wú yòu zì jì yīng, chén liú cháng yuán rén yě. fù huī, wèi nán hǎi tài shǒu. yòu nián shí èr, suí cóng dào guān. huī yù shā qīng jiǎn yǐ xiě jīng shū, yòu jiàn yuē:" jīn dà rén yú yuè wǔ lǐng, yuǎn zài hǎi bīn, qí sú chéng lòu, rán jiù duō zhēn guài, shàng wèi guó jiā suǒ yí, xià wèi quán qī suǒ wàng. cǐ shū ruò chéng, zé zài zhī jiān liǎng. xī mǎ yuán yǐ yì yǐ xìng bàng, wáng yáng yǐ yī náng jiǎo míng. xián yí zhī jiān, chéng xiān xián suǒ shèn yě." huī jí zhǐ, fǔ qí shǒu yuē:" wú shì shì bù fá jì zǐ yǐ." jí nián èr shí, sàng fù, jū wú yán shí, ér bù shòu shàn yí. cháng mù shǐ yú zhǎng tǎn zé zhōng, xíng yín jīng shū. yù fù gù rén, wèi yuē:" qīng èr qiān dàn zi ér zì yè jiàn shì, zòng zi wú chǐ, nài xiān jūn hé?" yòu cí xiè ér yǐ, shǒu zhì rú chū.
吴祐字季英,陈留长垣人也。父恢,为南海太守。祐年十二,随从到官。恢欲杀青简以写经书,祐谏曰:"今大人逾越五领,远在海滨,其俗诚陋,然旧多珍怪,上为国家所疑,下为权戚所望。此书若成,则载之兼两。昔马援以薏苡兴谤,王阳以衣囊徼名。嫌疑之间,诚先贤所慎也。"恢及止,抚其首曰:"吴氏世不乏季子矣。"及年二十,丧父,居无檐石,而不受赡遗。常牧豕于长坦泽中,行吟经书。遇父故人,谓曰:"卿二千石子而自业贱事,纵子无耻,奈先君何?"祐辞谢而已,守志如初。
hòu jǔ xiào lián, jiāng xíng, jùn zhōng wèi zǔ dào, yòu yuè tán gòng xiǎo shǐ yōng qiū huáng zhēn huān yǔ yí shí, yǔ jié yǒu ér bié. gōng cáo yǐ yòu jù, qǐng chù zhī. tài shǒu yuē:" wú jì yīng yǒu zhī rén zhī míng, qīng qiě wù yán." zhēn hòu yì jǔ xiào lián, chú xīn cài zhǎng, shì chēng qí qīng jié. shí, gōng shā mù lái yóu tài xué, wú zī liáng, nǎi biàn fú kè yōng, wèi yòu lìn chōng. yòu yǔ yǔ dà jīng, suì gòng dìng jiāo yú chǔ jiù zhī jiān.
后举孝廉,将行,郡中为祖道,祐越坛共小史雍丘黄真欢语移时,与结友而别。功曹以祐倨,请黜之。太守曰:"吴季英有知人之明,卿且勿言。"真后亦举孝廉,除新蔡长,世称其清节。时,公沙穆来游太学,无资粮,乃变服客佣,为祐赁舂。祐与语大惊,遂共定交于杵臼之间。
yòu yǐ guāng lù sì háng qiān jiāo dōng hóu xiāng. shí jì běi dài hóng fù wèi xiàn chéng, hóng nián shí liù, cóng zài chéng shě. yòu měi xíng yuán, cháng wén fěng sòng zhī yīn, qí ér hòu zhī, yì yǔ wèi yǒu, zú chéng rú zōng, zhī míng dōng xià, guān zhì jiǔ quán tài shǒu. yòu zhèng wéi rén jiǎn, yǐ shēn lǜ wù. mín yǒu zhēng sù zhě, zhé bì gé zì zé, rán hòu duàn qí sòng, yǐ dào pì zhī. huò shēn dào lǘ lǐ, zhòng xiāng hè jiě. zì shì zhī hòu, zhēng xì shěng xī, lì rén huái ér bù qī. sè fū sūn xìng sī zéi mín qián, shì yī yǐ jìn qí fù, fù dé ér nù yuē:" yǒu jūn rú shì, hé rěn qī zhī!" cù guī fú zuì. xìng cán jù, yì gé chí yī zì shǒu. yòu píng zuǒ yòu wèn qí gù, xìng jù tán fù yán. yòu yuē:" yuàn yǐ qīn gù, shòu wū huì zhī míng, suǒ wèi' guān guò sī zhī rén yǐ'." shǐ guī xiè qí fù, hái yǐ yī yí zhī. yòu ān qiū nán zǐ wú qiū zhǎng yǔ mǔ jù háng shì, dào yù zuì kè rǔ qí mǔ, zhǎng shā zhī ér wáng, ān qiū zhuī zōng yú jiāo dōng dé zhī. yòu hū zhǎng wèi yuē:" zǐ mǔ jiàn rǔ, rén qíng suǒ chǐ. rán xiào zǐ fèn bì lǜ nán, dòng bù lèi qīn. jīn ruò bèi qīn chěng nù, bái rì shā rén, shè ruò fēi yì, xíng ruò bù rěn, jiāng rú zhī hé?" zhǎng yǐ xiè zì xì, yuē:" guó jiā zhì fǎ, qiú shēn fàn zhī. míng fǔ suī jiā āi jīn, ēn wú suǒ shī." yòu wèn zhǎng:" yǒu qī zǐ hū?" duì yuē:" yǒu qī wèi yǒu zi yě." jí yí ān qiū dǎi zhǎng qī, qī dào, jiě dào zhì gù, shǐ tóng sù yù zhōng, qī suì huái yùn. zhì dōng jǐn xíng xíng, zhǎng qì wèi mǔ yuē:" fù mǔ yīng sǐ, dāng hé yǐ bào wú jūn hū?" nǎi niè zhǐ ér tūn zhī, hán xuè yán yuē:" qī ruò shēng zǐ, míng zhī' wú shēng', yán wǒ lín sǐ tūn zhǐ wèi shì, shǔ ér yǐ bào wú jūn." yīn tóu huán ér sǐ.
祐以光禄四行迁胶东侯相。时济北戴宏父为县丞,宏年十六,从在丞舍。祐每行园,常闻讽诵之音,奇而厚之,亦与为友,卒成儒宗,知名东夏,官至酒泉太守。祐政唯仁简,以身率物。民有争诉者,辄闭閤自责,然后断其讼,以道譬之。或身到闾里,重相和解。自是之后,争隙省息,吏人怀而不欺。啬夫孙性私贼民钱,市衣以进其父,父得而怒曰:"有君如是,何忍欺之!"促归伏罪。性惭惧,诣阁持衣自首。祐屏左右问其故,性具谈父言。祐曰:"掾以亲故,受污秽之名,所谓'观过斯知人矣'。"使归谢其父,还以衣遗之。又安丘男子毋丘长与母俱行市,道遇醉客辱其母,长杀之而亡,安丘追踪于胶东得之。祐呼长谓曰:"子母见辱,人情所耻。然孝子忿必虑难,动不累亲。今若背亲逞怒,白日杀人,赦若非义,刑若不忍,将如之何?"长以械自系,曰:"国家制法,囚身犯之。明府虽加哀矜,恩无所施。"祐问长:"有妻、子乎?"对曰:"有妻未有子也。"即移安丘逮长妻,妻到,解到桎梏,使同宿狱中,妻遂怀孕。至冬尽行刑,长泣谓母曰:"负母应死,当何以报吴君乎?"乃啮指而吞之,含血言曰:"妻若生子,名之'吴生',言我临死吞指为誓,属儿以报吴君。"因投缳而死。
yòu zài jiāo dōng jiǔ nián, qiān qí xiāng, dà jiàng jūn liáng jì biǎo wèi zhǎng shǐ. jí jì wū zòu tài wèi lǐ gù, yòu wén ér qǐng jiàn, yǔ jì zhēng zhī, bù tīng. shí fú fēng mǎ róng zài zuò, wèi jì zhāng cǎo, yòu yīn wèi róng yuē:" lǐ gōng zhī zuì, chéng yú qīng shǒu. lǐ gōng jí zhū, qīng hé miàn mù jiàn tiān xià zhī rén hū?" jì nù ér qǐ rù shì, yòu yì jìng qù. jì suì chū yòu wèi hé jiān xiāng, yīn zì miǎn guī jiā, bù fù shì, gōng guàn yuán shū, yǐ jīng shū jiào shòu. nián jiǔ shí bā zú.
