴氏为皇后。进右翊公辅为中山王,食常山郡。其余九国公,皆即旧封进爵为王。甲申,幸章陵。修园庙,祠旧宅,观田庐,置酒作乐,赏赐。时,宗室诸母因酣悦,相与语曰:"文叔少时谨信,与人不款曲,唯直柔耳。今乃能如此!"帝闻之,大笑曰:"吾理天下,亦欲以柔道行之。"乃悉为舂陵宗室起祠堂。有五凤凰见于颍川之郏县。
shí èr yuè, zhì zì zhāng líng.
十二月,至自章陵。
shì suì, shā chē guó qiǎn shǐ gòng xiàn.
是岁,莎车国遣使贡献。
shí bā nián chūn èr yuè, shǔ jùn shǒu jiāng shǐ xīn pàn, qiǎn dà sī mǎ wú hàn lǜ èr jiāng jūn tǎo zhī, wéi chéng dū. jiǎ yín, xī xún shòu, xìng cháng ān.
十八年春二月,蜀郡守将史歆叛,遣大司马吴汉率二将军讨之,围成都。甲寅,西巡狩,幸长安。
sān yuè rén wǔ, cí gāo miào, suì yǒu shì shí yī líng. lì féng yì jiè, jìn xìng pú bǎn, cí hòu tǔ.
三月壬午,祠高庙,遂有事十一陵。历冯翊界,进幸蒲坂,祠后土。
xià sì yuè guǐ yǒu, chē jià hái gōng. jiǎ xū, zhào yuē:" jīn biān jùn dào gǔ wǔ shí hú, zuì zhì yú sǐ, kāi cán lì wàng shā zhī lù, qí juān chú cǐ fǎ, tóng zhī nèi jùn."
夏四月癸酉,车驾还宫。甲戌,诏曰:"今边郡盗谷五十斛,罪至于死,开残吏妄杀之路,其蠲除此法,同之内郡。"
qiǎn fú bō jiāng jūn mǎ yuán lǜ lóu chuán jiāng jūn duàn zhì děng jī jiāo zhǐ zéi wēi cè děng. jiǎ shēn, xìng hé nèi. wù zǐ, zhì zì hé nèi.
遣伏波将军马援率楼船将军段志等击交阯贼微侧等。甲申,幸河内。戊子,至自河内。
wǔ yuè, hàn.
五月,旱。
lú fāng fù wáng rù xiōng nú.
卢芳复亡入匈奴。
qiū qī yuè, wú hàn bá chéng dū, zhǎn shǐ xīn děng. rén xū, shè yì zhōu suǒ bù shū sǐ yǐ xià.
秋七月,吴汉拔成都,斩史歆等。壬戌,赦益州所部殊死已下。
dōng shí yuè gēng chén, xìng yí chéng. hái, cí zhāng líng.
冬十月庚辰,幸宜城。还,祠章陵。
shí èr yuè yǐ chǒu, chē jià hái gōng.
十二月乙丑,车驾还宫。
shì suì, bà zhōu mù, zhì cì shǐ.
是岁,罢州牧,置刺史。
shí jiǔ nián chūn zhēng yuè gēng zǐ, zhuī zūn xiào xuān huáng dì yuē zhōng zōng. shǐ cí zhāo dì yuán dì yú tài miào, chéng dì āi dì píng dì yú cháng ān, chōng líng jié hóu yǐ xià sì shì yú zhāng líng.
十九年春正月庚子,追遵孝宣皇帝曰中宗。始祠昭帝、元帝于太庙,成帝、哀帝、平帝于长安,舂陵节侯以下四世于章陵。
yāo wū dān chén fù zhèn děng fǎn, jù yuán wǔ, qiǎn tài zhōng dài fū zāng gōng wéi zhī. xià sì yuè, bá yuán wǔ, zhǎn chén zhèn děng.
妖巫单臣、傅镇等反,据原武,遣太中大夫臧宫围之。夏四月,拔原武,斩臣、镇等。
fú bō jiāng jūn mǎ yuán pò jiāo zhǐ, zhǎn wēi cè děng. yīn jī pò jiǔ zhēn zéi dōu yáng děng, jiàng zhī.
伏波将军马援破交阯,斩微侧等。因击破九真贼都阳等,降之。
rùn yuè wù shēn, jìn zhào qí lǔ sān guó gōng jué wèi wáng.
闰月戊申,进赵、齐、鲁三国公爵为王。
liù yuè wù shēn, zhào yuē:" chūn qiū zhī yì, lì zi yǐ guì. dōng hǎi wáng yáng, huáng hòu zhī zǐ, yí chéng dà tǒng. huáng tài zǐ jiàng, chóng zhí qiān tuì, yuàn bèi fān guó. fù zǐ zhī qíng, zhòng jiǔ wéi zhī. qí yǐ jiàng wèi dōng hǎi wáng, lì yáng wèi huáng tài zǐ, gǎi míng zhuāng."
