bào xuān qī wáng bà qī jiāng shī qī zhōu yù qī cáo shì shū qī lè yáng zǐ qī chéng wén jǔ qī xiào nǚ cáo é xǔ shēng qī yuán kuí qī páng yù mǔ liú zhǎng qīng qī huáng fǔ guī qī yīn yú qī shèng dào qī xiào nǚ shū xiān xióng dǒng sì qī
鲍宣妻 王霸妻 姜诗妻 周郁妻 曹世叔妻 乐羊子妻 程文矩妻 孝女曹娥 许升妻 袁隗妻 庞淯母 刘长卿妻 皇甫规妻 阴瑜妻 盛道妻 孝女叔先雄 董祀妻
shī shū zhī yán nǚ dé shàng yǐ. ruò fú xián fēi zhù guó jūn zhī zhèng, zhé fù lóng jiā rén zhī dào, gāo shì hóng qīng chún zhī fēng, zhēn nǚ liàng míng bái zhī jié, zé qí huī měi wèi shū yě, ér shì diǎn xián lòu yān. gù zì zhōng xīng yǐ hòu, zōng qí chéng shì, shù wèi liè nǚ piān. rú mǎ dèng liáng hòu, bié jiàn qián jì liáng D423 lǐ jī, gè fù jiā chuán. ruò sī zhī lèi, bìng bù jiān shū. yú dàn sōu cì cái xíng yóu gāo xiù zhě, bù bì zhuān zài yī cāo ér yǐ.
《诗》、《书》之言女德尚矣。若夫贤妃助国君之政,哲妇隆家人之道,高士弘清淳之风,贞女亮明白之节,则其徽美未殊也,而世典咸漏焉。故自中兴以后,综其成事,述为《列女篇》。如马、邓、梁后,别见前纪;梁D423、李姬,各附家传。若斯之类,并不兼书。余但搜次才行尤高秀者,不必专在一操而已。
bó hǎi bào xuān qī zhě, huán shì zhī nǚ yě, zì shǎo jūn. xuān cháng jiù shǎo jūn fù xué, fù qí qí qīng kǔ, gù yǐ nǚ qī zhī, zhuāng sòng zī huì shén shèng. xuān bù yuè, wèi qī yuē:" shǎo jūn shēng fù jiāo, xí měi shì, ér wú shí pín jiàn, bù gǎn dāng lǐ." qī yuē:" dà rén yǐ xiān shēng xiū dé shǒu yuē, gù shǐ jiàn qiè shì zhí jīn zhì. jí fèng chéng jūn zǐ, wéi mìng shì cóng." xuān xiào yuē:" néng rú shì, shì wú zhì yě." qī nǎi xī guī shì yù fú shì, gèng zhe duǎn bù shang, yǔ xuān gòng wǎn lù chē guī xiāng lǐ. bài gū lǐ bì, tí wèng chū jí, xiū xíng fù dào, xiāng bāng chēng zhī.
勃海鲍宣妻者,桓氏之女也,字少君。宣尝就少君父学,父奇其清苦,故以女妻之,装送资贿甚盛。宣不悦,谓妻曰:“少君生富骄,习美饰,而吾实贫贱,不敢当礼。”妻曰:“大人以先生修德守约,故使贱妾侍执巾栉。即奉承君子,唯命是从。”宣笑曰:“能如是,是吾志也。”妻乃悉归侍御服饰,更着短布裳,与宣共挽鹿车归乡里。拜姑礼毕,提甕出汲,修行妇道,乡邦称之。
xuān, āi dì shí guān zhì sī lì xiào wèi. zi yǒng, zhōng xīng chū wèi lǔ jùn tài shǒu. yǒng zi yù cóng róng wèn shǎo jūn yuē:" tài fū rén níng fù shí wǎn lù chē shí bù?" duì yuē:" xiān gū yǒu yán:' cún bù wàng wáng, ān bù wàng wēi.' wú yān gǎn wàng hū!" yǒng yù yǐ jiàn qián zhuàn.
宣,哀帝时官至司隶校尉。子永,中兴初为鲁郡太守。永子昱从容问少君曰:“太夫人宁复识挽鹿车时不?”对曰:“先姑有言:‘存不忘亡,安不忘危。’吾焉敢忘乎!”永、昱已见前传。
tài yuán wáng bà qī zhě, bù zhī hé shì zhī nǚ yě. bà shǎo lì gāo jié, guāng wǔ shí lián zhēng, bù shì. bà yǐ jiàn yì rén chuán. qī yì měi zhì xíng. chū, bà yǔ tóng jùn líng hú zi bó wèi yǒu, hòu zi bó wèi chǔ xiāng, ér qí zi wèi jùn gōng cáo. zi bó nǎi lìng zǐ fèng shū yú bà, chē mǎ fú cóng, yōng róng rú yě. bà zǐ shí fāng gēng yú yě, wén bīn zhì, tóu lěi ér guī, jiàn líng hú zi, jǔ zuò bù néng yǎng shì. bà mù zhī, yǒu kuì róng, kè qù ér jiǔ wò bù qǐ. qī guài wèn qí gù, shǐ bù kěn gào, qī qǐng zuì, ér hòu yán yuē:" wú yǔ zi bó sù bù xiāng ruò, xiàng jiàn qí zi róng fú shén guāng, jǔ cuò yǒu shì, ér wǒ ér cáo péng fā lì chǐ, wèi zhī lǐ zé, jiàn kè ér yǒu cán sè. fù zǐ ēn shēn, bù jué zì shī ěr." qī yuē:" jūn shǎo xiū qīng jié, bù gù róng lù. jīn zi bó zhī guì shú yǔ jūn zhī gāo? nài hé wàng sù zhì ér cán ér nǚ zǐ hū!" bà qū qǐ ér xiào yuē:" yǒu shì zāi!" suì gòng zhōng shēn yǐn dùn.
太原王霸妻者,不知何氏之女也。霸少立高节,光武时连征,不仕。霸已见《逸人传》。妻亦美志行。初,霸与同郡令狐子伯为友,后子伯为楚相,而其子为郡功曹。子伯乃令子奉书于霸,车马服从,雍容如也。霸子时方耕于野,闻宾至,投耒而归,见令狐子,沮怍不能仰视。霸目之,有愧容,客去而久卧不起。妻怪问其故,始不肯告,妻请罪,而后言曰:“吾与子伯素不相若,向见其子容服甚光,举措有适,而我兒曹蓬发历齿,未知礼则,见客而有惭色。父子恩深,不觉自失耳。”妻曰:“君少修清节,不顾荣禄。今子伯之贵孰与君之高?奈何忘宿志而惭兒女子乎!”霸屈起而笑曰:“有是哉!”遂共终身隐遁。
guǎng hàn jiāng shī qī zhě, tóng jùn páng shèng zhī nǚ yě. shī shì mǔ zhì xiào, qī fèng shùn yóu dǔ. mǔ hǎo yǐn jiāng shuǐ, shuǐ qù shě liù qī lǐ, qī cháng sù liú ér jí. hòu zhí fēng, bù shí dé hái, mǔ kě, shī zé ér qiǎn zhī. qī nǎi jì zhǐ lín shè, zhòu yè fǎng jī, shì zhēn xiū, shǐ lín mǔ yǐ yì zì yí qí gū. rú shì zhě jiǔ zhī, gū guài wèn lín mǔ, lín mǔ jù duì. gū gǎn cán hū hái, ēn yǎng yù jǐn. qí zi hòu yīn yuǎn jí nì sǐ, qī kǒng gū āi shāng, bù gǎn yán, ér tuō yǐ xíng xué bù zài. gū shì yú huì, yòu bù néng dú shí, fū fù cháng lì zuò gōng huì, hū lín mǔ gòng zhī. shě cè hū yǒu yǒng quán, wèi rú jiāng shuǐ, měi dàn zhé chū shuāng lǐ yú, cháng yǐ gōng èr mǔ zhī shàn. chì méi sàn zéi jīng shī lǐ, chí bīng ér guò, yuē" jīng dà xiào bì chù guǐ shén." shí suì huāng, zéi nǎi yí shī mǐ ròu, shòu ér mái zhī, bǐ luò méng qí ān quán.
广汉姜诗妻者,同郡庞盛之女也。诗事母至孝,妻奉顺尤笃。母好饮江水,水去舍六七里,妻常溯流而汲。后值风,不时得还,母渴,诗责而遣之。妻乃寄止邻舍,昼夜纺绩,市珍羞,使邻母以意自遗其姑。如是者久之,姑怪问邻母,邻母具对。姑感惭呼还,恩养愈谨。其子后因远汲溺死,妻恐姑哀伤,不敢言,而托以行学不在。姑嗜鱼会,又不能独食,夫妇常力作供会,呼邻母共之。舍侧忽有涌泉,味如江水,每旦辄出双鲤鱼,常以供二母之膳。赤眉散贼经诗里,弛兵而过,曰“惊大孝必触鬼神。”时岁荒,贼乃遗诗米肉,受而埋之,比落蒙其安全。
yǒng píng sān nián, chá xiào lián, xiǎn zōng zhào yuē:" dà xiào rù cháo, fán zhū jǔ zhě yī tīng píng zhī." yóu shì jiē bài láng zhōng. shī xún chú jiāng yáng lìng, zú yú guān. suǒ jū zhì, xiāng rén wéi lì sì.