祐在胶东九年,迁齐相,大将军梁冀表为长史。及冀诬奏太尉李固,祐闻而请见,与冀争之,不听。时扶风马融在坐,为冀章草,祐因谓融曰:"李公之罪,成于卿手。李公即诛,卿何面目见天下之人乎?"冀怒而起入室,祐亦径去。冀遂出祐为河间相,因自免归家,不复仕,躬灌园蔬,以经书教授。年九十八卒。
zhǎng zǐ fèng, guān zhì lè làng tài shǒu shǎo zǐ kǎi, xīn xī lìng fèng zi féng, diāo yáng hóu xiāng: jiē yǒu míng yú shì.
长子凤,官至乐浪太守;少子恺,新息令;凤子冯,鲷阳侯相:皆有名于世。
yán dǔ zì shū jiān, nán yáng chōu rén yě. shǎo cóng yǐng chuān táng xī diǎn shòu zuǒ shì chuán, xún rì néng fěng zhī, diǎn shēn jìng yān. yòu cóng mǎ róng shòu yè, bó tōng jīng zhuàn jí bǎi jiā zhī yán, néng zhe wén zhāng, yǒu míng jīng shī.
延笃字叔坚,南阳犨人也。少从颍川唐溪典受《左氏传》,旬日能讽之,典深敬焉。又从马融受业,博通经传及百家之言,能著文章,有名京师。
jǔ xiào lián, wèi píng yáng hóu xiāng. dào guān, biǎo gōng suì zhī mù, lì míng jì cí, zhuó yòng qí hòu yú quǎn mǔ zhī jiān. yǐ shī sàng qì guān bēn fù, wǔ fǔ bìng pì bù jiù.
举孝廉,为平阳侯相。到官,表龚遂之墓,立铭祭祠,擢用其后于畎亩之间。以师丧弃官奔赴,五府并辟不就。
huán dì yǐ bó shì zhēng, bài yì láng, yǔ zhū mù biān sháo gòng zhù zuò dōng guān. shāo qiān shì zhōng. dì shù wèn zhèng shì, dǔ guǐ cí mì duì, dòng yī diǎn yì. qiān zuǒ féng yì, yòu xǐ jīng zhào yǐn, qí zhèng yòng kuān rén, yōu xù mín lí, zhuó yòng zhǎng zhě, yǔ cān zhèng shì, jùn zhōng huān ài, sān fǔ zī jiē yān. xiān shì chén liú biān fèng wèi jīng zhào yǐn, yì yǒu néng míng, jùn rén wéi zhī yǔ yuē:" qián yǒu zhào zhāng sān wáng, hòu yǒu biān yán èr jūn."
桓帝以博士征,拜议郎,与朱穆、边韶共著作东观。稍迁侍中。帝数问政事,笃诡辞密对,动依典义。迁左冯翊,又徙京兆尹,其政用宽仁,忧恤民黎,擢用长者,与参政事,郡中欢爱,三辅咨嗟焉。先是陈留边凤为京兆尹,亦有能名,郡人为之语曰:"前有赵、张、三王,后有边、延二君。"
shí, huáng zǐ yǒu jí, xià jùn xiàn chū zhēn yào, ér dà jiàng jūn liáng jì qiǎn kè jī shū yì jīng zhào, bìng huò niú huáng. dǔ fā shū shōu kè, yuē:" dà jiàng jūn jiāo fáng wài jiā, ér huáng zǐ yǒu jí, bì yìng chén jìn yī fāng, qǐ dāng shǐ kè qiān lǐ qiú lì hū?" suì shā zhī. jì cán ér bù dé yán, yǒu sī chéng zhǐ yù qiú qí shì. dǔ yǐ bìng miǎn guī, jiào shòu jiā xiàng. shí rén huò yí rén xiào qián hòu zhī zhèng, dǔ nǎi lùn zhī yuē:
时,皇子有疾,下郡县出珍药,而大将军梁冀遣客赍书诣京兆,并货牛黄。笃发书收客,曰:"大将军椒房外家,而皇子有疾,必应陈进医方,岂当使客千里求利乎?"遂杀之。冀惭而不得言,有司承旨欲求其事。笃以病免归,教授家巷。时人或疑仁孝前后之证,笃乃论之曰:
guān fū rén xiào zhī biàn, fēn rán yì duān, hù yǐn diǎn wén, dài qǔ shì jù, kě wèi dǔ lùn yǐ. fū rén èr zhì tóng yuán, zǒng lǜ bǎi xíng, fēi fù zhū liǎng qīng zhòng, bì dìng qián hòu zhī shù yě. ér jiā yù fēn qí dà jiào, tǐ ér míng zhī, zé xiào zài shì qīn, rén shī pǐn wù. shī wù zé gōng jì yú shí, shì qīn zé dé guī yú yǐ. yú jǐ zé shì guǎ, jì shí zé gōng duō. tuī cǐ yǐ yán, rén zé yuǎn yǐ. rán wù yǒu chū wēi ér zhe, shì yǒu yóu yǐn ér zhāng. jìn qǔ zhū shēn, zé ěr yǒu tīng shòu zhī yòng, mù yǒu chá jiàn zhī míng, zú yǒu zhì yuǎn zhī láo, shǒu yǒu shì wèi zhī gōng, gōng suī xiǎn wài, běn zhī zhě xīn yě. yuǎn qǔ zhū wù, zé cǎo mù zhī shēng, shǐ yú méng yá, zhōng yú mí màn, zhī yè fú shū, róng huá fēn rù, mò suī fán wèi, zhì zhī zhě gēn yě. fū rén rén zhī yǒu xiào, yóu sì tǐ zhī yǒu xīn fù, zhī yè zhī yǒu běn gēn yě. shèng rén zhī zhī, gù yuē:" fū xiào, tiān zhī jīng yě, dì zhī yì yě, rén zhī xíng yě."" jūn zǐ wù běn, běn lì ér dào shēng, xiào tì yě zhě, qí wèi rén zhī běn yǔ!" rán tǐ zài nán bèi, wù xìng hǎo piān, gù suǒ shī bù tóng, shì shǎo liǎng jiān zhě yě. rú bì duì qí yōu liè, zé rén yǐ zhī yè fú shū wèi dà, xiào yǐ xīn tǐ běn gēn wèi xiān, kě wú sòng yě. huò wèi xiān xiào hòu rén, fēi zhòng ní xù huí cān zhī yì. gài yǐ wéi rén xiào tóng zhì ér shēng, chún tǐ zhī zhě, zé hù yǐ wéi chēng, yú shùn yán huí shì yě. ruò piān ér tǐ zhī, zé gè yǒu qí mù, gōng liú zēng shēn shì yě. fū céng mǐn yǐ xiào tì wèi zhì dé, guǎn zhòng yǐ jiǔ hé wéi rén gōng, wèi yǒu lùn dé bù xiān huí cān, kǎo gōng bù dà yí wú. yǐ cǐ ér yán, gè cóng qí chēng zhě yě.