六月戊申,诏曰:"《春秋》之义,立子以贵。东海王阳,皇后之子,宜承大统。皇太子彊,崇执谦退,愿备藩国。父子之情,重久违之。其以彊为东海王,立阳为皇太子,改名庄。"
qiū jiǔ yuè, nán xún shòu. rén shēn, xìng nán yáng, jìn xìng rǔ nán nán dùn xiàn shě, zhì jiǔ huì, cì lì rén, fù nán dùn tián zū suì. fù lǎo qián kòu tóu yán:" huáng kǎo jū cǐ rì jiǔ, bì xià shí zhī sì shě, měi lái zhé jiā hòu ēn, yuàn cì fù shí nián." dì yuē:" tiān xià zhòng qì, cháng kǒng bù rèn, rì fù yī rì, ān gǎn yuǎn qī shí suì hū?" lì rén yòu yán:" bì xià shí xī zhī, hé yán qiān yě?" dì dà xiào, fù zēng yī suì. jìn xìng huái yáng liáng pèi.
秋九月,南巡狩。壬申,幸南阳,进幸汝南南顿县舍,置酒会,赐吏人,复南顿田租岁。父老前叩头言:"皇考居此日久,陛下识知寺舍,每来辄加厚恩,愿赐复十年。"帝曰:"天下重器,常恐不任,日复一日,安敢远期十岁乎?"吏人又言:"陛下实惜之,何言谦也?"帝大笑,复增一岁。进幸淮阳、梁、沛。
xī nán yí kòu yì zhōu jùn, qiǎn wǔ wēi jiāng jūn liú shàng tǎo zhī. yuè guī tài shǒu rèn guì móu pàn, shí èr yuè, liú shàng xí guì, zhū zhī.
西南夷寇益州郡,遣武威将军刘尚讨之。越巂太守任贵谋叛,十二月,刘尚袭贵,诛之。
shì suì, fù zhì hán gǔ guān dū wèi. xiū xī jīng gōng shì.
是岁,复置函谷关都尉。修西京宫室。
èr shí nián chūn èr yuè wù zǐ, chē jià hái gōng.
二十年春二月戊子,车驾还宫。
xià sì yuè gēng chén, dà sī tú dài shè xià yù sǐ. dà sī kōng dòu róng miǎn.
夏四月庚辰,大司徒戴涉下狱死。大司空窦融免。
wǔ yuè xīn hài, dà sī mǎ wú hàn hōng.
五月辛亥,大司马吴汉薨。
xiōng nú kòu shàng dǎng tiān shuǐ, suì zhì fú fēng.
匈奴寇上党、天水,遂至扶风。
liù yuè gēng yín, guǎng hàn tài shǒu cài mào wèi dà sī tú, tài pú zhū fú wèi dà sī kōng. rén chén, zuǒ zhōng láng jiàng liú lóng wèi piào qí jiāng jūn, xíng dà sī mǎ shì.
六月庚寅,广汉太守蔡茂为大司徒,太仆朱浮为大司空。壬辰,左中郎将刘隆为骠骑将军,行大司马事。
yǐ wèi, xǐ zhōng shān wáng fǔ wèi pèi wáng.
乙未,徙中山王辅为沛王。
qiū, dōng yí hán guó rén lǜ zhòng yì lè làng nèi fù.
秋,东夷韩国人率众诣乐浪内附。
dōng shí yuè, dōng xún shòu. jiǎ wǔ, xìng lǔ, jìn xìng dōng hǎi chǔ pèi guó.
冬十月,东巡狩。甲午,幸鲁,进幸东海、楚、沛国。
shí èr yuè, xiōng nú kòu tiān shuǐ. rén yín, chē jià hái gōng.
十二月,匈奴寇天水。壬寅,车驾还宫。
shì suì, shěng wǔ yuán jùn, xǐ qí lì rén zhì hé dōng. fù jì yáng xiàn yáo yì liù suì.
是岁,省五原郡,徙其吏人置河东。复济阳县徭役六岁。
èr shí yī nián chūn zhēng yuè, wǔ wēi jiāng jūn liú shàng pò yì zhōu yí, píng zhī.
二十一年春正月,武威将军刘尚破益州夷,平之。
xià sì yuè, ān dìng shǔ guó hú pàn, tún jù qīng shān, qiǎn jiàng bīng cháng shǐ chén tǎo píng zhī.
夏四月,安定属国胡叛,屯聚青山,遣将兵长史陈讨平之。
qiū, xiān bēi kòu liáo dōng, liáo dōng tài shǒu jì róng dà pò zhī.
秋,鲜卑寇辽东,辽东太守祭肜大破之。
dōng shí yuè, qiǎn fú bō jiāng jūn mǎ yuán chū sài jī wū huán, bù kè.
冬十月,遣伏波将军马援出塞击乌桓,不克。
xiōng nú kòu shàng gǔ zhōng shān.