永平三年,察孝廉,显宗诏曰:“大孝入朝,凡诸举者一听平之。”由是皆拜郎中。诗寻除江阳令,卒于官。所居治,乡人为立祀。
pèi jùn zhōu yù qī zhě, tóng jùn zhào xiào zhī nǚ yě, zì ā. shǎo xí yí xùn, xián yú fù dào, ér yù jiāo yín qīng zào, duō xíng wú lǐ. yù fù wěi wèi ā yuē:" xīn fù xián zhě nǚ, dāng yǐ dào kuāng fū. yù zhī bù gǎi, xīn fù guò yě." ā bài ér shòu mìng, tuì wèi zuǒ yòu yuē:" wǒ wú fán wèi èr jī zhī xíng, gù jūn yǐ zé wǒ. wǒ yán ér bù yòng, jūn bì wèi wǒ bù fèng jiào lìng, zé zuì zài wǒ yǐ. ruò yán ér jiàn yòng, shì wèi zi wéi fù ér cóng fù, zé zuì zài bǐ yǐ. shēng rú cǐ, yì hé liáo zāi!" nǎi zì shā. mò bù shāng zhī.
沛郡周郁妻者,同郡赵孝之女也,字阿。少习仪训,闲于妇道,而郁骄淫轻躁,多行无礼。郁父伟谓阿曰:“新妇贤者女,当以道匡夫。郁之不改,新妇过也。”阿拜而受命,退谓左右曰:“我无樊、卫二姬之行,故君以责我。我言而不用,君必谓我不奉教令,则罪在我矣。若言而见用,是为子违父而从妇,则罪在彼矣。生如此,亦何聊哉!”乃自杀。莫不伤之。
fú fēng cáo shì shū qī zhě, tóng jùn bān biāo zhī nǚ yě, míng zhāo, zì huì bān, yī míng jī. bó xué gāo cái. shì shū zǎo zú, yǒu jié xíng fǎ dù. xiōng gù zhe hàn shū, qí bā biǎo jí tiān wén zhì wèi jí jìng ér zú, hé dì zhào zhāo jiù dōng guān zāng shū gé zhǒng ér chéng zhī. dì shù zhào rù gōng, lìng huáng hòu zhū guì rén shī shì yān, hào yuē dà jiā. měi yǒu gòng xiàn yì wù, zhé zhào dà jiā zuò fù sòng. jí dèng tài hòu lín cháo, yù wén zhèng shì. yǐ chū rù zhī qín, tè fēng zǐ chéng guān nèi hóu, guān zhì qí xiāng. shí hàn shū shǐ chū, duō wèi néng tōng zhě, tóng jùn mǎ róng fú yú gé xià, cóng zhāo shòu dú, hòu yòu zhào róng xiōng xù jì zhāo chéng zhī.
扶风曹世叔妻者,同郡班彪之女也,名昭,字惠班,一名姬。博学高才。世叔早卒,有节行法度。兄固著《汉书》,其八表及《天文志》未及竟而卒,和帝诏昭就东观臧书阁踵而成之。帝数召入宫,令皇后诸贵人师事焉,号曰大家。每有贡献异物,辄诏大家作赋颂。及邓太后临朝,与闻政事。以出入之勤,特封子成关内侯,官至齐相。时《汉书》始出,多未能通者,同郡马融伏于阁下,从昭受读,后又诏融兄续继昭成之。
yǒng chū zhōng, tài hòu xiōng dà jiàng jūn dèng zhì yǐ mǔ yōu, shàng shū qǐ shēn, tài hòu bù yù xǔ, yǐ wèn zhāo. zhāo yīn shàng shū yuē:
永初中,太后兄大将军邓骘以母忧,上书乞身,太后不欲许,以问昭。昭因上疏曰:
fú wéi huáng tài hòu bì xià, gōng shèng dé zhī měi, lóng táng yú zhī zhèng, pì sì mén ér kāi sì cōng, cǎi kuáng fū zhī gǔ yán, nà chú ráo zhī móu lǜ. qiè zhāo dé yǐ yú xiǔ, shēn dāng shèng míng, gǎn bù pī lù gān dǎn, yǐ xiào wàn yī! qiè wén qiān ràng zhī fēng, dé mò dà yān, gù diǎn fén shù měi, shén qí jiàng fú. xī yí qí qù guó, tiān xià fú qí lián gāo tài bó wéi B723, kǒng zǐ chēng wéi sān ràng. suǒ yǐ guāng zhāo lìng dé, yáng míng yú hòu shì zhě yě. lún yǔ yuē:" néng yǐ lǐ ràng wéi guó, yú cóng zhèng hū hé yǒu!" yóu shì yán zhī, tuī ràng zhī chéng, qí zhì yuǎn yǐ. jīn sì jiù shēn zhí zhōng xiào, yǐn shēn zì tuì, ér yǐ fāng chuí wèi jìng, jù ér bù xǔ rú hòu yǒu háo máo jiā yú jīn rì, chéng kǒng tuī ràng zhī míng bù kě zài dé. yuán jiàn dǎi jí, gù gǎn mèi sǐ jié qí yú qíng. zì zhī yán bù zú cǎi, yǐ shì chóng yǐ zhī chì xīn.
伏惟皇太后陛下,躬盛德之美,隆唐、虞之政,辟四门而开四聪,采狂夫之瞽言,纳刍荛之谋虑。妾昭得以愚朽,身当盛明,敢不披露肝胆,以效万一!妾闻谦让之风,德莫大焉,故典坟述美,神祇降福。昔夷、齐去国,天下服其廉高;太伯违B723,孔子称为三让。所以光昭令德,扬名于后世者也。《论语》曰:“能以礼让为国,于从政乎何有!”由是言之,推让之诚,其致远矣。今四舅深执忠孝,引身自退,而以方垂未静,拒而不许;如后有毫毛加于今日,诚恐推让之名不可再得。缘见逮及,故敢昧死竭其愚情。自知言不足采,以示虫蚁之赤心。
tài hòu cóng ér xǔ zhī. yú shì zhì děng gè hái lǐ dì yān.
太后从而许之。于是骘等各还里第焉。
zuò nǚ jiè qī piān, yǒu zhù nèi xùn. qí cí yuē:
作《女诫》七篇,有助内训。其辞曰:
bǐ rén yú àn, shòu xìng bù mǐn, méng xiān jūn zhī yú chǒng, lài mǔ shī zhī diǎn xùn. nián shí yǒu sì, zhí jī zhǒu yú cáo shì, yú jīn sì shí yú zài yǐ. zhàn zhàn jīng jīng, cháng jù chù rǔ, yǐ zēng fù mǔ zhī xiū, yǐ yì zhōng wài zhī lèi. sù yè qú xīn, qín bù gào láo, ér jīn ér hòu, nǎi zhī miǎn ěr. wú xìng shū wán, jiào dào wú sù, héng kǒng zi gǔ fù rǔ qīng cháo. shèng ēn héng jiā, wěi cì jīn zǐ, shí fēi bǐ rén shù jī suǒ wàng yě. nán néng zì móu yǐ, wú bù fù yǐ wéi yōu yě. dàn shāng zhū nǚ fāng dāng shì rén, ér bù jiàn xùn huì, bù wén fù lǐ, jù shī róng tā mén, qǔ chǐ zōng zú. wú jīn jí zài shěn zhì, xìng mìng wú cháng, niàn rǔ cáo rú cǐ, měi yòng chóu chàng. jiàn zuò nǚ jiè qī zhāng, yuàn zhū nǚ gè xiě yī tòng, shù yǒu bǔ yì, bì zhù rǔ shēn. qù yǐ, qí xù miǎn zhī!
鄙人愚暗,受性不敏,蒙先君之余宠,赖母师之典训。年十有四,执箕帚于曹氏,于今四十余载矣。战战兢兢,常惧绌辱,以增父母之羞,以益中外之累。夙夜劬心,勤不告劳,而今而后,乃知免耳。吾性疏顽,教道无素,恒恐子穀负辱清朝。圣恩横加,猥赐金紫,实非鄙人庶几所望也。男能自谋矣,吾不复以为忧也。但伤诸女方当适人,而不渐训诲,不闻妇礼,惧失容它门,取耻宗族。吾今疾在沈滞,性命无常,念汝曹如此,每用惆怅。间作《女诫》七章,愿诸女各写一通,庶有补益,裨助汝身。去矣,其勖勉之!
bēi ruò dì yī. gǔ zhě shēng nǚ sān rì, wò zhī chuáng xià, nòng zhī wǎ zhuān, ér zhāi gào yān. wò zhī chuáng xià, míng qí bēi ruò, zhǔ xià rén yě. nòng zhī wǎ zhuān, míng qí xí láo, zhǔ zhí qín yě. zhāi gào xiān jūn, míng dāng zhǔ jì jì sì yě. sān zhě gài nǚ rén zhī cháng dào, lǐ fǎ zhī diǎn jiào yǐ. qiān ràng gōng jìng, xiān rén hòu jǐ, yǒu shàn mò míng, yǒu è mò cí, rěn rǔ hán gòu, cháng ruò wèi jù, shì wèi bēi ruò xià rén yě. wǎn qǐn zǎo zuò, wù dàn sù yè, zhí wù sī shì, bù cí jù yì, suǒ zuò bì chéng, shǒu jī zhěng lǐ, shì wèi zhí qín yě. zhèng sè duān cāo, yǐ shì fū zhǔ, qīng jìng zì shǒu, wú hǎo xì xiào, jié qí jiǔ shí, yǐ gōng zǔ zōng, shì wèi jì jì sì yě. sān zhě gǒu bèi, ér huàn míng chēng zhī bù wén, chù rǔ zhī zài shēn, wèi zhī jiàn yě. sān zhě gǒu shī zhī, hé míng chēng zhī kě wén, chù rǔ zhī kě yuǎn zāi!