观夫仁孝之辩,纷然异端,互引典文,代取事据,可谓笃论矣。夫人二致同源,总率百行,非复铢两轻重,必定前后之数也。而加欲分其大较,体而名之,则孝在事亲,仁施品物。施物则功济于时,事亲则德归于已。于己则事寡,济时则功多。推此以言,仁则远矣。然物有出微而著,事有由隐而章。近取诸身,则耳有听受之用,目有察见之明,足有致远之劳,手有饰卫之功,功虽显外,本之者心也。远取诸物,则草木之生,始于萌牙,终于弥蔓,枝叶扶疏,荣华纷缛,末虽繁蔚,致之者根也。夫仁人之有孝,犹四体之有心腹,枝叶之有本根也。圣人知之,故曰:"夫孝,天之经也,地之义也,人之行也。""君子务本,本立而道生,孝悌也者,其为仁之本与!"然体在难备,物性好偏,故所施不同,事少两兼者也。如必对其优劣,则仁以枝叶扶疏为大,孝以心体本根为先,可无讼也。或谓先孝后仁,非仲尼序回、参之意。盖以为仁孝同质而生,纯体之者,则互以为称,虞舜、颜回是也。若偏而体之,则各有其目,公刘、曾参是也。夫曾、闵以孝悌为至德,管仲以九合为仁功,未有论德不先回、参,考功不大夷吾。以此而言,各从其称者也。
qián yuè guī tài shǒu lǐ wén dé sù shàn yú dǔ, shí zài jīng shī, wèi gōng qīng yuē:" yán shū jiān wáng zuǒ zhī cái, nài hé qū qiān lǐ zhī zú hū?" yù lìng yǐn jìn zhī. dǔ wén, nǎi wèi shū zhǐ wén dé yuē:
前越巂太守李文德素善于笃,时在京师,谓公卿曰:"延叔坚王佐之才,奈何屈千里之足乎?"欲令引进之。笃闻,乃为书止文德曰:
fū dào zhī jiāng fèi, suǒ wèi mìng yě. liú wén nǎi yù xiāng wèi qiú hái dōng guān, lái mìng suī dǔ, suǒ wèi gǎn dāng. wú cháng mèi shuǎng zhì shū, zuò yú kè táng. cháo zé sòng xī wén zhī yì, yú xià zhī shū, lì gōng dàn zhī diǎn lǐ, lǎn zhòng ní zhī chūn qiū. xī zé xiāo yáo nèi jiē, yǒng shī nán xuān. bǎi jiā zhòng shì, tóu xián ér zuò. yáng yáng hū qí yíng ěr yě, huàn làn xī qí yì mù yě, fēn fēn xīn xīn xī qí dú lè yě. dāng cǐ zhī shí, bù zhī tiān zhī wèi gài, dì zhī wèi yú bù zhī shì zhī yǒu rén, yǐ zhī yǒu qū yě. suī jiàn lí jī zhù, bàng ruò wú rén, gāo fèng dú shū, bù zhī bào yǔ, fāng zhī yú wú, wèi zú kuàng yě. qiě wú zì shù xiū yǐ lái, wéi rén chén bù xiàn yú bù zhōng, wéi rén zi bù xiàn yú bù xiào, shàng jiāo bù chǎn, xià jiāo bù dú, cóng cǐ ér mò, xià jiàn xiān jūn yuǎn zǔ, kě bù cán shè. rú cǐ ér bù yǐ shàn zhǐ zhě, kǒng rú jiào yì shè zhě yě. shèn wù mí qí běn, qì qí shēng yě.
夫道之将废,所谓命也。流闻乃欲相为求还东观,来命虽笃,所未敢当。吾尝昧爽栉梳,坐于客堂。朝则诵羲、文之《易》,虞、夏之《书》,历公旦之典礼,览仲尼之《春秋》。夕则消摇内阶,咏《诗》南轩。百家众氏,投闲而作。洋洋乎其盈耳也,涣烂兮其溢目也,纷纷欣欣兮其独乐也。当此之时,不知天之为盖,地之为舆;不知世之有人,已之有躯也。虽渐离击筑,傍若无人,高凤读书,不知暴雨,方之于吾,未足况也。且吾自束修已来,为人臣不陷于不忠,为人子不陷于不孝,上交不谄,下交不黩,从此而殁,下见先君远祖,可不惭赦。如此而不以善止者,恐如教羿射者也。慎勿迷其本,弃其生也。
hòu zāo dǎng shì jìn gù. yǒng kāng yuán nián, zú yú jiā. xiāng lǐ tú qí xíng yú qū yuán zhī miào.
后遭党事禁锢。永康元年,卒于家。乡里图其形于屈原之庙。
dǔ lùn jiě jīng zhuàn, duō suǒ bó zhèng, hòu rú fú qián děng yǐ wéi zhé zhōng. suǒ zhe shī lùn míng shū yīng xùn biǎo jiào lìng, fán èr shí piān yún.
笃论解经传,多所驳正,后儒服虔等以为折中。所著诗、论、铭、书、应讯、表、教令,凡二十篇云。
shǐ bì zì gōng qiān, chén liú kǎo chéng rén yě. fù chǎng, shùn dì shí yǐ nìng biàn zhì shàng shū jùn shǒu. bì shǎo dǔ xué, jù tú shù bǎi. shì zhōu jùn, pì gōng fǔ, qiān běi jūn zhōng hòu.
史弼字公谦,陈留考城人也。父敞,顺帝时以佞辩至尚书、郡守。弼少笃学,聚徒数百。仕州郡,辟公府,迁北军中候。
shì shí, huán dì dì bó hǎi wáng kuī sù xíng xiǎn pì, tiě ào duō bù fǎ. bì jù qí jiāo bèi wèi luàn, nǎi shàng fēng shì yuē:
是时,桓帝弟渤海王悝素行险辟,僣傲多不法。弼惧其骄悖为乱,乃上封事曰:
chén wén dì wáng zhī yú qīn qī, ài suī lóng, bì shì zhī yǐ wēi tǐ suī guì, bì jìn zhī yǐ dù. rú shì, hé mù zhī dào xìng, gǔ ròu zhī ēn suì. xī zhōu xiāng wáng zì gān zhāo gōng, xiào jǐng huáng dì jiāo liáng xiào wáng, ér èr dì jiē chǒng, zhōng yòng màn, zú zhōu yǒu bō dàng zhī huò, hàn yǒu yuán àng zhī biàn. qiè wén bó hǎi wáng kuī, píng zhì qīn zhī shǔ, shì piān sī zhī ài, shī fèng shàng zhī jié, yǒu tiě màn zhī xīn, wài jù piāo qīng bù chěng zhī tú, nèi huāng jiǔ lè, chū rù wú cháng, suǒ yǔ qún jū, jiē yǒu kǒu wú xíng, huò jiā zhī qì zǐ, huò cháo zhī chì chén, bì yǒu yáng shèng wǔ bèi zhī biàn. zhōu sī bù gǎn tán jīu, fù xiāng bù néng kuāng fǔ. bì xià lóng yú yǒu yú, bù rěn è jué. kǒng suì zī màn, wéi hài mí dà. qǐ lù chén zòu, xuān shì bǎi liáo, shǐ chén dé yú qīng cháo míng yán qí shī, rán hòu zhào gōng qīng píng chù qí fǎ. fǎ jué zuì dìng, nǎi xià bù rěn zhī zhào. chén xià gù zhí, rán hòu shǎo yǒu suǒ xǔ. rú shì, zé shèng cháo wú shāng qīn zhī jī, bó hǎi yǒu xiǎng guó zhī qìng. bù rán, jù dà yù jiāng xìng, shǐ zhě xiāng wàng yú lù yǐ. chén zhí diǎn jìn bīng, bèi yù fēi cháng, ér wàng zhī fān guó, gān fàn zhì qī, zuì bù róng zhū. bù shèng fèn mèn, jǐn mào sǐ yǐ wén.