匈奴寇上谷、中山。
qí dōng, shàn shàn wáng chē shī wáng děng shí liù guó jiē qiǎn zi rù shì fèng xiàn, yuàn qǐng dū hù. dì yǐ zhōng guó chū dìng, wèi huáng wài shì, nǎi hái qí shì zi, hòu jiā shǎng cì.
其冬,鄯善王、车师王等十六国皆遣子入侍奉献,愿请都护。帝以中国初定,未遑外事,乃还其侍子,厚加赏赐。
èr shí èr nián chūn rùn yuè bǐng xū, xìng cháng ān, cí gāo miào, suì yǒu shì shí yī líng. èr yuè jǐ sì, zhì zì cháng ān.
二十二年春闰月丙戌,幸长安,祠高庙,遂有事十一陵。二月己巳,至自长安。
xià wǔ yuè yǐ wèi huì, rì yǒu shí zhī.
夏五月乙未晦,日有食之。
qiū qī yuè, sī lì xiào wèi sū yè xià yù sǐ.
秋七月,司隶校尉苏邺下狱死。
jiǔ yuè wù chén, dì zhèn liè. zhì zhào yuē:" rì zhě dì zhèn, nán yáng yóu shén. fū dì zhě, rèn wù zhì zhòng, jìng ér bù dòng zhě yě. ér jīn zhèn liè, jiù zài jūn shàng. guǐ shén bù shùn wú dé, zāi yāng jiāng jí lì rén, zhèn shén jù yān. qí lìng nán yáng wù shū jīn nián tián zū chú gǎo. qiǎn yè zhě àn xíng, qí sǐ zuì xì qiú zài wù chén yǐ qián, jiǎn sǐ zuì yī děng tú jiē chí jiě qián, yī sī xù. cì jùn zhōng jū rén yā sǐ zhě guān qián, rén sān qiān. qí kǒu fù bū shuì ér lú zhái yóu pò huài zhě, wù shōu zé. lì rén sǐ wáng, huò zài huài yuán huǐ wū zhī xià, ér jiā léi ruò bù néng shōu shí zhě, qí yǐ jiàn qián gǔ qǔ yōng, wèi xún qiú zhī."
九月戊辰,地震裂。制诏曰:"日者地震,南阳尤甚。夫地者,任物至重,静而不动者也。而今震裂,咎在君上。鬼神不顺无德,灾殃将及吏人,朕甚惧焉。其令南阳勿输今年田租刍稿。遣谒者案行,其死罪系囚在戊辰以前,减死罪一等;徒皆弛解钳,衣丝絮。赐郡中居人压死者棺钱,人三千。其口赋逋税而庐宅尤破坏者,勿收责。吏人死亡,或在坏垣毁屋之下,而家羸弱不能收拾者,其以见钱谷取佣,为寻求之。"
dōng shí yuè rén zǐ, dà sī kōng zhū fú miǎn. guǐ chǒu, guāng lù xūn dù lín wèi dà sī kōng.
冬十月壬子,大司空朱浮免。癸丑,光禄勋杜林为大司空。
shì suì, qí wáng zhāng hōng. qīng zhōu huáng. xiōng nú yù jiān rì zhú wáng bǐ qiǎn shǐ yì yú yáng qǐng hé qīn, shǐ zhōng láng jiàng lǐ mào bào mìng. wū huán jī pò xiōng nú, xiōng nú běi tú, mù nán dì kōng. zhào bà zhū biān jùn tíng hòu lì zú.
是岁,齐王章薨。青州蝗。匈奴薁鞬日逐王比遣使诣渔阳请和亲,使中郎将李茂报命。乌桓击破匈奴,匈奴北徒,幕南地空。诏罢诸边郡亭侯吏卒。
èr shí sān nián chūn zhēng yuè, nán jùn mán pàn, qiǎn wǔ jiàng jūn liú shàng tǎo pò zhī, tú qí zhǒng rén yú jiāng xià.
二十三年春正月,南郡蛮叛,遣武将军刘尚讨破之,徒其种人于江夏。
xià wǔ yuè dīng mǎo, dà sī tú cài mào hōng.
夏五月丁卯,大司徒蔡茂薨。
qiū bā yuè bǐng xū, dà sī kōng dù lín hōng.
秋八月丙戌,大司空杜林薨。
jiǔ yuè xīn wèi, chén liú tài shǒu yù kuàng wèi dà sī tú.
九月辛未,陈留太守玉况为大司徒。
dōng shí yuè bǐng shēn, tài pú zhāng chún wèi dà sī kōng.
冬十月丙申,太仆张纯为大司空。
gāo gōu lí lǜ zhǒng rén yì lè làng nèi shǔ.
高句丽率种人诣乐浪内属。
shí èr yuè, wǔ líng mán pàn, kòu lüè jùn xiàn, qiǎn liú shàng tǎo zhī, zhàn yú yuán shuǐ, shàng jūn bài mò.