卑弱第一。古者生女三日,卧之床下,弄之瓦砖,而斋告焉。卧之床下,明其卑弱,主下人也。弄之瓦砖,明其习劳,主执勤也。斋告先君,明当主继祭祀也。三者盖女人之常道,礼法之典教矣。谦让恭敬,先人后己,有善莫名,有恶莫辞,忍辱含垢,常若畏惧,是谓卑弱下人也。晚寝早作,勿惮夙夜,执务私事,不辞剧易,所作必成,手迹整理,是谓执勤也。正色端操,以事夫主,清静自守,无好戏笑,洁齐酒食,以供祖宗,是谓继祭祀也。三者苟备,而患名称之不闻,黜辱之在身,未之见也。三者苟失之,何名称之可闻,黜辱之可远哉!
fū fù dì èr. fū fù zhī dào, cān pèi yīn yáng, tōng dá shén míng, xìn tiān dì zhī hóng yì, rén lún zhī dà jié yě. shì yǐ lǐ guì nán nǚ zhī jì, shī zhe guān suī zhī yì. yóu sī yán zhī, bù kě bù zhòng yě. fū bù xián, zé wú yǐ yù fù fù bù xián, zé wú yǐ shì fū. fū bù yù fù, zé wēi yí fèi quē fù bù shì fū, zé yì lǐ duò quē. fāng sī èr shì, qí yòng yī yě. chá jīn zhī jūn zǐ, tú zhī qī fù zhī bù kě bù yù, wēi yí zhī bù kě bù zhěng, gù xùn qí nán, jiǎn yǐ shū chuán. shū bù zhī fū zhǔ zhī bù kě bù shì, lǐ yì zhī bù kě bù cún yě. dàn jiào nán ér bù jiào nǚ, bù yì bì yú bǐ cǐ zhī shù hū! lǐ, bā suì shǐ jiào zhī shū, shí wǔ ér zhì yú xué yǐ. dú bù kě yī cǐ yǐ wéi zé zāi!
夫妇第二。夫妇之道,参配阴阳,通达神明,信天地之弘义,人伦之大节也。是以《礼》贵男女之际,《诗》著《关睢》之义。由斯言之,不可不重也。夫不贤,则无以御妇;妇不贤,则无以事夫。夫不御妇,则威仪废缺;妇不事夫,则义理堕阙。方斯二事,其用一也。察今之君子,徒知妻妇之不可不御,威仪之不可不整,故训其男,检以书传。殊不知夫主之不可不事,礼义之不可不存也。但教男而不教女,不亦蔽于彼此之数乎!《礼》,八岁始教之书,十五而至于学矣。独不可依此以为则哉!
jìng shèn dì sān. yīn yáng shū xìng, nán nǚ yì xíng. yáng yǐ gāng wèi dé, yīn yǐ róu wèi yòng, nán yǐ qiáng wèi guì, nǚ yǐ ruò wèi měi. gù bǐ yàn yǒu yún:" shēng nán rú láng, yóu kǒng qí B573 shēng nǚ rú shǔ, yóu kǒng qí hǔ." rán zé xiū shēn mò ruò jìng, bì qiáng mò ruò shùn. gù yuē jìng shùn zhī dào, fù rén zhī dà lǐ yě. fū jìng fēi tā, chí jiǔ zhī wèi yě fū shùn fēi tā, kuān yù zhī wèi yě. chí jiǔ zhě, zhī zhǐ zú yě kuān yù zhě, shàng gōng xià yě. fū fù zhī hǎo, zhōng shēn bù lí. fáng shì zhōu xuán, suì shēng C841 dú. C841 dú jì shēng, yǔ yán guò yǐ. yǔ yán jì guò, zòng zì bì zuò. zòng zì jì zuò, zé wǔ fū zhī xīn shēng yǐ. cǐ yóu yú bù zhī zhǐ zú zhě yě. fū shì yǒu qū zhí, yán yǒu shì fēi. zhí zhě bù néng bù zhēng, qū zhě bù néng bù sòng. sòng zhēng jì shī, zé yǒu fèn nù zhī shì yǐ. cǐ yóu yú bù shàng gōng xià zhě yě. wǔ fū bù jié, qiǎn ā cóng zhī fèn nù bù zhǐ, chǔ tà cóng zhī. fū wèi fū fù zhě, yì yǐ hé qīn, ēn yǐ hǎo hé, chǔ tà jì xíng, hé yì zhī cún? qiǎn ā jì xuān, hé ēn zhī yǒu? ēn yì jù fèi, fū fù lí yǐ.
敬慎第三。阴阳殊性,男女异行。阳以刚为德,阴以柔为用,男以强为贵,女以弱为美。故鄙谚有云:“生男如狼,犹恐其B573;生女如鼠,犹恐其虎。”然则修身莫若敬,避强莫若顺。故曰敬顺之道,妇人之大礼也。夫敬非它,持久之谓也;夫顺非它,宽裕之谓也。持久者,知止足也;宽裕者,尚恭下也。夫妇之好,终身不离。房室周旋,遂生C841黩。C841黩既生,语言过矣。语言既过,纵恣必作。纵恣既作,则侮夫之心生矣。此由于不知止足者也。夫事有曲直,言有是非。直者不能不争,曲者不能不讼。讼争既施,则有忿怒之事矣。此由于不尚恭下者也。侮夫不节,谴呵从之;忿怒不止,楚挞从之。夫为夫妇者,义以和亲,恩以好合,楚挞既行,何义之存?谴呵既宣,何恩之有?恩义俱废,夫妇离矣。
fù xíng dì sì. nǚ yǒu sì háng, yī yuē fù dé, èr yuē fù yán, sān yuē fù róng, sì yuē fù gōng. fū yún fù dé, bù bì cái míng jué yì yě fù yán, bù bì biàn kǒu lì cí yě fù róng, bù bì yán sè měi lì yě fù gōng, bù bì gōng qiǎo guò rén yě. qīng xián zhēn jìng, shǒu jié zhěng qí, xíng jǐ yǒu chǐ, dòng jìng yǒu fǎ, shì wèi fù dé. zé cí ér shuō, bù dào è yǔ, shí rán hòu yán, bù yàn yú rén, shì wèi fù yán. EEC2 huàn chén huì, fú shì xiān jié, mù yù yǐ shí, shēn bù gòu rǔ, shì wèi fù róng. zhuān xīn fǎng jī, bù hǎo xì xiào, jié qí jiǔ shí, yǐ fèng bīn kè, shì wèi fù gōng. cǐ sì zhě, nǚ rén zhī dà dé, ér bù kě fá zhī zhě yě. rán wèi zhī shén yì, wéi zài cún xīn ěr. gǔ rén yǒu yán:" rén yuǎn hū zāi? wǒ yù rén, ér rén sī zhì yǐ." cǐ zhī wèi yě.
妇行第四。女有四行,一曰妇德,二曰妇言,三曰妇容,四曰妇功。夫云妇德,不必才明绝异也;妇言,不必辩口利辞也;妇容,不必颜色美丽也;妇功,不必工巧过人也。清闲贞静,守节整齐,行己有耻,动静有法,是谓妇德。择辞而说,不道恶语,时然后言,不厌于人,是谓妇言。EEC2浣尘秽,服饰鲜洁,沐浴以时,身不垢辱,是谓妇容。专心纺绩,不好戏笑,洁齐酒食,以奉宾客,是谓妇功。此四者,女人之大德,而不可乏之者也。然为之甚易,唯在存心耳。古人有言:“仁远乎哉?我欲仁,而仁斯至矣。”此之谓也。
zhuān xīn dì wǔ. lǐ, fū yǒu zài qǔ zhī yì, fù wú èr shì zhī wén, gù yuē fū zhě tiān yě. tiān gù bù kě táo, fū gù bù kě lí yě. xíng wéi shén qí, tiān zé fá zhī lǐ yì yǒu qiān, fū zé báo zhī. gù nǚ xiàn yuē:" dé yì yī rén, shì wèi yǒng bì shī yì yī rén, shì wèi yǒng qì." yóu sī yán zhī, fū bù kě bù qiú qí xīn. rán suǒ qiú zhě, yì fēi wèi nìng mèi gǒu qīn yě, gù mò ruò zhuān xīn zhèng sè. lǐ yì jū jié, ěr wú tú tīng, mù wú xié shì, chū wú yě róng, rù wú fèi shì, wú jù huì qún bèi, wú kàn shì mén hù, cǐ zé wèi zhuān xīn zhèng sè yǐ. ruò fú dòng jìng qīng tuō, shì tīng shǎn shū, rù zé luàn fā huài xíng, chū zé yǎo tiǎo zuò tài, shuō suǒ bù dàng dào, guān suǒ bù dàng shì, cǐ wèi bù néng zhuān xīn zhèng sè yǐ.