臣闻帝王之于亲戚,爱虽隆,必示之以威;体虽贵,必禁之以度。如是,和睦之道兴,骨肉之恩遂。昔周襄王恣甘昭公,孝景皇帝骄梁孝王,而二弟阶宠,终用慢,卒周有播荡之祸,汉有爰盎之变。窃闻渤海王悝,凭至亲之属,恃偏私之爱,失奉上之节,有僣慢之心,外聚剽轻不逞之徒,内荒酒乐,出入无常,所与群居,皆有口无行,或家之弃子,或朝之斥臣,必有羊胜、伍被之变。州司不敢弹纠,傅相不能匡辅。陛下隆于友于,不忍遏绝。恐遂滋蔓,为害弥大。乞露臣奏,宣示百僚,使臣得于清朝明言其失,然后诏公卿平处其法。法决罪定,乃下不忍之诏。臣下固执,然后少有所许。如是,则圣朝无伤亲之讥,勃海有享国之庆。不然,惧大狱将兴,使者相望于路矣。臣职典禁兵,备御非常,而妄知藩国,干犯至戚,罪不容诛。不胜愤懑,谨冒死以闻。
dì yǐ zhì qīn, bù rěn xià qí shì. hòu kuī jìng zuò nì móu, biǎn wèi yǐng táo wáng.
帝以至亲,不忍下其事。后悝竟坐逆谋,贬为廮陶王。
bì qiān shàng shū, chū wèi píng yuán xiāng. shí zhào shū xià jǔ gōu dǎng, jùn guó suǒ zòu xiāng lián jí zhě duō zhì shù bǎi, wéi bì dú wú suǒ shàng. zhào shū qián hòu qiè què zhōu jùn, kūn chī yuàn shǐ. cóng shì zuò chuán zé yuē:" zhào shū jí è dǎng rén, zhǐ yì kěn cè. qīng zhōu liù jùn, qí wǔ yǒu dǎng, jìn guó gān líng, yì kǎo nán běi bù, píng yuán hé lǐ ér dé dú wú?" bì yuē:" xiān wáng jiāng lǐ tiān xià, huà jiè fēn jìng, shuǐ tǔ yì qí, fēng sú bù tóng. tā jùn zì yǒu, píng yuán zì wú, hú kě xiāng bǐ? ruò chéng wàng shàng sī, wū chǎn liáng shàn, yín xíng làn fá, yǐ chěng fēi lǐ, zé píng yuán zhī rén, hù kě wèi dǎng. xiāng yǒu sǐ ér yǐ, suǒ bù néng yě." cóng shì dà nù, jí shōu jùn liáo zhí sòng yù, suì jǔ zòu bì. huì dǎng jìn zhōng jiě, bì yǐ fèng shú zuì dé miǎn, jì huó zhě qiān yú rén.
弼迁尚书,出为平原相。时诏书下举钩党,郡国所奏相连及者多至数百,唯弼独无所上。诏书前后切却州郡,髡笞掾史。从事坐传责曰:"诏书疾恶党人,旨意恳恻。青州六郡,其五有党,近国甘陵,亦考南北部,平原何理而得独无?"弼曰:"先王疆理天下,画界分境,水土异齐,风俗不同。它郡自有,平原自无,胡可相比?若承望上司,诬谄良善,淫刑滥罚,以逞非理,则平原之人,户可为党。相有死而已,所不能也。"从事大怒,即收郡僚职送狱,遂举奏弼。会党禁中解,弼以俸赎罪得免,济活者千余人。
bì wéi zhèng tè cuò yì qiáng háo, qí xiǎo mín yǒu zuì, duō suǒ róng dài. qiān hé dōng tài shǒu, bèi yī qiè zhào shū dāng jǔ xiào lián. bì zhī duō quán guì qǐng tuō, nǎi yù chì duàn jué shū shǔ. zhōng cháng shì hóu lǎn guǒ qiǎn zhū shēng jī shū qǐng zhī, bìng qiú jiǎ yán shuì, jī rì bù dé tōng. shēng nǎi shuō yǐ tā shì yè bì, ér yīn dá lǎn shū. bì dà nù yuē:" tài shǒu tiǎn hè zhòng rèn, dāng xuǎn shì bào guó, ěr hé rén ér wěi zhà wú zhuàng!" mìng zuǒ yòu yǐn chū, chǔ chuí shù bǎi, fǔ chéng yuàn shǐ shí yú rén jiē jiàn rén tíng, bì bú duì. suì fù ān yì yù, jí rì kǎo shā zhī. hóu lǎn dà yuàn, suì zhà zuò fēi zhāng xià sī lì, wū bì fěi bàng, jiàn chē zhēng. lì rén mò gǎn jìn zhě, wéi qián xiào lián péi yú sòng dào xiáo miǎn zhī jiān, dà yán yú dào bàng yuē:" míng fǔ cuī shé nüè chén, xuǎn dé bào guó, rú qí huò zuì, zú yǐ chuí míng zhú bó, yuàn bù yōu bù jù." bì yuē:"' shuí wèi tú kǔ, qí gān rú jì.' xī rén wěn jǐng, jiǔ sǐ bù hèn." jí xià tíng wèi zhào yù, píng yuán lì rén bēn zǒu yì quē sòng zhī. yòu qián xiào lián wèi shào huǐ biàn xíng fú, zhà wèi jiā tóng, zhān hù yú bì. bì suì shòu wū, shì dāng qì shì. shào yǔ tóng jùn rén mài jùn dǐ, xíng lù yú hóu lǎn, dé jiǎn sǐ zuì yī děng, lùn shū zuǒ xiào. shí rén huò jī yuē:" píng yuán háng huò yǐ miǎn jūn, wú nǎi chī hū!" táo qiū hóng yuē:" xī wén wáng yǒu lǐ, hóng sàn huái jīn. shǐ bì zāo huàn, yì fū xiàn bǎo. yì hé yí yān!" yú shì yì zhě nǎi xī. xíng jìng guī tián lǐ, chēng bìng bì mén bù chū. shù wèi gōng qīng suǒ jiàn, yì láng hé xiū yòu sòng bì yǒu gàn guó zhī qì, yí dēng tái xiāng, zhēng bài yì láng. hóu lǎn děng è zhī. guāng hé zhōng, chū wèi péng chéng xiāng, huì bìng zú. péi yú wèi zhì shàng shū.
弼为政特挫抑强豪,其小民有罪,多所容贷。迁河东太守,被一切诏书当举孝廉。弼知多权贵请托,乃豫敕断绝书属。中常侍侯览果遣诸生赍书请之,并求假盐税,积日不得通。生乃说以它事谒弼,而因达览书。弼大怒曰:"太守忝荷重任,当选士报国,尔何人而伪诈无状!"命左右引出,楚捶数百,府丞、掾史十余人皆谏人廷,弼不对。遂付安邑狱,即日考杀之。侯览大怨,遂诈作飞章下司隶,诬弼诽谤,槛车征。吏人莫敢近者,唯前孝廉裴瑜送到崤渑之间,大言于道傍曰:"明府摧折虐臣,选德报国,如其获罪,足以垂名竹帛,愿不忧不惧。"弼曰:"'谁谓荼苦,其甘如荠。'昔人刎颈,九死不恨。"及下廷尉诏狱,平原吏人奔走诣阙讼之。又前孝廉魏劭毁变形服,诈为家僮,瞻护于弼。弼遂受诬,事当弃市。劭与同郡人卖郡邸,行赂于侯览,得减死罪一等,论输左校。时人或讥曰:"平原行货以免君,无乃蚩乎!"陶丘洪曰:"昔文王牖里,闳、散怀金。史弼遭患,义夫献宝。亦何疑焉!"于是议者乃息。刑竟归田里,称病闭门不出。数为公卿所荐,议郎何休又讼弼有干国之器,宜登台相,征拜议郎。侯览等恶之。光和中,出为彭城相,会病卒。裴瑜位至尚书。
lùn yuē:" fū gāng liè biǎo xìng, xiān néng yōu kuān rén róu yòng qíng, duō fá zhēn zhí. wú jì yīng shì rén wèi shāng, fā yán zhēng zhēng, shì fū rú zhě ér huái fèn jī yáng, zhé ràng quán wǎng, yòu hé zhuàng yě! rén yǐ jīn wù, yì yǐ tuì shēn, jūn zǐ zāi! yǔ yuē:" huó qiān rén zhě zǐ sūn bì fēng." shǐ bì xié háng yán lì, zhōng quán píng yuán zhī dǎng, ér qí hòu bù dà, sī yì wèi kě lùn yě.