十二月,武陵蛮叛,寇掠郡县,遣刘尚讨之,战于沅水,尚军败殁。
shì suì, xiōng nú yù jiān rì zhú wáng bǐ lǜ bù qǔ qiǎn shǐ yì xī hé nèi fù.
是岁,匈奴薁鞬日逐王比率部曲遣使诣西河内附。
èr shí sì nián chūn zhēng yuè yǐ hài, dà shè tiān xià.
二十四年春正月乙亥,大赦天下。
xiōng nú yù jiān rì zhú wáng bǐ qiǎn shǐ kuǎn wǔ yuán sāi, qiú gǎn yù běi lǔ.
匈奴薁鞬日逐王比遣使款五原塞,求扞御北虏。
qiū qī yuè, wǔ líng mán kòu lín yuán, qiǎn yè zhě lǐ sōng zhōng shān tài shǒu mǎ chéng tǎo mán, bù kè, yú shì fú bō jiāng jūn mǎ yuán lǜ sì jiāng jūn tǎo zhī. zhào yǒu sī shēn míng jiù zhì ē fù fān wáng fǎ.
秋七月,武陵蛮寇临沅,遣谒者李嵩、中山太守马成讨蛮,不克,于是伏波将军马援率四将军讨之。诏有司申明旧制阿附蕃王法。
dōng shí yuè, xiōng nú yù jiān rì zhú wáng bǐ zì lì wèi nán chán yú, yú shì fēn wéi nán běi xiōng nú.
冬十月,匈奴薁鞬日逐王比自立为南单于,于是分为南、北匈奴。
èr shí wǔ nián chūn zhēng yuè, liáo dōng jiǎo wài mò rén kòu yòu běi píng yú yáng shàng gǔ tài yuán, liáo dōng tài shǒu jì róng zhāo xiáng zhī. wū huán dà rén lái zhāo.
二十五年春正月,辽东徼外貊人寇右北平、渔阳、上谷、太原,辽东太守祭肜招降之。乌桓大人来朝。
nán chán yú qiǎn shǐ yì jué gòng xiàn, fèng fān chēng chén yòu qiǎn qí zuǒ xián wáng jī pò běi xiōng nú, què dì qiān yú lǐ. sān yuè, nán chán yú yí zi rù shì. wù shēn huì, rì yǒu shí zhī.
南单于遣使诣厥贡献,奉蕃称臣;又遣其左贤王击破北匈奴,却地千余里。三月,南单于遗子入侍。戊申晦,日有食之。
fú bō jiāng jūn mǎ yuán děng pò wǔ líng mán yú lín yuán. dōng shí yuè, pàn mán xī jiàng. fū yú wáng qiǎn shǐ fèng xiàn.
伏波将军马援等破武陵蛮于临沅。冬十月,叛蛮悉降。夫馀王遣使奉献。
shì suì, wū huán dà rén lǜ zhòng nèi shǔ, yì jué cháo gòng.
是岁,乌桓大人率众内属,诣厥朝贡。
èr shí liù nián chūn zhēng yuè, zhào yǒu sī zēng bǎi guān fèng. qí qiān dàn yǐ shàng, jiǎn yú xī jīng jiù zhì liù bǎi shí yǐ xià, zēng yú jiù zhì.
二十六年春正月,诏有司增百官奉。其千石已上,减于西京旧制;六百石已下,增于旧秩。
chū zuò shòu líng. jiāng zuò dà jiàng dòu róng shàng yán:" yuán líng guǎng mào, wú lǜ suǒ yòng." dì yuē:" gǔ zhě dì wáng zhī zàng, jiē táo rén wǎ qì, mù chē máo mǎ, shǐ hòu shì zhī rén bù zhī qí chù. tài zōng shí zhōng shǐ zhī yì, jǐng dì néng shù zūn xiào dào, zāo tiān xià fǎn fù, ér bà líng dú wán shòu qí fú, qǐ bù měi zāi! lìng suǒ zhì dì bù guò èr sān qǐng, wú wéi shān líng, bēi chí cái lìng liú shuǐ ér yǐ."
初作寿陵。将作大匠窦融上言:"园陵广袤,无虑所用。"帝曰:"古者帝王之葬,皆陶人瓦器,木车茅马,使后世之人不知其处。太宗识终始之义,景帝能述遵孝道,遭天下反覆,而霸陵独完受其福,岂不美哉!令所制地不过二三顷,无为山陵,陂池裁令流水而已。"
qiǎn zhōng láng jiàng duàn chēn shòu nán chán yú xǐ shòu, lìng rù jū yún zhōng, shǐ zhì shǐ xiōng nú zhōng láng jiàng, jiāng bīng wèi hù zhī. nán chán yú qiǎn zi rù shì, fèng zòu yì jué. yú shì yún zhōng wǔ yuán shuò fāng běi dì dìng xiāng yàn mén shàng gǔ dài bā jùn mín guī yú běn tǔ. qiǎn yè zhě fēn jiāng shī xíng bǔ lǐ chéng guō. fā qiǎn biān mín zài zhōng guó zhě, bù hái zhū xiàn, jiē cì yǐ zhuāng qián, zhuǎn shū gěi shí.