专心第五。《礼》,夫有再娶之义,妇无二适之文,故曰夫者天也。天固不可逃,夫固不可离也。行违神祇,天则罚之;礼义有愆,夫则薄之。故《女宪》曰:“得意一人,是谓永毕;失意一人,是谓永讫。”由斯言之,夫不可不求其心。然所求者,亦非谓佞媚苟亲也,固莫若专心正色。礼义居洁,耳无涂听,目无邪视,出无冶容,入无废饰,无聚会群辈,无看视门户,此则谓专心正色矣。若夫动静轻脱,视听陕输,入则乱发坏形,出则窈窕作态,说所不当道,观所不当视,此谓不能专心正色矣。
qū cóng dì liù. fū" dé yì yī rén, shì wèi yǒng huá shī yì yī rén, shì wèi yǒng qì", yù rén dìng zhì zhuān xīn zhī yán yě. jiù gū zhī xīn, qǐ dāng kě shī zāi? wù yǒu yǐ ēn zì lí zhě, yì yǒu yǐ yì zì pò zhě yě. fū suī yún ài, jiù gū yún fēi, cǐ suǒ wèi yǐ yì zì pò zhě yě. rán zé jiù gū zhī xīn nài hé? gù mò shàng yú qū cóng yǐ. gū yún bù ěr ér shì, gù yí cóng lìng gū yún ěr ér fēi, yóu yí shùn mìng. wù dé wéi lì shì fēi, zhēng fēn qū zhí. cǐ zé suǒ wèi qū cóng yǐ. gù nǚ xiàn yuē:" fù rú yǐng xiǎng, yān bù kě shǎng!"
曲从第六。夫“得意一人,是谓永华;失意一人,是谓永讫”,欲人定志专心之言也。舅姑之心,岂当可失哉?物有以恩自离者,亦有以义自破者也。夫虽云爱,舅姑云非,此所谓以义自破者也。然则舅姑之心奈何?固莫尚于曲从矣。姑云不尔而是,固宜从令;姑云尔而非,犹宜顺命。勿得违戾是非,争分曲直。此则所谓曲从矣。故《女宪》曰:“妇如影响,焉不可赏!”
hé shū mèi dì qī. fù rén zhī dé yì yú fū zhǔ, yóu jiù gū zhī ài yǐ yě jiù gū zhī ài yǐ, yóu shū mèi zhī yù yǐ yě. yóu cǐ yán zhī, wǒ zāng pǐ yù huǐ, yī yóu shū mèi, shū mèi zhī xīn, fù bù kě shī yě. jiē mò zhī shū mèi zhī bù kě shī, ér bù néng hé zhī yǐ qiú qīn, qí bì yě zāi! zì fēi shèng rén, xiān néng wú guò! gù yán zi guì yú néng gǎi, zhòng ní jiā qí bù èr, ér kuàng fù rén zhě yě! suī yǐ xián nǚ zhī xíng, cōng zhé zhī xìng, qí néng bèi hū! shì gù shì rén hé zé bàng yǎn, wài nèi lí zé è yáng. cǐ bì rán zhī shì yě. yì yuē:" èr rén tóng xīn, qí lì duàn jīn. tóng xīn zhī yán, qí chòu rú lán." cǐ zhī wèi yě. fū sǎo mèi zhě, tǐ dí ér zūn, ēn shū ér yì qīn. ruò shū yuàn qiān shùn zhī rén, zé néng yī yì yǐ dǔ hǎo, chóng ēn yǐ jié yuán, shǐ huī měi xiǎn zhāng, ér xiá guò yǐn sāi, jiù gū jīn shàn, ér fū zhǔ jiā měi, shēng yù yào yú yì lín, xiū guāng yán yú fù mǔ. ruò fú chǔn yú zhī rén, yú sǎo zé tuō míng yǐ zì gāo, yú mèi zé yīn chǒng yǐ jiāo yíng. jiāo yíng jì shī, hé hé zhī yǒu! ēn yì jì guāi, hé yù zhī zhēn! shì yǐ měi yǐn ér guò xuān, gū fèn ér fū yùn, huǐ zī bù yú zhōng wài, chǐ rǔ jí yú jué shēn, jìn zēng fù mǔ zhī xiū, tuì yì jūn zǐ zhī lèi. sī nǎi róng rǔ zhī běn, ér xiǎn fǒu zhī jī yě. kě bù shèn zāi! rán zé qiú shū mèi zhī xīn, gù mò shàng yú qiān shùn yǐ. qiān zé dé zhī bǐng, shùn zé fù zhī xíng. fán sī èr zhě, zú yǐ hé yǐ. shī yún:" zài bǐ wú è, zài cǐ wú shè." qí sī zhī wèi yě.
和叔妹第七。妇人之得意于夫主,由舅姑之爱已也;舅姑之爱已,由叔妹之誉已也。由此言之,我臧否誉毁,一由叔妹,叔妹之心,复不可失也。皆莫知叔妹之不可失,而不能和之以求亲,其蔽也哉!自非圣人,鲜能无过!故颜子贵于能改,仲尼嘉其不贰,而况妇人者也!虽以贤女之行,聪哲之性,其能备乎!是故室人和则谤掩,外内离则恶扬。此必然之势也。《易》曰:“二人同心,其利断金。同心之言,其臭如兰。”此之谓也。夫嫂妹者,体敌而尊,恩疏而义亲。若淑媛谦顺之人,则能依义以笃好,崇恩以结援,使徽美显章,而瑕过隐塞,舅姑矜善,而夫主嘉美,声誉曜于邑邻,休光延于父母。若夫蠢愚之人,于嫂则托名以自高,于妹则因宠以骄盈。骄盈既施,何和之有!恩义既乖,何誉之臻!是以美隐而过宣,姑忿而夫愠,毁訾布于中外,耻辱集于厥身,进增父母之羞,退益君子之累。斯乃荣辱之本,而显否之基也。可不慎哉!然则求叔妹之心,固莫尚于谦顺矣。谦则德之柄,顺则妇之行。凡斯二者,足以和矣。《诗》云:“在彼无恶,在此无射。”其斯之谓也。
mǎ róng shàn zhī, lìng qī nǚ xí yān.
马融善之,令妻女习焉。
zhāo nǚ mèi cáo fēng shēng, yì yǒu cái huì, wèi shū yǐ nán zhī, cí yǒu kě guān.
昭女妹曹丰生,亦有才惠,为书以难之,辞有可观。
zhāo nián qī shí yú zú, huáng tài hòu sù fú jǔ āi, shǐ zhě jiān hù sāng shì. suǒ zhe fù sòng míng lěi wèn zhù āi cí shū lùn shàng shū yí lìng, fán shí liù piān. zi fù dīng shì wèi zhuàn jí zhī, yòu zuò dà jiā zàn yān.
昭年七十余卒,皇太后素服举哀,使者监护丧事。所著赋、颂、铭、诔、问、注、哀辞、书、论、上疏、遗令,凡十六篇。子妇丁氏为撰集之,又作《大家赞》焉。
hé nán lè yáng zǐ zhī qī zhě, bù zhī hé shì zhī nǚ yě. yáng zǐ cháng xíng lù, dé yí jīn yī bǐng, hái yǐ yǔ qī, qī yuē:" qiè wén zhì shì bù yǐn dào quán zhī shuǐ, lián zhě bù shòu jiē lái zhī shí, kuàng shí yí qiú lì, yǐ wū qí xíng hū!" yáng zǐ dà cán, nǎi juān jīn yú yě, ér yuǎn xún shī xué. yī nián lái guī, qī guì wèn qí gù. yáng zǐ yuē:" jiǔ xíng huái sī, wú tā yì yě." qī nǎi yǐn dāo qū jī ér yán yuē:" cǐ zhī shēng zì cán jiǎn, chéng yú jī zhù, yī B377 ér lèi, yǐ zhì yú cùn, lèi cùn bù jǐ, suì chéng zhàng pǐ. jīn ruò duàn sī zhī yě, zé juān shī chéng gōng, jī fèi shí rì. fū zǐ jī xué, dāng rì zhī qí suǒ wáng, yǐ jiù yì dé. ruò zhōng dào ér guī, hé yì duàn sī zhī hū?" yáng zǐ gǎn qí yán, fù huán zhōng yè, suì qī nián bù fǎn. qī cháng gōng qín yǎng gū, yòu yuǎn kuì yáng zǐ.