论曰:"夫刚烈表性,鲜能优宽;仁柔用情,多乏贞直。吴季英视人畏伤,发言烝烝,似夫儒者;而怀愤激扬,折让权枉,又何壮也!仁以矜物,义以退身,君子哉!语曰:"活千人者子孙必封。"史弼颉颃严吏,终全平原之党,而其后不大,斯亦未可论也。
lú zhí zì zi gàn, zhuō jùn zhuō rén yě. shēn cháng bā chǐ èr cùn, yīn shēng rú zhōng. shǎo yǔ zhèng xuán jù shì mǎ róng, néng tōng gǔ jīn xué, hǎo yán jīng ér bù shǒu zhāng jù. róng wài qī háo jiā, duō liè nǚ chàng gē wǔ yú qián. zhí shì jiǎng jī nián, wèi cháng zhuǎn miǎn, róng yǐ shì jìng zhī. xué zhōng cí guī, hé mén jiào shòu. xìng gāng yì yǒu dà jié, cháng huái jì shì zhì, bù hǎo cí fù, néng yǐn jiǔ yī shí.
卢植字子幹,涿郡涿人也。身长八尺二寸,音声如钟。少与郑玄俱事马融,能通古今学,好研精而不守章句。融外戚豪家,多列女倡歌舞于前。植侍讲积年,未尝转眄,融以是敬之。学终辞归,阖门教授。性刚毅有大节,常怀济世志,不好辞赋,能饮酒一石。
shí, huáng tài hòu fù dà jiàng jūn dòu wǔ yuán lì líng dì, chū bǐng jī zhèng, cháo yì yù jiā fēng jué. zhí suī bù yī, yǐ wǔ sù yǒu míng yù, nǎi xiàn shū yǐ guī zhī yuē:
时,皇太后父大将军窦武援立灵帝,初秉机政,朝议欲加封爵。植虽布衣,以武素有名誉,乃献书以规之曰:
zhí wén lí yǒu bù xù wěi zhī shì, qī shì yǒu yǐ yíng zhī qī, yōu shēn sī yuǎn, jūn zǐ zhī qíng. fū shì lì zhēng yǒu, yì guì qiē cuō. shū chén" móu jí shù rén", shī yǒng' xún yú chú ráo'. zhí sòng xiān wáng zhī shū jiǔ yǐ, gǎn ài qí gǔ yán zāi! jīn zú xià zhī yú hàn cháo, yóu dàn shì zhī zài zhōu shì, jiàn lì shèng zhǔ, sì hǎi yǒu xì. lùn zhě yǐ wéi wú zi zhī gōng, yú sī wéi zhòng. tiān xià jù mù ér shì, zǎn ěr ér tīng, wèi zhǔn zhī qián shì, jiāng yǒu jǐng fēng zhī zuò. xún chūn qiū zhī yì, wáng hòu wú sì, zé lì qīn zhǎng, nián jūn yǐ dé, dé jūn zé jué zhī bǔ shì. jīn tóng zōng xiāng hòu, pī tú àn dié, yǐ cì jiàn zhī, hé xūn zhī yǒu? qǐ héng dāo tiān gōng yǐ wéi yǐ lì hū! yí cí dà shǎng, yǐ quán shēn míng. yòu bǐ shì zuò bù jìng, réng wài qiú sì, kě wèi wēi yǐ. ér sì fāng wèi níng, dào zéi sì xì, héng yuè bó jié, tè duō jiān dào, jiāng yǒu chǔ rén xié bǐ, yǐn shì lì cháo zhī biàn. yí yī gǔ lǐ, zhì zhū zǐ zhī guān, zhēng wáng hóu ài zǐ, zōng shì xián cái, wài chóng xùn dào zhī yì, nèi xī tān lì zhī xīn, jiǎn qí liáng néng, suí yòng jué zhī, qiáng gān ruò zhī zhī dào yě.
植闻嫠有不恤纬之事,漆室有倚楹之戚,忧深思远,君子之情。夫士立争友,义贵切磋。《书》陈"谋及庶人",《诗》咏'询于刍荛'。植诵先王之书久矣,敢爱其瞽言哉!今足下之于汉朝,犹旦、奭之在周室,建立圣主,四海有系。论者以为吾子之功,于斯为重。天下聚目而视,攒耳而听,谓准之前事,将有景风之祚。寻《春秋》之义,王后无嗣,择立亲长,年均以德,德均则决之卜筮。今同宗相后,披图案牒,以次建之,何勋之有?岂横叨天功以为已力乎!宜辞大赏,以全身名。又比世祚不竞,仍外求嗣,可谓危矣。而四方未宁,盗贼伺隙,恒岳、勃碣,特多奸盗,将有楚人胁比,尹氏立朝之变。宜依古礼,置诸子之官,征王侯爱子,宗室贤才,外崇训道之义,内息贪利之心,简其良能,随用爵之,强干弱枝之道也。
wǔ bìng bù néng yòng. zhōu jùn shù mìng, zhí jiē bù jiù. jiàn níng zhōng, zhēng wèi bó shì, nǎi shǐ qǐ yān. xī píng sì nián, jiǔ jiāng mán fǎn, sì fǔ xuǎn zhí cái jiān wén wǔ, bài jiǔ jiāng tài shǒu, mán kòu bīn fú. yǐ jí qù guān.
武并不能用。州郡数命,植皆不就。建宁中,征为博士,乃始起焉。熹平四年,九江蛮反,四府选植才兼文武,拜九江太守,蛮寇宾服。以疾去官。
zuò shàng shū zhāng jù sān lǐ jiě gǔ. shí, shǐ lì tài xué shí jīng, yǐ zhèng wǔ jīng wén zì, zhí nǎi shàng shū yuē:
作《尚书章句》、《三礼解诂》。时,始立太学《石经》,以正《五经》文字,植乃上书曰:
chén shǎo cóng tōng rú gù nán jùn tài shǒu mǎ róng shòu gǔ xué, pō zhī jīn zhī lǐ jì tè duō huí rǒng. chén qián yǐ zhōu lǐ zhū jīng, fā qǐ bǐ miù, gǎn lǜ yú qiǎn, wèi zhī jiě gǔ, ér jiā fá, wú lì gōng shàn xiě shàng. yuán dé jiāng néng shū shēng èr rén, gòng yì dōng guān, jiù guān cái liáng, zhuān xīn yán jīng, hé shàng shū zhāng jù, kǎo lǐ jì shī dé, shù cái dìng shèng diǎn, kān zhèng bēi wén. gǔ wén kē dǒu, jìn yú wèi shí, ér yàn yì liú sú, jiàng zài xiǎo xué, zhōng xīng yǐ lái, tōng rú dá shì bān gù jiǎ kuí zhèng xìng fù zǐ, bìng dūn yuè zhī. jīn máo shī zuǒ shì zhōu lǐ gè yǒu zhuàn jì, qí yǔ chūn qiū gòng xiāng biǎo lǐ, yí zhì bó shì, wèi lì xué guān, yǐ zhù hòu lái, yǐ guǎng shèng yì.
臣少从通儒故南郡太守马融受古学,颇知今之《礼记》特多回冗。臣前以《周礼》诸经,发起秕谬,敢率愚浅,为之解诂,而家乏,无力供缮写上。原得将能书生二人,共诣东观,就官财粮,专心研精,合《尚书》章句,考《礼记》失得,庶裁定圣典,刊正碑文。古文科斗,近于为实,而厌抑流俗,降在小学,中兴以来,通儒达士班固、贾逵、郑兴父子,并敦悦之。今《毛诗》、《左氏》、《周礼》各有传记,其与《春秋》共相表里,宜置博士,为立学官,以助后来,以广圣意。
huì nán yí fǎn pàn, yǐ zhí cháng zài jiǔ jiāng yǒu ēn xìn, bài wèi lú jiāng tài shǒu. zhí shēn dá zhèng yí, wù cún qīng jìng, hóng dà tǐ ér yǐ.