遣中郎将段郴授南单于玺绶,令入居云中,始置使匈奴中郎将,将兵卫护之。南单于遣子入侍,奉奏诣厥。于是云中、五原、朔方、北地、定襄、雁门、上谷、代八郡民归于本土。遣谒者分将施刑补理城郭。发遣边民在中国者,布还诸县,皆赐以装钱,转输给食。
èr shí qī nián xià sì yuè wù wǔ, dà sī tú yù kuàng hōng.
二十七年夏四月戊午,大司徒玉况薨。
wǔ yuè dīng chǒu, zhào yuē:" xī qì zuò sī tú, yǔ zuò sī kōng, jiē wú' dà' míng, qí lìng èr fǔ qù' dà'." yòu gǎi dà sī mǎ wèi tài wèi. piào qí dà jiàng jūn xíng dà sī mǎ liú lóng jí rì bà, yǐ tài pú zhào xī wèi tài wèi, dà sī nóng féng qín wèi sī tú.
五月丁丑,诏曰:"昔契作司徒,禹作司空,皆无'大'名,其令二府去'大'。"又改大司马为太尉。骠骑大将军行大司马刘隆即日罢,以太仆赵熹为太尉,大司农冯勤为司徒。
yì zhōu jùn jiǎo wài mán yí lǜ zhǒng rén nèi shǔ.
益州郡徼外蛮夷率种人内属。
běi xiōng nú qiǎn shǐ yì wǔ wēi qǐ hé qīn.
北匈奴遣使诣武威乞和亲。
dōng, lǔ wáng xìng qí wáng shí shǐ jiù guó.
冬,鲁王兴、齐王石始就国。
èr shí bā nián chūn zhēng yuè jǐ sì, xǐ lǔ wáng xìng wèi běi hǎi wáng, yǐ lǔ guó yì dōng hǎi. cì dōng hǎi wáng jiàng hǔ bēn máo tóu zhōng jù zhī lè.
二十八年春正月己巳,徙鲁王兴为北海王,以鲁国益东海。赐东海王彊虎贲、旄头、钟虡之乐。
xià liù yuè dīng mǎo, pèi tài hòu guō shì hōng, yīn zhào jùn xiàn bǔ wáng hóu bīn kè, zuò sǐ zhě shù qiān rén.
夏六月丁卯,沛太后郭氏薨,因诏郡县捕王侯宾客,坐死者数千人。
qiū bā yuè wù yín, dōng hǎi wáng jiàng pèi wáng fǔ chǔ wáng yīng jǐ nán wáng kāng huái yáng wáng yán shǐ jiù guó.
秋八月戊寅,东海王彊、沛王辅、楚王英、济南王康、淮阳王延始就国。
dōng shí yuè guǐ yǒu, zhào sǐ zuì xì qiú jiē yī qiè mù xià cán shì, qí nǚ zǐ gōng.
冬十月癸酉,诏死罪系囚皆一切募下蚕室,其女子宫。
běi xiōng nú qiǎn shǐ gòng xiàn, qǐ hé qīn.
北匈奴遣使贡献,乞和亲。
èr shí jiǔ nián chūn èr yuè dīng sì shuò, rì yǒu shí zhī. qiǎn shǐ zhě jǔ yuān yù, chū xì qiú.
二十九年春二月丁巳朔,日有食之。遣使者举冤狱,出系囚。
gēng shēn, cì tiān xià nán zǐ jué, rén èr jí guān guǎ gū dú dǔ lóng pín bù néng zì cún zhě sù, rén wǔ hú.
庚申,赐天下男子爵,人二级;鳏、寡、孤、独、笃癃、贫不能自存者粟,人五斛。
xià sì yuè yǐ chǒu, zhào lìng tiān xià xì qiú zì shū sǐ yǐ xià jí tú gè jiǎn běn zuì yī děng, qí yú shú zuì shū zuò gè yǒu chà.
夏四月乙丑,诏令天下系囚自殊死已下及徒各减本罪一等,其余赎罪输作各有差。
sān shí nián chūn zhēng yuè, xiān bēi dà rén nèi shǔ, cháo hè.
三十年春正月,鲜卑大人内属,朝贺。
èr yuè, dōng xún shòu. jiǎ zǐ, xìng lǔ, jìn xìng jǐ nán. rùn yuè guǐ chǒu, chē jià hái gōng.
二月,东巡狩。甲子,幸鲁,进幸济南。闰月癸丑,车驾还宫。
yǒu xīng bèi yú zǐ gōng.
有星孛于紫宫。
xià sì yuè wù zǐ, xǐ zuǒ yì wáng yān wèi zhōng shān wáng.