河南乐羊子之妻者,不知何氏之女也。羊子尝行路,得遗金一饼,还以与妻,妻曰:“妾闻志士不饮盗泉之水,廉者不受嗟来之食,况拾遗求利,以污其行乎!”羊子大惭,乃捐金于野,而远寻师学。一年来归,妻跪问其故。羊子曰:“久行怀思,无它异也。”妻乃引刀趋机而言曰:“此织生自蚕茧, 成于机杼, 一B377而累,以至于寸,累寸不己,遂成丈匹。今若断斯织也,则捐失成功,稽废时日。夫子积学,当日知其所亡,以就懿德。若中道而归,何异断斯织乎?”羊子感其言,复还终业,遂七年不反。妻常躬勤养姑,又远馈羊子。
cháng yǒu tā shě jī miù rù yuán zhōng, gū dào shā ér shí zhī, qī duì jī bù cān ér qì. gū guài wèn qí gù. qī yuē:" zì shāng jū pín, shǐ shí yǒu tā ròu." gū jìng qì zhī.
尝有它舍鸡谬入园中,姑盗杀而食之,妻对鸡不餐而泣。姑怪问其故。妻曰:“自伤居贫,使食有它肉。”姑竟弃之。
hòu dào yù yǒu fàn qī zhě, nǎi xiān jié qí gū. qī wén, cāo dāo ér chū. dào rén yuē:" shì rǔ dāo cóng wǒ zhě kě quán, bù cóng wǒ zhě, zé shā rǔ gū." qī yǎng tiān ér tàn, jǔ dāo wěn jǐng ér sǐ. dào yì bù shā qí gū. tài shǒu wén zhī, jí bǔ shā zéi dào, ér cì qī jiān bó, yǐ lǐ zàng zhī, hào yuē" zhēn yì".
后盗欲有犯妻者,乃先劫其姑。妻闻,操刀而出。盗人曰:“释汝刀从我者可全,不从我者,则杀汝姑。”妻仰天而叹,举刀刎颈而死。盗亦不杀其姑。太守闻之,即捕杀贼盗,而赐妻缣帛,以礼葬之,号曰“贞义”。
hàn zhōng chéng wén jǔ qī zhě, tóng jùn lǐ fǎ zhī zǐ yě, zì mù jiāng. yǒu èr nán, ér qián qī sì zǐ. wén jǔ wèi ān zhòng lìng, sàng yú guān. sì zǐ yǐ mǔ fēi suǒ shēng, zēng huǐ rì jī, ér mù jiāng cí ài wēn rén, fǔ zì yì lóng, yī shí zī gōng, jiē jiān bèi suǒ shēng. huò wèi mǔ yuē:" sì zǐ bù xiào shén yǐ, hé bù bié jū yǐ yuǎn zhī?" duì yuē:" wú fāng yǐ yì xiāng dǎo, shǐ qí zì qiān shàn yě." jí qián qī zhǎng zǐ xìng yù jí kùn dǔ, mǔ cè yǐn zì rán, qīn diào yào shàn, ēn qíng dǔ mì. xìng jí jiǔ nǎi chōu, yú shì hū sān dì wèi yuē:" jì mǔ cí rén, chū zì tiān shòu. wú xiōng dì bù shí ēn yǎng, qín shòu qí xīn. suī mǔ dào yì lóng, wǒ cáo guò è yì yǐ shēn yǐ!" suì jiāng sān dì yì nán zhèng yù, chén mǔ zhī dé, zhuàng jǐ zhī guò, qǐ jiù xíng pì. xiàn yán zhī yú jùn, jùn shǒu biǎo yì qí mǔ, juān chú jiā yáo, qiǎn sàn sì zǐ, xǔ yǐ xiū gé. zì hòu xùn dǎo yù míng, bìng wèi liáng shì.
汉中程文矩妻者,同郡李法之姊也,字穆姜。有二男,而前妻四子。文矩为安众令,丧于官。四子以母非所生,憎毁日积,而穆姜慈爱温仁,抚字益隆,衣食资供,皆兼倍所生。或谓母曰:“四子不孝甚矣,何不别居以远之?”对曰:“吾方以义相导,使其自迁善也。”及前妻长子兴遇疾困笃,母恻隐自然,亲调药膳,恩情笃密。兴疾久乃瘳,于是呼三弟谓曰:“继母慈仁,出自天受。吾兄弟不识恩养,禽兽其心。虽母道益隆,我曹过恶亦已深矣!”遂将三弟诣南郑狱,陈母之德,状己之过,乞就刑辟。县言之于郡,郡守表异其母,蠲除家徭,遣散四子,许以修革。自后训导愈明,并为良士。
mù jiāng nián bā shí yú zú. lín zhōng chì zhū zǐ yuē:" wú dì bó dù, zhì dá shì yě. suǒ lùn báo zàng, qí yì zhì yǐ. yòu lín wáng yí lìng, xián shèng fǎ yě. lìng rǔ cáo zūn chéng, wù yǔ sú tóng, zēng wú zhī lèi." zhū zǐ fèng xíng yān.
穆姜年八十余卒。临终敕诸子曰:“吾弟伯度,智达士也。所论薄葬,其义至矣。又临亡遗令,贤圣法也。令汝曹遵承,勿与俗同,增吾之累。”诸子奉行焉。
xiào nǚ cáo é zhě, kuài jī shàng yú rén yě. fù xū, néng xián gē, wèi wū zhù. hàn ān èr nián wǔ yuè wǔ rì, yú xiàn jiāng sù tāo pó suō yíng shén, nì sǐ, bù dé shī hái. é nián shí sì, nǎi yán jiāng hào kū, zhòu yè bù jué shēng, xún yǒu qī rì, suì tóu jiāng ér sǐ. zhì yuán jiā yuán nián, xiàn cháng dù shàng gǎi zàng é yú jiāng nán dào bàng, wèi lì bēi yān.
孝女曹娥者,会稽上虞人也。父盱,能弦歌,为巫祝。汉安二年五月五日,于县江溯涛婆娑迎神,溺死,不得尸骸。娥年十四,乃沿江号哭,昼夜不绝声,旬有七日,遂投江而死。至元嘉元年,县长度尚改葬娥于江南道傍,为立碑焉。
wú xǔ shēng qī zhě, lǚ shì zhī nǚ yě, zì róng. shēng shǎo wèi bó tú, bù lǐ cāo xíng, róng cháng gōng qín jiā yè, yǐ fèng yǎng qí gū. shù quàn shēng xiū xué, měi yǒu bù shàn, zhé liú tì jìn guī. róng fù jī fèn jí shēng, nǎi hū róng yù gǎi jià zhī. róng tàn yuē:" mìng zhī suǒ zāo, yì wú lí èr!" zhōng bù kěn guī. shēng gǎn jī zì lì, nǎi xún shī yuǎn xué, suì yǐ chéng míng. xún bèi běn zhōu pì mìng, xíng zhì shòu chūn, dào wèi dào suǒ hài. cì shǐ yǐn yào bǔ dào dé zhī. róng yíng sàng yú lù, wén ér yì zhōu, qǐng gān xīn chóu rén. yào tīng zhī. róng nǎi shǒu duàn qí tóu, yǐ jì shēng líng. hòu jùn zāo kòu zéi, zéi yù fàn zhī, róng yú yuán zǒu, zéi bá dāo zhuī zhī. zéi yuē:" cóng wǒ zé shēng, bù cóng wǒ zé sǐ." róng yuē:" yì bù yǐ shēn shòu rǔ kòu lǔ yě!" suì shā zhī. shì rì jí fēng bào yǔ, léi diàn huì míng, zéi huáng jù kòu tóu xiè zuì, nǎi bìn zàng zhī.
吴许升妻者,吕氏之女也,字荣。升少为博徒,不理操行,荣尝躬勤家业,以奉养其姑。数劝升修学,每有不善,辄流涕进规。荣父积忿疾升,乃呼荣欲改嫁之。荣叹曰:“命之所遭,义无离贰!”终不肯归。升感激自厉,乃寻师远学,遂以成名。寻被本州辟命,行至寿春,道为盗所害。刺史尹耀捕盗得之。荣迎丧于路,闻而诣州,请甘心仇人。耀听之。荣乃手断其头,以祭升灵。后郡遭寇贼,贼欲犯之,荣逾垣走,贼拔刀追之。贼曰:“从我则生,不从我则死。”荣曰:“义不以身受辱寇虏也!”遂杀之。是日疾风暴雨,雷电晦冥,贼惶惧叩头谢罪,乃殡葬之。
rǔ nán yuán kuí qī zhě, fú fēng mǎ róng zhī nǚ yě, zì lún. kuí yǐ jiàn qián zhuàn. lún shǎo yǒu cái biàn. róng jiā shì fēng háo, zhuāng qiǎn shén shèng. jí chū chéng lǐ, kuí wèn zhī yuē:" fù fèng jī zhǒu ér yǐ, hé nǎi guò zhēn lì hū?" duì yuē:" cí qīn chuí ài, bù gǎn nì mìng. jūn ruò yù mù bào xuān liáng hóng zhī gāo zhě, qiè yì qǐng cóng shǎo jūn mèng guāng zhī shì yǐ." kuí yòu yuē:" dì xiān xiōng jǔ, shì yǐ wéi xiào. jīn chù zǐ wèi shì, xiān xíng kě hū?" duì yuē:" qiè zǐ gāo xíng shū miǎo, wèi zāo liáng pǐ, bù shì bǐ bó, gǒu rán ér yǐ." yòu wèn yuē:" nán jùn jūn xué qióng dào ào, wén wèi cí zōng, ér suǒ zài zhī zhí, zhé yǐ huò cái wèi sǔn, hé xié?" duì yuē:" kǒng zǐ dà shèng, bù miǎn wǔ shū zhī huǐ zǐ lù zhì xián, yóu yǒu bó liáo zhī sù. jiā jūn huò cǐ, gù qí yí ěr." kuí mò rán bù néng qū, zhàng wài tīng zhě wèi cán. kuí jì chǒng guì dāng shí, lún yì yǒu míng yú shì. nián liù shí yú zú.