会南夷反叛,以植尝在九江有恩信,拜为庐江太守。植深达政宜,务存清静,弘大体而已。
suì yú, fù zhēng bài yì láng, yǔ jiàn yì dài fū mǎ rì dī yì láng cài yōng yáng biāo hán shuō děng bìng zài dōng guān, xiào zhōng shū wǔ jīng jì zhuàn, bǔ xù hàn jì. dì yǐ fēi jí wù, zhuǎn wéi shì zhōng, qiān shàng shū. guāng hé yuán nián, yǒu rì shí zhī yì, zhí shàng fēng shì jiàn yuē:
岁余,复征拜议郎,与谏议大夫马日磾、议郎蔡邕、杨彪、韩说等并在东观,校中书《五经》记传,补续《汉记》。帝以非急务,转为侍中,迁尚书。光和元年,有日食之异,植上封事谏曰:
chén wén wǔ xíng chuán" rì huì ér yuè jiàn wèi zhī tiǎo, wáng hóu qí shū". cǐ wèi jūn zhèng shū huǎn, gù rì shí huì yě. chūn qiū chuán yuē" tiān zǐ bì wèi yí shí", yán qí xiāng yǎn bù guò yí shí. ér jiān zhě rì shí zì sì guò wǔ, jì shí zhī hòu, yún wù àn ài. bǐ nián dì zhèn, huì bèi hù xiàn. chén wén hàn yǐ huǒ dé, huà dāng kuān míng. jìn sè xìn chán, jì zhī shèn zhě, rú huǒ wèi shuǐ gù yě. àn jīn nián zhī biàn, jiē yáng shī yīn qīn, xiāo yù zāi xiōng, yí yǒu qí dào. jǐn lüè chén bā shì: yī yuē yòng liáng, èr yuē yuán jìn, sān yuē yù lì, sì yuē bèi kòu, wǔ yuē xiū lǐ, liù yuē zūn yáo, qī yuē yù xià, bā yuē sàn lì. yòng liáng zhě, yí shǐ zhōu jùn hé jǔ xián liáng, suí fāng wěi yòng, zé qiú xuǎn jǔ. yuán jìn zhě, fán zhū dǎng gù, duō fēi qí zuì, kě jiā shè shù, shēn yòu huí wǎng. yù lì zhě, sòng hòu jiā shǔ, bìng yǐ wú gū wěi hái héng shī, bù dé shōu zàng, yì lì zhī lái, jiē yóu yú cǐ. yí chì shōu shí, yǐ ān yóu hún. bèi kòu zhě, hóu wáng zhī jiā, fù shuì jiǎn xiāo, chóu qióng sī luàn, bì zhì fēi cháng, yí shǐ gěi zú, yǐ fáng wèi rán. xiū lǐ zhě, yìng zhēng yǒu dào zhī rén, ruò zhèng xuán zhī tú, chén míng hóng fàn, rǎng fú zāi jiù. zūn yáo zhě, jīn jùn shǒu cì shǐ yī yuè shù qiān, yí yī chù zhì, yǐ zhāng néng fǒu, zòng bù jiǔ zài, kě mǎn sān suì. yù xià zhě, qǐng yè xī jué, yī yí jìn sāi, qiān jǔ zhī shì, zé chéng zhǔ zhě. sàn lì zhě, tiān zǐ zhī tǐ, lǐ wú sī jī, yí hóng dà wù, juān lüè xì wēi.
臣闻《五行传》"日晦而月见谓之朓,王侯其舒"。此谓君政舒缓,故日食晦也。《春秋传》曰"天子避位移时",言其相掩不过移时。而间者日食自巳过午,既食之后,云雾晻暧。比年地震,彗孛互见。臣闻汉以火德,化当宽明。近色信谗,忌之甚者,如火畏水故也。案今年之变,皆阳失阴侵,消御灾凶,宜有其道。谨略陈八事:一曰用良,二曰原禁,三曰御疠,四曰备寇,五曰修礼,六曰遵尧,七曰御下,八曰散利。用良者,宜使州郡核举贤良,随方委用,责求选举。原禁者,凡诸党锢,多非其罪,可加赦恕,申宥回枉。御疠者,宋后家属,并以无辜委骸横尸,不得收葬,疫疠之来,皆由于此。宜敕收拾,以安游魂。备寇者,侯王之家,赋税减削,愁穷思乱,必致非常,宜使给足,以防未然。修礼者,应征有道之人,若郑玄之徒,陈明《洪范》,攘服灾咎。遵尧者,今郡守刺史一月数迁,宜依黜陟,以章能否,纵不九载,可满三岁。御下者,请谒希爵,一宜禁塞,迁举之事,责成主者。散利者,天子之体,理无私积,宜弘大务,蠲略细微。
dì bù xǐng.
帝不省。
zhōng píng yuán nián, huáng jīn zéi qǐ, sì fǔ jǔ zhí, bài bǐ zhōng láng jiàng, chí jié, yǐ hù wū huán zhōng láng jiàng zōng yuán fù, jiāng běi jūn wǔ xiào shì, fā tiān xià zhū jùn bīng zhēng zhī. lián zhàn pò zéi shuài zhāng jué, zhǎn huò wàn yú rén. jiǎo děng zǒu bǎo guǎng zōng, zhí zhù wéi záo qiàn, zào zuò yún tī, chuí dāng bá zhī. dì qiǎn xiǎo huáng mén zuǒ fēng yì jūn guān zéi xíng shì, huò quàn zhí yǐ lù sòng fēng, zhí bù kěn. fēng hái yán yú dì yuē:" guǎng zōng zéi yì pò ěr. lú zhōng láng gù lěi xī jūn, yǐ dài tiān zhū." dì nù, suì jiàn chē zhēng zhí, jiǎn sǐ zuì yī děng. jí chē qí jiāng jūn huáng fǔ sōng tǎo píng huáng jīn, shèng chēng zhí xíng shī fāng lüè, sōng jiē zī yòng guī móu, jì chéng qí gōng. yǐ qí nián fù wèi shàng shū.
中平元年,黄巾贼起,四府举植,拜比中郎将,持节,以护乌桓中郎将宗员副,将北军五校士,发天下诸郡兵征之。连战破贼帅张角,斩获万余人。角等走保广宗,植筑围凿堑,造作云梯,垂当拔之。帝遣小黄门左丰诣军观贼形势,或劝植以赂送丰,植不肯。丰还言于帝曰:"广宗贼易破耳。卢中郎固垒息军,以待天诛。"帝怒,遂槛车征植,减死罪一等。及车骑将军皇甫嵩讨平黄巾,盛称植行师方略,嵩皆资用规谋,济成其功。以其年复为尚书。
dì bēng, dà jiàng jūn hé jìn móu zhū zhōng guān, nǎi zhào bīng zhōu mù dǒng zhuō, yǐ jù tài hòu. zhí zhī zhuō xiōng hàn nán zhì, bì shēng hòu huàn, gù zhǐ zhī. jìn bù cóng. jí zhuō zhì, guǒ líng nüè cháo tíng, nǎi dà huì bǎi guān yú cháo táng, yì yù fèi lì. qún liáo wú gǎn yán, zhí dú kàng yì bù tóng. zhuō nù bà huì, jiāng zhū zhí, yǔ zài zhuō chuán. zhí sù shàn cài yōng, yōng qián xǐ shuò fāng, zhí dú shàng shū qǐng zhī. yōng shí jiàn qīn yú zhuō, gù wǎng qǐng zhí shì. yòu yì láng péng bó jiàn zhuō yuē:" lú shàng shū hǎi nèi dà rú, rén zhī wàng yě. jīn xiān hài zhī, tiān xià zhèn bù." zhuō nǎi zhǐ, dàn miǎn zhí guān ér yǐ.