夏四月戊子,徙左翊王焉为中山王。
wǔ yuè, dà shuǐ.
五月,大水。
cì tiān xià nán zǐ jué, rén èr jí guān guǎ gū dú dǔ lóng pín bù néng zì cún zhě sù, rén wǔ hú.
赐天下男子爵,人二级;鳏、寡、孤、独、笃癃、贫不能自存者粟,人五斛。
qiū qī yuè dīng yǒu. xìng lǔ guó. fù jì yáng xiàn shì nián yáo yì. dōng shí yī yuè dīng yǒu, zhì zì lǔ.
秋七月丁酉。幸鲁国。复济阳县是年徭役。冬十一月丁酉,至自鲁。
sān shí yī nián xià wǔ yuè, dà shuǐ.
三十一年夏五月,大水。
wù chén, cì tiān xià nán zǐ jué, rén èr jí guān guǎ gū dú dǔ lóng pín bù néng zì cún zhě sù, rén liù hú.
戊辰,赐天下男子爵,人二级;鳏、寡、孤、独、笃癃、贫不能自存者粟,人六斛。
guǐ yǒu huì, rì yǒu shí zhī.
癸酉晦,日有食之。
shì xià, huáng.
是夏,蝗。
qiū jiǔ yuè jiǎ chén, zhào lìng sǐ zuì xì qiú jiē yī qiè mù xià cán shì, qí nǚ zǐ gōng.
秋九月甲辰,诏令死罪系囚皆一切募下蚕室,其女子宫。
shì suì, chén liú yǔ gǔ, xíng rú bài shí. běi xiōng nú qiǎn shǐ fèng xiàn.
是岁,陈留雨谷,形如稗实。北匈奴遣使奉献。
zhōng yuán yuán nián chūn zhēng yuè, dōng hǎi wáng jiàng pèi wáng fǔ chǔ wáng yīng jǐ nán wáng kāng huái yáng wáng yán zhào wáng xū jiē lái zhāo. dīng mǎo, dōng xún shòu. èr yuè jǐ mǎo, xìng lǔ, jìn xìng tài shān. běi hǎi wáng xìng qí wáng shí cháo yú dōng yuè. xīn mǎo, chái wàng dài zōng, dēng fēng tài shān jiǎ wǔ, chán yú liáng fù.
中元元年春正月,东海王彊、沛王辅、楚王英、济南王康、淮阳王延、赵王盱皆来朝。丁卯,东巡狩。二月己卯,幸鲁,进幸太山。北海王兴、齐王石朝于东岳。辛卯,柴望岱宗,登封太山;甲午,禅于梁父。
sān yuè wù chén, sī kōng zhāng chún hōng.
三月戊辰,司空张纯薨。
xià sì yuè guǐ yǒu, chē jià hái gōng. jǐ mǎo, dà shè tiān xià. fù yíng bó liáng fù fèng gāo, wù chū jīn nián tián zū chú gǎo. gǎi nián wèi zhōng yuán.
夏四月癸酉,车驾还宫。己卯,大赦天下。复嬴、博、梁父、奉高,勿出今年田租刍稿。改年为中元。
xíng xìng cháng ān. wù zǐ, sì cháng líng. wǔ yuè yǐ chǒu, zhì zì cháng ān.
行幸长安。戊子,祀长陵。五月乙丑,至自长安。
liù yuè xīn mǎo, tài pú féng fáng wèi sī kōng. yǐ wèi, sī tú féng qín hōng.
六月辛卯,太仆冯鲂为司空。乙未,司徒冯勤薨。
shì xià, jīng shī lǐ quán yǒng chū, yǐn zhī zhě gù jí jiē yù, wéi miǎo jiǎn zhě bù chōu. yòu yǒu chì cǎo shēng yú shuǐ yá. jùn guó pín shàng gān lù. qún chén zòu yán:" dì qí líng yìng ér zhū cǎo méng shēng. xiào xuān dì měi yǒu jiā ruì, zhé yǐ gǎi yuán shén jué wǔ fèng gān lù huáng lóng, liè wéi nián jì, gài yǐ gǎn zhì shén qí, biǎo zhāng dé xìn. shì yǐ huà zhì shēng píng, chēng wéi zhōng xīng. jīn tiān xià qīng níng, líng wù réng jiàng. bì xià qíng cún sǔn yì, tuī ér bù jū, qǐ kě shǐ xiáng fú xiǎn qìng, méi ér wú wén? yí lìng tài shǐ zhuàn jí, yǐ chuán lái shì." dì bù nà. cháng zì qiān wú dé, měi jùn guó suǒ shàng, zhé yì ér bù dàng, gù shǐ guān hǎn dé jì yān.