汝南袁隗妻者,扶风马融之女也,字伦。隗已见前传。伦少有才辩。融家世丰豪,装遣甚盛。及初成礼,隗问之曰:“妇奉箕帚而已,何乃过珍丽乎?”对曰:“慈亲垂爱,不敢逆命。君若欲慕鲍宣、梁鸿之高者,妾亦请从少君、孟光之事矣。”隗又曰:“弟先兄举,世以为笑。今处姊未适,先行可乎?”对曰:“妾姊高行殊邈,未遭良匹,不似鄙薄,苟然而已。”又问曰:“南郡君学穷道奥,文为辞宗,而所在之职,辄以货财为损,何邪?”对曰:“孔子大圣,不免武叔之毁;子路至贤,犹有伯寮之诉。家君获此,固其宜耳。”隗默然不能屈,帐外听者为惭。隗既宠贵当时,伦亦有名于世。年六十余卒。
lún mèi zhī, yì yǒu cái yì. shǎo sàng qīn zhǎng ér zhuī gǎn, nǎi zuò shēn qíng fù yún.
伦妹芝,亦有才义。少丧亲长而追感,乃作《申情赋》云。
jiǔ quán páng BF73 mǔ zhě, zhào shì zhī nǚ yě, zì é. fù wèi tóng xiàn rén suǒ shā, ér é xiōng dì sān rén, shí jù bìng wù gù, chóu nǎi xǐ ér zì hè, yǐ wéi mò jǐ bào yě. é yīn huái gǎn fèn, nǎi qián bèi dāo bīng, cháng wéi chē yǐ hòu chóu jiā. shí yú nián bù néng dé. hòu yù yú dū tíng, cì shā zhī. yīn yì xiàn zì shǒu. yuē:" fù chóu yǐ bào, qǐng jiù xíng lù." lù fú zhǎng yǐn jiā yì zhī, jiě yìn huǎn yù yǔ jù wáng. é bù kěn qù. yuē:" yuàn sāi shēn sǐ, qiè zhī míng fēn jié zuì lǐ yù, jūn zhī cháng lǐ. hé gǎn gǒu shēng, yǐ wǎng gōng fǎ!" hòu yù shè dé miǎn. zhōu jùn biǎo qí lǘ. tài cháng zhāng huàn jiā tàn, yǐ shù bó lǐ zhī.
酒泉庞BF73母者,赵氏之女也,字娥。父为同县人所杀,而娥兄弟三人,时俱病物故,仇乃喜而自贺,以为莫己报也。娥阴怀感愤,乃潜备刀兵,常帷车以候仇家。十余年不能得。后遇于都亭,刺杀之。因诣县自首。曰:“父仇已报,请就刑戮。”禄福长尹嘉义之,解印缓欲与俱亡。娥不肯去。曰:“怨塞身死,妾之明分;结罪理狱,君之常理。何敢苟生,以枉公法!”后遇赦得免。州郡表其闾。太常张奂嘉叹,以束帛礼之。
pèi liú zhǎng qīng qī zhě, tóng jùn huán luán zhī nǚ yě. luán yǐ jiàn qián zhuàn. shēng yī nán wǔ suì ér zhǎng qīng zú, qī fáng yuǎn xián yí, bù kěn guī níng. ér nián shí wǔ, wǎn yòu yāo mò. qī lǜ bù miǎn, nǎi yù xíng qí ěr yǐ zì shì. zōng fù xiāng yǔ mǐn zhī, gòng wèi yuē:" ruò jiā shū wú tā yì jiǎ lìng yǒu zhī, yóu kě yīn gū zǐ mèi yǐ biǎo qí chéng, hé guì yì qīng shēn zhī shén zāi!" duì yuē:" xī wǒ xiān jūn wǔ gēng, xué wèi rú zōng, zūn wèi dì shī. wǔ gēng yǐ lái, lì dài bù tì, nán yǐ zhōng xiào xiǎn, nǚ yǐ zhēn shùn chēng. shī yún:' wú tiǎn ěr zǔ, yù xiū jué dé.' shì yǐ yù zì xíng jiǎn, yǐ míng wǒ qíng." pèi xiāng wáng jí shàng zòu gāo xíng, xiǎn qí mén lǘ, hào yuē" xíng yì huán B341", xiàn yì yǒu sì bì E122 yān.
沛刘长卿妻者,同郡桓鸾之女也。鸾已见前传。生一男五岁而长卿卒,妻防远嫌疑,不肯归宁。兒年十五,晚又夭殁。妻虑不免,乃豫刑其耳以自誓。宗妇相与愍之,共谓曰:“若家殊无它意;假令有之,犹可因姑姊妹以表其诚,何贵义轻身之甚哉!”对曰:“昔我先君五更,学为儒宗,尊为帝师。五更已来,历代不替,男以忠孝显,女以贞顺称。《诗》云:‘无忝尔祖,聿修厥德。’是以豫自刑剪,以明我情。”沛相王吉上奏高行,显其门闾,号曰“行义桓B341”,县邑有祀必E122焉。
ān dìng huáng fǔ guī qī zhě, bù zhī hé shì nǚ yě. guī chū sàng shì jiā, hòu gèng qǔ zhī. qī shàn zhǔ wén, néng cǎo shū, shí wéi guī dá shū jì, zhòng rén guài qí gōng. jí guī zú shí, qī nián yóu shèng ér róng sè měi. hòu dǒng zhuō wèi xiàng guó, chéng qí míng, pīng yǐ píng zī bǎi chéng, mǎ èr shí pǐ, nú bì qián bó chōng lù. qī nǎi qīng fú yì zhuō mén, guì zì chén qīng, cí shén suān chuàng. zhuō shǐ fù nú shì zhě xī bá dāo wéi zhī, ér wèi yuē:" gū zhī wēi jiào, yù lìng sì hǎi fēng mǐ, hé yǒu bù xíng yú yī fù rén hū?" qī zhī bù miǎn, nǎi lì mà zhuō yuē:" jūn qiāng hú zhī zhǒng, dú hài tiān xià, yóu wèi zú xié! qiè zhī xiān rén, qīng tīng yì shì. huáng fǔ shì wén wǔ shàng cái, wèi hàn zhōng chén. jūn qīn fēi qí qù shǐ zǒu lì hū? gǎn yù xíng fēi lǐ yú ěr jūn fū rén xié!" zhuō nǎi yǐn chē tíng zhōng, yǐ qí tóu xiàn è, biān pū jiāo xià. qī wèi chí zhàng zhě yuē:" hé bù zhòng hū? sù jǐn wèi huì." suì sǐ chē xià. hòu rén tú huà, hào yuē" lǐ zōng" yún.
安定皇甫规妻者,不知何氏女也。规初丧室家,后更娶之。妻善属文,能草书,时为规答书记,众人怪其工。及规卒时,妻年犹盛而容色美。后董卓为相国,承其名,娉以軿辎百乘,马二十匹,奴婢钱帛充路。妻乃轻服诣卓门,跪自陈清,辞甚酸怆。卓使傅奴侍者悉拔刀围之,而谓曰:“孤之威教,欲令四海风靡,何有不行于一妇人乎?”妻知不免,乃立骂卓曰:“君羌胡之种,毒害天下,犹未足邪!妾之先人,清听奕世。皇甫氏文武上才,为汉忠臣。君亲非其趣使走吏乎?敢欲行非礼于尔君夫人邪!”卓乃引车庭中,以其头县轭,鞭扑交下。妻谓持杖者曰:“何不重乎?速尽为惠。”遂死车下。后人图画,号曰“礼宗”云。
nán yáng yīn yú qī zhě, yǐng chuān xún shuǎng zhī nǚ yě, míng cǎi, zì nǚ xún. cōng mǐn yǒu cái yì. nián shí qī, shì yīn shì. shí jiǔ chǎn yī nǚ, ér yú zú. cǎi shí shàng fēng shǎo, cháng lǜ wèi jiā suǒ bī, zì fáng yù shén gù. hòu tóng jùn guō yì sàng qī, shuǎng yǐ cǎi xǔ zhī, yīn zhà chēng bìng dǔ, zhào cǎi. jì bù dé yǐ ér guī, huái rèn zì shì. shuǎng lìng fù bì zhí duó qí rèn, fú bào zài zhī, yóu yōu zhì fèn jī, chì wèi shén yán. nǚ jì dào guō shì, nǎi wěi wèi huān yuè zhī sè, wèi zuǒ yòu yuē:" wǒ běn lì zhì yǔ yīn shì tóng xué, ér bù miǎn bī pò, suì zhì yú cǐ, sù qíng bù suí, nài hé?" nǎi mìng shǐ jiàn sì dēng, shèng zhuāng shì, qǐng yì rù xiàng jiàn, gòng tán, yán cí bù chuò. yì jìng dàn zhī, suì bù gǎn bī, zhì shǔ ér chū. cǎi yīn chì lìng zuǒ yòu bàn yù. jì rù shì ér yǎn hù, quán lìng shì rén bì zhī, yǐ fěn shū fēi shàng yuē:" shī hái yīn."" yīn" zì wèi jí chéng, jù yǒu lái zhě, suì yǐ yī dài zì yì. zuǒ yòu wán zhī bù wéi yì, bǐ shì, yǐ jué, shí rén shāng yān.