帝崩,大将军何进谋诛中官,乃召并州牧董卓,以惧太后。植知卓凶悍难制,必生后患,固止之。进不从。及卓至,果陵虐朝廷,乃大会百官于朝堂,议欲废立。群僚无敢言,植独抗议不同。卓怒罢会,将诛植,语在《卓传》。植素善蔡邕,邕前徙朔方,植独上书请之。邕时见亲于卓,故往请植事。又议郎彭伯谏卓曰:"卢尚书海内大儒,人之望也。今先害之,天下震怖。"卓乃止,但免植官而已。
zhí yǐ lǎo bìng qiú guī, jù bù miǎn huò, nǎi guǐ dào cóng huán yuán chū. zhuō guǒ shǐ rén zhuī zhī, dào huái, bù jí. suì yǐn yú shàng gǔ, bù jiāo rén shì. jì zhōu mù yuán shào qǐng wèi jūn shī. chū píng sān nián zú. lín kùn, chì qí zi jiǎn zàng yú tǔ xué, bù yòng guān guǒ, fù tǐ dān bó ér yǐ. suǒ zhe bēi lěi biǎo jì fán liù piān.
植以老病求归,惧不免祸,乃诡道从轘辕出。卓果使人追之,到怀,不及。遂隐于上谷,不交人事。冀州牧袁绍请为军师。初平三年卒。临困,敕其子俭葬于土穴,不用棺椁,附体单帛而已。所著碑、诔、表、记凡六篇。
jiàn ān zhōng, cáo cāo běi tǎo liǔ chéng, guò zhuō jùn, gào shǒu lìng yuē:" gù běi zhōng láng jiàng lú zhí, míng zhù hǎi nèi, xué wèi rú zōng, shì zhī kǎi mó, guó zhī zhēn gàn yě. xī wǔ wáng rù yīn, fēng shāng róng zhī lǘ zhèng sàng zǐ chǎn, zhòng ní yǔn tì. gū dào cǐ zhōu, jiā qí yú fēng. chūn qiū zhī yì, xián zhě zhī hòu, yí yǒu shū lǐ. jí qiǎn chéng yuàn chú qí fén mù, cún qí zǐ sūn, bìng zhì báo zhuì, yǐ zhāng jué dé." zi yù, zhī míng.
建安中,曹操北讨柳城,过涿郡,告守令曰:"故北中郎将卢植,名著海内,学为儒宗,士之楷模,国之桢干也。昔武王入殷,封商容之闾;郑丧子产,仲尼陨涕。孤到此州,嘉其余风。《春秋》之义,贤者之后,宜有殊礼。亟遣丞掾除其坟墓,存其子孙,并致薄醊,以彰厥德。"子毓,知名。
lùn yuē: fēng shuāng yǐ bié cǎo mù zhī xìng, wēi luàn ér jiàn zhēn liáng zhī jié, zé lú gōng zhī xīn kě zhī yǐ. fū fēng chài qǐ huái, léi tíng hài ěr, suī bēn yù jīng zhū zhī lùn, wèi yǒu bù yín yù duó cháng zhě yě. dāng zhí chōu bái rèn yán gé zhī xià, zhuī dì hé jīn zhī jiān, pái gē rèn, fù qiāng zhé, qǐ xiān jì zāi? jūn zǐ zhī yú zhōng yì, zào cì bì yú shì, diān pèi bì yú shì yě.
论曰:风霜以别草木之性,危乱而见贞良之节,则卢公之心可知矣。夫蜂虿起怀,雷霆骇耳,虽贲、育、荆、诸之论,未有不冘豫夺常者也。当植抽白刃严阁之下,追帝河津之间,排戈刃,赴戕折,岂先计哉?君子之于忠义,造次必于是,颠沛必于是也。
zhào qí zì bīn qīng, jīng zhào cháng líng rén yě. chū míng jiā, shēng yú yù shǐ tái, yīn zì tái qīng, hòu bì nàn, gù zì gǎi míng zì, shì bù wàng běn tǔ yě. qí shǎo míng jīng, yǒu cái yì, qǔ fú fēng mǎ róng xiōng nǚ. róng wài qī háo jiā, qí cháng bǐ zhī, bù yǔ róng xiāng jiàn, shì zhōu jùn, yǐ lián zhí jí è jiàn dàn. nián sān shí yú, yǒu zhòng jí, wò rù qī nián, zì lǜ yǎn hū, nǎi wèi yí lìng chì xiōng zǐ yuē:" dà zhàng fū shēng shì, dùn wú jī shān zhī cāo, shì wú yī lǚ zhī xūn, tiān bù wǒ yǔ, fù hé yán zāi! kě lì yī yuán shí yú wú mù qián, kè zhī yuē:' hàn yǒu yì rén, xìng zhào míng jiā. yǒu zhì wú shí, mìng yě nài hé!'" qí hòu jí chōu.
赵岐字邠卿,京兆长陵人也。初名嘉,生于御史台,因字台卿,后避难,故自改名字,示不忘本土也。岐少明经,有才艺,娶扶风马融兄女。融外戚豪家,岐常鄙之,不与融相见,仕州郡,以廉直疾恶见惮。年三十余,有重疾,卧蓐七年,自虑奄忽,乃为遗令敕兄子曰:"大丈夫生世,遁无箕山之操,仕无伊、吕之勋,天不我与,复何言哉!可立一员石于吾墓前,刻之曰:'汉有逸人,姓赵名嘉。有志无时,命也奈何!'"其后疾瘳。
yǒng xīng èr nián, pì sī kōng yuàn. yì èr qiān dàn dé qù guān wèi qīn xíng fú, cháo tíng cóng zhī. qí hòu wèi dà jiàng jūn liáng jì suǒ pì, wèi chén sǔn yì qiú xián zhī cè, jì bù nà. jǔ lǐ jù, wèi pí shì zhǎng. huì hé dōng tài shǒu liú hù qù jùn, ér zhōng cháng shì zuǒ guàn xiōng shèng dài zhī, qí chǐ jí huàn guān, jí rì xī guī. jīng zhào yǐn yán dǔ fù yǐ wéi gōng cáo.
永兴二年,辟司空掾。议二千石得去官为亲行服,朝廷从之。其后为大将军梁冀所辟,为陈损益求贤之策,冀不纳。举理剧,为皮氏长。会河东太守刘祜去郡,而中常侍左悺兄胜代之,岐耻疾宦官,即日西归。京兆尹延笃复以为功曹。
xiān shì zhōng cháng shì táng héng xiōng xuán wèi jīng zhào hǔ yá dū wèi, jùn rén yǐ xuán jìn bù yóu dé, jiē qīng wǔ zhī. qí jí cóng xiōng xí yòu shù wèi biǎn yì, xuán shēn dú hèn. yán xī yuán nián, xuán wèi jīng zhào yǐn, qí jù huò jí, nǎi yǔ cóng zǐ jiǎn táo bì zhī. xuán guǒ shōu qí jiā shǔ zōng qīn, xiàn yǐ zhòng fǎ, jǐn shā zhī. qí suì táo nàn sì fāng, jiāng huái hǎi dài, mí suǒ bù lì. zì nì xìng míng, mài bǐng běi hǎi shì zhōng. shí ān qiū sūn sōng nián èr shí yú, yóu shì jiàn qí, chá fēi cháng rén, tíng chē hū yǔ gòng zài. qí jù shī sè, sōng nǎi xià wéi, lìng qí píng xíng rén. mì wèn qí yuē:" shì zi fēi mài bǐng zhě, yòu xiāng wèn ér sè dòng, bù yǒu zhòng yuàn, jí wáng mìng hū? wǒ běi hǎi sūn bīn shí, hé mén bǎi kǒu, shì néng xiāng jì." qí sù wén sōng míng, jí yǐ shí gào zhī, suì yǐ jù guī. sōng xiān rù bái mǔ yuē:" chū xíng, nǎi de sǐ yǒu." yíng rù shàng táng, xiǎng zhī jí huān. cáng qí fù bì zhōng shù nián, qí zuò è tún gē èr shí sān zhāng.