是夏,京师醴泉涌出,饮之者固疾皆愈,惟眇、蹇者不瘳。又有赤草生于水崖。郡国频上甘露。群臣奏言:"地祇灵应而朱草萌生。孝宣帝每有嘉瑞,辄以改元、神爵、五凤、甘露、黄龙,列为年纪,盖以感致神祇,表彰德信。是以化致升平,称为中兴。今天下清宁,灵物仍降。陛下情存损挹,推而不居,岂可使祥符显庆,没而无闻?宜令太史撰集,以传来世。"帝不纳。常自谦无德,每郡国所上,辄抑而不当,故史官罕得记焉。
qiū, jùn guó sān huáng.
秋,郡国三蝗。
dōng shí yuè xīn wèi, sī lì xiào wèi dōng lái lǐ wèi sī tú.
冬十月辛未,司隶校尉东莱李为司徒。
jiǎ shēn, shǐ sī kōng gào cí gāo miào yuē:" gāo huáng dì yǔ qún chén yuē, fēi liú shì bù wáng. lǚ tài hòu zéi hài sān zhào, zhuān wáng lǚ shì, lài shè jì zhī líng, lù chǎn fú zhū, tiān mìng jǐ zhuì, wēi cháo gèng ān. lǚ tài hòu bù yí pèi shí gāo miào, tóng tiāo zhì zūn. báo tài hòu mǔ dé cí rén, xiào wén huáng dì xián míng lín guó, zǐ sūn lài fú, yán zuò zhì jīn. qí shàng báo tài hòu zūn hào yuē gāo huáng hòu, pèi shí dì qí. qiān lǚ tài hòu miào zhǔ yú yuán, sì shí shàng jì."
甲申,使司空告祠高庙曰:"高皇帝与群臣约,非刘氏不王。吕太后贼害三赵,专王吕氏,赖社稷之灵,禄、产伏诛,天命几坠,危朝更安。吕太后不宜配食高庙,同祧至尊。薄太后母德慈仁,孝文皇帝贤明临国,子孙赖福,延祚至今。其上薄太后尊号曰高皇后,配食地祇。迁吕太后庙主于园,四时上祭。"
shí yī yuè jiǎ zǐ huì, rì yǒu shí zhī.
十一月甲子晦,日有食之。
shì suì, chū qǐ míng táng líng tái bì yōng, jí běi jiāo zhào yù. xuān bù tú chèn yú tiān xià. fù jì yáng nán dùn shì nián yáo yì. cān láng qiāng kòu wǔ dū, bài jùn bīng, lǒng xī tài shǒu liú xū qiǎn jūn jiù zhī, jí wǔ dū jùn bīng tǎo pàn qiāng, jiē pò zhī.
是岁,初起明堂、灵台、辟雍,及北郊兆域。宣布图谶于天下。复济阳、南顿是年徭役。参狼羌寇武都,败郡兵,陇西太守刘盱遣军救之,及武都郡兵讨叛羌,皆破之。
èr nián chūn zhēng yuè xīn wèi, chū lì běi jiāo, sì hòu tǔ.
二年春正月辛未,初立北郊,祀后土。
dōng yí wō nú guó wáng qiǎn shǐ fèng xiàn.
东夷倭奴国王遣使奉献。
èr yuè wù xū, dì bēng yú nán gōng qián diàn, nián liù shí èr. yí zhào yuē:" zhèn wú yì bǎi xìng, jiē rú xiào wén huáng dì zhì dù, wù cóng yuē shěng. cì shǐ èr qiān dàn zhǎng lì jiē wú lí chéng guō, wú qiǎn lì jí yīn yóu zòu."
二月戊戌,帝崩于南宫前殿,年六十二。遗诏曰:"朕无益百姓,皆如孝文皇帝制度,务从约省。刺史、二千石长吏皆无离城郭,无遣吏及因邮奏。"
chū, dì zài bīng jiān jiǔ, yàn wǔ shì, qiě zhī tiān xià pí hào, sī lè xī jiān. zì lǒng shǔ píng hòu, fēi jǐng jí, wèi cháng fù yán jūn lǚ. huáng tài zǐ cháng wèn gōng zhàn zhī shì, dì yuē:" xī wèi líng gōng wèn chén, kǒng zǐ bú duì, cǐ fēi ěr suǒ jí." měi dàn shì cháo, rì zè nǎi bà. shù yǐn gōng qīng láng jiāng jiǎng lùn jīng lǐ, yè fēn nǎi mèi. huáng tài zǐ jiàn dì qín láo bù dài, chéng jiān jiàn yuē:" bì xià yǒu yǔ tāng zhī míng, ér shī huáng lǎo yǎng xìng zhī fú, yuàn yí ài jīng shén, yōu yóu zì níng." dì yuē:" wǒ zì lè cǐ, bù wéi pí yě." suī shēn jì dà yè, jīng jīng rú bù jí, gù néng míng shèn zhèng tǐ, zǒng lǎn quán gāng, liàng shí dù lì, jǔ wú guò shì. tuì gōng chén ér jìn wén lì, jí gōng shǐ ér sàn mǎ niú, suī dào wèi fāng gǔ, sī yì zhǐ gē zhī wǔ yān.