南阳阴瑜妻者,颍川荀爽之女也,名采,字女荀。聪敏有才艺。年十七,适阴氏。十九产一女,而瑜卒。采时尚丰少,常虑为家所逼,自防御甚固。后同郡郭奕丧妻,爽以采许之,因诈称病笃,召采。既不得已而归,怀刃自誓。爽令傅婢执夺其刃,扶抱载之,犹忧致愤激,敕卫甚严。女既到郭氏,乃伪为欢悦之色,谓左右曰:“我本立志与阴氏同穴,而不免逼迫,遂至于此,素情不遂,奈何?”乃命使建四灯,盛装饰,请奕入相见,共谈,言辞不辍。奕敬惮之,遂不敢逼,至曙而出。采因敕令左右办浴。既入室而掩户,权令侍人避之,以粉书扉上曰:“尸还阴。”“阴”字未及成,惧有来者,遂以衣带自缢。左右玩之不为意,比视,已绝,时人伤焉。
qián wéi shèng dào qī zhě, tóng jùn zhào shì zhī nǚ yě, zì yuàn jiāng. jiàn ān wǔ nián, yì bù luàn, dào jù zhòng qǐ bīng, shì bài, fū qī zhí xì, dāng sǐ. yuàn jiāng yè zhōng gào dào yuē:" fǎ yǒu cháng xíng, bì wú shēng wàng. jūn kě sù qián táo, jiàn lì mén hù, qiè zì liú yù, dài jūn sāi jiù." dào yī wéi wèi cóng. yuàn jiāng biàn jiě dào zhì gù, wèi jī liáng huò. zi xiáng shí nián wǔ suì, shǐ dào xié chí ér zǒu. yuàn jiāng dài dào chí yè, yìng duì bù shī. dù dào yǐ yuǎn, nǎi yǐ shí gào lì, yìng shí jiàn shā. dào fù zǐ huì shè dé guī. dào gǎn qí yì, zhōng shēn bù qǔ yān.
犍为盛道妻者,同郡赵氏之女也,字媛姜。建安五年,益部乱,道聚众起兵,事败,夫妻执系,当死。媛姜夜中告道曰:“法有常刑,必无生望。君可速潜逃,建立门户,妾自留狱,代君塞咎。”道依违未从。媛姜便解道桎梏,为赍粮货。子翔时年五岁,使道携持而走。媛姜代道持夜,应对不失。度道已远,乃以实告吏,应时见杀。道父子会赦得归。道感其义,终身不娶焉。
xiào nǚ shū xiān xióng zhě, qián wéi rén yě. fù ní hé, yǒng jiàn chū wèi xiàn gōng cáo. xiàn zhǎng qiǎn ní hé bài xí yè bā jùn tài shǒu, chéng chuán D926 tuān shuǐ wù gù, shī sàng bù guī. xióng gǎn niàn yuàn tòng, hào qì zhòu yè, xīn bù tú cún, cháng yǒu zì chén zhī jì. suǒ shēng nán nǚ èr rén, bìng shù suì, xióng nǎi gè zuò náng, shèng zhū huán yǐ xì ér, shù wèi jué bié zhī cí. jiā rén měi fáng xián zhī, jīng bǎi xǔ rì hòu shāo xiè, xióng yīn chéng xiǎo chuán, yú fù D926 chù tòng kū, suì zì tóu shuǐ sǐ. dì xián, qí xī mèng xióng gào zhī:" què hòu liù rì, dāng gòng fù tóng chū." zhì qī cì zhī, guǒ yǔ fù xiāng chí, fú yú jiāng shàng. jùn xiàn biǎo yán, wèi xióng lì bēi, tú xiàng qí xíng yān.
孝女叔先雄者,犍为人也。父泥和,永建初为县功曹。县长遣泥和拜檄谒巴郡太守,乘船D926湍水物故,尸丧不归。雄感念怨痛,号泣昼夜,心不图存,常有自沉之计。所生男女二人,并数岁,雄乃各作囊,盛珠环以系兒,数为诀别之辞。家人每防闲之,经百许日后稍懈,雄因乘小船,于父D926处恸哭,遂自投水死。弟贤,其夕梦雄告之:“却后六日,当共父同出。”至期伺之,果与父相持,浮于江上。郡县表言,为雄立碑,图象其形焉。
chén liú dǒng sì qī zhě, tóng jùn chá yōng zhī nǚ yě, míng yǎn, zì wén jī. bó xué yǒu cái biàn, yòu miào yú yīn lǜ. shì hé dōng wèi zhòng dào. fū wáng wú zi, guī níng yú jiā. xīng píng zhōng, tiān xià sāng luàn, wén jī wèi hú qí suǒ huò, méi yú nán xiōng nú zuǒ xián wáng, zài hú zhōng shí èr nián, shēng èr zi. cáo cāo sù yǔ yōng shàn, tòng qí wú sì, nǎi qiǎn shǐ zhě yǐ jīn bì shú zhī, ér zhòng jià yú sì.
陈留董祀妻者,同郡察邕之女也,名琰,字文姬。博学有才辩,又妙于音律。适河东卫仲道。夫亡无子,归宁于家。兴平中,天下丧乱,文姬为胡骑所获,没于南匈奴左贤王,在胡中十二年,生二子。曹操素与邕善,痛其无嗣,乃遣使者以金璧赎之,而重嫁于祀。
sì wèi tún tián dū wèi, fàn fǎ dāng sǐ, wén jī yì cáo cāo qǐng zhī. shí gōng qīng míng shì jí yuǎn fāng shǐ yì zuò zhě mǎn táng, cāo wèi bīn kè yuē:" cài bó jiē zhī nǚ zài wài, jīn wèi zhū jūn jiàn zhī." jí wén jī jìn, péng shǒu tú xíng, kòu tóu qǐng zuì, yīn cí qīng biàn, zhǐ shén suān āi, zhòng jiē wèi gǎi róng. cāo yuē:" chéng shí xiàng jīn, rán wén zhuàng yǐ qù, nài hé?" wén jī yuē:" míng gōng jiù mǎ wàn pǐ, hǔ shì chéng lín, hé xī jí zú yī qí, ér bù jì chuí sǐ zhī mìng hū!" cāo gǎn qí yán, nǎi zhuī yuán sì zuì. shí qiě hán, cì yǐ tóu jīn lǚ wà. cāo yīn wèn yuē:" wén fū rén jiā xiān duō fén jí, yóu néng yì shí zhī bù?" wén jī yuē:" xī wáng fù cì shū sì qiān xǔ juǎn, liú lí tú tàn, wǎng yǒu cún zhě. jīn suǒ sòng yì, cái sì bǎi yú piān ěr." cāo yuē:" jīn dāng shǐ shí lì jiù fū rén xiě zhī." wén jī yuē:" qiè wén nán nǚ zhī bié, lǐ bù qīn shòu. qǐ gěi zhǐ bǐ, zhēn cǎo wéi mìng." yú shì shàn shū sòng zhī, wén wú yí wù.