先是中常侍唐衡兄玹为京兆虎牙都尉,郡人以玹进不由德,皆轻侮之。岐及从兄袭又数为贬议,玹深毒恨。延熹元年,玹为京兆尹,岐惧祸及,乃与从子戩逃避之。玹果收岐家属宗亲,陷以重法,尽杀之。岐遂逃难四方,江、淮、海、岱,靡所不历。自匿姓名,卖饼北海市中。时安丘孙嵩年二十余,游市见岐,察非常人,停车呼与共载。岐惧失色,嵩乃下帷,令骑屏行人。密问岐曰:"视子非卖饼者,又相问而色动,不有重怨,即亡命乎?我北海孙宾石,阖门百口,势能相济。"岐素闻嵩名,即以实告之,遂以俱归。嵩先入白母曰:"出行,乃得死友。"迎入上堂,飨之极欢。藏岐复壁中数年,岐作《厄屯歌》二十三章。
hòu zhū táng sǐ miè, yīn shè nǎi chū. sān fǔ wén zhī, tóng shí bìng pì. jiǔ nián, nǎi yīng sī tú hú guǎng zhī mìng. huì nán xiōng nú wū huán xiān bēi fǎn pàn, gōng qīng jǔ qí, zhuó bài bīng zhōu cì shǐ. qí yù zòu shǒu biān zhī cè, wèi jí shàng, huì zuò dǎng shì miǎn, yīn zhuàn cì yǐ wéi yù kòu lùn.
后诸唐死灭,因赦乃出。三府闻之,同时并辟。九年,乃应司徒胡广之命。会南匈奴、乌桓、鲜卑反叛,公卿举岐,擢拜并州刺史。岐欲奏守边之策,未及上,会坐党事免,因撰次以为《御寇论》。
líng dì chū, fù zāo dǎng gù shí yú suì. zhōng píng yuán nián, sì fāng bīng qǐ, zhào xuǎn gù cì shǐ èr qiān dàn yǒu wén wǔ cái yòng zhě, zhēng qí bài yì láng. chē qí jiāng jūn zhāng wēn xī zhēng guān zhōng, qǐng bǔ zhǎng shǐ, bié tún ān dìng. dà jiàng jūn hé jìn jǔ wèi dūn huáng tài shǒu, xíng zhì xiāng wǔ, qí yǔ xīn chú zhū jùn tài shǒu shù rén jù wèi zéi biān zhāng děng suǒ zhí. zéi yù xié yǐ wéi shuài, qí guǐ cí dé miǎn, zhǎn zhuǎn hái cháng ān.
灵帝初,复遭党锢十余岁。中平元年,四方兵起,诏选故刺史、二千石有文武才用者,征岐拜议郎。车骑将军张温西征关中,请补长史,别屯安定。大将军何进举为敦煌太守,行至襄武,岐与新除诸郡太守数人俱为贼边章等所执。贼欲胁以为帅,岐诡辞得免,展转还长安。
jí xiàn dì xī dōu, fù bài yì láng, shāo qiān tài pú. jí lǐ jué zhuān zhèng, shǐ tài fù mǎ rì dī fǔ wèi tiān xià, yǐ qí wèi fù. rì dī xíng zhì luò yáng, biǎo bié qiǎn qí xuān yáng guó mìng, suǒ dào jùn xiàn, bǎi xìng jiē xǐ yuē:" jīn rì nǎi fù jiàn shǐ zhě chē qí."
及献帝西都,复拜议郎,稍迁太仆。及李傕专政,使太傅马日磾抚慰天下,以岐为副。日磾行至洛阳,表别遣岐宣扬国命,所到郡县,百姓皆喜曰:"今日乃复见使者车骑。"
shì shí, yuán shào cáo cāo yǔ gōng sūn zàn zhēng jì zhōu, shào jí cāo wén qí zhì, jiē zì jiāng bīng shù bǎi lǐ fèng yíng, qí shēn chén tiān zǐ ēn dé, yí bà bīng ān rén zhī dào, yòu yí shū gōng sūn zàn, wèi yán lì hài. shào děng gè yǐn bīng qù, jiē yǔ qí qī huì luò yáng, fèng yíng chē jià. qí nán dào chén liú, dé dǔ jí, jīng shè èr nián, qī zhě suì bù zhì.
是时,袁绍、曹操与公孙瓒争冀州,绍及操闻岐至,皆自将兵数百里奉迎,岐深陈天子恩德,宜罢兵安人之道,又移书公孙瓒,为言利害。绍等各引兵去,皆与岐期会洛阳,奉迎车驾。岐南到陈留,得笃疾,经涉二年,期者遂不至。
xīng píng yuán nián, zhào shū zhēng qí, huì dì dāng hái luò yáng, xiān qiǎn wèi jiāng jūn dǒng chéng xiū lǐ gōng shì. qí wèi chéng yuē:" jīn hǎi nèi fēn bēng, wéi yǒu jīng zhōu jìng guǎng dì shèng, xī tōng bā shǔ, nán dāng jiāo zhǐ, nián gǔ dú dēng, bīng rén chà quán. qí suī pò dà mìng, yóu zhì bào guó jiā, yù zì chéng niú chē, nán shuō liú biǎo, kě shǐ qí shēn zì jiāng bīng lái wèi cháo tíng, yǔ jiāng jūn bìng xīn tóng lì, gòng jiǎng wáng shì. cǐ ān shàng jiù rén zhī cè yě." chéng jí biǎo qiǎn qí shǐ jīng zhōu, dū zū liáng. qí zhì, liú biǎo jí qiǎn bīng yì luò yáng zhù xiū gōng shì, jūn zī wěi shū, qián hòu bù jué. shí, sūn sōng yì yù yú biǎo, biǎo bù wéi lǐ, qí nǎi chēng sōng sù xíng dǔ liè, yīn gòng shàng wèi qīng zhōu cì shǐ. qí yǐ lǎo bìng, suì liú jīng zhōu.
兴平元年,诏书征岐,会帝当还洛阳,先遣卫将军董承修理宫室。岐谓承曰:"今海内分崩,唯有荆州境广地胜,西通巴蜀,南当交址,年谷独登,兵人差全。岐虽迫大命,犹志报国家,欲自乘牛车,南说刘表,可使其身自将兵来卫朝廷,与将军并心同力,共奖王室。此安上救人之策也。"承即表遣岐使荆州,督租粮。岐至,刘表即遣兵诣洛阳助修宫室,军资委输,前后不绝。时,孙嵩亦寓于表,表不为礼,岐乃称嵩素行笃烈,因共上为青州刺史。岐以老病,遂留荆州。
cáo cāo shí wéi sī kōng, jǔ yǐ zì dài. guāng lù xūn huán diǎn shào fǔ kǒng róng shàng shū jiàn zhī, yú shì jiù bài qí wèi tài cháng. nián jiǔ shí yú, jiàn ān liù nián zú. xiān zì wèi shòu cáng, tú jì zhá zǐ chǎn yàn yīng shū xiàng sì xiàng jū bīn wèi, yòu zì huà qí xiàng jū zhǔ wèi, jiē wèi zàn sòng. chì qí zǐ yuē:" wǒ sǐ zhī rì, mù zhōng jù shā wèi chuáng, bù diàn bái yī, sàn fà qí shàng, fù yǐ dān bèi, jí rì biàn xià, xià qì biàn yǎn." qí duō suǒ shù zuò, zhe mèng zǐ zhāng jù sān fǔ jué lù chuán yú shí.
曹操时为司空,举以自代。光禄勋桓典、少府孔融上书荐之,于是就拜岐为太常。年九十余,建安六年卒。先自为寿藏,图季札、子产、晏婴、叔向四像居宾位,又自画其像居主位,皆为赞颂。敕其子曰:"我死之日,墓中聚沙为床,布簟白衣,散发其上,覆以单被,即日便下,下讫便掩。"岐多所述作,著《孟子章句》、《三辅决录》传于时。
zàn yuē: wú wēng wēn ài, yì gàn gāng liè. yán shǐ zì rén, fēng hé ēn jié. liáng shǐ xiǎn xíng, wū dǎng qián jué. zi gàn jiān zī, féng yē lín shī. bīn qīng chū jiāng, zhuān mìng cháo wēi.
赞曰:吴翁温爱,义干刚烈。延、史字人,风和恩结。梁使显刑,诬党潜绝。子幹兼姿,逢掖临师。邠卿出疆,专命朝威。