初,帝在兵间久,厌武事,且知天下疲耗,思乐息肩。自陇、蜀平后,非儆急,未尝复言军旅。皇太子尝问攻战之事,帝曰:"昔卫灵公问陈,孔子不对,此非尔所及。"每旦视朝,日仄乃罢。数引公卿、郎、将讲论经理,夜分乃寐。皇太子见帝勤劳不怠,承间谏曰:"陛下有禹、汤之明,而失黄、老养性之福,愿颐爱精神,优游自宁。"帝曰:"我自乐此,不为疲也。"虽身济大业,兢兢如不及,故能明慎政体,总揽权纲,量时度力,举无过事。退功臣而进文吏,戢弓矢而散马牛,虽道未方古,斯亦止戈之武焉。
lùn yuē: huáng kǎo nán dùn jūn chū wèi jì yáng lìng, yǐ jiàn píng yuán nián shí èr yuè jiǎ zǐ yè shēng guāng wǔ yú xiàn shě, yǒu chì guāng zhào shì zhōng. qīn yì yān, shǐ bo zhě wáng cháng zhàn zhī. zhǎng pì zuǒ yòu yuē:" cǐ zhào jí bù kě yán." shì suì xiàn jiè yǒu jiā hé shēng, yī jīng jiǔ suì, yīn míng guāng wǔ yuē xiù. míng nián, fāng shì yǒu xià hè liáng zhě, shàng yán āi dì, yún hàn jiā lì yùn zhōng shuāi, dāng zài shòu mìng. yú shì gǎi hào wèi tài chū yuán nián, chēng" chén shèng liú tài píng huáng dì", yǐ yàn shèng zhī. jí wáng mǎng cuàn wèi, jì è liú shì, yǐ qián wén yǒu jīn dāo, gù gǎi wéi huò quán. huò yǐ huò quán zì wén wèi" bái shuǐ zhēn rén". hòu wàng qì zhě sū bó ā wèi wáng mǎng shǐ zhì nán yáng, yáo wàng jiàn chōng líng guō, zé yuē:" qì jiā zāi! yù yù cōng cōng rán." jí shǐ qǐ bīng hái chōng líng, yuǎn wàng shě nán, huǒ guāng hè rán shǔ tiān, yǒu qǐng bú jiàn. chū, dào shì xī mén jūn huì lǐ shǒu děng yì yún liú xiù dāng wèi tiān zǐ. qí wáng zhě shòu mìng, xìn yǒu fú hū? bù rán, hé yǐ néng chéng shí lóng ér yù tiān zāi!
论曰:皇考南顿君初为济阳令,以建平元年十二月甲子夜生光武于县舍,有赤光照室中。钦异焉,使卜者王长占之。长辟左右曰:"此兆吉不可言。"是岁县界有嘉禾生,一茎九穗,因名光武曰秀。明年,方士有夏贺良者,上言哀帝,云汉家历运中衰,当再受命。于是改号为太初元年,称"陈圣刘太平皇帝",以厌胜之。及王莽篡位,忌恶刘氏,以钱文有金刀,故改为货泉。或以货泉字文为"白水真人"。后望气者苏伯阿为王莽使至南阳,遥望见舂陵郭,唶曰:"气佳哉!郁郁葱葱然。"及始起兵还舂陵,远望舍南,火光赫然属天,有顷不见。初,道士西门君惠、李守等亦云刘秀当为天子。其王者受命,信有符乎?不然,何以能乘时龙而御天哉!
zàn yuē: yán zhèng zhōng wēi, dà dào yí guó. jiǔ xiàn biāo huí, sān jīng wù sāi. rén yàn yín zhà, shén sī fǎn dé. guāng wǔ dàn mìng, líng kuàng zì zhēn. shěn jǐ xiān wù, shēn lüè wěi wén. xún yì bǎi wàn, pí hǔ wèi qún. zhǎng gǔ léi yě, gāo fēng huì yún. yīng wēi jì zhèn, xīn dū zì fén. qián liú yōng dài, fēn tán liáng zhào. sān hé wèi chéng, sì guān zhòng rǎo. shén jīng nǎi gù, dì xíng tiān tǎo. jīn tāng shī xiǎn, chē shū gòng dào. líng qìng jì qǐ, rén móu xián zàn. míng míng miào mó, jiū jiū xióng duàn. yú hè yǒu mìng, xì lóng wǒ hàn.
赞曰:炎正中微,大盗移国。九县飙回,三精雾塞。人厌淫诈,神思反德。光武诞命,灵贶自甄。沈几先物,深略纬文。寻、邑百万,貔虎为群。长毂雷野,高锋彗云。英威既振,新都自焚。虔刘庸、代,纷坛梁、赵。三河未澄,四关重扰。神旌乃顾,递行天讨。金汤失险,车书共道。灵庆既启,人谋咸赞。明明庙谟,赳赳雄断。于赫有命,系隆我汉。