祀为屯田都尉,犯法当死,文姬诣曹操请之。时公卿名士及远方使驿坐者满堂,操谓宾客曰:“蔡伯喈之女在外,今为诸君见之。”及文姬进,蓬首徒行,叩头请罪,音辞清辩,旨甚酸哀,众皆为改容。操曰:“诚实相矜,然文状已去,奈何?”文姬曰:“明公厩马万匹,虎士成林,何惜疾足一骑,而不济垂死之命乎!”操感其言,乃追原祀罪。时且寒,赐以头巾履袜。操因问曰:“闻夫人家先多坟籍,犹能忆识之不?”文姬曰:“昔亡父赐书四千许卷,流离涂炭,罔有存者。今所诵忆,裁四百余篇耳。”操曰:“今当使十吏就夫人写之。”文姬曰:“妾闻男女之别,礼不亲授。乞给纸笔,真草唯命。”于是缮书送之,文无遗误。
hòu gǎn shāng luàn lí, zhuī huái bēi fèn, zuò shī èr zhāng. qí cí yuē:
后感伤乱离,追怀悲愤,作诗二章。其辞曰:
hàn jì shī quán bǐng, dǒng zhuō luàn tiān cháng. zhì yù tú cuàn shì, xiān hài zhū xián liáng. bī pò qiān jiù bāng, yōng zhǔ yǐ zì qiáng. hǎi nèi xīng yì shī, yù gòng tǎo bù xiáng. zhuō zhòng lái dōng xià, jīn jiǎ yào rì guāng. píng tǔ rén cuì ruò, lái bīng jiē hú qiāng. liè yě wéi chéng yì, suǒ xiàng xī pò wáng. zhǎn jié wú jié yí, shī hái xiāng chēng jù. mǎ biān xiàn nán tóu, mǎ hòu zài fù nǚ. cháng qū xī rù guān, jiǒng lù xiǎn qiě zǔ. hái gù miǎo míng míng, gān pí wèi làn fǔ. suǒ lüè yǒu wàn jì, bù dé jīn tún jù. huò yǒu gǔ ròu jù, yù yán bù gǎn yǔ. shī yì jī wēi jiān, zhé yán bì jiàng lǔ. yào dāng yǐ tíng rèn, wǒ cáo bù huó rǔ. qǐ fù xī xìng mìng, bù kān qí lì mà. huò biàn jiā chuí zhàng, dú tòng cān bìng xià. dàn zé hào qì xíng, yè zé bēi yín zuò, yù sǐ bù néng dé, yù shēng wú yī kě. bǐ cāng zhě hé gū, nǎi zāo cǐ è huò! biān huāng yǔ huá yì, rén sú shǎo yì lǐ. chù suǒ duō shuāng xuě, hú fēng chūn xià qǐ. piān piān chuī wǒ yī, sù sù rù wǒ ěr. gǎn shí niàn fù mǔ, āi tàn wú qióng yǐ. yǒu kè cóng wài lái, wén zhī cháng huān xǐ. yíng wèn qí xiāo xī, zhé fù fēi xiāng lǐ, xiè hòu jiǎo shí yuàn, gǔ ròu lái yíng jǐ. jǐ dé zì jiě miǎn, dāng fù qì ér zi. tiān shǔ zhuì rén xīn, niàn bié wú huì qī. cún wáng yǒng guāi gé, bù rěn yǔ zhī cí. ér qián bào wǒ jǐng, wèn mǔ yù hé zhī." rén yán mǔ dāng qù, qǐ fù yǒu hái shí. ā mǔ cháng rén cè, jīn hé gèng bù cí? wǒ shàng wèi chéng rén, nài hé bù gù sī!" jiàn cǐ bēng wǔ nèi, huǎng hū shēng kuáng chī. hào qì shǒu fǔ mó, dāng fā fù huí yí. jiān yǒu tóng shí bèi, xiāng sòng gào lí bié. mù wǒ dú de guī, āi jiào shēng cuī liè. mǎ wèi lì chí chú, chē wèi bù zhuǎn zhé. guān zhě jiē DF4F xī, xíng lù yì míng yàn. qù qù gē qíng liàn, chuán zhēng rì xiá mài. yōu yōu sān qiān lǐ, hé shí fù jiāo huì? niàn wǒ chū fù zi, xiōng yì wèi cuī bài. jì zhì jiā rén jǐn, yòu fù wú zhōng wài. chéng guō wèi shān lín, tíng yǔ shēng jīng ài. bái gǔ bù zhī shuí, cóng héng mò fù gài. chū mén wú rén shēng, chái láng hào qiě fèi. qióng qióng duì gū jǐng, dá zhà mí gān fèi. dēng gāo yuǎn tiào wàng, hún shén hū fēi shì. yǎn ruò shòu mìng jǐn, páng rén xiāng kuān dà. wèi fù qiáng shì xī, suī shēng hé liáo lài! tuō mìng yú xīn rén, jié xīn zì xù lì. liú lí chéng bǐ jiàn, cháng kǒng fù juān fèi. rén shēng jǐ hé shí, huái yōu zhōng nián suì!
汉季失权柄,董卓乱天常。志欲图篡弑,先害诸贤良。逼迫迁旧邦,拥主以自强。海内兴义师,欲共讨不祥。卓众来东下,金甲耀日光。平土人脆弱,来兵皆胡羌。猎野围城邑,所向悉破亡。斩截无孑遗,尸骸相撑拒。马边县男头,马后载妇女。长驱西入关,迥路险且阻。还顾邈冥冥,肝脾为烂腐。所略有万计,不得今屯聚。或有骨肉俱,欲言不敢语。失意机微间,辄言毙降虏。要当以亭刃,我曹不活汝。岂复惜性命,不堪其詈骂。或便加棰杖,毒痛参并下。旦则号泣行,夜则悲吟坐,欲死不能得,欲生无一可。彼苍者何辜,乃遭此厄祸!边荒与华异,人俗少义理。处所多霜雪,胡风春夏起。翩翩吹我衣,肃肃入我耳。感时念父母,哀叹无穷已。有客从外来,闻之常欢喜。迎问其消息,辄复非乡里,邂逅徼时愿,骨肉来迎己。己得自解免,当复弃兒子。天属缀人心,念别无会期。存亡永乖隔,不忍与之辞。兒前抱我颈,问母欲何之。“人言母当去,岂复有还时。阿母常仁恻,今何更不慈?我尚未成人,奈何不顾思!”见此崩五内,恍惚生狂痴。号泣手抚摩,当发复回疑。兼有同时辈,相送告离别。慕我独得归,哀叫声摧裂。马为立踟蹰,车为不转辙。观者皆DF4F欷,行路亦鸣咽。去去割情恋,遄征日遐迈。悠悠三千里,何时复交会?念我出腹子,匈臆为摧败。既至家人尽,又复无中外。城郭为山林,庭宇生荆艾。白骨不知谁,从横莫覆盖。出门无人声,豺狼号且吠。茕茕对孤景,怛咤糜肝肺。登高远眺望,魂神忽飞逝。奄若寿命尽,旁人相宽大。为复强视息,虽生何聊赖!托命于新人,竭心自勖厉。流离成鄙贱,常恐复捐废。人生几何时,怀忧终年岁!
qí èr zhāng yuē:
其二章曰:
jiē báo yòu xī zāo shì huàn, zōng zú tiǎn xī mén hù dān. shēn zhí lüè xī rù xī guān, lì xiǎn zǔ xī zhī qiāng mán. shān gǔ miǎo xī lù màn màn, juàn dōng gù xī dàn bēi tàn. míng dāng qǐn xī bù néng ān, jī dāng shí xī bù néng cān, cháng liú tì xī C55B bù gàn, báo zhì jié xī niàn sǐ nàn, suī gǒu huó xī wú xíng yán. wéi bǐ fāng xī yuǎn yáng jīng, yīn qì níng xī xuě xià líng. shā mò yōng xī chén míng míng, yǒu cǎo mù xī chūn bù róng. rén shì qín xī shí chòu xīng, yán dōu lí xī zhuàng yǎo tíng. suì yù mù xī shí mài zhēng, yè yōu cháng xī jìn mén jiōng. bù néng mèi xī qǐ píng jiān, dēng hú diàn xī lín guǎng tíng. xuán yún hé xī yì yuè xīng, běi fēng lì xī sù líng líng. hú jiā dòng xī biān mǎ míng, gū yàn guī xī shēng yīng yīng. lè rén xìng xī tán qín zhēng, yīn xiāng hè xī bēi qiě qīng. xīn tǔ sī xī xiōng fèn yíng, yù shū qì xī kǒng bǐ jīng, hán āi yàn xī tì zhān jǐng. jiā jì yíng xī dāng guī níng, lín cháng lù xī juān suǒ shēng. ér hū mǔ xī hào shī shēng, wǒ yǎn ěr xī bù rěn tīng. zhuī chí wǒ xī zǒu qióng qióng, dùn fù qǐ xī huǐ yán xíng. hái gù zhī xī pò rén qíng, xīn dá jué xī sǐ fù shēng.
嗟薄祐兮遭世患,宗族殄兮门户单。身执略兮入西关,历险阻兮之羌蛮。山谷眇兮路曼曼,眷东顾兮但悲叹。冥当寝兮不能安,饥当食兮不能餐,常流涕兮C55B不干,薄志节兮念死难,虽苟活兮无形颜。惟彼方兮远阳精,阴气凝兮雪夏零。沙漠壅兮尘冥冥,有草木兮春不荣。人似禽兮食臭腥,言兜离兮状窈停。岁聿幕兮时迈征,夜悠长兮禁门扃。不能寐兮起屏菅,登胡殿兮临广庭。玄云合兮翳月星,北风厉兮肃泠泠。胡笳动兮边马鸣,孤雁归兮声嘤嘤。乐人兴兮弹琴筝,音相和兮悲且清。心吐思兮匈愤盈,欲舒气兮恐彼惊,含哀咽兮涕沾颈。家既迎兮当归宁,临长路兮捐所生。兒呼母兮号失声,我掩耳兮不忍听。追持我兮走茕茕,顿复起兮毁颜形。还顾之兮破人情,心怛绝兮死复生。
zàn yuē: duān cāo yǒu zōng, yōu xián yǒu róng. qū míng fēng liè, zhāo wǒ guǎn tóng.
赞曰:端操有踪,幽闲有容。区明风烈,昭我管彤。